ωΓΓέΦοι Έ ωµά… c .'ο & ν ||. &! J» ν |. - --…--"-"----ωµ ? εργασία αυτή επιχειρεί να παρουσιάσει µιά σινοπτική εικόνα της τεχνης των Βλάχων ζωγράφων της Σαμαρίνας από τα τ€λη του 1δου αιώνα ως τις αρχ!ς του 2006. Βεβαια, οι χειροτίχνες ζωγράφοι του ορεινού αυτού χωριού δεν δημιούργησαν κάποια ιδιαίτερη "Σχολή", πράγμα που συμβαίνει µε όλους τους οµότεχνους που κατάγονται α- πό διάφορα χωριά όχι µόνο της περιοχής αλλά ολόκληρου του ηπειρωτικού κορµού της Ελλάδας. Ξεκινούν όλοι από κοινός ρίζες, δ!χονται τις ίδιες περίπου επιδράσεις, ερ- γάζονται κάτω από παραπλήσιες συνθήκες, κινούνται στον ίδιο κάρο, καλύπτουν συγγε- van: agfiyxcc και εκφράζουν την ίδιαν ιδεολογία. Ωστόσο, οι υπερβολικ!ς γενικεόσεις είναι επικίνδυνες επειδή υπάρχουν και ιδιαιτερότητες που, όσο κι αν δεν διαφοροποι- σάν ριζικά τις δραστηριότητες που ακτινόνονται από πολλά κόντρα, προσφερουν µιά γο… ητευτική ποικιλία αποχρώσευν, βοηθούν στην επισήµανση των διαθλάσεων που προκαλεί το πολιτιστικό µικροκλίµα κάθε τόπου και προσφερουν στοιχεία στο µελλοντικό µελετη- τή που θα επιχειρήσει μιά συνθετική µελέτη της νεοελληνικής ζωγραφικής παράδοσης. Η αγιογραφία των ζωγράφων της Σαμαρίνας αρχικά συµπορε6εται με την αγιογραφία των Χιονιαδιτόν ζωγράφων1. Υπάρχει όµως µιά στιγµή, χοντρικά γύρω στα 1860, που παρατη… ρείται σημαντική…απόκλιση. Οι x ονιαδίτες ζωγράφοι τρέπονται και σε άλλες µορφές υγραφικής. …το τοπίο, στη νεκρή φάση, στην ιστορική σκηνή, στην προσωπογραφίαι H ανανεω,ική πιεση που υφίστανται από την αλλαγή του πολιτιστικοδ κλίματος διοχετεύε- ται κυρίες =:ην "κοσµική"ζωγραφική κι έτσι παραµξνουν συντηρητικότεροι στην? από τη μέση της βραδυκίνητη, αγιογραφία. Οι ϊ…µαρινιάτες, όμως, ζωγράφοι περιορίζονται απο… κλειστικά στην αγιογραφία και η ανανεωτική πίεση διοχετεύεται με τόλμη στο είδος απ… τό της τέχνης, όπως θα δούμε όταν θα εξετάζουµε το Εργο τους.΄Οσο κι αν η κοινωνία των χωριών όπου ζούν και εργάζονται είναι παραδοσιακή και η οικονοµία τους αγροτο… πτηνοτροφική "ο µεσολαβητικός ρόλος αυτών των στρωμάτων |μεταπρατική αστική τάξη και διανοοίµ…νοι/ στην παραδοσιακή και θεµελιακά αγροτική ελληνική κοινωνία, τείν'… να τη διαηεσοποιήσει, δηµιουργόντας τους όρους που θα επιτρίψουν µε το πέρασµα το" χρ5νου, την …;κονομική και πολιτιστική συσωµάτωση του ελληνισµού στο δυτικό κόσμο"ΐ… Στη ζωγραφική, καθώς και στις άλλες τέχνες, φτάνουν, Εστω και καθυστερημίνα και εξα- σθενημίνα, τα ρεύματα της ευρωπαϊκής τ!χνης όπως το µπαρόκ και ο νεοκλασσικισµόςο Και δεν αναφερόμαστε εδώ στο "λόγιο" νεοκλασσικισμό των µεγάρων της Αθήνας, της λύ- ρας, της Θεσσαλονίκης, της Καλαµάτας, της πάτρας και άλλων αστικών κόντρων, οδτε στο "λατκό" των ταπεινόν χτιοµάτων στις συνοικίες τους, αλλά στις νεοκλασσικ€ς ζω- γραφιές σε σπίτια ορεινών παραδοσιακών οικισµών, όπως το πάπιγκο, το Νυμφαίο, η Κλει- σούρα.... Ας σημειώσουµε #64 ότι η Σαμαρίνα δεν ήταν µόνο µεγάλο κτηνοτροφικό χωριό z αλλά και δραστήριο μεταποιητικό και εμπορικό κέντρο. Η µελότη της σαµαρινιώτικης αγιογραφίας θα στηριχθεί στους πιό αντιπροσωπευτι- κούς ζωγράφους κάθε φάσης της εξόλιξής της, στο γενικό πολιτιστικό κλίμα των βλάχι- κων ορεινών οικισμών αλλά και στην ιδιοµορφία της ζωής του χωριού αυτού. Λεν πρεπει να ξεχνούµε πως η Σαμαρίνα ερηµύνεται τελείως από το Φθιπόπωρο ως την ΐινοιζη και οι κάτοικοί της σκορπίζονται είτε στα κτηνοτροφικά χειμαδιά είτε σε αστικά κόντρα, παλιότερα σχεδόν αποκλειστικά στα Γρεβενά, τα Τρίκαλα και τη Λάρισα, αργότερα όµως και σ'άλλες µεγάλες πόλεις όπως η Λθήνα, η Θεσσαλονίκη και ο Βόλος. λυτό είχε, βεβαι- α, σοβαρός συνόπειες στη διαµόρφωση της ιδεολογίας των.Δπό παλιά οι Σαµαρινιύτες συµβιώνουν μόνο μερικούς µήνες. τους υπόλοιπους είναι σκορπισµόνοι σε πολιτείες, χω- ριά και λιβάδια. Είναι κτηνοτρόφοι, Εμποροι, βιοτόχνες, µικροεπαγγελµατίες, επιστή- µονες, υπάλληλοι, δηλαδή Εχουν ενταχθεί σε ποικίλες επαγγελµατικός-ταξικός ενότητες. ΄Βχουν συχνός επιγαμίες µε ελληνόφωνους.'Ετσι, δεν Εχουν κοινά όθιμα Χριστουγόννων, δοξασίες γιά το Δωδεκαήμερο κ.λ.π. Εποχιακά μετακινούµενοι πληθυσµοί ήταν και οι Σα- ρακατσάνοι, αλλά αυτοί, την περίοδο που μελετούμε, ήταν αποκλειστικά κτηνοτρόφοι µε σταθερή μορφή κοινωνικού βίου στηριγμόνη στην κτηνοτροφική μονάδα, το τσελιγγάτο, ενιαία ιδεολογία και κοινός μορφές του υλικού βίου. ΄Οπως σηµειώνει η Αγγελική ξα- τζηµιχάλη,"..ενώ οι Κουτσόβλαχοι, σαν αποκαταστημόνοι ηµινομάδες, εκμεταλλεύθηκαν και βιοτεχνικά το κτηνοτροφικά επάγγελρα και οι περισσότεροι ασχολούνταν, όπως είναι γνωστό, με τις τόχνες και το εµπόριο, οι έαρακατσάνοι ποτό δεν εκμεταλλεύθηκαν βιο- τεχνικά τα προϊόντα τους και κανόνας δε σκέφθηκε να φτιάσει ίνα αντικείμενο γιά με- ταπά>ληση"3ο Γάμοι ΐαρακατσάνων µε Βλάχους ή Γραικούς ήταν σπανιότατοι.΄Ολα αυτά, βό- βαια ως τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο. Στούς Σαµαρινιύτες σημαντική βαρύτητα Εχουν τα Εθιμα του Δεκαπενταύγουστου, όταν γιορτάζει η κεντρική εκκλησία του χωριοά, η Με- γάλη Παναγιά, την πρώτη μέρα με το γιορταστικό ψήσιµο σουβλισµόνου αρνιού, όπου συγ-, κεντρόνεται το συγγενολόγι, και τη δεύτερη με τη γενική σύναξη στην ευρύχωρη αυλή… της εκκλησίας, όπου χορεύεται ο "τοιάτσιος". Δεν πρόκειται για καθαυτό χορό αφού δεν έχει ούτε χορευτικό ρυθμό ούτε ποικίλους βηματισμούς. Ουσιαστικά είναι πολυάνθρωπη πυκνή αλυσσίδα που κινείται αργά. Θα ελεγε κανόνας πως εκείνη την ώρα αισθάνονται ότι αποτελούν όνα σ ύ ν ο λ ο που σμίγει ύστερα από πολύµηνο χωρισµό και χαίρονται αυτό το σµίξιμο. Η διαδικασία αυτού του ανταμόματος συντελείται σε τρείς ενρυνόµε- , | νους κύκλους: τις παραµονός συγκεντρώνεται η οικογένεια, που μερικ€ς φορές ειναι σκορ- πισµόνη σε διάφορα μόρη |παιδιά που εργάζονται σε τόπους µακρινούς, ξενοπαΐτρεµόνα κορίτσια.../, τη µέρα της γιορτής ανταμόνουν γύρω από τα σφαχτά συγγενείς ΐαι στε- νοί φίλοι και την επόµενη µόρα ολόκληρο το χωριό στον "ΐσιάτσιο". θα πρόπε να ση- μειώσουµε ότι o πανυγηριψµός της 16ης Αυγούστου γίνεται χωρίς φαγοπότι, που πάλι θα χώριζε τη σύναξη σε μικρές ομάδες. Μέσα στο πυκνό πλήθος ακούγονται από παντού χαρού- µενα συναπαντήματα, φωνές έκπληξης γιά το αγόρι που χνούδιασαν τα μάγουλά του,γιά το κορίτσι που φούσκωσε ξαφνικά σε γυναίκα, για το καινούργιο βράφος της οικογένειας, γιά το πόσο καλά "κρατιέται" ο παππούς. Ανταλλάσσονται τα νέα της χρονιάς και οι ευχές ψ γιά την επόµενη συνάντηση. Μικρότερες γιορτές γίνονται στις 26 Ιουλίου, της Αγίας Πα- ρασκευής, που θεωρείται προστάτρια των κτηνοτρόφων. "Έξω από το χωριό υπάρχει το μο- ναστήρι της Αγίας παραακευής. Σε πολλά βλάχικα χωριά η κεντρική εκκλησία τιμάται στο όνοµα αυτής της Αγίας. To έργο των αντιπροσωπευτικών ζωγράφων της Σαµαρίνας θα έδειχνε µετέωρο αν, παράλ- ληλα µ'αυτό,δεν µας απασχολούσε και η συνεισφορά των ταπεινών οµότεχνών τους που είτε προετοίμασαν τις διαδοχικές φάσεις πρίν αυτός βρούν την πληρέστερη έκφρασή τους στο έργο των προικισμένων, είτε επωφελήθηκαν από την αξιοποίηση και κωδικοποίηση που οι ταλαντούχοι έκαναν στις µικρές και, μερικές φορές, αδιόρατες συνεισφορές των πολλών. Η συγκέντρωση του ύλικού γιά την εργασία αυτή συνάντησε πολλές δυσκολίες. Ta έρ- γα είναι σκορπισµένα σε µεγάλη έκταση, µέσα και έξω από τα σύνορα της Ελλάδας και σε πολλές περιπτώσεις.σε μέρη δυσπρόσιτα. Οι πρόσφατες εθνικές περιπέτειες εξαφάνισαν το μεγαλύτερο μέρος από τα χειρόγραφα και τα άλλα στοιχεία που θα ήταν χρήσιμα γιά την πλαισίωση των πληροφοριών που παρέχουν οι ζωγραφιές και η βιβλιογραφία. Αλλά και δύο χειρόγραφα που υπάρχουν στη Ρητρόπολη Γρεβενών και τα είχε επισημάνει παλιότερα φίλη ερευνήτρια στάθηκε αδύνατο να τα συμβουλευθούµε γιατί δεν μας το επέτρεψε o Μητροπο- λίτης Γρεβενών κ. Σέθιος. Ta χειρόγραφα αυτό περιέχουν πληροφορίες γιά τη Σχολή Ζω- γραφικής, µάλλον το εργαστήριο μαθητείας, που λειτουργούσε στο µοναστήρι της Αγίας Παρασκευής Σαµαρίνας. Δεν μας παρηγορεί το γεγονός ότι . την ίδιον άρνηση αντι- μετώπισαν και άλλοι ερευνητές, αξιότεροι από µας, όπως ο αξέχαστος Λίνος Πολίτης που ο ίδιος Μητροπολίτης δεν του επέτρεψε την τελική παραβολή των τυπογραφικών δοκιµίων με το χειρόγραφο του Λεξικού του Φωτίου, που το είχε φωτογραφίσει όταν !!ητροπολίτης Γρεβενών ήταν o προκάτοχος του σημερινού, αλλά οι φωτογραφίες είχαν μερικές ασάφειες. Επίσης δεν μας επιτράπηκε η φωτογράφιση μερικών εκκλησιών της περιοχής, μ'όλο που εί- χαµε τη νόμιμη άδεια και σύσταση τη; αρμόδιας Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων. Ευτυ- χώς µερικοί φίλοι μας πρόσφεραν φωτογραφίες τραβηγμόνες πρίν από πολλά χρόνια. Πολύτιµη συµπαράσταση βρήκαμε από πολλούς Σαµαρινιώτες και περισσότερο από την οικογένεια Μάνθου Παπαζήση, ιδιαίτερα από τη φιλόλογο κόρη του Μάχη, τον κ. Μιχάλη Ποντίκα, το συνταξιούχο δάσκαλο κ. Μιλτιάδη Παπαθανασίου, τον καθηγητή κ. Φάσο Δουζέ- νη, τον ιοτοριοδίφη κ. Διµήτριο Μακρή, το γιατρό κ. Ζόν,Γιώτσα, τον κ. Γεώργιο Τσού- ρη, τον κ. Τάκη Ψαµπούχα και το Σύλλογο Σαµαριναίων Λαρίσης και Περιχώρων. Τους ευχα- ριστώ θερµά, όπως και την κυρία Βικτωρία Νικήτα που μου παραχώρησε αρκετές φωτογρα- φίες που είχε από παλιότερες έρευνές της.Εντελώς ιδιαίτερα θέλω να ευχαριστήσω το Ινστιτούτο Λαϊκού Πολιτισμού της Αλβανίας και το Ινστιτούτο Αρχιτεκτονικών και Ζωγρα- φικών µνημείων της Γιουγκοσλαβικής Μακεδονίας που όχι µόνον επέτρεψαν αλλά και βοή- θησαν σηµαντικά τις εκτεταµένες έρευνές µου και μου έδωσαν πολύτιµες πληροφορίες.Στή Βουλγαρία συνάντησα απροθυµία και δυσπιστία από τις αρμόδιες υπηρεσίες. Αισθάνοµαι ευγνωμοσύνη προς τον κ. Πάνο Καραγιώργο που έθεσε στη διάθεσή μου την ανέκ- δοτηµετάφρασή του του έργου: οι Πομάδες της Πίνδου)των WAGE και THOMPSON. Σ Κ Α Ρ I Φ Η Η Α I Σ T O P I A Σ T H Σ Σ Α Ρ Α Ρ I N Α Σ To θέμα της ίδρυσης και της παλιότερης ιστορίας της Σαμαρίνας συνδέεται με το πρό- gin α της προέλευσης των βλαχικών πληθυσμών στην Ελλάδα, ένα πρόβλημα γιά το οποίο προτείνονται διάφορες λύσεις που ο υποφαινόµενος δεν έχει αρμοδιότητα να ελέγξει και ΄ να αξιολογήσει. Ακόµα και η λέξη Β λ ά χ ο ς δεν έχει γιά όλους τους ερευνητές τό ίδιο περιεχόμενο.'Αλλωστε είναι σκορπισμένοι σ'δλόκληρη την Ελλάδα και πολλά είναι τα χωριά που έχουν σαν πρώτο συνθετικό του ονόματός των τη λέξη Βλάχος, χωρίς να εί- ναι σίγουρο πως αυτό έχει κάποιο εθνολογικό νόηµα ή είναι δηλωτικό ποιμενικής κοινω- νίας: Ελαχοκάτουνο Δωρίδας, Βλαχοκερασιά µαντινείας, Βλαχομάντρα Ναυπακτίας, Βλαχο- πουλάτικα Παξών, Βλαχοπούλι Πυλίας, Βλάχος Γορτυνίας, Βλαχο:ά…τη Γορτυνίας, Βλαχοχώρ οι Λακεδαίμονος, Βλαχιά Χαλκίδας, Έλαχογιάννη Έλπσ ένας, EX ν'΄?αδο Ολύµπου, Βλαχο- µαχαλάς |΄Αλλη Μεριά/ Πηλίου και άλλα4. Εδώ µας ενδιαφέρει ζ-ή "αμαρίνας όπως έχει διαµορφωθεί από τις τελευταίες δεκαετίες του 1Θου &, .. πρώτες του ?Όού αιώνα. Δεν παραβλέπουμε, βέβαια, τη δύναμη επιβίωσης που έχουν παλιότερα στοιχεία στην παρα- γωγική διαδικασία κυρίως των κτηνοτροφικών προϊόντων όσο και στην κοινωνική ζωή και την τέχνη.΄0που συναντήσουμε σίγουρα τέτοια στοιχεία θα τα σηµειώσουµε. Πάντως η προ- έλευση του ονόµατος του χωριού από το Σάντα Μαρίνα5 δεν φαίνεται πιθανή,γιατί στις περιπτώσεις που ένα χωριό έχει όνοµα Αγίου αυτό προέρχεται από την κεντρική, ή τη μό- νη, εκκλησία του χωριού και στη Σαμαρίνα δεν υπάρχει εκκλησία Αγίας Μαρίνας. Και στην περίπτωση ξαναχτισίµατος ναού, ο δεύτερος παίρνει το όνοµα του παλιού, πολύ περισσό- τερο όταν αυτός είναι o κεντρικός του χωριού. Βέβαια υπάρχουν και σπάνιες μετονομα- σίες ναών, µα κάτι τέτοιο είναι εδώ εντελώς απίθανο γιατί το όνομα Καρίνα δεν συνηθί- ζεται στη Σαμαρίνα. Κι αυτό έχει σημασία γιατί το όνομα του Αγίου που τιμάται ιδιαί- τερα σ'έναν τόπο δίνεται συχνά στίς βαπτίσεις. Αυτό αποκλείει την πιθανότητα ύπαρξης παλιότερης εκκλησίας μετο όνοµα αυτό γιατί σε τέτοια περίπτωση θα έπρεπε να υπάρχουν πολλές Μαρίνες, αφού κατά κανόνα σχεδόν απαρά9το, … "ουτεγγονή παίρνει το όνοµα της γιαγιάς της. . δζψ€|. ‘ Γ';κιγι.,α 'ων'… Η…) ." 7»… ΐι΄.Γα;…γ ό'ΛΓΜ»Ν'΄ω το… Χ φ(΄|"λ)α' 5 κατά την Τουρκοκρατία, από τη συνένωση μικρών οικισμών που τους αποτελούσαν κτηνοτρο- φικές φάρες. Φαίνεται, όµως, ότι αντιμετώπισαν προβλήµατα υπερπληθυσμού και, εδώ και μερικές εκατονταετίες, σημειώνονται οµαδικές µετοικεσίες πρός τον Όλυμπο. Υπάρχει μιά τέτοια παράδοση στα βλάχικα χωριά του σύμπου, την οποία o Λπόστολος Βακαλόπου- λος6 βρίσκει αξιόπιστη γιατί υπάρχουν πολλές οµοιότητες ανάμεσα στα ονόµατα, στη γλώσ- σα, στην προφορά, στα ήθη και τα έθιµα των Βλάχων του Ολύμπου και της Πίνδου/Σαμαρί- νας κ.ά./. '0πως είναι φυσικό, στην αρχή επικρατεί καύστη Σαμαρίνα η ιδεολογία της κλειστής πατριαρχικής φόρας. Εερικά στοιχεία της επιβιώνουν ως τα τέλη του-19ου αιώ- να. Χαρακτηριστικά αναφέρουμε ότι για το γάµο δεν ζητούσαν τη γνώμη των μελ όνυμφων που, άλλωστε, δεν είχαν καμµιά προσωπική επαφή. 'Ολα τα κανόνιζαν οι γονείς µε τη με- σολάβηση προξενητή7. Η σ υγκρότηση μεγάλου χωριού δημιούργησε την ανάγκη και άλλων δραστηριοτήτων, εμ- πορικής, μεταποιητικής και επισκευαστικής καθώς και της προσφοράς υπηρεσιών. Καθώς μεγαλώνει η παραγωγή κτηνοτροφικών και υλοτομικών προϊόντων είναι πιά απαραίτητη η ύπαρξη οργανωµένου εμπορίου για τη διάθεσή τους σε άλλες αγορές. Η ανάπτυξη της οικο- νοµίας και το φυσικό της επακόλουθο, το ανέβασµα του βιοτικού επιπέδου, προκαλούν ζήτηση ειδών που δεν παράγονται επιτόπια. Πρέπει να οργανωθεί και ο µηχανισμός µετα- φορών, σύµφωνος µε τις συγκοινωνιακές συνθήκες της εποχής. Οι Σαµαρινιώτες, όπως και οι κάτοικοι των άλλεν χωριών της περιοχής "ασχολούνται με την υφαντουργίαν, την υλοζ τοµίαν, τε εµπόριον ". =τνοτροφίαν, την ελληνορραπτικήν, τσαρουχοποιίαν, ορειχαλ. κουργικήν, υαχαιΛΛ…Πιΐα σαγγ:τ΄ε;ΐαν, Πλείστο, επίσης είναι κυρατζήδες /αγωγιάται/ και τυροκόµοι"8. δηµιουργείται έτσι µία "πολυπληθής αστική τάξις"9. Οργανώνεται µάλι- στα ετήσια εμποροπανήγυρη "ειδικευµένη στο ζωεµπόριο και τα ζωοκομικά προϊόντα"10 I 'Ενα μέρος τα: εμπόρων ξενιτεύεται και εγκαθίσταται σε βαλκανικά εμπορικά κέντρα και φτάνει ακόμα ως την Ουγγαρία. . Βέβαια, η τοπική δραστηριότητα σταματάει τους χειμε- ρινούς µήνες. Πιθανότατα η εμποροπανήγυρη γινόταν γύρω στο Δεκαπενταύγουστο. Είναι η καταλληλότερη εποχή γιά το κλίµα της λαµαρίνας αλλά και γιατί τότε γιορτάζει η κεντρι- κή εκκλησία του χωριού, η Μεγάλη Παναγιά. Σχεδόν πάντοτε τα εμπορικά πανηγύρια συνδιά- ζονται µε τις θρησκευτικές γιορτές. Η δηµιουργία, όµως, τάξης εµπόρων και βιοτεχνών προκαλεί Ρύτματα στην παλιά ιδεολογία χωρίς να την εξιφανίζει.0ι γεωργοκτηνοτροφικοί πληθυσµοί στηρίζονται κυρίως στην προγονική πείρα. H καλλιέργεια των κτημάτων και οι διάφορες κτηνοτροφικές εργασίες καθορίζονται από το απόσταγμα μακροχρόνιας πείρας, σχεδόν αμετάβλητης. Αυτό διαµορφώνει πολύ συντηρητική νοοτροπία. Αντίθετα, η εργασία του βιοτέχνη και του έμπορου προυποθέτει συνεχώς ανανεούμενη γνώση. Ο βιοτέχνης πρέ- πει να ,…»αα,Ρ,ς…Ήη 61γς «(sq κατασκευαστικές µεθόδους, στις αλλαγές της ζήτησης προτόντων του. Χτυπητό παράδειγμα από ένα άλλο Ελατοχώρι είναι η εισαγωγή της τεχνι- κής του φιλιγκράν στη ασημουργία του Συρράκου. O έμπορος πρέπει να ξέρει να γράφει και να λογαριάζει, να ενηµερώνεται για τις διακυμάνσεις των τιμών και την ισοτιµία των νοµισµάτων. Υποχρεώνεται να ταξιδεύει και πολλές φορές να εγκαθίσταται μόνιμα ή για κάποιο µεγάλο διάστημα σε πολιτείες της ξενητειάς. Αυτά τον κάνουν περισσότερο πληροφορηµένο σε ό,τι συµβαίνει στον "έξω κόσμο", πρόθυµο δέκτη νέων ιδεών και συγχρο- νων μορφών ζωής και τέχνης. 'Όλα αυτά, βέβαια, µέσα στη σχετικότητα του τόπου και της εποχής. οι ζωγράφοι της Σαμαρίνας εργάζονται σε µεγάλη γεωγραφική περιοχή που αρχίΈει από τη σημερινή νότια Γιουγκοσλαβία και τη Βουλγαρία και φτάνει ως την Πελοπόννησο12. Σ'αυτούς, όµως, υπάρχει μιά ιδιοµορφία" οι ζωγράφοι των άλλων χωριών εκτελούν τις τοι- χογραφικές εργασίες κυρίως τους ανοιξιάτικους ή καλοκαιρινούς µήνες και το χειµώνά επι- στρέφουν στα χωριά τους, όπου κατασκευάζουν µικρές φορητές εικόνες ή εκτελούν παραγγε- λίες δεσποτικών εικόνων είτε σε κάποιο χώρο του σπιτιού τους είτε σε ανεξάρτητο εργα- στήριο. Η Σαμαρίνα, όµως, ερημώνει κατά τους χειμερινούς µήνες και συνεπώς κάπου αλ- λού έπρεπε να έχουν το εργαστήρι τους ενώ το καλοκαίρι εκτελούσαν τις τοιχογραφικές εργασίες είτε στον τόπο τους είτε σε άλλα χωριά" Είναι χαρακτηριστικό πως η αγιογρά- φηση της Μεγάλης Παναγιάς τελειώνει στις 30 Ιουλίου 1829 και της Αγίας Παρασκευής στις 15 Οκτωβρίου 1818. 0 πληθυσμός της Σαμαρίνας, φυσικά κατά τους θερινούς µήνες, είναι πολυάριθµος. 0 Κώστας Κρυστάλλης στα 1891 τον υπολογίζει χοντρικά σε 5,ΟΟΟ13. Λίγα χρόνια νωρίτερα ' '; * Γ'ττεί… του ελληνικού Υπουργείου Στρατιωτικών δημοσιεύει τον αριθµό 3,170 « κατοίκων΄Δ. Στα 1913, μετά την προσάρτησή της στην Ελλάδα, η Σαμαρίνα έχει 4,198 κα- τοίκους15.Ψα αποτελέσματα των κατοπινών απογραφών εξαρτώνται από την εποχή που έγιναν. Επειδή το χειμώνα αδειάζει εντελώς και µένουν μόνον δύο ως τέσσερες φύλακες, και από την άνοιξη αρχίζουν να ανεβαίνουν πρός το χωριό οι κάτοικοί του, ο πληθυσμός κυµαίνε- ται εντυπωσιακά. ΄Ετσι, στα 1928 η 8αµαρίνα παρουσιάζεται με 603 κατοίκους, στα 1940 με 1,175 και στα 1953 µόνον µε 416.Η εικόνα που παρουσιάζει το χωριό αυτό κατά τους θερινούς μήνες ακόμα και τώρα δικαιολογεί το χαρακτηρισμό του Κώστα Κρυστάλλη "µεγα- λη βλαχική κωµόπολις"17. Στούς τόπουττης χειμερινής τους εγκατάστασης ; Σαµαρινιώτες αναπτύσσουν σημαντική δραστηριότητα. Χαρακτηριστικά αναφέρουμε πως στη συνοικία Αγίας Μονής των Τρικάλων Θεσσαλίας υπάρχει δραστήριος Γεωργιπός Βιοτεχνικός Συνεταιρισµός Σαμαρίνας µε πάνω από 120 µέλη και πολυάριθµα συνεργαζόµενα άτομα. 'Εχει ιδιόκτητες εγκαταστάσεις με καλό τεχνικό εξοπλισμο18. Τα τελευταία, όμως, χρόνια δοκιμάζει τις δυσάρεστες συνέπειες της κρίσης στη φλοκάτη.Αξιόλογος αντίστοιχος συνεταιρισµός υπάρ- χει και στη Αάρισα. µεγάλη ακίνητη περιουσία είχαν …η σε άλλα μέρη. Στο Πραιτώρι ανα- 1 φέρεται πως το µισό χωριό ήταν τσιφλίκι Σαµαριναίων τσελιγγάδων. Κατά το 180 αιώνα ήταν ιδιοκτησία της οικογένειας Χατζημπύρου19. Οι δύο µεγάλες κοινωνικές ομάδες της Σαμαρίνας, όπως και των άλλων βλάχικων χωριών µε παρόμοια σύνθεση, οι κτηνοτρόφοι και οι εμποροβιοτέχνες, δεν είναι αυτές που καθο- ρίξουν την κοινωνική διαστρωμάτωση. Υπάρχουν πλούσιοι κτηνοτρόφοι, οι τσελιγγάδες,µε πολυάφθµα κοπάδια, αλλά και οι μικροκτηνοτρόφοι, καθώς και φτωχοί που εργάζονται στα κοπάδια με ιδιότυπη σχέση εξαρτημένης εργασίας, οι ΕπιστικΞΞ. To ίδιο ισχύει και για τους εμπόρους που άλλοι είναι πλούσιοι και άλλοι α χοΠούνται με το λιανεµπόριο για κά- ποιες πενιχρές απολαυές. Οι βιστέχνες κατά κανόνα ανήκουν στη µεσαία τάξη. Περιθωρια- κό τµήµα του πληθυσµού είναι οι "Γύφτοι", οι περισσότεροι σιδεράδες που κατασκευάζουν ή επισκευάζουν µεταλλικά εργαλεία και σκεύη για γεωργϊκή, κτηνοτροφική, µεταποιητική και οικιακή χρήση. προίβονται σε είδος2ο. Μερικοί από αυτούς τρέπονται και σε άλλα επαγγέλματα, γίνονται αγωγιάτες και οργανοπαίχτες. Πολές φορές έχουν το επάγγελμα του οργανοπαίχτη σαν συµπληρωματικό γιατί δεν τους εξασφαλίζει μόνιµη απασχόληση. Οι περισ- σότεροι αγωγιάτες είναι βλάχοι και μερικοί από αυτούς πλούσιοι µε εκατοντάδες υποζυγί- ων o καθένας και πολυάριθµο υπηρετικό προσωπικό.΄Ενας από τους πλουσιότερους αγωγιάτες της Σαμαρίνας είναι o Χατζηπύρος. Δεν κάνουν μόνον µεταφορές εμπορευµάτων αλλά και εμ- πόριο για λογαριασμό τους, χρηματαποστολές, μεταφορά αλληλογραφίας και ταξιδιωτών. Συνή- θας κάθε καραβάνι έχει σταθερές δυό-τρείς διαδροµές που τις εκτελεί κατά διαστήματα,. όχι πάντα σταθερά.Κατά τα τέλη του 19ου αιώνα και τις αρχές του 20ού οι τακτικές δια- δρορές των σαµαρινιάτικων καραβανιών έφταναν ως την Κορυτσά, τη Φλώρινα, τη Βέροια, τη Λάρισα, την Καρδίτσα και την Ηγουµενίτσα, όπως πιό αναλυτικά φαίνεται στο σχεδιάγραµµα που συνοδεύει το κείµενο. Μέσα στους πόρους των κατοίκων πρέπει να αναφέρουµε και τη ληστεία, την οποία δεν πρέπει να αντιμετωπίζουμε με σημερινά ηθικά κριτήρια. Οι τραχει- ές συνθήκες διαβίωσης, η κυριαρχία του ένστικτου, η αντίθεση µε τους Τούρκους και τους Κοτζαµπάσηδες έτρεφαν πολλούς πρός τον κλέφτικο βίο που συχνά εναλλάσσεται με του αρ- ματολού τη δράση. Είναι γεγονός πως "όσοι δεν ήταν ικανοί να(;ερδίσουν τη ζωή τους µε το εμπόριο στράφηκαν προς τη ληστεία"21.Ηέσα στην περίοδο που μας απασχολεί η δράση των κλεφτών αρχίζει να αποχτάει εθνικό αντιστασιακό περιεχόµενο. Ο Σαµαρινιώτης καλό- γερος Δηµήτριος συμµετέχει στα επαναστατικά κινήµατα του Θύµιου Βλαχάβα και βρίσκει 22 µαρτυρικό θάνατο στα Γιάννινα από τον Αλή Πασά % Ανάμεσα στις δύο µεγάλες κοινωνικές ομάδες υπάρχουν μερικές διαφορές. οι κτηνοτρό φοι ζουν στις παρυφές του οικισμού, και είναι φυσικό αυτό επειδή χρειάζονται μεγάλη έκταση γης για την εργασία τους και ευκολότερα μετακινούν τα ζώα τους. Οι έμποροι και οι βιοτέχνες κατοικούν (u; εργάζονται στα κεντρικότερο σηµεία του χωριο623. Η διαφορά εκφράζεται και με το χρώμα της φορεσιάς τους, που είναι άσπρο για τους κτηνοτρόφους και μαύρο για τους αστούς24. Αρχουσα τάξη είναι οι µεγαλέµποροι και οι πλούσιοι τσελιγγάδες. Από αυτούς προέρ- χονται και οι προεστοί, κοτζαμκάσηδες ή µουχτάρηδες και δημογέροντες. Tn µεσαία τάξη αποτελούσαν οι βιοτέχνες και µερικοί μικρέμποροι, καθώς και οι μικροκτηνοτρόφοι. την κατώτερη οι µπιστικοί, οι υπάλληλοι των εµπόρων και των βιοτεχνών και οι υπηρέτες των µεταφορέων, τα κοΞΞλια.Τις ταξικές αυτές διαφορές φρόντισαν να τις κατοχυρώσουν και µε την ανέπογή'ιδεολογική κάλυψη. Σαθιερώνεται σαν κοινωνική αρετή o σεβασµός προς τις αρχοντικές οικογένειες, που σ'ένα άλλο βλαχοχώρι µε την ίδια περίπου κοινωνική δοµή, στό Μέτσοβο, φτάνει ως την απαγόρευση της κυκλοφορίας των φτωχών στην κεντρική πλατεία και σε διπλανό δρόμο25 . Γενικά στη Σαµαρίνα είναι έντονος ο διαχωρισµός του κοινωνι- κού συνόλου σε ιδιαίτερες ομάδες κατά φύλο, επάγγελμα και ηλικία.Αυτό εκφραζόταν ως τις πρώτες δεκαετίες του αιώνα μας στο μεγάλο κυκλικό χωρό του Δεκαπενταύγουστου, τον "Τσιάτσιο", όπου οι χορευτές σχηµατίζουν δύο οµόκεντρα ηµικύκλια, το εξωτερικό με τις γυναίκες και το εσωτερικό µε τους άντρες. Ma και κάθε ηµικύκλιο ειναι χωρισμένο σε μι- κρότερα τόξα µε ομοιογενείς ομάδες το καθένα τουςι γέροντες, πρώτη ομάδα τραγουδιστών, l άντρες ντυµένοι σε άσπρα, άντρες ηλικιωμένοι, δεύτερη ομάδα τραγουδιστών, άντρες νεό- τερης ηλικίας, γερόντισσες, ηλικιωμένες γυναίκες, γυναίκες ντυµένες βλάχικα, γυναίκες νεότερης η*ικίας, όπως φαίνεται και σε δημοσιευµένο σχεδίασµα26. Επιβεβαιώνεται και από φρτογραφία του 1906, που συνοδεύει το κείµενο τούτο, όπου ξεχυρίζει η οµάδα των ασπροντσρένων κτηνοτρόφων. Στούς εμποροβιοτέχνες και υπάλληλους έχει πιά από τότε κο- ριαρχίσει η ευρωπαϊκή φορεσιά. Δεν πρέπει να είναι εντελώς τυχαίο που ο συντάκτης λί- θινης επιγραφής, που θα τη συναντήσουµε στο κεφάλαιο για την τέχνη της Σαµαρίνας, όταν καλεί στην εκκλησί τους κατοίκους του χωριού τους ξεχωρίζει σε γέροντες, άντρες νέ- ους, γυναίκες και παρθένες. Από τα τέλη του 1θου αιώνα η οικονομία της Σαμαρίνας ξαναγυρίζει σχεδόν αποκλειστι- κά στην πρωτογενή παραγωγή, ενώ µεγαλώνει το ποσοστό των Σαμαριναίων, όπως και όλων των Ελλήνων, που ασχφλούνται με τη μεταποίηση και την προσφορά υπηρεσιών. Αυτό έγινε γιατί οι έµποροι και οι βιοτέχνες,πΙΧΙΠΙΙΙΙπου το χειμώνα µετέφεραν τις έδρες των σε αστικά κέντρα, από την ώρα που οι πόλεις αρχίζουν να µονοπωλούν την οικονομική δραστη- ριότητα, βρήκαν ασύµφορη τη διακοπή της επαφής των με πελάτες και προμηθευτές. Οι υφάν- τριες, που είναι πολλές εκατοντάδες,είναι οργανωμένες στούς Συνεταιρισμούς της πόλης διαμονής των οι οποίοι διαθέτουν, καθώς είδαμε, σύγχρονες τεχνικές εγκαταστάσεις για το λανάρισμα, τη βαφή κ.τ.λ. των μαλλιών. Πολλοί αποχτούν μόρφωση και διορίζονται δηµό- σιοι ή ιδιωτικοί υπάλληλοι, µερικοί σπουδάζουν και ασκούν την επιστήµη τους μακριά από ορεινή πατρίδα. Για όλους αυτούς η Σαμαρίνα παραμένει τόπος οικογενειακού παραθερισ- µού. Στοχωριό ανεβαίνουν μόνον όσοι εξυπηρετούν τις παραθεριστικές ανάγκες, μανάβη- δες,μπακάληδες, κρεοπώλες, φητοπώλες, εστιάτορες, παφετζήδες...΄Βτσι, παρά την επι- στροφή της οικονοµίας στην πρωτογενή παραγωγή, σχεδόν αποκλειστικά στην κτηνοτροφία και την υλοτοµία, οι ιδέες και τα ήθη επηρεάζονται όλο και βαθύτερα από τα αστικά κέντρα. Αντίθετα, παρατηρείται φανατική προσήλωση σε ορισμένα έθιμα, όπως ο "Φαιά- τσιος", η δηµοπρασία για τη φιλοξενία της εικόνας της Αγίας Παρασκευής, µερικές ιδιο- µορφίες στη µαγειρική κ.α. που λειτουργούν σαν ακατάλητα από το πέρασμα του χρόνου σημεία κοινής συναισθηµατικής αναφοράς των χιλιάδων Σαµαριναίων που συγκεντρώνονται στό χωριό από κάθε γωνιά της ελληνικής γης, ακόµα και από το Εξωτερικό. Επορούμε να θεωρούμε πιθανό πως τα σαμαρινιώτικα έθιμα θα είχαν χαθεί οριστικά χωρίς αυτή τη µά- ζωξη τόσων ανθρώπων με κοινές ρίζες αλλά κάθε ηλικίας, ποικίλου επίπεδου μόρφωσης και προκοπής. Ανθρώπων εγκλωβισμένων στο τσιμέντο των πόλεων, ξερριζωµένων και τραγικά μόνων, που κάποιαν ώρα του έτους αισθάνονται πως ανήκουν σε κάποιαν ανθρώπινη κοινό- τητα με δική της φυσιογνωµία, µε παρελθόν όπου εντάσσονται και οι δικές τους οικογε- νειακές µνήμες, µε τα παιδιά να διαβάζουν έκπληκτα το ονοµατεπώνυμό τους σε κάποιες επιγραφές με παλιές χρονολογίες - και νάναι του παππού ή του παραπαππού. HOAITIXTIKH ZQH-TEXNH_ Οι κάτοικοι της Παραρίνας, σ'όλη την περίοδο που µελετούµε, είναι δίγλωσσοι' μι- λούν και τα ελληνικά και τα βλάχικα. 'Ολες, όµως, οι επιγραφές σε εκκλησίες, σπίτια και βρύσες είναι γραµµένες στην ελληνική γλώσσα, ενώ αλλού, όπως σε επιγραφή του Κλει- νοβού υπάρχει μετάφραση στίχων στα βλάχικα, αλλά µε ελληνικούς χαρακτήρες21. Ας θυμί- σουµε εδώ πως η γλώσσα αυτή δεν έχει δική της γραφή. Δεν ξέρουµε από πότε ακριβώς από πότε λειτουργούν ελληνικά σχολεία στη Σαμαρίνα. Αν κρίνουμε από τις επιγραφές σε τοιχογραφίες και λιθανάγλυφα μπορούμε να συμπεράνουμε ότι από τις αρχές του 19ου αι- ώνα η εκπαίδευση βρισκόταν σε ικανοάΐητικό επίπεδο. Στα 1874 ιδρύεται Αδελφότητα για τη βελτίωση των σχολείων του χωριού. Σρα 1891 υπάρχουν τέσσερα σχολεία. Πάντως, τις πρώτες δεκαετίες του αιώνα μας τα σχολεία της Ξαµαρίνας δίνουν γερές βάσεις για ση- µαντική πνευµατική ανάπτυξη µερικών μαθητών τους. Παράδειγµα 0 Μίλων Σακελλαρίόης, που γεννήθηκε εκεί στις αρχές του αιώνα και φοίτησε στο σχολείο του χωριού. Συνέχισε στο Γυμνάσιο της Κοζάνης και ύστερα στο Πανεπιστήµιο της Αθήνας. ΄Ήξερε άριστα μην ελληνική και λατινική φιλολογία, τα Γαλλικά και τα Γερμανικά. Γετέφρασε διάφορα φι- λοσοφικά c ,γοάµµατα. Δίδαξε τα Ελληνικά στην Αλβανία, την'Ηπειρο και τη Θεσσαλία. Πέθανε στι, 6 Αυγούστου 1895 στη Σαμαρίνα και του έγινε επιβλητική κηδεία28. Στά 1879 αν ιδρύεται στη Καµαρίνα "αρωμούνικο" σχολείο που στην αρχή είχε μαγάλτ επιτυχία. & ντο- νισµένες, όµως, προσπάθειες καταφέρνουν να το συρρικνώσουν και το αυντριπτικά μεγαλρ- τερο ποσοστό των µαθητών πηγαίνει στα ελληνικά σχολεία. Πάντως και το "αρωµούνικο" λει τουφγεί γιά πολλές δεκαετίες, έστω και µε περιωρισμένο αριθμό μαθητών. Η µαρτυρία του Κρυστάλλη ότι δεν ιδρύθηκε ποτέ εκεί τέτοιο σχολείο, άν και είχε παρασυρθεί µέρος της φιλεκπαιδευτικής Αδελφότητας, είναι ανακριβής. Στις αρχές της δεκαετίας του 1910 οι WAGE και THOMPSON το βρίσκουν σε λειτουργία.φ1ς 513 ηςΘ;Πον Μι… …τιξ… . Γράμµατα µάθαιναν και αρκετές γυναίκες, µερικές από τις οποίες συνέχισαν την εκπαίδευση έξω από το χωριό και έγιναν δασκάλες. Τα τραγούδια του χωριού είναι άλλα βλάχικα και άλ- λα ελληνικά, όπως τα "Μιά κόρη απ'την Ανατολή", "0 Ζήτρος κάνει τη χαρά", "Εβγάτε α- γόρες στο χορό"...Στους γάμους ποτέ δε μεταχειρίζονται βλάχικα τραγούδια29.Ο ρυθµός του στίχου προσαρµόζεται στη δοσμένη μελωδία που κι αυτή αυταποκρίνεται στο είδος του τραγουδιούιχορευτικό, επιτραπέζιο, της δουλειάς, μοιρολόΐ. Ειδικότερα στον "…σιάτσιο" ο ρυθμός του χορού επέβαλε εξωτερικές προσθήκες -βρε γιέ μ'- που κόβουν το στίχο έ- πειτα από ορισμένες συλλαβές έστω και κόβοντας στη µέση τη λέξη. Οι βηματισμοί του χορού δε συγχωρούν καµµιά µετρική παράβαση για χάρη της ακεραιότητας των λέξεων. Έκ- τός από αυτό, ανάµεσα στούς αφηγηματικούς στίχους του τραγουδιού παρεμβάλονται και άλλοι µε βλάχικα επιφωνήματα, "όλελε", "λέλε" και µε ελληνικές τιμητικές προσφωνήσεις "αντριωµένε", "αγρήγορε". Αν αφαιρεθούν οι εξωτερικές προσθήκες και οι επαναλήψεις συλλαβών, από τους δώδεκα στίχους του τραγουδιού παραµένουν τρείς: Ο Τσιάτσιος εκατέβαινε, o Τσιάτσιος κατεβαίνει. - Τσιάτσιο μ'αμπούθε έρχεσαι, αµπούθε κατεβαίνεις; - Από τη Φούρκα έρχομαι, στη Σαμαρίνα πάνω. Μα και στους δύο πρώτους στίχους η εσωτερική τοµή χωρίζει δύο ταυτόσημες και σχεδόν όμοιες φράσεις. Στον πρώτο αλλάζει ο χρόνος του ρήματος και στο δεύτερο χρησιµοποι- ούνται παραπλήσιας σημασίας ρήµατα, από τα οποία το "έρχεσαι" επαναλαμβάνεται στον τρίτο στίχο αλλά σε πρώτο πρόσωπο. Ολόκληρο το τραγούδι αποτελείται από δεκατέσσερες λέξεις, τρία ρήµατα, τρία κύρια ονόματα, δύο επίθετα, δύο προθέσεις, δύο άρθρα, ένα επίρρημα και μία αντωνυµία. Κατά κανόνα την ίδια φτώχειιπαρσυσιάζει και η μουσική των τραγουδιών, που αποτελείται από μία ή δύο επαναλαμβανόμενες μουσικές φράσεις, όπου και ο αμύητος διακρίνει βυζαντινές καταβολές.0ι ίδιες καταβολές διαπιστώνονται και στην εκτέλεση, όπου "πάντες μεν κρατούσι το μ π ά σ o ν /ίσον/, είς δε, ο καλλι φωνότερος, ψάλλει το άσμα εν θλιβερωτάτω και θρηνώδη ήχω", κατά τον Κρυστάλλη. Η αντίθεση πρός τον Τούρκο κατακτητή εκδηλώνεται κυρίως με τη φανατική προσήλωση στην Ορθοδοξία και µε ατομικές ανταρσίες από τα "κλεφτόπουλα Παιδιά απ'τη Σαµαρί α" κατά το γνωστό δημοτικό τραγούδι. Από τις αρχές, όµως, του 19ου αιώνα η κλεφτουργιξ αρχίζει να παίρνει το χαρακτήρα δυναμικής ένοπλης αντιστασιακής πάλης. 0 τραγουδημξ- νας από τη λαϊκή Μούσα Γιάννης Πρίφτης και ο Μίχος'30παλιότερα, ο Λεωνίδας Χατζηπύρ- _\ -.΄-. -- ο ,.-. --κ-.Χ…….:…ρ «Inn Πιιιι…αι΄Λιι Tmnuul‘umu n άλµατα! ναι άλλεν Η΄….νΑτ|Λπ 11 (ίνονται φόβητρα των Τούρκων. Βέβαια, δεν πρέπει να ωραιοποιούμε τις καταστάσεις. Ρα- σικό κίνητρο παραμένει το οικονοµικό. Δε δείχνει, ασφαλώς, αναπτυ µένα εθνικό φρόνη- µα το ότι " ο Γιάννης Παπάς/Πρίφτης| είχε κατορθώση µε τη συμµορία του να καταστή o φόβος και τρόµος των πάντων και για να αφήνη τους αλβανούς κακοποιούς να περνούν από την περιφέρειά του ανενόχλητοι τους υποχρέωνε να του δίνουν το 1/3 από τα πλιάτσικα που έκαναν"31.Αν υπολογίσουμε τη Θέση της Σαµαρίνας εύκολα καταλαβαίνουµε ότι το δρο- µολγιο επιστροφής των "κακοποιών" προς την Αλβανία ξεκινούσε από κάποια ελληνική πε- ριοχή. Η ανάµνηση ενός σπουδαίου αντιστασιακού γεγονότος, της νικηφόρας καταδίωξης του Βελή-Ηπέη από το ύπουκουβάλα µέχρι τη Σαµαρίνα διατηρήθηκε στο όν.µα της "βρύσης του νπουκουβάλα"32. Ανάλογο υπήρξε το πνεύµα και σε άλλα βλαχοχώρια. Ας θυµη90ύμε πρόχειρα το Γιωργάκη Ολύμπιο από το Βλαχολίβαδο και το Γρηγόρη Λιακατά από τον Κλει- νοβό. To αντιστασιακό πνεύμα συνδέεται και µε αρχαιοελληνικές μνήμες, και αυτό του δίνει µιάν εντελώς ιδιαίτερη απόχρωση. Κατά το 190 αιώνα µαζί με τα χριστιανικά ονό- ματα συχνά εµφανίζονται και άλλα που προέρχονται από προσωπικότητες της Ελληνικής Αρχαιότητας, Λεωνίδας, Μιλτιάδης, Ευρυπίδης, Μίλων..Γενικά η αναδροµή στο ηρωικό πα- ρελθόν χαρακτηρίζει ξυπνημένο αντιστασιακό πνεύµα. Ο Λεωνίδας Χατζηπύρρος "εσεμνύνε- το τη από του αρχαίου Πύρρου και του Μεσαιωνικού Μερκουρίου Μπούα καταγωγή του". 0 chnofipLoc Υπούας, ελληνοαλβανός γεννηµένος στο Ναύπλιο, έδρασε ηρωικά κατά το 16o αιώνα και τα κατορθώματά του ύµνησε σε ανούσιους στίχους o Ιωάννης Κορωναίος. 0 δουημένος χώρος της Σαμαρίνας, σε υψόμετρο 1,ΔΟΟ µέτρων από την επιφάνεια τχς Θάλασσας, απλώνεται γύρω από την κεντρική πλατεία, όπου υπάρχουν καταστήματα εµπορι- κά και καφενεία. Παλιότερα εκεί βρισκότανε και το χάνι του χωριού, γι αυτό και σήμε- ρα ακόµα η πλατεία ονομάζεται "Χάνι".Ο μητροπολιτικός, όµως, ναός του χωριού δε Βρί- σκεται µέσα ή δίπλα στην πλατεία, όπως συμβαίνει συνήΘως στα ελληνικά χωρία. Φόσα αυτός, όσο και οι τρείς άλλοι ναοί του χωριού βρίσκονται στις τέσσερες άκριες, με προφανή την αποτρεπτική πρόθεση33. Είναι η Μεγάλη Παναγιά, η μικρή Παναγιά, o Αγιος Αθανάσιος και 0 Προφήτης Ηλίας'ο τελευταίος, για να είναι κανονικότερη η συµµετρία, Θα έπρεπε να είναι διακόσια περίπου μέτρα βορειοδυτικά από τη Θέση του, αλλά λειτούρ- γησε η δέσμευση της παράδοσης που Θέλει τις εκκλησίες του Προφήτη Ηλία στην κορυφή λόφου, T0 παλιό νεκροταφείο του χωριού βρίσκεται στη νότια πλευρά της εκκλησίας του Αγίου Αθανασίου, στην παρυφή του χωριού, από το οποίο το χωρίζει μικρό ρέμα. Αυτό δεν πρέπει να είναι τυχαίο. Παρατηρείται και σε άλλα χωριά της ελληνικής υπαίθρου. Στα 730/0 των χωριών της Αττικής ανάμεσα στον οικισµό και τό νεκροταφείο υπήρχε κά- ποιο μικρό ποτάμι ή ρίμα. Η ίδια σχέση παρατηρήθηκε σποραδικά και σε νησιά των Κυ- κλάδων και της Δωδεκανήσου, επίσης σε πολλές περιπτώσεις της Δυτικής Θράκης και της _ . ο 12 Σαμοθράκης. Σχετίζεται με πανάρχαιες δοξασίες κατά τον Γ. Δημητροκάλη, που μελέτησε το φαινόµενο34. Από τις τελευταίες δεκαετίες του 19ου αιώνα Χρησιμοποιείται 11 ως νε- κροταφείο και το βόρειο τμήµα της αυλής της Μεγάλης Παναγιάς. Τα παλιότερα χρονολογημένα σπίτια της Σαμαρίνας είναι του Χατζηδήμου /11 Ιουλίου 1847} και του Μητσιοµπούνα /30 παίου 1873/ που έχουν λίθινες επιγραφές με εξώγλυφους χαρακτήρες και προφυλακτικό σταυρό. Παρόμοια είναι και άλλα, αχρονολόγητα, που όµως με σιγουριά μπορούμε να τα τοποθετήσουμε γύρω στα μέσα του 19ου αιώνα. Τα σπίτια δεν αντέχουν στο πέρασµα του χρόνου όσο οι εκκλησίες και μάλιστα στις τραχειές κλιματολο- γικές συνθήκες του χωριού. H τοιχοποιία τους είναι ευτελέστερη και το ύψος τους μεγα- λύτερο από το εμβαδόν της έδρασης ενώ στις εκκλησίες συμβαίνει το αντίθετο. Είναι με- γάλα, διόροφα, χτισμένα µε γκρίζα ντόπια πέτρα και πλακοσκέπαστα. Σήμερα σχεδόνςπο σύ- νολο των σπιτιών η σχιστολιθική κάλυψη της στέΥηζ έχει αντικατασταθεί από αυλακωτές λαμαρίνες. Το ίδιο έγινε και σε εκκλησίες, πράγμα που αλλοίωσε τη γενική όψη του χω- ριού, γι αυτό και οι πιό ευαίσθητοι κάτοικοί του λένε με πικρή ειρωνεία πως χάθηκε πιά η παλιά όμορφη Σαμαρίνα και κατάντησε Λαµαρίνα. Σημαντικά χάλασε το χαρακτήρα του χω- ριού η πρόσφατη οικοδομική δραστηριότητα με τα "τυρολέζικα" σπίτια και τις κακές απο- μιμήσεις από βίλλες των αθηναϊκών προαστείων. O Κώστας Κρυστάλλης στο μελέτημά του για τη Σαμαρίνα, αλλά σε σηµείο που αναφέρεται γενικά στα βλαχοχώρια, γράφει πως "έχουσι οικίας λιθοκτίστους και λιθοσκεπάστους,ευρυχώρους και υψηλός, πλήρεις ωραιότητος ίξ'- ΄ευ, έσωθεν δε κοµψοτΞτας και πλουσίας. Περικοσμούνται δε αι οικίαι των υπό εκτενών κΐ- πων ευφορωτάτων"35. Η κάτοψή τους είναι τε ράγωνη ή σε σχήμα Γ. ΄Ξχουν μικρά και λίγα σιδερόφραχτα παράθυρα. Σε λίγες περιπτώσεις υπάρχει στην πρόσοψη ανοιχτός εξώστης στον οποίο ακουμπάει, παράλληλα προς τον τοίχο, ανοιχτή ξύλινη σκάλα που οδηγεί στον επάνω όροφο. Στο ισόγειο βρίσκονται άνετοι χειμωνιάτικοι χώροι με τζάκια και μεντέοια. Στη "ιµαρίνα η ανάγκη θέρμανσης δεν παρουσιάζεται μόνον κατά τους μήνες του ημερολογιακού Χειµώνα. Γενικά, τα σπίτια είναι προσαρµοσμένα στο μεγάλο υψόµετρο του χωριού και στο τραχύ του κλίμα. Στη Σαμαρίνα δε συνηθίζεται στην είσοδο του σπιτιού εσοχή, άλλοτε κα- μαροσκέπαστη και άλλοτε με επίπεδη οροφή, όπως συμβαίνει στα γειτονικά χωριά Φούρκα και Φιλιππαίοι, άν και είναι αρχιτεκτονικό στοιχείο πολύ εξυπηρετικό γιατί προστατεύει την είσοδο από ανέμους.βροχή και χιόνια. Λιτό είναι και το εσωτερικό των σπιτιών, Χωρίς Συ * λόγλυπτη ή ζωγραφική διακόσµηση. Τον τόνο της αρχοντιάς, αυτό του ο Κρυστάλλης ονομάζει "κομψότητα", δίνουν κυρίως τα άφθονα "κεντητά στον αργαλειο" πολύχρωµα υφαντά, έργα των γυναι«ών από το γνέσιµο του μάλλινου νήματος ως τη βαφή |τιλιότερα! και την ύφανση. Στα χ1μηλύματι του χαριεύ οιήρχαν τα υδροκίνητα"µαντάνια" όπου γινότινε το χτύπημα των υφτν- 13 των. Μπατανίες, μαξιλάρια, καρπέτες, µπουχαροσκούτια, χαλιά, όλα είναι καταστόλιστα από πολύχρωμα σχηµατοποιημένε φυτικά διακοσμητικά θέματα /λουλούδια και κλαδιά/ επά- νω σε κόκκινο ή σκουρογάλαζο κάμπο. Η βαφή γινότανε άλλοτε με δυτικές χρωστικές ύλες αλλά τώρα χρησιμοποιούνται χημικές βαφές του εμπορίου. Ηητροπολιτικός ναός του χωριού είναι η Μεγάλη Παναγιά /Κοίμηση της Θεοτόκου/. Έκ- κλησίες με τ'όνομα "Μεγάλη Παναγιά" υπάρχουν και άλλες στην Ελλάδα36. Στη νότια πλευ- ρά της υπάρχει υπόστεγο με χτιστούς κίονες και τοξο-τοιχία' ανατολικά καταλήγει σε παρεκκλήσι. Από τον τοίχο του ιερού προέχει μόνον µία µεγάλη κόγχη, οι δύο μικρότερες, της πρόθεσης και του διακονικού, εγγράφονται στο πάχος του τοίχου, πράγμα που παρατη- ρείται και σε άλλες μεγάλες εκκλησίες του χωριού και της περιοχής. Επανω στη στέγη της κόγχης φύτρωσε ένα βουνίσιο πεύκο που μεγάλωσε σιγά-σιγά και τώρα είναι κανονικό δέντρο. Σε φωτογραφία βγαλμένη πριν από τα 1912 παρουσιάζεται λίγο μικρότερο. Η μεγά- λη Παναγιά χτίστηκε στα 1818 και αγιογραφήθηκε δέκα χρόνια αργότερα. Εξωτερικά, και κυρίως γύρω από τη νότια πύλη, έχει ενδιαφέροντα λιθανάγλυφα με φυτικά διακοσμητικά, πουλιά, ανθοδοχεία, τον ήλιο και το φεγγάρι, τον ΄Αη Γιώργη, τους Αγίους Κωνσταντίνο και Ελένη με το σταυρό ανάμεσά τους ελάφια και μερικά κτηνοτροφικά ζώα, βόδι και πρό- Βατο. Ta λιθανάγλυφα αυτά ανήκουν σε δύο τεχνίτες, ίσως και σε δύο εποχές αν, όπως υποθέτουμε, στη θέση της σημερινής εκκλησίας υπήρχε άλλη παλιότερη , της οποίας χρη- σιμοποιήθηκε μέρος του οικοδομικού υλικού, φαινόμενο πολύ συνηθισμένο. Αντίστοιχη πε- ρίπτωση, βεβαιωμένη από τις επιγραφές, παρουσιάζεται, όπως θα ιδούμε, στη µικρή Πανα- γιά. Πάντως, το λιθανάγλυφο του ΄λη Γιώργη και μερικά πουλιά που βρίσκονται κάτω ιτό την παράστασή του χαρακτηρίζονται από δύσκαμπτο σχέδιο και έντονη αναγλυφικότητα ενώ στα υπόλοιπα κυριαρχεί η ευκίνητη γραμμή και µιά καλλιγραφική αντίληψη του σχεδίου που τείνει πρός τη χάρη. To ψηλό ξυλόγλυπτο τέµπλο της εκκλησίας είναι δουλεμένο με την τεχνική των "κεν- τητών" ή "σκαλιστών στον αέρα", όπου είναι φανερή η επίδραση του ευρωπαϊκού μπαρόκ. Οι μορφές είναι έντονα ανάγλυδες με πολλά διαμπερή κενά ανάµεσά τους, ητσύνθεση πυκ- νή και ανήσυχη. Μέσα σε πλέγµατα φυτικών διακοσμητικών θεμάτων φίδια, λιοντάρια, πε- ριστέρια και άλλα ζώα του Παραδείσου συνωστίζονται σε όλη την έκταση του τέμπλου. Ανά… µεσά τους προβάλλουν ανθρώπινες µορφές και συνθέσεις: άγγελοι, αρχάγγελοι, οι Πρωτό- πλαστοι, o Μυστικός Δείπνος, η Σταύρωση, η Ανάσταση, η Αποκαθήλωση, η Αποτομή του Ιω- άννου, ο Ευαγγελισμός, ευαγγελιστές, η Παναγία βρεφοκρατούσα...όλες στο ύφος της επο- χής, των πρώτων δεκαετιών του 1800 αιώνα. Συχνή και η παρουσία της διακοσμητικής ακι- βάδας. Το έργο έγινε πιθανότατα από πετσοβίτες τεχνίτες. Η εκκλησία έχει ευρύχωρο γυ- ν1ικωνίτη που τώι1 χρησιµοποιείται σαν πρόχειρο "ουσείο τοπικής εκκλησιαστιΚΞς τέχνης. 14 Η υγρασία του χώρου και οι άλλες δυσμενείς συνθήκες δεν ευνοούν καθόλου τη συντήρηση των έργων που φιλοξενούνται. Η Υικρή Παναγιά πρωτοκτίστηκε στα 1799, όπως αναφέρει λιθόγλυφη επιγραφή που σή- µερα είναι εντοιχισµένη δίπλα στη νότια πύλη του ναού8 ; ΜΠΑΓΙΑ ΘωΤΟΚΕ ΈΟΙΘΙΣΒ ΤΗΣ ΔδΛΌΣ - ..- ΣΒ ΤΌ/Σ ΚΑΤΙ…ΑΣ Η TI ΧΩΡΑ ΤΑΥΤΙ ΑΡΧΙ- ΣΡΑΤΞΒδΤΟΣ ΡΑΕ/ΡΜ ΤΕ ΠΛΗΙΕΡΟΤΑΤδ ΚΕ θΈΌΠΡΟΒΛΙΤδ ΤΙΣ ΑΓΙΒ'ΡΑΤΗΣ Ι(ΜγΟΝ ΜΙΤτΡΟΠΟ- …σε o σκοπο»: παµπ αν. που ΓΞΡΟΠΑΜ | Η τπτ 1799 mm 7 ζισιμ0ς 'Οταν η παλιά εκκλησία έπεσε από καθίζηση του εδάφους στη θέση της περίπου ξαναχτίστη- κε η σημερινή. Η σχετική λιθόγλυπτη επιγραφή πανω από την πύλη αναφέρει ότι: Η ΥΕΝ ΚΑΙ ΠΑΛΑΙ HACK TEX ΠΑΝΑΓ.!!! ΠΒΡΙΒΔΠΤΟΣ ΟΥΈΟΣ ΠΟΙιΞΩ ΣΜΏΡΙΗΑΣ/ AAA KAI ΑΥΘΙΣ ΕΙΣ ΚΌΣ!!ΟΠ ΔΈ…ΙΣΘΒ. ΔΗ ΔΟΞΑ ΘΕΩ ΤΩΝ ΟΛΩΝ. ΙΕ'?ΑΡΧ(…ΟΣ Τα)". ΙΕΚ??? ??ΑΡΚΙΑΣ ΚΨΜ ΓΠΨΜΙΟΥ ΜΤΈΌΥ ΤΕ ΤΠΣ| ΣΟΦΙΑΣ ΕΠΈΈΔΞΙΑ ΔΕ ΠΟΛΗ ?Έ.ΤΑ ΖΉΛΌΥ ΖΉΣΞ ΕΞΑΡ- ΧΌΥ Η"… ΧΑΤΖΕΝΙ/ XOY. FEPONTEE EASETE ΑΝΔΡΕΣ ΤΕ ΝΕΟΙ, ΓΥΝΑΙΚΕΣ Δ? "??? ΕΔΩ Ω/ πιΡοποΙ KAI HPOEKTKETE em το οΥΡ.ιπΙΩ αν τους) τα… κι1/ ΚΑΡΔΙΑΣ σε Με: 1865 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 2 ΜΑΣΤΟΡΛΣ ΡΙΑΝΗΣ Η διαφορά των δύο επιγραφών στην ορθογραφία και τη σύνταξη είναι ενδεικτική της ανό- δου της Παιδείας στη Σαµαρίνα κατά τον 19ο αιώνα. Η παράλειψη ενός από τα δύο συνεχό- μενα όµοια σύµφωνα, σε μερικές λέξεις, προέρχεται πιθανότατα από λάθος αντιγραφής του λιθογλύπτη. Αυτό είναι συνηθισµένο φαινόµενο σε όσους σχεδιάζουν το κείμενο μιάς επι- :"… ν « …;. "ερικΞ λιθανΞγλυφα της πρώτης εκνλησίτς, αέτπι1ς τέχνης, χτηπιποποιοί;τ ι οικοδοµικό υλικό της νεότερης, όχι πάντα σε κανονική θέση, 3 "ικρή Παναγιά |Γέννηση της Θεοτόκου| είναι τρίκλιτη ξυλόστεγη μονόκογχη βασιλική, χωρίς εσωτερικές τοιχογραφίες. Το τέμπλο της τυπικό δείγμα κουφυτού ξυόγλυπτου του τέ- λους του 180υ αιώνα ή της αρχής του 190v. fiafvctaL πως έγινε από τους ίδιους τεχνίτες του σκάλισαν και το τέµπλο της "εγάλης Παναγιάς. Ο ναός του Αγίου Αθανασίου είναι κι αυτός σε ρυθμό τρίκλιτης ξυλόστεγης πλακοσκέ- παστης βασιλικής, κάπως βαρειάς εξωτερικά και χωρίς υπόστεγα. Πρέπει να χτίστηκε προς τα τέλη του 18ου αιώνα. Μαζί με την εκκλησία, ή λίγα χρόνια αργότερα έγινε και το τέμ- πλο της, ωραίο δείγμα ηπειρώτικης ξυλογλυπτικής. Τα δυακοσμητικά θέµατα και οι παρα- στάσεις του θυµίζουν τα τέμπλα από τις δύο Παναγιές, Μεγάλη και Μικρή. Συγγένεια υπάρ- Χ€ι, ακόµα, στη συνθετική αντίληψη και στην αίσθηση της φόρμας, αλλά η τεχνική εδώ εί- ναι περισσότερο επιµελημένη. Οι σημαντικότερες διαφορές παρουσιάζονται ανάµεσα στα τέµ- πλα Μεγάλης Παναγιάς και Αγίου Αθανασίου, παρά την ύπαρξη πολλών κοινών στοιχείων ό- πως η αχιβάδα, οι ζώνες με εναλλασσόµενους οόδακες και ρόμβους, το ίδιο σκάλισμα στα πλαίσια από τις ποδιές. Οι ιοδιές στη "εγάλη Παναγιά έχουν μεγαλύτερο τλΐτ"-'. 176 15 από το ύψος τους, το ανάγλυφο είναι χαµηλό και αφίνει να φαίνεται πολύ ο επίπεδος κάμπος, τα θέµατα ζώα και φυτά σε σύνθεση που στηρίζεται στην αντίστροφη συµµετρία µε κέντρο έναν νοητό κάθετο άξονα. Στο τέµπλο του Αγίου αθανασίου οι ποδιές έχουν 6- ψος µεγαλύτερο από το πλάτος τους, το ανάγλυφο είναι έντονο και πυκνό, τα θέματα σκηνές από την Αγία Γραφή και χωρίς απόλυτη συµµετρία. Σε δεσποτική εικόνα του τέµ- πλου υπάρχει ενθύµιση, γραµμένη από το ζωγράφο, χαρακτηριστική του πολιτιστικού κλί- ματος της Σαμαρίνας. Ενώ κατά κανόνα οι ενθυµίσεις καταγράφουν τοπικά γεγονότα, εδώ έχουμε προσπάθεια να περιγραφεί με στοιχεία η σιτοδεία που χτύπησε τη νότια Βαλκανι- κή στα 1793. "'Ev έτη 1793 έστορίΘησαν είκόνες δηά έξόδου τών χριστιανών τής πολιτεί- ας ταύτης. Τόν αύτόν καιρόν Ξγηνεν άκρήΒεια µεγάλη σέ όλα τά µέρη, !!ορέα 'Αρβανητιά Λάρισα Τρίκαλα. Τό φόρτοµα στή Λάρισα πάησεν γρόσια 40, στά Τρίκαλα γρόσια 50, 'Ανα- σελήτζα Γρεβενά τά όµοια ήχεν, παρέξ τής Βουλγαρίας τό μέρος τό λεγόµενον Σάπη κέ Σκόπια. Κουβαλούσαν τά καρβάνια σάν τή µίλησα κέ έπροφθάσθηκεν ό τουνιάς και γράφο- μέν το µεταγενεστέ διά ένθήμηση". Τις πληροφορίες της εικόνας αυτής, των Τριών Ιεραρ- χών, επιβεβαιώνει αντίστοιχη ενΘύμιση στο τέμπλο της Αγίας Μαρίνας Κισσού, στο Ανατο- λικό Πήλιο: "είς τους 1793 έγινεν µεγαλοτάτη άκρίΒεια όπου έπολίΘη τό σιτάρι πρός 8 γρόσια τό κόσκινο"3Τ H εκκλησία του Προφήτη Ηλία /΄Αη Λιάί αναφέρεται σε στίχο δημοτικού τραγουδιού του 1750 για τον Τόσκα "Βόηθ'Αη λιά του Μπαρµπουτζό κι από τη Σαμαρίνα". Το πρώτο εί- ναι το σηµεοινό Έπταχώρι του Ποµού Καστοριάς, για το οποίο ο Χριστόσορος Περοτι35ς υποσηµειώνει "Χωρίον πλησίον του οποίου κείται βουνόν, εις δε την κορυφήν αυτού υπάτ- χει Ναός του Προφήτου Ηλιού, οµοίως και εις το χωρίον Σαµαρίνα, του οποίου την βοή- θειαν επικαλείται 0 Τόσκας προ της μάχης"38. Το τέμπλο του ναού, ασφαλώς µεταγενέστε- ρο από τα προηγούμενα, έχει αδρότερη τεχνική µε μορφές µεγαλύτερες, σε έντονο ανάγλυ- φο και µε κάποια τάση πρωτόγονου ρεαλισμού. Ιδιαίτερα ενδιαφέροντα είναι τα µ.γάλα κεφάλια, σχεδόν σε φυσικό μέγεθος, µε ωραίο πλάσιμο και ζωντάνια στην έκφραση. Ερί- σκονται στις κολόνες, στο ύψος των κάτωκεταµπέδων. Οι ποδι ες του τέµπλου αυτού δεν είναι σκαλισµένες' την επίπεδη επιφάνειά τους κοσµούν ζωγραφιστά ανθοδοχεία σε τυπι- κή, όµως, απόδοση και µε κάποια καλλιγραφική αντίληψη αν και έχουν χρωµατική ευαισθη- σία. Απέχουν από τα αντίστοιχα έργα σε ποδιές του Πηλίου ή σε τοιχογραφίες αρχοντικών στό Πήλιο, τ'Αµπελάκια, τη Σιάτιστα, την Καστοριά και τα Ζαγοροχώρια. Το βηµόΟυρο εί- ναι εντελώς ασκάλιστο και καταλαµβάνεται ολόκληρο από µεγάλη ζωγραφική σύνθεση του Έυαγγελισµού. Στο αριστερό ημίφυλλο o 'Αγγελος και στο δεξιά η Παναγία. Η σκηνή έχει 1το ΕΞ"σς απεικόνιση πολιτείας με πυκνό ψηλά κτήρια. , - . . . . . .! οι ς!χαι… « "'ζιΑ1μξ …ς π;…χ, αςχιίζκτΟνική, Λιδογλυπτινη και ξυλογ πιικ , ει- 16 ναι επαγγελµατικές απασχολήσεις ξενόφερτων µαστόρων. Σ΄αυτόν λοιπόν τον τοµέα η Σα- μαρίνα δεν προσφέρει κάτι δικό της. H συµμετοχή των κατοίκων της περιορίζεται στην επιλογή των µαστόρων και στην αποδοχή των έργων τους, πράγμα που σηµαίνει ότι τα έρ- γα αυτά τους εκφράζουν. Και αυτό είναι το σηµαντικό.΄Αλλωστε, η ,πάντα π.ριορισµένη, ιδιοµορφία κάθε τ=πικής πολιτιστικής ενότητας, εκφράζεται σε ωρισµένες µόνον µορφές αποκλειστικής δηµιουργίας και σε παραλλαγές γενικότερων τύπων.΄Οπως έγραφα και παλιό- τερα, "όσο θα προχωρεί η έρευνα, που τώρα άρχισε, τόσο πιό διάτρητα θα γίνονται τα στεγανά των τοπικών τεχνών. ?α ήτανε σωστότερο να µιλούµε όχι για "αυτόχθονα" στοι- χεία αλλά για τα ε π ι κ ρ α τ € 0 τ ε ρ α κάθε περιοχής, αυτά που έγιναν κοινωνι- κώς αποδεκτά, χωρίς να ξεχνούµε πως δεν αποτελούν προνόµιο και αποκλειστικότητά της?39 'Ισως η κατηγορηµατικότητα της διατύπωσης αυτής να δίνει την εντύπωση μιάς γενικής και ανελαστικής εφαρμογής της, κι αυτό δεν είναι σωστό. H συνοπτική περιγραφή της πο- λιτιστικής ζωής και της τέχνης της Σαµαρίνας δεν γίνεται εδώ για να αναδειχθεί η µο- ναδικότητά της αλλά για να καθορισθεί το πλαίσιο µέσα στο οποίο διαµορφώθηκαν και ερ- γάσθηκαν οι ζωγράφοι της.΄Αλλωστε αυτοί δούλεψαν σε βλαχοφώρια και σε άλλα γεωργοκτη- νοτροφικά χωριά. Είναι χαρακτηριστικό πως δεν έγιναν αποδεκτοί στα Εφτάνησα και στα ορεινά ηµιαστικά κέντρα της Σιάτιστας και της Καστοριάς, για να περιοριστούµε µόνον σε τόπους που δεν απέχουν πολύ από τη Σαµαρίνα. Από τη ντόπια παραγωγή δεν αφορούν το θέµα μας τα προϊόντα της κτηνοτροφίας, της υλοτοµίας, της ελληνορραπτικής, της τσαρουχοποιίας Και της σαγµατοποιίτς. Για τα υ τν- τά µιλήσαµε παραπάνω. ΄Οπως σε όλα τα κτηνοτροφικά χωριά, η ποιµενική µικρογλυπτική είχε µεγάλη διάδοση στη Σαµαρίνα με τη µορφή της ερασιτεχνικής απασχόλησης των βοσκών. "ε πολύ απλά εργαλεία φιλοτεχνούσαν χέρια από γκλίτσες,ρόκες, σφοντύλια, κουτάλια, πη- ρούνια και φλογέρες. Αυτές οι "δηµιουργίες της µοναξιάς"είναι έργα επιµονής και υπο- μονής. 'Ολα αυτά τα αντικείµενα έχουν τα ίδια βασικά σχήµατα και παρόµοια διακοσμητι- κά θέµατα με τα αντίστοιχα των άλλων κτηνοτροφικών χωριών. Το φίδι, το πουλάκι, 0 δρά- κοντας, τα γεωμετρικά διακοσµητικά, αποδίδονται με µικροτεχνική επιµέλεια αλλά και με κάποια "αρχαϊκότητα" στην αντίληψη της μορφής4ο. H τεχνική είναι συνήθως επίπεδη, η σύνθεση απλή, χωρίς συµπλέγµατα µορφών.Λπό τα αντικείµενα χαλκουργίας που συναντούµε σήµερα στο χωριό είναι πολύ δύσκολο να ξεχωρίσουµε ποιά έγιναν στον τόπο και πιά αγο- ράστηκαν στα µέρη της χειμερινής διαμονής των Σαμαριναίων. Είναι σκεύη οικιακής και επαγγελµατικής χρήσης απλά, με τη λειτουργικότητα που τους έδωσε η μακροχρόνια παρά- δοση, χωρίς πλούσιο χαραχτό ή ανάγλυφο διάκοσμο. Σήμερα η τοπική φορεσιά, αντρική και γυναικεία, έπαψε πιά να φοριέται στην καθη- μερινή ζωή και εμφανίζεται µόνο σε παςι*οσιακές κοινωνικές εκδηλώσεις από οργανυµΞ- Ο 17 νους χορευτικούς οµίλους. Τη φορούν νέοι και νέες των οποίων το βάδισµα και οι κινή- σεις έχουν διαµορφ δεί από το σύγχρονο τρόπο υπόδησης και αµφίεσης. Η αντρική φορεσιά είναι ινε είδος µάλλινου επενδύτη χωρίς μανίκια και με πολλές πιέτες, τα λαγκιόλιΞ,στο κάτω µισό, που, καθώς περιζώνεται στη μέση από φαρδειά ζώ- νη, μοιάζει µε φουστανέλλα. To πουκάµισο είναι φαρδοµάνικο. Στο κεφάλι φοριέται φέ- σι χωρίς φούντα και στα πόδια μάλλινες κάλτσες που κουμπώνουν πίσω στη γάµπα, οι πανωφόρι, η φλΞκΞΞα.Για τους, περισσότερο εκτεθειμένους στις δύσκολες καιρικές συν- θήκες, βοσκούς απαραίτητη είναι η χοντρη από τραγόµαλλο ΞέΞΞ µε κουκούλα. H μαύρη φορεσιά των εμποροβιοτεχνών και η άσπρη των κτηνοτρόφων διαφέρουν µόνο στο χρώμα. Η γυναικεία φορεσιά αποτελείται από άσπρο πουκάμισο και το κύριο ένδυµα, τα Ξιγκούνια ή τσιπούνια, κλειστά στο στήθος, με κεντήµατα από κόκκινο μεταξωτό γαϊτά- νι, πλούσια στο στήθος και απλούστερα στον ποδόγυρο και τις άλλες παρυφές. 3 µέση τονίζεται µε χρυσή ή επίχρυση ζώνη΄ για τις φτωχότερες γυναίκες αρκεί μιά δερµάτινη ζώνη µε επάργυρη πόρπη, την τοκάδα.Τα στολίδια συμπληρώνονται από σειρές χρυσών ή επίχρυσων φλουριών, τα γιορντάνια, που κρέµονται στο στήθος. Στο κεφάλι οι νέες γυ- ναίκες φορούν κόκκινο χρυσοκέντητο φεσάκι με μακριά φούντα και σειρές από φλουριά. Οι ηλικιωµένες φορούν στο κεφάλι απλό σκουραγάλαζο μαντήλι και σπανιότερα το-;Ξάλ- ’00, σκουρόχρωµο µαντήλι δεμένο µε περίπλοκο τρόπο. To χειµώνα προστίθεται βαρειά κεντπτή φϊοκΐτη Με τα |λόκια ττην εσωτερική επιφάνεια. Ta έντονα απλά φυτικά σχηµατοποιηµένα µοτίβα που κυριαρχούν επάνω στο 00161:»- μο φόντο των υφαντών, 0 ένας τραγουδιστής που συνοδεύεται από το επίπεδο "ίσο" των πολλών άλλων, η έλλειψη συµπλεγµάτων στα ποιµενικό ζυλόγλυπτα, εκφράζουν την ιδεο- λογία της πατριαρχικής φόρας, αρχικού κύτταρου της σαµαρινιώτικης κοινωνίας. 0 a0- χηγός καθορίζει τα πάντα στην ισοπεδωµένη µικροκοινωνία ττυ τσελιγγάτου, όπου "6- ποιος είναι στο ίδιο τσελιγγάτο έχει τις ίδιες υποχρεώσεις και µπαίνει κάτω από τον ίδιο αυστηρό νόμο της κοινής δουλειάς"41, με βάση απλούς κανόνες καθαγιασµέ- νους από το χρόνο, χωρίς αμφισβητήσεις και επικαλύψεις αρµοδιοτήτωνο Η υφαντική, το τραγούδι, ο χορός και η µικρογλυπτική είναι οι κύριες εκφράσεις της κτηνοτροφι- κής κοινωνίας. Η ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ -…...-…..-----…------------… Πι ρίζες της :ιµαρινιώτικης αγιογραφίας δεν είναι δυνατό, για την ώρα να εντο- , πισθούν τε απόλυτη σιγοτ>ιά. Πολύ ?αθειές τις υπολογίζει ο τιττας Κρυστάλλης."ιπό των μτσ1ιωνιιάν χρόνων η Σαμαρίνα εξήγιγ% πλείστους ζιγρξρους, αγιογραφους μάλλον ια . ., …, … …… . … f. η? , , -… ' …. "… _ … … ΑΟ Φιπιι'4, " μη.-«Ή… :ει.ι1νν.'.« … . ιι ιιε-,ε :ιΠ..…|Γ Η η.…*.ι, …!", νω-…ιι ' ιζ ποιητή είναι ακλόνητες, αλλά οι θεωρητικές του κατασκευές δεν έχουν την ίδια αντοχή στον έλεγχο. Επιχειρεί τεχνοτροπικές συγκρίσεις των τοιχογραφιών του Αγίου Νικολάου Συρράκου -που τις θυμάται πριν καεί η εκκλησία αυτή και τις αποδίδει σε ΣαμαριναίΟ ζωγράφο- με τις µισοσβυσμένες τοιχογραφίες που είδε στο εσωτερικό του Παρθενώνα και που έγιναν όταν 0 αρχαίος ναός είχε μετατραπεί για ένα διάστημα σε χριστιανική εκκλη- σία της Αγίας Σοφίας. Ας σημειωθεί πως αυτό έγινε γύρω στα 450 και με αρκετές αλλοιώ- σεις της αρχιτεκτονικής του. Στα 1206 μετατρέπεται σε καθολική εκκλησία. Κατά το διά- στηµα αυτό έγιναν οι τοιχογραφίες. Στα 1453 γίνεται µουσουλμανικό τέμενος και στα 1687 καταστρέφεται από τα πυροβόλα του Ήοροΐίνι. Αυτές, λοιπόν, τις τοιχογραφίες θεωρεί ο Κρυστάλλης έργα του ίδιου ζωγράδου "ή εάν όχι, θα είναι μαθητής τούτου o τον ναόν του Αγίου Νικολάου ιστορίσας Σαμαριναίος". Ας σηµειωθεί ότι τις καταστραμμένες από την πυρ- καγιά αγιογραφίες του χωριού του υπολογίζει καμωµένες "πολύ προ της Επαναστάσεως", φρά- ση που, βέβαια, δε μπορεί να σημαίνει χίλια ή και περισσότερα χρόνια. Πιθανότερη είναι η υπόθεση πως η ανάπτυξη της σαμαρινιώτικης αγιογραφίας συνδέεται µε την ίδρυση του εργαστήριουτης Αγίας Παρασκευής που πρέπει να την τοποθετήσουμε στις τελευταίες δεκαετίες του 18ου αιώνα, ίσως στα 1771. Σκόρπιοι Βλάχοι ζωγράφοι εμ- φανίζονται και νωρίτερα, όπως ο Σαµαρινιώτης Μιχαήλ που μαζί με τον Ηλία από το B000- βουτσικό ζωγραφίζουν το μοναστήρι της Θεοτόκου στο χωριό Σπήλαιο στα 165843. Οι τοιχο- γραφίες αυτές έχουν υποστεί μεταγενέστερες επιζωγραφίσεις που τους έδωσαν τα στοιχεία που διέκρινε o Ενισλείδης και που χαρακτηρίζουν την σαμαρινιώτικη αγιογραφία των τε- λευταίων δεκαετιών του 1900 αιώνα. Πρόσφατα έγιναν συστηματικές εργασίες καθαρισμού, "ταίρεσης των επιζωγραφίσεων και συντήρησης αλλά η καταστροφή ήταν προχωρηµένη από την υγρασία των τοίχων. Ο Αναγνώστης Δημήτριος από το Μέτσοβο μαζί µε τον ιερομόναχο Σερα- φείµ το Χίο τοιχογραφούν την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου Ρεντίνας στα 171944. 0 Δημή- τριος Ζούκης συνεργάζεται με το μαθητή του Γεώργιο στο νάρθηκα της Υπαπαντής νετεώρων /1784/45.Βίναι o πρώτος Σαµαρινιώτης ζωγράφος στο έργο του οποίου δυακρίνονται στοιχεία της τοπικής αγιογραφίας όπως αυτή εμφανίζεται στα τέλη του 18ου αιώνα και συνεχίζει, στο ίδιο ύφος ως τα μέσα περίπου του επόμενου. Κέντρο της αγιοΞΩαφικής δραστηριότητας θεωρείται το μοναστήρι της Αγίας Παρασκευής. 0 X. Σνισλείδης διατυπώνει την άποψη πως ίσως οι πρώτοι που δίδαξαν την αγιογραφία στη Σαμαρίνα είναι οι ντόπιοι ιδρυτές του 46 μοναστηριού Νικηφόρος και Διονύσιος, που έμαθαν την τέχνη στο ΄Αγιον ΄Ορος . H άποψη αυτή θα μπορούσε να συζητηθεί άν ηταν γνωστή άν όχι η χρονολογία, τουλάχιστον κάποια . ευρύτερη χρονική περίοδος, της ίδρυσης του µοναστηριού. To μόνο που ξέρουµε είναι πώς το καθολικό χτίζεται στα 1713: "Ούτος δ ναός τής άγήας δοηοπαρθενοµάρτυρος τσ Χριστού Παρασκεβής έκτήσθη & άπό τής ένσαρκίησην έτι 1713"47Ή επιγραφή αναφέρει κα- 319ά πως "ξΧτή63η", ούτε για ξαναχτίσιμο μιλάει, ούτε για επισκευή. Αυτό, βέβαια, 'Σν είναι ιτό*ειΐε, ίν1ι όμως µιά ισΏ ή ένδειξη. Πάντως, ινεξΐρτητα από ': τότε , .... : I n- ' .. η 19 λειτουργία εργαστήριου μαθητείας στο μοναστήρι δε µπορεί να τοποθετηθεί νωρίτερα από τις τελευταίες δεκαετίες του 1800 αιώνα βασίζεται σε δύο γεγονότα. To πρώτο είναι η ανυπαρξία πληροφοριών που να καθιστούν αν όχι σίγουρη, τουλάχιστον πιθανή την ύπαρξη τέτοιου εργαστήριου. To δεύτερο είναι η διαπίστωση πως η ανάπτυξη χωριών-ζωγραφικών κέντρων είναι φαινόµενο των μέσων του 1800 αιώνα, όταν ζωογόνηση της οικονοµίας και η άνοδος του πολιτιστικού επιπέδου δηµιούργησαν τις προΌποθέσεις τοιχογραφικής δια- κόσμησης σπιτιών και περισσότερων από πρίν εκκλησιών.Την εποχή αυτή εµφανίζονται τα οικιακά εργαστήρια των Χιονιάδων. Τότε δημιουργείται στο Φουρνά των Αγράφων το εργα- στήριο µαθητείας του Διονύσιου48. Ο Διονύσιος ασχολήθηκε με τη διδασκαλία της ζωγρα- φικής από την εποχή που µόναζε στις Καρυές του Αγίου ΄0ρους'έγραψε και την πολύτιµη "Ερµηνεία της ζωγραφικής τέχνης". H λειτουργία του εργαστήριου στο Φουρνά πρέπει να τοποθετηθεί ανάμεσα στα 1733, οπότε ο Διονύσιος επιστρέφει και µένει -µε κάποιες δια- κοπές- στο χωριό του, και στο θάνατό του που υπολογίζεται γύρω στα 1750, λίγα χρόνια µετά την αποπεράτωση του μοναστηριού που έχτισε. Στα 1744 "θα ήταν γύρω στα εβδομήν- τα του χρόνια" τα τελευταία αυτά, πολύ ταραγμένα και ίσως όχι απαλλαγμένα από ασθέ- νειες, επόμενο ήταν να τον έχουν καταβάλει ώστε µπορούµε να πιστέψουμε ότι δεν επέζη- σε πολύ..."4 . To ότι υπάρχουν και μερικοί παλιότεροι Σαμαρινιώτες ζωγράφοι δεν επι- βεβαιώνει την ύπαρξη εργαστηρίου µαθητείας γιατί σκόρπιοι ζωγράφοι από πάµπολλα χω- ριά υπάρχουν από παλιότερα. Το µόνο που μπορεί να σημαίνει είναι το ότι υπήρχαν στ: ιό οι προΌσθέσεις για τη… ίδρυση κάποιου αγιογραφικού ::γ;ΞΞίςι;υ καί ζι ' '1 πρ, . , πως γράφει 0 Γ.Θ.Λυριτ7ής΄ . Υπήρχαν ασφαλώς νέοι με κάποιαν έφεση προς τη ζωγταφι…η, ιερικοί και ατοµικούς ή οικογενειακούς δεσµούς με την Εκκλησία. Έκτός από τους κληρι- κούς αγιογράφους, πολλών άλλων τα επώνυµα φανερώνουν οικογενειακή εκκλησιαστική παρά… δόση, όπως Παπαϊωάννου, Παπαδάµος /µε πρώτο συνθετικό τη λέξη Παπάς/, Αναγνώστου |από τους κατώτερους εκκλησιαστικούς βαθµούχους ή και κοσµικούς που διαβάζουν τις ιερές γραφές στο εκκλησίασµα|, Οικονοµίδης |από το Οικονόµος, αξίωμα έγγαμου παπά που καθο- ρίστηκε από τη Ζ΄Οικουμενική Σύνοδο/. Στο εργαστήριο αυτό οι νέοι μάθαιναν την τέχνη αρχίζοντας από τις απλές βοηθητικές εργασίες και προχωρούσαν προς τις περισσότερο υ- πεύθυνες ώσπου να τελειοποιηθούν. H ίδρυση, λοιπόν, του εργαστήριου στο μοναστήρι έρ- χεται να καλύψει μιαν ανάγκη που υπάρχει. Εδώ θα πρέπει να σηµειωθεί πως η λειτουργία του εργαστηρίου δεν πρέπει να προογραφεί στις αγαθοεργές δραστηριότητες του μοναστη- ριού. Η εκμάθηση της τέχνης αποτελεί ένα είδοα αμοιβής για τις υπηρεσίες που προσφέ- ρει 0 νέος στον έµπειρο τεχνίτη. Βοηθόντας τον µαθαίνει να τρίβει τα χρώματα στο "τρι- βίδι", να τ'ανακατώνει στις σωστές αναλογίες µε τις κόλλες, να πετυχαίνει οµοιόµορ- οες χρωµατικές ε"ιράνει€ς και σιγά-σιγά σε την πρακτική εξάσκηση τελειοποιείται και | 20 γίνεται έτσι πιό χρήσιμος στο "δάσκαλο". Η παραγωγή μεγάλου αριθµού φορητών εικόνων στο εργαοτήριο όσο και η εκτέλεση μεγάλων τοιχογραφικών συνόλων απαιτούν την ύπαρξη βοηθών. Στα εργαστήρια αυτό η μαθητεία διαφέρει ριζικά από την εκπαιδευτική διαδικα- σία μιάς σχολής.Αυτό δηµιουργεί άλλους κανόνες ελέγχου. Δεν υπάρχει το μαθητικό δο- κίµιο που κρίνεται με επιείκεια, φιορθώνεται αιτιολογημένα και επαναλαμβάνεται. 0 μα- θητευόμενος είναι από την αρχή επαγγελματίας, η καλή ή κακή απόδοσή του επηρεάζει το επίπεδο παραγωγής του εργαστηρίου, η πρόοδός του παρακολουθείται και ελέγχεται από τον αρχιτεχνίτη. H προαγωγή του σε ποό υπεύθυνες εργασίας εξαρτάται τόσο από τη δική του ικανότητα και επιμέλεια όσο και από τις ανάγκες του εργαστήριου. Από τα μέσα σω- φρονισμού των σχολείων της εποχής το μόνο πουχρησιμοποιείται στα εργαστήρια είναι η σωµατική ποινή. Πέρα από την εκμάθηση της τεχνικής, ο νέος εξοικειώνεται με το "εί- δος" των Λγίων, με το αγιογραφικό πρόγραµμα του ορθόδοξου ναού και αποθησαυρίζει σχέ- δια και ανθίβολα χρήσιμα για την κατοπινή ανεξάρτητη απαγγελματική του σταδιοδρομία. ΄Ισως θα µπορούσαµε να μιλήσουμε με περισσότερα στοιχεία αν ο 'Αγιος Γρεβ8νών μας εί- χε επιτρέψει να συμβουλευθούμε τα σχετικά παλιά χειρόγραφα της Μητρόπολης, χειρόγρα- φα που δεν είναι προσωπική του περιουσία και θα έπρεπε να είναι στη διάθεση των ερευ- νητών, με τις αναγκαίες, βέβαια, προφυλάξεις. Αργότερα, η ύπαρξη δύο ή περισσότερων γενεών σε οικογένειες ζωγράφων δείχνει πως και στη Σαμαρίνα λειτουργεί το σύστηµα της ενδοοικογενειακής µαθητείας. Η ευλάβεια, η κλίση και η οικογενειακή παράδοση προσανατόλιζ1ν προς τη ζωγρ1ξι ην πιεστική ανάγκη επαγγελµατικής απασχόλησης. H μετανάστευση, η μεταποίηση και άλ λα επαγγέλµατα -ανάμεσα σ'αυτά η ζωγραφική- ανακούφιζαν τον πληθυσμό του χωριού από τα πλεονάσµατα ΙΧεργατικού δυναμικού που άφηνε η κτηνοτροφία και η υλοτοµία. Από ε- κεί και πέρα τα φυσικά προσόντα έκαναν τη διαλογή σε καλούς και μέτριους ζωγράφους. Η παραδοσιακή αγιογραφία µαθαίνεται όπως η γραφή, χωρίς βέβαια η εκµάθηση της γρα- ψής μόνη της να δηµιουργεί λογοτέχνες. Εκείνο που χαρακτηρίζει το έργο όλων των µα- στόρων της παραδοσιακής μας τέχνης είναι το μεράκι. Αν σ'αυτό προσθέσουμε τη στέρεη βάση που προσφέρει στους τεχνίτες 0 μόχθος των γενιών που προηγήθηκαν καταλαβαίνου- με γιατί η λαϊκή δηµιουργία έχει πάντα ποιότητα. Κι εδώ όμως είναι επικίνδυνες οι γενικεύσεις. Υπήρξαν Σαμαρινιώτες ζωγράφοι που το µεράκι τους δεν έφτανε ως το ση- µείο να γεμίζουν με πυκνές μορφές τις συµφωνηµένες επιφάνειες, όταν η αμοιβή δεν ή- ταν ανάλογη. Ξίναι χαρακτηριστικό το περιστατικό που μνηµονεύει ο Μιχ. Καλινδέρης51. 'Οταν δύο Σαμαρινιώτες ζωγράφοι διαπραγματεύονταν την τοιχογράφήση της εκκλησίας Κα- τΞκαλης ΐρεβενών και η αμοιβή του τους προσφερόταν ήταν χαμηλή, ο ένας ρωτάει συνθη- ματικί τόν ϊλλο 1ν θα ζωγραφίσουν τοις Αγίους "ύλί Τσιΐτσιου ή 1λά κλεϊρτόπουλα", - . Ο 21 πράγµα που σήμαινε "πυκνά ή αραιάι" επειδή στο ρό Τσιάτσιο οι χορευτές είναι κολλητό ο ένας στον άλλο ενώ τα κλεφτόπουλα, για λόγους τακτικής του κλεφτοπόλεμου, αραίωναν. Σκληρός ήταν ο ανταγωνισμός µε τους ζωγράφους άλλων περιοχών. Στην περιοχή Τρικάλων είχαν οργανώσει ολόκληρο δίκτυο ανθρώπων που φρόντιζαν να πληροφορούνται τις εκκλησί- ες στις οποίες θα γινόταν αγιογραφικές εργασίες και έσπευδαν να πληροφορήσουν, όχι µό- νον από πατριωτισµό, τους συγχωριανούς των ζωγράφους. Κέντρο αυτού του δίκτυου ήταν η συνοικία Αγίας Υονής που "κατοικείται από Έαµαριναίους, ως επί το πλείστον ασχολου- μένους ιδίως εις την εριουργίαν"ΞΞ. Πριν από το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο το δηµοτικό σχολείο της Αγίας 7ονής είχε 151 µαθητές, κι αυτό φανερώνει πολυάριθμη σαμαρινιώτικη παροικία. Γέροντες της συνοικίας αφηγούνται, σε μαγνητοφωνημένες συνεντεύξεις,53 πε- ριστατικά που άκουσαν από τους γονιούς των και αναφέρονται στα μέσα -όχι πάντα άψογα- 100 χρησιμοποιούσαν για να αποκλείσουν από τις παραγγελίες άλλους ζωγράφους προς όφε- λος των συμπατριωτών τους. Υπάρχει, ακόμα, ένα σχετικό γράµμα άγνωστης χρονολογίας, πα που πρέπει να στάλθηκε γύρω στα 1890 µε 1900: 'Αγαπιτέ φίλε Γεώργιε, Εύχοµαι ή παρούσα μου νά σάς εύρη έν ύγεία. Ηανθάνω ότι θα κοσμίσουν τήν έκκλη- σίαν τού Ξ 'Αγίου Δημητρίου ένταύθα και διαπραγµατεύονται µέ ήπειρώτας ζωγράφους ί … , ? έκ Χιονιάδων. α πον είς τούς έπιτρόπους ότι αύτοι ειναι κακότεχνοι καί νά άνα- 4 ο , , , , u 1' 1: | μεινουν προσφοραν και έκ µέρους Χαμαριναιων ζωγραφυν οιτινες ειναι άριστοι εις 'ΐν τέχνην ΄υν. ΞΞεύΘε, τό λοιπόν, νά έλθης έντα751 διά νά τρολάβωμεν, ς έγ-νε , ,, . . 7 : … ται κατά τό παρελθόν. ΄ά έργα ια ειναι µεγαλη καί ύπαργο…ν χρήµατα [*Σ- & ι)" Ο ( 'Αµερικής. "Εμαθον ότι έβρίσκεσαι είς Γρεβενά καί άπευθύνω τήν παρούσαν µου μέ5ω του φιλτάτου συμπατριώτου Νικολάου Μητσιοµπούνα. Σέ άσπΞζομαι ,Ιωάννης Ποντίκας "ό λόγιο ύφος του γράμµατος, οι σχετικά λίγες ανορθογραφίες και, προπαντός, η διαφορά του γραφικού χαρακτήρα της υπογραφής από το κείμενο δείχνουν ότι 0 αποστολέας ανέθεσε σε κάποιον γραμµατισμένο του χωριού το γράψιµο της επιστολής. Ωστόσο, οι συνθήκες παραγγελίας και πληρωμής των Ελλήνων λαϊκών ζωγράφων δεν επη- ρεάζουν την ποιότητα της δουλειάς των. Ακόµα και σε περιπτώσεις κατά τις οποίες 0 ζω- γράφος υποχρεώνεται κάτω από την πίεση ωμής βίας, "στανικώς" να κάνει κάποια ζωγραφιά, =4 αυτή έχει την ίδια ποιότητα και γνησιότητα µε το υπόλοιπο έργο του΄ . Η παράδοση, τ"κ Πο οποίας ο ζωγράφος είναι φορέας, η ηλικία του, το κοινωνικό πλαίσιο, το πολιτιστικό τφος της ε οχής και του τόπου, είναι καθοριστικοί παράγοντες. Εδώ θα πρέπει να κάνου- :ε µία καίρια παρατήρηση. Βέβαια, η ζωγραφικοί και περισσότερο η ιγιογραφία εντάσσον- 22 ται μέσα στα πλαίσια του παραδοσιακού πολιτισµού, όπου η ατομική προσφορά απορροφιέ- ται από τη γενική διαµορφωτική πορεία. A016 συµβαίνει π.χ. και με το δημοτικό τραγού- δι όπου η οµαδική κατεργασία από στόµα σε στόμα και από γενιά σε γενιά του δίνουν τη µορφή στην οποία το κατέγραψε ο λαογράφος. Ta διαδοχικά στάδια από τα οποία πέρασε, τα δάνεια από προηγούµενα χαµένα γραγούδια, οι άνθρωποι-συντελεστές των διεργασιών είναι στοιχεία που αγνοούμε. Στη λαϊκή ζωγραφική, όμως, έχουµε χρονολογίες, συγκεκριμ- µένους χώρους, ονόματα και άλλες πληροφορίες που πλαισιώνουν τις ζωγραφιές. Για να ε- πιχειρήσουµε έναν τολµηρό παραλληλισµό, είναι σα να είχαμε από ένα δηµοτικό τραγούδι καταγραφές του σε μιγάλη χρονική περίοδο με χρονολργίες, τους τόπους και τις συνθήκες κάθε εκτέλεσης, τα ονόματα και άλλα στοιχεία των τραγουδιστών κι ακόµα τη χροιά της φωνής τους, την προφορά τους, το ρυθµό εκτέλεσης. Λιγοστές είναι οι περιπτώσεις τνω- 55 στών ποιητών δημοτικών τραγουδιών μέσα στα οποία έχει συγχωνευθεί η παράδοση στη γλώσσα, στο ρυθμό, στους εκφραστικούς τρόπους/άσκοπα ερωτήματα, το θέμα του αδυνάτου, προσωποποιήσεις,...| και άλλα. Λείπει, όµως, από αυτά η µεταγενέστερη λαϊκή επεξεργα- σία. H λαϊκή ζωγραφική επιτρέπει στον µελετητή να ανιχνεύει, σε μεγάλο ποσοστό, την πο- ρεία της μέσα από το έργο επώνυµων δημιουργών. Αυτό ισχύει, ως ένα βαθμό,και για τη γλυπτική. Πολλές φορές έχουµε και άλλα στοιχεία τους. Αυτό είναι ένα σημαντικό πλεονέ- κτηµα για το µελετητή της λαϊκής ζωγραφικής, όταν δεν τον παρασύρει στον κατακερματισ- αό της γενικής της ροής σε ανεξάρτητες ατοµικές περπτώσεις. Εξάλλου, η ζωγραφική αφί- νει ευρύτερα περιθώρια στην προσωπική έκφραση ή έστω στην πληρέστεοη διατύπωση του το- πικού ιδιώματος της ζωγραφικής γλώσσας σε συγκεκριµµένη χρονική περίοδο, πράγμα που είναι αδιόρατο σε άλλες τέχνες, όπως το κέντηµα και η υφαντική. Σηµειώνουµε εδώ πως η ύπαρξη ορισµένων τοπικών κέντρων ζωγραφικής δραστηριότητας, με κάποιες ελαφρές ιδιομορ- φίες, δεν καταργεί την ενότητα της ελληνικής παραδοσιακής ζωγραφικής, όπως τα τοπικά ιδιώµατα δεν θρυματίζουν την ενότητα της ελληνικής γλώσσας. ΄Αν σήµερα αντιμετωπίζουμε το πρόβλημα των πηγών της σαµαρινιώτικης ζωγραφικής 05 εικασίες, μπορούμε με ακρίβεια και χωρίς χάσματα να παρακολουθήσουμε την τέχνη αυτή κα- τά την περίοδο της μεγάλης της ανάπτυξης, από τις τελευταίες δεκαετίες του 18ου αιώνα ως τις πρώτες του 2Οού. Η εξέλιξη της αγιογραφίας των Σαμαριναίων ζωγράφων -6λης της ελληνικής αγιογραφίας- δεν είναι μιά "εσωτερική υπόθεση" των καλλιτεχνών. Πολλές φορές στα συµφωνητικά καθορίζεται το υλικό της ζωγραφικής|"να είναι του λαδιού", " επί μου- σιαµάδων", "επί σανίδος" αλλά και η τεχνοτροπία, "ακολουθούντες βυζαντινόν ρυθμόν µετά 56 100 φυσικού" . Ειδικότερα στην τοιχογραφία ο τεχνίτης ράζεται κάτω από το συνεχή κοι- νωνικ6 έλεγχο. Οι επίτροποι, οι παπάδες παρακολουθούν καθημερινά την πρόοδο της εργασί- ας. "ε κάθε έξη µέ ες δουλειάς αντιστοιχεί μιά γενική θεώρηση του έργου από το σύνολο ' 23 σχεδόν των κατοίκων κατά την Κυριακάτικη Λειτουργία. ΄Ολοι αυτοί εγκρίνουν ή επικρί- νουν. 0 ζωγράφος δεν µένει ανεπηρέ τος από όλα αυτά. To ευτράπελο "θέλοντας ο Βλάχος και µη θέλοντας o ζωγράφος...." της λαϊκής παροιμίας µπορεί να είναι υπερβολικό, αλ- λά κρύβει αλήθεια. H Έαμαρίνα εμφανίζεται ως ζωγραφικό κέντρο σε περίοδο µεγάλης δραστηριότητας των Ξλλήνων ζωγράφων όχι µόνον στην αγιογραφία αλλά και στην τοιχογραφική διακόσμηση σπι- τιών της Δυτικής Μακεδονίας, της Ηπείρου και της Θεσσαλίας. Στην τελευταία αυτή δραστηριότητα δεν συμµετέχουν οι Σαµαρινιώτες. Η'περιοχή στην οποία κυρίως κινούνται, η περιφέρεια Γρεβενών, δεν έχει παράδοση στο "αρχοντικό", το μεγάλο και πλούσια δια- κοσμηµένο με ξυλόγλυπτα και τοιχογραφίες σπίτι.΄Οχι µόνο δεν έχουµε μαρτυρηµένα τέτοια έργα Σαμαριναίων, αλλά ούτε µε τεχνοτροπικά κριτήρια μπορούμε να αποδώσουμε σ'αυτούς κάποιες "κοσµικές" τοιχογραφίες. Ακόμα και οι λίγες µεταγενέστερες τοιχογραφίες που υπάρχουν στο γειτονικό χωριό Φούρκα είναι έργα ξενόφερτου ζωγράφου. Νοµίζω πως το φαι- νόµενο δεν είναι ανεξάρτητο και από τη µεγάλη επιβολή που ασκούσε το δραστήριο αγιο- γραφικό κέντρο του μοναστηριού της Αγίας Παρασκευής, επιβολή τεχνική αλλά και πνευ- µατική. Πρέπει να περάσουν πολλά χρόνια, να κλείσει το εργαστήριο του µοναστηριού, να χαράξουν δικούς τους δρόµους οι ζωγράφοι του χωριού γιά να εµφανισθούν, στις αρ- χές του αιώνα µας, μερικές περιορισµένες προσπάθειες τοπιογραφίας, πάντοτε όµως µέσα "το χώρο του ναού. ΄λν είααι ;1'ιµη η εικασία του Χρήστου '»ιπλτίδη πως ιδ… τίς τη" πγιργ:1,ι ..- εργαστήριου είναι οι κτήτορες του μοναστηριού Νικηφόρος και Διονύσιος θα µας ήταν χρήσιµη η γνώση του έργου των. Δυστυχώς ούτε υπογραφή τους συναντήσαµε ούτε άλλο τει- #τικό στηιχείο βρήκαμε. Θα µπορούσαµε να αποδώσουµε σ'αυτούς τις τοιχογραφίες του κα- θολικού της Αγίας Παρασκευής επειδή είναι πολύ πιθανό οι κτήτορες, αν ήταν ζωγράφει, να έχουν κοσμήσει με την τέχνη τους το ναό που ίδρυσαν αλλά και γιατί σ'αυτές συναν- τούµε στοιχεία που δίνουν την κάποια ιδιαιτερότητα στη σαµαρινιώτικη αγιογραφία. Η µορφή του Παντοκράτορα στον τρούλο και τα τάγµατα των αγγέλων που την περιβάλλουν μπορούν να θεωρηθούν, τόσο στο πλάσιµο όσο και στο χρώμα, τυπικά δείγµατα της σαμα- ρινιώτικης ζωγραφικής. Αλλά η χρονολογία που υπάρχει σ'αυτό τον τρούλο, 1821, καθι- στά εντελώς αθςέριφη την υπόθεση να ζωγραφίστηκε από ανθρώπους που πρίν από 408 χςό…ι νια είχαν ιδρύσει το µαναστήρι και ίσως το εργαστήριό του. Εξαιρετικά ενδιαφέρουσες, αλλά ανυπόγραφες και αχρονολόγητες είναι οι τοιχογραφίες που σώζονται, σε όχι καλή κατάσταση, στην εκκλησία του Προφήτη Ηλία. Θαυμαστή είναι η "Κοίμηση της Θεοτόκου". Πρέπει να έγιναν κιτά τι µέσα του 1800 αιώνα. Στο νάρθηκα του ναού µερικές µικρές τοιχογραφίες, όπως του ϊτιΠτού και της Παναγίις, είναι τυπικά δείγματα της ί)ΐιΛύ€ - - . 24 ζωγραφικής κατά τα τέλη του 19ου αιώνα. Πρώτο υπογραμµένο έργο που προέρχεται σίγουρα από µέλος του εργαστηρίου της A- γίας Παρασκευής είναι οι τοιχογραφίες στο καθολικό του µοναστηριού Αγίων Αποστόλων, κοντά στον Κλεινοβό Καλαµπάκας. Επιβλητικό σύνολο, έργο του "ευτελούς και αμαρτωλού" Μιχαήλ Αναγνώστου Δημητρίου, τον καιρό που αρχιερέας Σταγών /Καλαµπάκας| ήταν ο Κύ- ριλλος από την Κοζάνη µε συνδροµή των "εύλογηµένων ίεροµονάχων πατέρων Κυπριανού και Θεοκλίτου δι'έπιστασίας κυρού Χρίστου Σακελλαρίου προεστώτος". H επιγραφή τελειώνει µε τη φράση "κατά μήνα Δεκέµβριον έτελειώθη Δόξα τώ 'λγίω Εεώ", χωρίς να αναφέρει χρο- νολογία, που όμως πρέπει να είναι 1789. Δεν φαίνεται να χρησιμοποιεί τα ίδια πρότυπα µε το ζωγράφο του Προφήτη Ηλία. Η παράσταση π.χ. της "Κοίμησης της Θεοτόκου" παρουσι- άζεται στις δύο εκκλησίες όχι µόνο με σημαντικές διαφορές στο χρώμα αλλά κυρίως 05 σύνθεση διαφορετική στο σύνολο και στις λεπτοµέρειες. Το έργο του Προφήτη Ηλία χαρα- κτηρίζεται από χαμηλή χρωματική κλίµακα με ώχρες, φαιά, καφετιά, γκρίζα, γκριζογάλα- Ca. 0 Πιχαήλ στο µοναστήρι του Κλεινοβού μεταχειρίζεται έντονα χρώματα, κόκκινα, πρά- σινα, κίτρινα. Η ετερότητα των προτύπων δεν διαπιστώνετατ .στο χρώμα επειδή οι χαλ- κογραφίες ή τα σχέδια που µεταχειρίζονται σαν πρότυπα είναι ασπρόμαυρα και κάθε ζωγρά- φος δεσμεύεται µόνο στη σύνθεση, αλλά το ευρύτατο πεδίο της χρωµατικής επένδυσης εί- ναι ανα χτυ γ 'α*τύν. 3πί αρκετές δεκαετίες η σαμαρινιώτικη ζωγραφική θα χαρακτηρίζε- ται από έντονα και φωτεινά χρώµατα και ροδαλές µορφές. Θα πρέπει να υπολογίσουµε ότι το έργο έχει επιζωγραφισθεί σε μερικά σημεία. H σηµαντικότερη αλλοίωση έγινε στο χρώ- 01 του φόντου που από σκουρογάλαζο έγινε γαλάζιο, πράγµα που ανατρέπει κάπως την το- νική ισορροπία. Επειδή το πέρασµα του μεταγενέστερου χρώµατος έγινε με φαρδύ πινέλλο άφησε γύρω από τις λέξεις και ανάµεσα στα γράµµατα των επιγραφών το αρχικό σκούρο χρώ- µα. Ευτυχώς στις φιγούρες οι επεµβάσεις είναι ασήμαντες. Η σύνθεση, όμως, στα δύο έρ- γα µε κοινό θέμα είναι διαφορετική. Στον Προφήτη Ηλία είναι στενόµακρη ενώ στον Κλει- νοβό πολύ πιό φαρδειά. Στον πρώτο, μπροστά στο σκ ήνωμα της Παναγίας ο άγγελος γέρνει πρός τα εµπρός και o Ιεδονίας είναι γονατιστός ενώ στο δεύτερο το σώμα του αγγέλου έ- χει κλίση προς τα πίσω και ο Ιεφονίας είναι καθιστός. Εξαιρετικά ενδιαφέρουσες είναι οι µορφές των Αρχαγγέλων Γαβριήλ και Μιχαήλ στις δύο πλευρές της δυτικής θύρας στο μοναστήρι του Κλεινοβού. Ο Γαβριήλ έχει ήρεµη στά- ση, καθώς γράφει µε φτερό στο ειλητάριο που ανεμίζει ελεύθερο. O Μιχαήλ, 05 τα άκρα του σε ζωηρή φυγόκεντρη κ νηση, τους ανήσυχους κυματισμούς του χιτώνα, τη δυναμική λοξή γραµμή του ξίφους. έχει µιά θεατρικότητα που προδίδει ιταλίζον πρότυπο. Και οι πο- λυπρόσωπες συνθέσεις έχουν έντονη κίνηση. Τα πολλά ειλητάρια µε αρκετά μακροσκελείς επιγραφές δείχνουν πως η "?ιπηνεία" του Διονύσιοα εκ Φουρνά έχει κάποιαν επίδραση.Πάν- 25 τως δεν τηρείται πιστά το αγιογραφικό πρόγραμµα της "Ερμηνείας". Οι 'Αγιοι Απόστολοι Κλεινοβού, εκτός από το έργο του Μιχαήλ, έχουν και άλλες µεταγενέστερες τοιχογραφίες και κυρίως επιγραφές µε µεγάλη σηµασία γιά την οστορία της Τουρκ0ΧΡατΐας51. Δύο Σαµαρινιώτες ζωγράφοι, o Μιχαήλ και o Γεώργιος, ζωγραφίζουν στα 1803 την εκ- κλησία του Αγίου Γεωργίου στο χωριό Κακοπλεύρι Καλαμπάκας. Ο Μιχαήλ αυτός είναι οπωσ- δήποτε άλλος από το ζωγράφο των Αγίων Αποστόλων Κλεινοβού. T0 κενά ανάµεσα στα εγκόλ- πια είναι μονόχρωµα γαλάζια χωρίς των πλούσιο φυτικό διάκοσµο που συνήθως τα περιβά- λει. Οι μορφές είναι στατικές, κάπως βαρειές, η χρωµατική κλίµακα πλουσιότερη. Διαφέ- ΡΟυν, ακόµα, και τα γράµµατα και τα συµπλέγµατα των επιγραφών. Εκτός από την τοιχογραφική δραστηριότητα, σηµαντική είναι και η παραγωγή δεσπο- τικών εικόνων και μικρών φορητών εικόνων καθώς και τρίπτυχων. ΄Ξνα από τα τρίπτυχα αυτά, µικρών διαστάσεων /25,4 Χ 37,5 αναπτυγµένο/ έργο του 1813, στο αριστερό φύλλο και σε τρείς απανωτές ζώνες έχει τους Αγίους Παρασκευή, Χαράλαµπο, Αναστάσιο και Γεώρ+ γιο έφιππο, στο στέλεχος τους Αγίους Πάντες σε"κυκλική σύνθεση και κάτω τον Παράδεισο και στο δεξιό φύλλο τον Προφήτη Ηλία και τους Αγίους Νικόλαο, Στυλιανό και Δηµήτριο έφιππο. Σε τόσο µικρό χώρο 34 µορφές, από τις οποίες δύο έφιππες και µία ένθρονη, εί- ναι απόδειξη της ικανότητας του αγιογραφικού εργαστήριου της Σαµαρίνας να ετοιµάζει τεχνίτες όχι µόνο για µεγάλα τοιχογραφικά σύνολα αλλά και για µικρογραφικές επιτεύξεις. Οι αδελφοί Δηµήτ"ιος και "ιχαήλ Αναγνώστου, ο δεύτερος είναι ο ζωγράφος του Υλει- .0. .αζί µε τον λ:αγν5στη Παπαϊωάννου τοιχογραφούν στα 1919 την εκκληΟί1 της 'Ξ€1" µόρφωσης του Σωτήρα, κοντά στο μοναστήρι της Αγίας Παρασκευής. Πολλά από τα πρότυπά τους είναι τα ίδια µε του Κλεινοβού, όπως και σε πολλά σηµεία η ίδια διάταξη των θε- µάτων επάνω στους τοίχους. ΄?χουν περάσει όµως τριάντα χρόνια. Τώρα η ζωγραφική εί- ναι πιό ώριµη, το χρώμα σε συνδιασµούς κυρίως γαλαζοπράσινου και κόκκινου, έχει λάµ- ψη. Πλήθος µορφών ολόσωμων ή σε προτομή, απανωτές πολυπρόσωπες συνθέσεις, ποικίλα Χι… ακοσµητικά, δηµιουργούν εντυπωσιακό σύνολο. Μερικές συνθέσεις, όπως τα θαύµατα του Αγίου Πικολάου, o Ιησούς που κρίνεται από τον Πιλάτο και η μεταµέλεια του Ιούδα είναι έργα υψηλής ζωγραφικής ποιότητας. Τα θαύµατα του Αγίου Πικολάου ανήκουν στα λαµπρότ-- ρα επιτεύγµατα της νεοελληνικής θαλασσογραφίας.΄Αλλον ζωγράφο µε το επώνυµο Αναγνώ- στου, τον Αθανάσιο, θεωρεί 0 Μιλτιάδης Παπαθανασίου ως Σαµαρινιώτη58. Ωστόσο, η τεχνο- τροπία και οι ανορθογραφίες του, στα µέσα του 19ου αιώνα, δεν καθιστούν πιθανή την &- ποψη αυτή. Λέκα χρόνια αργότερα, στα 1829, οι αδελφοί Χρήστος, ιερέας, και Αντώνιος Παπαϊω- άννου κάνουν τις τοιχογραφίες της Μεγάλης Παναγιάς. ΐίναι σίγουρα αδελφοί του Αναγνώ-΄ *τη : λ! ςεν συνεργάζονται µαζί του. Οι τοιχογραφίες της Ηεγάλης Παναγιάς έχουν δια- . 26 φορές από της Υεταµόρφωσης, αν και είναι φανερή η προέλευση των ζωγρ φων από το ίδιο εργαστήρι. Ξδώ το κόκκινο χρώµα έχει µεγαλύτερη ένταση, καθώς µάλιστα γειτονεύει µε το πράσινο, και πιάνει µεγαλύτερη επιφάνεια. Οι συνθέσεις και οι µορφές που γεμί- η ζουν πυκνά τις µεγάλες επιφάνειες των τοίχων δεν έχουν, βέβαια, το σίγουρο σχέδιρ-κατ την άρτια σύνθεση της Μεταµόρφωσης. Εκτός από τη λαµπρή ποιότητα του χρώµατος, οι τοι- Χ0Υραφίες έχουν λαϊκή αφηγηματική διάθεση και µερικά ενδιαφέροντα ευρήµατα. Γενικά, το έργο δηµιουργεί ατµόσφαιρα γιορταστικής οικειότητας. Η επιγραφή είναι μικρογράµµατη και γράφηκε από τον ιερέα Χρήστο, αφού τον ίδιον ακριβώς γραφικό χαρακτήρα συναντούµε σε επιγραφή έργου που το έκανε μόνος του. Πρόκειται γιά τις τοιχογραφίες στην εκκλη- σία του Αγίου Νικολάου στο χωριό Βασιλική, ανάµ σα Τρικάλων και Καλαµπάκας. Η εκκλησία αυτή "ανεκαινίσθη εκ θεµελίων" στα 1818 από τη γυναίκα του Αλή Πασά κυρά Βασιλική και τ'αδέλφια της Γεώργιο, Νικόλαο, Δήµο και Ιωάννη59. ?Ο ξΡΥΟ τελείωσε στις 22 Μαρτίου 1839. Λίγα χρόνια αργότερα, στα 1845, ζωγραφίζεται και o νάρθηκας µε τη Δεύτερη Πα- ρουσία. Στην κάτω ζώνη των τοιχογραφιών οι τιµωρίες των αµαρτωλών, "ό παραυλακυαστής όπου χαλνάη τά σινουρέµατα", "δ µπακάλης όπου ζυγίζει ξύκικα"," η ποτάνα".΄Έργα απλο- ϊκής φαντασίας, σε εκτέλεση λιγότερο επιµεληµένη από τις τοιχογραφίες του κυρίως να- 05, η 0πΟΐ€ς όµως; έχουν υποστεί σοβαρή φθορά από την υγρασία. Ενδιαφέρουσα είναι η µορφή του νεοµάρτυρα Γεωργίου, αυτής της λεβέντικης µορφής Ρωµιού φουστανελλά, η ο- ποία γνώρισε τόση διάδοση στην ελληνική Αγιογραφία μέσα ος λίγα χρόνια." ΄ /1838/. Τον Αντώνιο Πι- παϊυάννου συναντούµε να ζωγραφίζει στα 1833 την εκκλησία του Αγίου Δηµητρίου στο χω- ριό Δαµασούλι€οΟ Αντώνιος επαναλαµβάνει χαλαρά το ζωγραφικό ύφος του αδελφού του Χρή- στου. Από µέλος της εικογένειας Παπαϊωάννου προέρχεται ασφαλώς η εικόνα σε σανίδι του Αγίου Στεφάνου, έργο του 1846, που βρίσκεται σε προσυνητάρι του καθολικού Αγίου Στεφά- νου Μετεώρων και υπογράφεται συντομογραφικά="χείρ Π.Π.'Ιω. σ.μ.ρ." δηλαδή Παπαϊωάννου Ταµαριναίου. Ακολουθεί μιά σειρά µέτριων ζωγράφων, όπως o Μ.Γ. Χώτος που έργα του βρίσκονται στον 'Αγιο Βασίλειο Ανταρτικού /1844/, καθώς και µιά εικόνα του στο γυναικωνίτη της Μεγάλης Παναγιάς Σαµαρίνας. Τρείς ζωγράφοι συνεργάζονται στο µοναστήρι Ταξιαρχών Γρε- βενών, ο Βασίλειος, 0 Νικόλαος και o Ιωάννης /1848/. Μέσα στη µέτρια παραγωγή της περιόδου αυτής εντελώς ιδιαίτερο ενδιαφέρον οι τοι- χογραφίες στην εκκλησία της Ζωοδόχου Πηγής Καρδίτσας /1853/, έργα 060 ζωγράφων από τη Σαµαρίνα που υπογράφουν μόνο µε τ΄αρχικά Α - 9. Οι συνθέσεις έχουν την αφελή αφηγηματι- κότητα εικονογραφήσεων λαϊκών µυθιστορημάτων. Έτη "Βρεφοκτονία" όλη η επιφάνεια γεµί- ζει από πολλές μορφές σε ανήσυχη κίνηση. Ρυναίκει'. µε ξέπλεκα µαλλιά και τραβηγυένα απ" 27 τον πόνο χαρακτηριστικά αγωνίζονται να σώσουν τα παιδιά τους από άγριους Ρωµαίους στρατιώτες µε σπαθιά. 'Αλλες τραβούν απελπισµένες τα µαλλιά τους, άλλες σηκώνουν αλα- φιασµένες τα χέρια. Μιά νέα 05 γυµνό το πλούσιο στήθος της παλεύει µε σκυθρωπό στρα- τιώτη που κατεβάζει ορµητικά το σπαθί του ενώ µε το δεξί του την αδράχνει από την κώμη. Το παιδάκι της λουφάζει έντροµο πίσω από το µητρικό κορµί. Βρέδη σφαγµένα στο έδαφος. Το βαθύ κόκκινο χρώµα του αίµατος, σκορπισµένο σε όλη τη σύνθεση εντείνει την ατμόσφαιρα ταραχής, αγριότητας και φρίκης. H περιγραφή της ζωγραφιάς αυτής θα α- πέδιδε το ύφος του έργου αν ήταν γραµμένη δτην αδέξια και µεγαλόστοµη καθαρεύουσα των λαϊκών αναγνωσµάτων της εποχής. Οι τρείς "κήρυκες θεοφόροι".µιάς άλλης σύνθεσης. ανήκουν στη γενιά των καβαλάρηδων της λαϊκής µας, όµαιμοι των κυνηγών στα σπίτια του Ζαγοριού. 'Ενας άλλος Σαµαρινιώτης τεχνίτης υπογράφει με τ'αρχικά Α.Δ. την εικόνα " Ο Ba- σιλεύς των Βασιλευόντων"|1857/ που ανήκε σε παλιό ναό της Κορυφής Βοΐου61. Ο 'Ιωάν- νης !!. σαµαρινέος" υπογράφει στις 4 Ιουνίου 1864 µιά λιγοπρόσωπη και γλυκερή εικόνα της Κοίμησης στην εκκλησία της Θεοτόκου ΒελανιδιάςάΝομού κοζάνης. Αναφέρονται, ακόµα, τα ονόµατα µερικών Σαµαριναίων αγιογράφων, του Ζήση Χατζή |γύρω στα 1860/, 100 Ήικό- λαου Ασηµένιου /184Ο-1919/, Ζήση Παπαγεωργίου, Ζήση Νούλη και Βασ. Βούλγαρη, που ερ- γάσθηκαν στη Θεσσαλία62. Στο µοναστήρι της Παναγίας Γρανίτσας πάνω από το εσωτερικό υπέρθυρο επιγραφή µας πληροφορεί ότι " ΄Ιστορήθη ίερά εκκλησία τής Θεοτόκου κοιμήσεας λ:ΑΤΡ ΐχ""νΤοΨ τοΗ στρέλα. ?τιτεοπεύων τής εκκλησίας Γεωρνίο' "ύµ1ι' "΄στου.1ηίΓ ΕβΏΟυαρίου Ξ. Δια χειρός Ζς και Υιχαήλ Γεωργίου 'Ιωάννου εκ κώµης αµαρίνης" ;. ΐτο µοναστήρι της Παναγίας και στο χωριό ΄Αλωνα της Φλώρινας υπάρχουν επίσης εικόνες των ζωγράφων Ζήση και Μιχαήλ. Στην εκκλησία του Αγίου Γεωργίου Αγναντιάς Καλαµπάκας εικό- να του Αγίου Γεωργίου καβαλάρη έγινς"Διά συνδροµής καί καπάνης τών κ.κ. Κωνσταντίνου 1τράλια Κωνσταντίνου γκάλουρη έστω είς Βοήθειάν των : 1888 µαρ. 26. 'Ξφηµερεύοντος Ιω. 'Ιερέως Επιστασία Νικολάου µοναχού Διδάσκαλος Κ:Π. Κουσαίτης: εκ Καστανές χ/ειρ/ Καργιούκου Σαµαρινέος". Κάτω από εικόνα των Αγίων Πάντων υπογράφει o "Ζήσης ΄Ιω. P16— θα Σ.µ.ρ.". Στον ΄Αγιο Αθανάσιο ΣπηλαίουνΓρεβενών ο Γ. Οικονοµίδης ζωγράφισε σε θύρα του τέµπλου τον ΄Αρχοντα Ήιχαήλ /1869/ έργο χαµηλής τέχνης' στο ίδιο επίπεδο είναι και τα έργα του στο Ήεσολούρι/1883/. ΄Αλλοι Σαµαρινιώτες ζωγράφοι της εποχής αυτής είναι 0 Ιωάννης Παπαδάµ /Σµίξη 1870, ο Συµεών /µοναστήρι Προδρόµου Καισάρειας στο "ο- 06 Κοζάνης 1874/64, ο Ζήσης Χατζή του Γεωργίου /1873, εικόνα Αγίου Πικολάου στην εκ- κλησία της Κοίµησης στη θέση Λάσδα Καναλίων Καρδίτσας/, o Κυριάκος και ο Γεώργιος που τοιχογραφούν το µοναστήρι του χωριού Ζέρμα στα 188065ο Ζήσης "ούλας | 'Αγιος Πι- .'ι5,λ…1(π λ΄Οπ|ξνωυ ΤτΕ-τ "ιάιικιιιι…η/ n Ι:… .-… ,-…νν- .. ν.ιν'ν'ο|υ*' & ζονται …'1 1867 έν : τιιικκ..ν Γ'…ττ-.δάιι µανίκια, .... - ..-…--,. ., 28 στην αγιογράφηση του καθολικού του µοναστηριού Αγίας Τριάδας Γιαννωτών και αµείβονται με 4,600 γρόσια, όπως αναφέρει επιγραφή στο εσωτερικό υπέρθυρο της δυτικής θύρας του ννού. O Σαµαρινιώτης ιστοριογράφος Δηµήτριος Μακρής σηµειώνει, ακόµα, τα ονόµατα των ζωγράφων Ιωάννη Κράτα, Νικόλαου Νούλη, Δηµήτρη Σακελλαρίου/1850/ και Ηλία Ζωγράφου66. H επεξεργασία των εικόνων του τέµπλου Αγίου Νικολάου στο Κρούσοβο "ανετάθη εις τους εκ Σαµαρίνης ζωγράφους Μιχαήλ και τους υιούς αυτού Δανιήλ, πρωτοσύγκελον του Αγίου Πε- λαγονίας και Πικόλαον, οι οποίοι είχον µετοικήσει ολίγον πρό της ανεγέρσεως"5?. Ο Δα- νιήλ πριν γίνει καλόγερος λεγότανε Δηµήτριος και, µαζί µετον αδελφό του Νικόλαο, βοη- θάει τον πατέρα του σε αγιογραφικές εργασίες του μοναστηριού Αγίου Νικολάου Ήπίγκορ- σκι στα 1831. Δεν περιορίζεται µόνο σε βοηθητικές εργασίες αλλά εκτελεί και υπογράφει δικές του εικόνες, όπως της Θεοτόκου, της Σύναξης των Αγγέλων και των Τριών Ιεραρχών. Στην τελευταία γράφει σε πρώτο πρόσωποι" ΔΙΑ XEIPOC EMOY TOY TAHEINOY AHMHTPIOY.."'O- λες οι επιγραφές στις εικόνες είναι σλάβικες ενώ οι υπογραφές πάντα ελληνικές. O Νικό- λαος ήταν και ξυλογλύπτης, σκάλισε το βηµόθυρο του τέµπλου στο µοναστήρι Ιωακείµ Οσο- γκόρσκυ. Ο Μιχαήλ µε το Δηµήτριο εργάστηκαν στην εκκλησία του Αγίου Γεωργίου στο χω- ριό Ραϊτσίτσα, κοντά στο Ντέµπαρ. Ο Μιχαήλ είναι ονοµαστός ζωγράφος της εποχής του γι'αυτό του αναθέτουν εργασίες σε εκκλησίες της πόλης Μοναστήρι /Μπίτολα/ και στο ξα- κουστό µοναστήρι της Ρίλας στη Βουλγαρία. O Μιχαήλ και οι γιοί του δρουν σε µιάν επο- χή µέτριας αγιογραφίας. Διακρίνονται, όµως για την επιμέλεια της δουλειάς των και για την επιµονή στην απόδοση των λεπτοµερειών. Οι θρόνοι του Χριστού και της Παναγίας απο- δίδονται µε αξιοσηµείωτη δεξιοτεχνία σε όλες τις λεπτομέρειες της ξυλογλυπτικής των ΧΚΧΧΙµικρογραφιών που τους κοσµούν, οι φορεσιές µε τα σχέδια της ύφανσης και τα λογής κεντίδια, τα ευαγγέλια και τα άµφια των Τριών Ιεραρχών µε θαυµαστή ακρίβεια, ο θώρακας του Αρχάγγελου Μιχαήλ µε όλο τον πλούτο των σφυρήλατων διακοσµητικών θεµάτων του. Τα πρόσωπα, όµως, έχουν τυπική και ουδέτερη διατύπωση, η προσπάθεια φυσικότητας στις πτυχώσεις των υφασµάτων δεν είναι αποτελεσματική.΄Ατονη η χρωµατική κλίµακα. Η εµφάνιση της οικογένειας Πιτένη, από τα 1872 και πέρα, δίνει καινούργια πνοή στη σαµαρινιώτικη ζωγραφική, την ανανεώνει τεχνοτροπικά και θεματολογικά, την αποσπά- ει από τη μακαριότητα στην οποία είχε βυθισθεί. Ενώ φαίνεται να συνεχίζει τους ζωγρά- φους της προηγούμενης γενιάς, κατά έναν περίεργο τρόπο µεταβάλει σε προτερήματα τα ελαττώµατά τους. O πατέρας Δηµήτριος Αδάµ Πιτένης εµφανίζεται, από όσα µας είναι γνω- στά, στο ναό του Αγίου Δηµητρίου Μηλιάς N. Κοζάνης, όπου εργάζεται κατά διαστήµατα α'ό τα 1872 ως τα 189168. Το έργο του δραστήριου αυτού ζωγράφου είναι τεράστιοδ9και άνισο.Θα σταθούµε σε µερικές µόνο από τις ζωγραφιές του, εκείνες που εκφράζουν πλη- Οξστ€Ωα την ανανεωτική πνοή που χάρισε, αυτός αλλά και τα παιδιά του, στη σαµαοινιώ- 29 τικη ζωγραφική. Στην εκκλησία της Θεοτόκου, στο Πυλωρί Βέντσιων, κατά την επιγραφή "'Ιστορίθη ούτος δ Τέµπλος έν έτει 1883 10βρίου 20/ Διά συνδρομής καί δαπάνης παπα Γεωργίου άπό χωρίον Παλεο|χώρι καί Κωνσταντίνου Γρίββα καί τού λοιπού χωρίου δι έπι/ τροπής δέ Ιωάννου Δ. Βλάχου καί 'Αθανασίου µοναχού| Αίωνάι τους ή µνήµη: Διά χειρός Δηµητρίου 'Α. Πιτένη/ Σαµαριναίος". Στις ποδιές του τέµπλου, αντί για τα συνηθισµένα ανθοδοχεία ή µπαρόκ διακοσµητικά, ο Πιτένης ζωγραφίζει τοπία. Μα η πρωτοτυπία του δε βρίσκεται εκεί, τοπία, έστω και σπάνια συναντούµε και σε άλλες ποδιές τέμπλων, όπως π.χ. στο ναό του Αγίου Κωνσταντίνου στο χωριό Αγία Σωτήρα Βοΐου /1867| και στον ΄Αγιο Αθανάσιο Διδυµοτείχου. Αυτό που είναι η µεγάλη του καινοτομία είναι ο λιτός και αυστη- ρός τρόπος µε τον οποίο τα αποδίδει, η μεταφυσική ατµόσφαιρα που αποπν =ουν. Πολύ πρίν από το Τζιόρτζιο ντε Κύρικο ζωγραφίζει µπροστά από έναν γαλαζοπράσινο ουρανό πα- ράξενο μοναχικά κτίρια, σιωπηλά και µυστηριακά. ΄3να μονόχρωµο παραπέτασμα µε βαρειές πτυχώσεις σκεπάζει µεγάλο µέρος της ζωγραφικής επιφάνειας. Τα άΞ1ΐ&! απροσδιόριστα, λιτά στο χρώμα, µε αψιδωτά στρόγγυλα και τετράγωνα ανοίγµατα που χάσκουν άδεια και άφωνα µε µιά σιγή γεµάτη µυστικά µηνύµατα. Κανένα δέντρο ή λουλόύδι δε γλυκαίνει το τοπίο. Στα 1901 - 2 ζωγραφίζει την εκκλησία των Αγίων Κωνσταντίνου και Έλένης στους Φι- λιππαίους, χωριό κοντά στη Σαµαρίνα. Εδώ το ζωγραφικό κλίµα είναι διαφορετικό. O Δηµ. Πιτένης συνδέει την αγιογραφία µε τις καλλίτερες επιτεύξεις της σύγχρονής του κοσμι- .'΄,ς λ".ϊκής γ,, τικής.Αν η ιγιογ;αφία είναι, ΄'εως την είπαν, ""Η ΄ι.'1 …' ΄ . εδώ γίνεται "δηµοτικό τραγούδι µε χρώματα". ο καβαλάρης 'Αγιος Ευστάθιος παµ…πξρπει στον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο ή στο "εγαλέξανδρο που την ίδιαν εποχή ο φουστανελλΐς 0εόφιλος φιλοτεχνούσε πάν ΄στούς τοίχους των πηλιορείτικων σπιτιών. Παραπέµπει, ακό- µα στούς στίχους που περιγράφουν έναν άλλον καβαλάρη "Αγιο, τον Γεώργιο:"..γριΒοκα- βαλάρη, αρµατωµένος µε σπαθί και µ΄αργυρό κοντάρι". Η Κοίμηση της Θεοτόκου, αν και ξεκινάει από παλιότερα πρότυπα, είναι περισσότερο ένα συγκινητικό χωριάτικο ξύδι. Μερικά κεφάλια γυναικών έχουν την αφέλεια αλλά και τη δύναµη των λαϊκών προσωπογρα- φιών της εποχής. Φυσικά, o Δηµ. Πιτένης δεν είναι ένα φαινόµενο ξεµοναχιασµένο από τον κοινωνικό του περίγυρο. Ζεί και εργάζεται σε παραδοσιακή κοινωνία που αποδιοργα- νώνεται, δεν είναι όµως ακόµα έτοιµη να παραδεχτεί και να αφοµοιώσει τις βαθειές κοι- νωνικές µεταλλαγές που την ελκύουν και τη φοβίζουν. Αισθάνεται πως µπαίνει σ΄έναν κόσµο άγνωστο και προσπαθεί να γαντζωθεί σε όσα της είναι οικεία και δοκιµασµένα στο χρόνο. ΄ΐτ1ι, ίσως, πρέπει να ερµηνεύσουμε τις ταλαντεύσεις του Δηµ. Πιτένη από το ςόβο του άγνωστου στη αιγουριά του κοντινού και γνώριµου. « . . … , ι . , ι κι Κία γιϊι αν, ι…υγιος κιι (ικόλ1ος, τοιχογραφ…υν στα 1908 την ι*"λΠσια 10€ 30 Θεοτόκου Κνίδης, στα Βέντσια. Επάνω σε γαλάζιο φόντο όρθιοι ΄Αγιοι στέκονται με ύφος χωρικών µπροστά στο φωτογραφικό φακό. Ανάμεσά τους ενδιαφέρουσες µορφές ο φουστανελ- λάς Νεﵴαρτυρας Γεώργιος "εξ Ιωαννίνων" και 0 'Αγιος Χριστόφορος µε το µικρό Ιησού στον όµο του. ΄Αλλοι ΄Αγιοι σε εγκόλπια, τα οποία περιβάλλονται από πλέγµατα κλιµατί- δας σε χρωµατική απόδοση που σκοπεύει στο διακοσμητικό αποτέλεσµα χωρίς να δεσµεύεται από τους φυσικούς χρωματισµούς. Αν και οι τοιχογραφίες είναι σχετικά πρόσφατες, έχουν υποστεί σηµαντικές φθορές. Στα 1909 επανέρχονται στην εκκλησία της Θεοτόκου στο Πυλω- ρί. Συνεχίζουν µε επιτυχία την πατρική παράδοση του λαϊκού καβαλάρη, με τα ίδια ίσως πρότυπα αλλά σε άλλη, ζεστότερη.χρωματική απόδοση. Μιά "υπερρεαλιστική" σύνθεση βρί- σκεται στο γυναικωνίτη. Πρόκειται για " Τό παγκόσμιον καί άδέκαστον Κριτήριον τού Κυ- ρίου καί Σωτήρος ήµών 'Ιησού Χριστού". Είναι μιά σύνθεση όπου κυριαρχούν το γαλάζιο σε δύο τόνους, το καφέ-γκρίζο και το κίτρινο. 'Ενας πελώριος αυγόσχηµος ήλιος με αν- θρώπινο πρόσωπο δεσπόζει στη σύνθεση. Θολό ποτάμι χωρίζει δύο ομάδες ανθρώπων. Αριστε- ρά, χοντρή αλυσσίδα περιζώνει την οµάδα των αμαρτωλών, ενώ η δεξιά ομάδα είναι ελεύ- θερη. Μέσα στο ποτάμι παρασύρονται από το ορμητικό νερό "οι άσεβείς", οι "πόρνοι" κ. λ.π. και όλοι οι "μιαροί καί άκάθαρτοι και προ πάντων οι άγνώµων 'Ιουδαίοι γραµµατείς και φαρισαίοι", όπως τους χαρακτηρίζουν επιγραφές σκόρπιες στο νερό. Τα ψυχρά χρώµατα, η μεγάλη κίτρινη κηλίδα του παραµορφωµένου,από κάποιαν άγνωστη πίεση, ηλιακού δίσκου, οι χοντρές αλυσσίδες, δημιουργούν ατμόσφαιρα φόβου και µυστηρίου. Ο Γεώργιος Δηµ. Πιτένης, που τον συναντούµε να ζωγραφίζει από τα 1883 στην Κι…"- 8ίτσα, τοιχογραφεί στα 1911 το νεότερο τµήµα του καθολικού Κοίµησης της Θεοτόκου στο Σπήλαιο Γρεβενών. Σε σχήµα αψίδας φιλοτεχνεί την Κοίμηση, σύνθεση λαϊκής φαντασίας, όπου ο Χριστός δέχεται την ψυχή της Παναγίας μέσα σε νεφέλη δόξας καφετιά με γκριξό- µε: ςι= 'τ…=.1ι?ώ….ιο. Φον … ; αν", γεµίζουν …-« _ pf; π.χ-'γε΄..'…ι…) νι Δ.…'ι΄ι ν ΄,. ! '…΄ . δε- ξιά και αριστερά των ιεραρχών δύο αγγελούδια ιταλικού ύφους. Τα κτίρια στο βάθος θυ- µίζουν εκείνα που βρίσκονται στις ποδιές του τέµπλου της Θεοτόκου στο Πυλωρί. Οι αραι- οί όρθιοι ΄Αγιοι προβάλλουν σε φόντο που µιµείται τοίχο χτισµένο ισοδομικά µε µεγάλους µαρµάρινους κυβόλιθους. Η κάτω σειρά των κιβόλιθων έχει χρώμα ώχρας µε καφετιά νερά, οι επάνω ανοιχτογάλαζονς µε σκουρογάλαζα νερά. Λεν πρόλειται για τη συνηθισμένη απο- µίμηση ορθοµαρμάρωσης που συνάτούµε στη χαµηλή ζώνη τοιχογραφημένων εκκλησιών, δηλα- δή για αντικατάσταση µε τη φτηνή ζωγραφική της δαπανηρής επικάλυψης του τοίχου µε μαρ- µάρινες πλάκες. Κύριο χαρακτηριστικό αυτών των απομιµήσεων είναι,οι ομόκενροι ρόμΒοι που σχηματίζουν τα νερά του µαρμάρου, όπως γινότανε συνήθως και στις πραγµατικές ορ- θοµαρμαρώσεις µε την κοπή σε φέτες του µαρµάρου και την τοποθέτησή τους αντικρυστά, κάθετα και οριζόντια. Στον Πιτένη άλλοι κυΞόλιθοι έχουν οριζόντια νερά, άλλοι κάθετα ' 31 λοξά, χωρίς συµμετρία. ΄Αλλωστε, δεν θα ήταν νοητή η αγιογράφηση επάνω σε ορθοµαρμά- ρωση. 3δώ ο Πιτένης αποσπά τους Αγίους από τη μεταφυσική απομόνωσή τους μεσα σ'ένα χρώµα -το γαλάζιο των Σαμαριναίων, κι όχι µόνον αυτών, ανακαλεί την απεραντωσύνη του ουρανού- και τους εντάσσει σε συγκεκριµμένο περιβάλλον που δίνει, µάλιστα, την αίσθη- ση της υλικής βαρύτητας. 'Οσο κι αν δεν ξέρουμε τις προθέσεις του ζωγράφου, το γεγο- νός της αποδοχής του έργου από τον επίτροπο της εκκλησίας Ιωάννη Ζήση και από τούς κατοίκους του χωριού φανερώνει πως με την αλλαγή της ιδεολογίας ακόµα και η συντηρη- τική αγιογραφία μπορεί να δεχθεί σημαντικές καινοτομίες. Και μιά παρατήρηση για την επιγραφή. Σ'αυτή o ζωγράφος µνημονεξει πως το έργο τελείωσε στις 19 Αυγούστου 1911 και συμπληρώνει:" ΑΡΧΙΕΡΑΤΕΥΟΝΤΟΣ το! ΠλΝΙΕΡΩΤ.ΤΟΤ ΑΓΙΟΥ ΓΡΕΒΕΝΩΝ Κι K: ΑΙ!!ΙΛΙΑΙΤΟν ΛΑΖΑΡΙΔΗ". Λίγο αργότερα, την 1η Οκτωβρίου του ίδιου χρόνου o Αιµιλιανός, σφοδρός επικριτής της ανθελληνικής πολιτικής των Νεοτούρκων, συλλαμβάνεται από αυτούς και σκοτώνεται στο χωριό Σχίνοβο. H δολοφονία αυτή ξεσήκωσε ζωηρές διαµαρτυρίες των Έλ- λήνων αντιπροσώπων στην τουρκική Εθνοσυνέλευση και παράλληλα οργανώνονται σε πολλά µέρη μνηµόσυνα και οµιλίες. Τότε σβύνεται από την επιγραφή η λέξη ΛΑΖΑΡΙΔΗ και στη θέση της γράφεται με πεζά γράµματα η λέξη "'Εθνομάρτυρος". 0 γρφικός χαρακτήρας δείχ- νει πως την έγραψε o Πιτένης. Θα μπορούσε κανένας να παρατηρήσει πως η αντικατάσταση αυτή'νά γίνει από το ζωγράφο με τα ίδια κεφαλαία γράµµατα κι έτσι να διατηρηθεί η o— αοιογένεια της επιγραφής. Αλλά η ημερομηνία της είναι προγενέστερη από το αποτνοικό "άνατο του ιιιιλιινού, κι αυτό έπρεπε να φαίνεται. ΐίναι πιθανή 1λλιγή να έγινε µερικούς μήνες, όταν πιά είχε ελευθερωθεί η περιοχή. Παράλληλα µε τους Πιτένηδες δρά και μιά άλλη οικογένεια ζωγράφων με αργηγό τον Αδάμο Χρ. Κράγια, που εργάζεται άλλοτε µε βοηθό το γιό του Δηµήτριο και άλλοτε τον ΤΟ ανεψΟό και µαθητή του Ζήση I. Ζήβα . Στα 1875 ζωγραφίζει την εκκλησία του λγίου Τω- άννου Καρυδίτσας Ηοµού Υοζάνης μαζί με το µαθητή του ?. Αδάμ, που πιθανό να είναι κι αυτός γιός του. ΄Αλλωστε και ο Δηµήτριος Αδ. Κράγιας, που αναλαβαίνει και µόνος του εργασίες, μερικές φορές υπογράφει ως Δηµήτριος 'Αδάµου υιός, όπως στην εκκλησία Παλαιοχωρίου Γρεβενών στα 1870, άλλοτε βάζει ολόκληρο το πατρώνυµο.πκππππκπκκππκ11ππ Πι παραγωγικότατοι αυτοί ζωγράφοι δεν φαίνεται να ενδιαφέρονται πάντοτε για την ποι- ότητα της ζωγραφικής των ούτε για την αντοχή των υλικών που χρησιμοποιούν. δύο άλλοι ζωργάφοι, ο Δηµήτριος Σίμου και ο Ληµήτριος Ιω. Σακουμάνος τοιχογρα- φούν στα 1102 την εκκλησία του Προφήτη Τλία στο Δρυµό Έλασσόνας. "υπικά δείγµατα της σαµαρινιώτικ1ς ζωγραφικής Χ&Ετων αρχών του αιώνα µας, αυτής που δεν συμµετέχει στο ανανεωτικό κίνηµα των Πιτένηδων. Γαλάζιο φόντο, µορφές στρογγυλές, επιγραφές µε πε- 'αύς 1γακτήρες του εδώ έχοτν εντονότερη την καλλιγραφική αιξοµείωση τον πλάτους των 32 γραµµών τους. Οι ολόσωµοι ΄Άγιοι είναι κοντόχοντροι, οι πολυπρόσωπες σκηνές στατικές, τα φυτικά διακοσµητικά ανάμεσα στα εγκόλπια χωρίς τη συνηθισµένη ευλυγισία. "ι εδώ ζωγραφίζεται o ιδρυτής της µονής Ζάβορδας 'Αγιος Νικάνωρ, όπως συµβαίνει συχνά σε εκ- κλησίες κτηνοτροφικών χωριών. ΄ΟΗως o 'Αγιος Μόδεστος, 0 'Αγιος Νικάνωρ θεωρείται προστάτης της κτηνοτροφίας, αν και η βιογραφία του δεν αναφέρει τίποτα σχετικό µε ία- ση ή άλλη ευεργετική επίδραση στα ζώαΤ1. Σε εικόνες του τέµπλου της Μονής Λεκατσά συναντούμε την υπογραφή του "Σαμαρινέως" Αθανασίου Τσούκα και τη χρονολογία 191672. Μία εικόνα του Νεομάρτυρα Γεωργίου, που βρίσκεται στο Μουσείο της Μακρινίτσας, µε την υπογραφή "χείρ Χ΄Ι: και Οίκ: Σ.μ.ρ.ν.υ." μας δίνει την ευκαιρία να διαλύσουμε την αρκετά διαδεδοµένη πλάνη ότι οι Σαμαρινα!ίοι ζωγράφοι "είναι οι μόνοι που εφιλο- τέχνησαν με φουστανέλλα τον ΄Αγιο Γεώργιο, τον νεοµάρτυρα τον εξ Ιωαννίνω"73. Μερικοί αποδίδουν σε σαµαρινιώτες ζωγράφους ανυπόγραφες εικόνες ή και τοιχογραφικά σύνολα αρ- κεί να συναντήσουν τη μορφή του Γεωργίου. Πρώτος που τον ζωγράφισε, δεκατρείς µόλις μέρες µετά το μαρτυρικό του θάνατο, είναι o Χιονιαδίτης Ζήκος Μιχαήλ και το έργο του αυτό έγινε πρότυπο για απανωτές εκδόσεις χαλκογραφιών από τις οποίες προέρχονται πάµ- πολλα άλλα έργα. Από τα 1838, χρονολογία του θανάτου του, οι Χιονιαδίτες δεν έπαψαν να απεικονίζουν τον ταπεινό ιπποκόµο από το Τσούρχλι74. Εκτός από τους Χιονιαδίτες, και άλλοι ζωγράφοι από χωριά και από τα Γιάννινα, ζωγράφισαν το ίδιο θέμα που το 00- ναντούμε από το Πήλιο /εκκλησία Ταξιαρχών "ηλεών/ µέχρι τη διλιππούπολη75. Χωρίς αξιώσεις εξαντλητικής καταγραφής των ζωγράφων της Σαμαρίνας, σημειώνουμε µερικά ακόμα ονόµατα που τα συναντήσαμε µόνο σε δημοσιευμένα κείµενα: Γεώργιος T00000- ρας, Μάστακας, Νίκζας, Δόντας?6, καθώς και ο " Δηµήτριος έκ κώµης Σαμαρίνης"?7 που δεν πρέπει να είναι ένας από τους τρείς Δημήτριους που ξέρουµε, τον Πιτένη, το Σίμου και το Σακουμάνο, γιατί αυτός ζωγραφίζει εικόνα στα 1856 και εκείνοι υπογράφουν έργα τους ως τις αρχές του 200ύ αιώνα. Στα έργα της σαμαρινιώτικης ζωγραφικής µπορούµε µε σιγουριά να προσθέσουμε και µερικά ανυπόγραφα που έχουν αναμφισβήτητη τη σφραγίδα της τέχνης της, όπως είναι οι τοιχογραφίες στις κόγχες του ιερού στις εκκλησίες του Αγίου Θωμά Ανθούσας και Ταξιαρ- χών Αιανής. Ανακεφαλαιόνοντας σύντομα την πορεία της σαµαρινιώτικης ζωγραφικής σηµειώνουμε πως ξεκινάει από τα αγιογραφικά εργαστήρια του Αγά ου ΄Ορους γιατί η πιθανοί ιδρυτές του τοπικού εργαστήριου εκεί έμαθαν την τέχνη τους αλλά και γιατί τα τεχνοτροπικά χα- ρακτηριστικά των πρώτων εκπροσώπων φανερώνουν έντονη επίδραση της νεορωσικής αγιογρα- ,ίας που κηδεµονεύει την αγορείτικη ζωγραφική από το 180 αιώνα. To φαινόµενο δεν είν1ι 33 τοπικό. Σηµειώσαµε παλιότερα τη σχέση της χιονιαδίτικης αγιογραφίας µε τη ζωγραφική δραστηριότητα της αθωνικής μοναστικής κοινότητας78. To ίδιο ισχύει γιά το εργαστήριο του Διονύσιου στα Φουρνά της Ευρυτανίας. Σε παρόμοια συµπεράσματα μας οδηγεί η απο- σπασµατική γνώση της τέχνης άλλων κέντων ζωγραφικής δραστηριότητας, όπως το Λινοτόπι, x τό Φορτόσι, το Καπέσοβο και η Σέλιρσα. Από τα µέσα του 19ου αιώνα και πέρα άλλα κέν- τρα σβύνουν και άλλα συνεχίζουν ανανεώνοντας τη ζωγραφική τους έκφραση, κατά τις επι- ταγές των καιρών. ΕΠΙΛΟΓΟΣ Η εργασία αυτή προσπάθησε να παρακολουθήσει την εξέλιξη της σαμαρινιώτικης ζωγρα- φικής από την εµφάνιση της συγκροτηµένη; δραστηριότητάς της ως το σβύσιμό της, τις πρώτες δεκαετίες του αιώνα µας. Λεν στόχευσε στή συγκρότηση ενός CORPUS των ζωγράφων της Σαμαρίνας αλλά στην παρακολούθησή της μέσα από το έργο των χαρακτηριστικών εκπρο- σώπων της με σύντομες, μερικές φορές µόνον ονομαστικές, μνείες των "συνδετικών" ζω- γράφων. Γι'αυτό παρέλειψε καλλιτέχνες σαμαρινιώτικης καταγωγής µε πλούσιο και σημαν- τικότατο έργο, αλλά µε καλλιτεχνική αφετηρία και εξέλιξη άσχετες προς τον τόπο κατα- γωγής τους, όπως π.χ. το Δημήτρη Γιολδάση. Λεν παρέλειψε, όμως, μερικές λεπτομέρειες, όπως η παρουσίαση επιγραφών είτε σε φωτογραφία, είτε σε σχέδιο, είτε με τυπογραφικά στοιχεία, πράγµα που ίσως θα ταίριαζε σε άλλου είδους εργασία. Από το πλήθος των επι- γραφών παρουσιάζονται µόνον εκείνες που έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον, όπως αυτές που µε τη σύνταξη και την ορθογραφία τους χαρακτηρίζουν το µορφωτικό επίπεδο, άλλες του δίνουν συντοµογραφίες του ονόµατος του χωριού -πράγμα που, απ'όσο ξέρουμε είναι ιδιο- µορφία των Σαμαριναίων- ή δίνουν ερµηνεία του ονόµατος του χωριού, όπως εκείνη που το γράφει "αµαρίνα" από το άϊ-Μαρίνα, δίνοντας στό όνοµα ελληνική προέλευση. Γενικά, όπου έγινε χρήση λεπτοµερειών αυτές διαλάχτηκαν για να χρωµατίσουν το σύνολο. ΄Οπου σημειώνονται βιβλιογραφικές παραποµπές για εικόνες ή σύνολα δεν σηµαίνει πως η µελέτη στηρίχθηκε αποκλειστικά σ΄αυτές, εκτός από τις περιπτώσεις που ρητά δη- λώνονται στο κείμενο. Η επιτόπια μελέτη, σε συνδυασµό µε τη φωτογράφιση, είναι το βά- θρο επάνω στο οποίο στηρίχθηκε η εργασία αυτή. "οµίοαµε, όµως, πως ήταν χρέος µας να µνημονεύσουµε όσους πρίν από µας είχαν συγκεντρώσει πληροφοριακό υλικό και σε με- ρικές περιπτώσεις οι δηµοσιεύσεις τους µας οδήγησαν στούς τόπους όπου βρίσκονται τα έργα, μιάς και ο χώρος μέσα σρον οποίο εργάσθηκαν οι Γαµαρινιώτες ζωγράφοι είναι εν- ρύτατος, από την Πελοπόννησο ως τη Γιουγκοσλαβία και τη Εουλγαρία, µε χιλιάδες χωριών και πολύ περισσότερες εκκλησίες, ξωκκλήσια και μοναστήρια. Ας προσθέσουµε ότι πολλές ηικρές εικόνες θ"ι΄ακονται σε εικ«)νο=':τίοια σπιτιών… -. (. …, .χ … , τ. τ … ΐ1'ΐιΠενΟυ €4…αυι΄ζ' 'ιτ:ιιν Οι ,l'fi, [pjlv-xnvaK'iil Κ1ι ΠΚ|π;' ε;τι…ι1τι… _ . o ' 34 κή" ζωγραφική, µ΄όλη την αντιπάθεια που τρέφει o συγγραφέας του βιβλίου αυτού προς τέτοιυ είδους ταυτίσεις. Εδώ, όμως, είναι τόσο εντυπωσιακή η αντιστοιχία που είναι χρήσιμη η αναφορά σε µορφές σύγχρονης τέχνης γνωστές στο μέσο αναγνώστη. Οι Σαµαρινιώτες ζωγράφοι δεν είναι οι μόνοι που κατάγονται από τη Βορειοδυτική Ελλάδα. Πολλά είναι τα χωριά καταγωγής των ταπεινών αγιογράφων= Καλαρρύτες, Λιγκιάδες, Ψσεπέλοβο, Κορύτιανη, Αοζέτσι, Μπαµπούρι, Αραγομή, ΐονοδέντρι, Γρεβενίτι, "έτσοβο, Παργα, 'Ανω Σουδενά, Φανερωμένη, πηγές, Πωγωνιανή, τέρμα, , Κριμήνι, η πόλη Ριάν- νινα...[διαίτερη επίδοση στην αγιογραφία είχαν το Καπέσοβο, το Φορτόσι και οι γνωστοί μας Χιονιάδες. ? αγιογράφηση των εκκλησιών δεν γινότανε πάντα µονομιάς. Πολλές φορές μεσολαβού- σαν αρκετά χρόνια από τη μία φάση των εργασιών ως την επόμενη, που δεν είχε αναγκα- στικά τους ίδιους εκτελεστές. Στα δύσκολα χρόνια της Τουρκοκρατίας δεν ήταν καθόλου εύκολη η συγκέντρωση του ποσού που χρειαζόταν αν και οι αμοιβές των αγιογράφων κάθε άλλο παρά υψηλές αποδεικνύονται από τα στοιχεία που κατέχουμε. Ρικόνα των επίµονων και μακροχρόνιων προσπαθειών για να ολοκληρωθεί η αγιογράφηση µιάς εκκλησίας µας δί- νει απόσπασµα από "ενθύμηση" εκκλησιάς της Κόνιτσας: "..καί πάλιν µετά πολλά έξοδα 2311 έφτιασαν τόν άρθηκα καί έζωγράφησαν έν πρώτοις τόν άρθηκα καί ύστερα τό άγιο βήμα καί διά νά μήν είναι τίποτα κλισιαστικό διά νά δώσουν τό …ά- των ζωγράφω9 καί έβαλεν ό Παπά "ανθέος δ πνευματικός καί έγραψαν πρόθεδι τό κάθε όνοµα πρός γρόσια έκατό. καί u ι , | , l‘ έγοτΡεν όνόυατα σαράντα Ea υστερα μέ χρονους έχειρ=τονηθηκα εγω δ ταπεινός νικοΛιος &". ερεύς άπό χύ αχιβ /1612/ καί έγινεν πάλιν συνδρομή καί την άποστόρισαν ...καί μετά & | , ταυτα εγραφτη δ Ρίκος δ γραµµατικός δι άσπρα έννεακόσια καί ίστοοίθη καί τό κάτω μέ- 00c τής έκκλησίας' καί τόν τοίχου τόν άλλον τόν ίστόρησε δ νι....μπέκιου καί ό αιχά- Ana" T9. Τώρα πιά τα τέκνα της ?αµαρίνας έπαψαν να ιστορούν τους τοίχους των εκκλησιών και να φιλοτεχνούν εικόνες. Σκορπισµένα στα πέρατα της Ελλάδας, αλλά και της Γης,προκό- βουν στις επιστήµες, στο εμπόριο, στις τέχνες και σε άλλα επαγγέλµατα. Δεν έχουµε πα- ρά να επαναλάβουµε, ύστερα από εβδομήντα χρόνια τη διαβεβαίωση πως "κανένας απ'όσους επισκέφθηκαν το χωριό δεν θα παραλείψει να ευχηθεί γιά την ακµή του και την προκοπή του"8Ο. 2. 3. 9. 1Ο.Ξκδοτική΄ Αθηνών; Ιστορία του Ελληνικού Έθνους. Τόµος ΙΑ΄. Αθήνα 19?Ξ, '€λ. 1"N 11. 12- 13. 14. 15. 16. 17. 18 35 ΠΑΡΑΠΟΜΠΒΣ Κίτσος Α. Μακρής= Χιονιαδίτες Ζωγράφοι. Αθήνα 1981, σελ. 29 κ.ε. Νίκος Γ. Σβορώνος: Ανάλεκτα Νεοελληνικής Ιστορίας και Ιστοριογραφίας. Αθήνα 1951, σελ. 383. Αγγελική… Χατζημιχάλη: Σαρακατσάνοι.Τόμος πρώτος, μέρος α: Αθήνα 1953, σελ. ρδ΄. Περισσότερα στοιχεία για παράγωγα, υποκοριστικά, τόπωνύμια, σύνθετα, στη μελέτη του Δημητρίου I. Γεωργαντή : Περί των Σαρακατσαναίων. Αρχείου του Θρακικού Λαογρα- φικού και Γλωσσικού Υλικού.Αθήνα 1947-48, σελ. 221. Χρήστος M. E010kcf6nj H Πίνδος και τα Χωριά της.Β'έκδοση. Αθήνα 1851, σελ. 87. Την άποψη αυτή υποστηρίζουν και άλλοι. Βλέπε: Ι.Α.Θωμόπουλου= T0 Τοπωνυµικά µας.Θεσ- σαλονίκη 1958, σελ. 48. Απόστολος Βακαλόπουλος: Ιστορία του Νέου Ελληνισμού. τόμος Β΄Τουρκοκρατία 1453-1669. Θεσσαλονίκη 1964, σελ. 84. Στέργιος Z. Παπαγεωργίουι T0 κατά τον Γάµον 'Εθιμα εν Σαµαρίνα της Μακεδονίας. Λαο- γραφία.Τόμος B: τεύχος Β΄- Γ΄. Αθήνα 1910, σελ. 432. Τάκης Γ. Κανδηλώρος: Λήµα'Βλάχοι. Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια Πυρσού. Αθήνα Τηλέµαχος Μ. Κατσουγιάννης Περί των Βλάχων των Ελληνικών Χωρών,Β΄Ξκ του Βίου και και της Ιστορίας των Κουτσοβλάχων επί Τουρκοκρατίας. Θεσσαλονίκη 1966, σελ. 14. ΤΡΑΙΑΝ 3ΤΟΙΑΝΟΥΙ : Ο Κατακτητής Ορθόδοξος Έαλκάνιος ΄Ξµπορος. Ττον τόµο Σπ. Ασ- δραχά /8ισαγωγή - Επιλογή Κειµένων/: Η Οικονομική Δομή 1B0 Βαλκανικών-Χωρών:-1ΞοΞ: 19ος Αιώνας.Αθήνα 1979, σελ. 310. Απόστολος Βακαλόπουλος: όπου παραπάνω, σελ.215. Κώστας Κρυστάλλης: ΄Απαντα. Επιµέλεια Γ. Βαλέτα. ψόρος Β΄. Αθήνα 1959, σελ… 473. Οδοιπορικά Ηπείρου και Θεσσαλίας,υπό του παρά τω Υπουργείω των Στρατιωτικών Γκι- τελικού Γραφείου. Αθήνα 1880. Νιχαήλ Χουλιαράκης : Γεωγραφική και Πληθυσµιακή Εξέλιξις της Ελλάδος, 1881 - 1959. Τόµος Β΄. Αθήνα 19?5. σελ. 89. Νέα Παγκόσµια Εγκυκλοπαίδεια, Τόµος 26ος. Αθήνα. T10 λήµα Σαμαρίνα. Κώστας Κρυστάλλης= όπου παραπάνω, σελ. 425. Κίτσος Α. Ηακρής: Η Χειροτεχνία εν Θεσσαλία. Λάρισα 1966, σελ. 12. 19. ΡΜΜΜ-π Π. Ρέλκος: H Έπισκοπή Δοµενίκου και Ελασσώνος. Ελασσόνα 1980: σελ.1ΟΙ. 20. T‘aoU-Jmfi Ρόκου : To Καµίνι. Ανάτυπο από τα ΞΞΞξρωΞ:κΞ-Ξ;Ξν:κά.Γιάννινα 1981, τλ. 347. 21. TFAIAN 3ΤΟΙΑΝΟ?ΙΟΗ= όπου παραπάνω, σελ. 310. To βιβλίο των WAGE και ΤΗΟΉΡΞΟΝ εί- ναι γεμάτο από πληροφορίες για τη δρά ση των κλεφτών της Σαµαρίνας. Ανεφξρονται και οι Γούσιος Δίσπουλης, Σίµικας, Νάκης Πόλος, Νάκης Καταραχιάς, οι τρεις αδελ- φοί Σκράκου, ο Τζίμας, ο Γιώργης και o Ζήσης. 22, LOUISA SYNDICA . τΑουπρΑ: αυπτΡΕ3 SAINTS LOCAUX DE LA MACEDOINE Β'ομΕςΤ Ξ… ΌΈ ,… ΞΡΙΡΕ ΕΤ ΒΕΠ? ΙσΟΝΟΝσΉΑΡΗΙΕ./Ανάτυπο/. Σόφια 1966. Λεπτοµέρεις του µαρτυρίου του μεταφέρει από τον Πουκεβίλ ο Κ. Σάθας |Τουρκοκρατουμένη Ελλάς,Αθήνα 1869, σελ. 592 - 594/ όπου όµως δίνεται άλλη άποψη για τη στάση του Δημήτριου, όχι και τόσο κολακευτική: "διέτρεξε κατά τας θυελώδεις εκείνας ημέρας τας διηρεθισµξναζ επαρχίας ίνα κατευνάσει τα πνεύματα, και επαναγάγει τους ανθρώπους υπό τον ζυγόν της Ena— …ής. Πλην καταγγελθείς ως δηµεγέρτης συνελήφθη μετά του Ελαχάβα και πλήρης αλύσεω' εσύρθη προ του σατράπου των Ιωαννίνων". ?". Κόστας ι'ρυε.τάλλης : όπου παραπάνω, σελ. 300. ε,. To Σημειώματάριο ενός Ηετσοβίτη 18?1-1943.Επιμξλεια - ΠΩΟλεγδµενα Γεωργίου Σλατά on. Αθήνα 1972, σελ. 11° 26. Ν. Θωμάς: Μία Σχηµατική Παράσταση που δείχνει τη Διάταξη με την οποία ξορεύεται ο "Τσιάτσιος". Εφηµ. Η Ωραία Σαµαρίνα, Σεπτέμβριος-Οκτώβριος 1981. 27. Κίτσος Α. Μακρής: To Nouaotfipt του Κλεινοβού και οι Επιγραφές του. Βήµατα. Αθήνα 1979, σελ. 252. 28. Γεώργιος Κ. Γάγαρης= Δωδώνη,*Εικονογραφημένον Ηπειρωτικόν Ημερολόγιον.΄Ετος Α'. Αθήνα 1896, σελ. 174. 29. Κώστας Κρυστάλλης: όπου παραπάνω, σελ. 315. 30. n. Αραβαντινού= Συλλογή Δηµωδών Ασμάτων της Ηπείρου.Αθήνα 1880, σελ. 43. 31. Γ. Έαβαρέτος= O Αλή Πασάς από την άλλην Πλευράν./διάλεξη/ Αθήνα 1930, σελ. 5 32. Κώστας Κρυοτάλλης= όπου παραπάνω, σελ. 318 33. Δημ. Λουκάτος= Λαογραφική Αποστολή στα Θεσσαλικό 'Αγραφα. Επετηρίδα του Λαογραφι- κού Αρχείου της Ακαδηµίας Αθηνών.Τόμος 11-12, 1958ξ'59. Αθήνα 1960, οελ.295-312. Αποτρεπτική και φυλακτική ενέργεια έχουν και τα "υψωμένα" δέντρα στα τέσσερα ση- μεία του ορίζοντα/ Γ. Αικατερινίδης= Εαρινά 'Εθιμα από την Περιοχήν των Σερρών. Πρακτικά Α΄Συμποσίου Λαογραφίας του Βορειοελλαδικού Χώρου. Ι.Η.Χ.Α. Θεσσαλονίκη 1975, σελ. 17 - 19. 34. Γ. Δηµητροκάληςτ Θρησκειολογικές και Λαογραφικές Παρατηρήσεις στην Πολεοδομική Διάρθρωση Θρακιτών Όι ι(μών. Πρακτικά Γ'Συμποσίου Λαογραφίας το" Βορειοελλαδικού Χώρου.Θεσοαλονίκη 1979, σελ. 199 - 231. 35. Κώστας Κρυστάλληςϊ'όπου παραπάνω, σελ. 209 37 36. Α. Ξυγγόπουλοη: Μεγάλη Παναγιά. Δελτίον της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας της Σλλάδος.Τόµος Βος. Αθήνα 1923, σελ. 121. -..-- ..------ 37. Κίτσος Α. Μακρής: H Ξυλογλυπτική του Πηλίου. Βόλος 1958, σελ. 15. 38. Χριστόφορος Περραιβός: Ιστορία του Σουλίου και της Πάργας.Αθήνα 1857, σελ. 35. 39. Κίτσος Α. Μακρής! Ελληνική Καλλιτεχνική Παράδοση και Σύγχρονη Χειροτεχνία. Αθήνα 1981, σελ. 9. 40. Κίτσος Α. Μακρής: Συναπάντημα στους Αιώνες. Περιοδ. Δίαυλος.Τεύχος 2ο. Βόλος 1967. 41. Αγγελική Χατζημιχάλη: Σαρακατσάνοι.Τόμος πρώτος, μέρος Α΄. Αθήνα 1957, σελ. ρπέ. 42. Κώστας Κρυστάλλης: ΄ΑπανΞ3: Εισαγωγή - Κατάταξη - Σχόλια Κ. Πορφύρη. Αθήνα, σελ. 303. 43. Χρήστος !!. Ενισλείδης: Ξ Πίνδος και τα Χωριά της.Β'…Εκδοση- Αθήνα 1951ρσΞΞΟ ζΞδ" λαιο Γρεβενών εργάσθηκαν και άλλοι Σαµαρινιώτες ζωγράφοι. 44. Δημήτριος Σισιλιάνος: 'Ελληνες Αγιογράφοι μετά την ΄Αλωσιν. Αθήνα ‘935, σελ.76. 45. Δηµήτριος Σισιλιάνος: όπου παραπάνω, σελ. 85. 46. Χρήστος Ενισλείδηςι όπου παραπάνω, σελ. 92. 47. Α. :. Β. WAGE — M.S.TEC§PSON:OL Νομάδες της Βαλκανικής. Λονδίνο 1914, κεφάλαιο 5ο, σελ.91. 48. Πάνος Βασιλείου: Ευγένιος Γιαννούλης ο Αιτωλός.Αθήνα 1977, σελ. 102. 49. Θεοφάνης εξ Αγράφων : Βίος Διονυσίου του εκ Φουρνά.Εισαγωγή και Σημειώσεις Κ. 5. Δηµαρά. Αθήνα 1938, σελ. 32. 50. Γεώργιος Θ. Δυριτζής= Οι Αγωνισταί της Σαµαρίνας Δημήτριος o Yeopiotuc Hat 8552;“ ρος ο Εθνοκήρυκας.Κοζάνη 1968, σελ. 6. 51. Μιχαήλ Αθ. Καλινδέρης= Απόσπασμα ΔΘδαχής Κοσµά του Αιτωλού.Θεσσαλονίκη 1965, σελ. 16. 52. Ιωάννης Παπασωτηρίου: Επαρχία Τρικάλων. Θεσσαλικά Χρονικά.Πανηγυρικός τόµος. Αθή- 2223 να 1935, σελ. 291. Αν και o τόµος έχει χρονολογία έκδοσης 1935, τυπωθηκε πο 'αρ- γότερα, αφού αναφέρει γεγονότα ως τα 1938. 53. Αρχείο Κίτσου Α. Μακρή. Εγγραφές 1960 και 1962. 54. Κίτσος Α. Μακρής; Βζωγραφίσθη στανικώς. Βήματα.Αθήνα 1979, σελ. 220. ..-… 55. Νικόλαος Γ. Πολίτης: Γνωστοί Ποιηταί Δημοτικών Ασµάτων. Λαογραφία, τόμος Ξ: τεύ- χος Δ΄. Αθήνα 1016, σελ. 489. r16. Γεώργίοη .Παίσιος= Αγιογραφία και Αγιογράφοι των Χιονιάδων.Γιάννινα 1962, σελ.1Ό1, 107, 110. ‘7. Κίτσος Α. Μακρής: To "οναστήρι του Κλεανοβού και οι Επιγραφές του. Βήματα.Αθήνα 1)ή9, σελ. ΐΓ?ι … η . ?ε … Η υ"'΄ι: ι'1ς ναί . " άφΟι. "μη…. ΐ11ή:΄ττ. Αθήνα 38 59. Κίτσος Α. Μακρής: Η Εκκλησία της Κυρά-Βασιλικής και το Λαϊκό Ποτραίτο της ΌΡ"4- δοξης Γυναίκας του Αλή Πασά. Βήματα.Αθήνα 1979, σελ. 193. 60. Γρηγ. Π. Βέλκος: Η Επισκοπή Δομενίκου και Ξλασσώνος.Ξλασσόνα 1980, σελ. 192. 61.Αάζαρος Α. Παπαϊωάννου: Η Κορυφή Βοΐου.Θεσσαλονίκη 1973, σελ. 51. -...------… 52. ‘firng H. Βογιατζής, ? Θεσσαλική Ζωγραφική. Αθήνα 1980, σελ. 53. ,— αι… Σπύρος Ρουσελίμης= Αρχαιότητες της Θεσπρωτίας.Γιάννινα 1980, σελ. ;…5. O\ να . Ολ & ο Δηµήτριος Μακρής: Σαμαριναίοι Ζωγράφοι του Νοµού Κοζάνης. Περ. Ήακεδονική Ζωή. Τεύχος 84, Μάϊος 1973, σελ. 21. 65. Χαρ. Ρεμπέλης= Η Ιερά !!ονή Ζίρµας. Ηπειρωτικά Χρονικά. ΄Ξτος 5, τεύχος Α-Β. Γιάν- νινα 1930, σελ. 25. 66. Επιστολή του της 10. 10. 1983. Αρχείο Κ.Α.Μακρή. Περιέχει 21 ονόματα ζωγράφων, από τα οποία τα 17 αναφέρονται σε άλλα σηµεία του κειμένου. 67. Νικόλαος Μπάλλας: Ιστορία του Κρουσόβου. Θεσσαλονίκη 1962, σελ. 24. 68. Δηµήτριος Μακρής: όπου παραπάνω, σελ 22. 69.1872: τοιχογραφίες Αγίου Δημητρίου Ασπρούλας. 1877: εικόνα Αγ. Γεωργίου, εκκλησία Αγ. Γεωργίου Αιανής "Διά συνδροµής τού Ασύλου σου στεργιώπκου συνβείας καί XXIII τών τέκνων. αίωνία τους η μνήμη. 1877 Μαρτίου:1Ο". 1878: Μέγας Αρχιεοεός στο δεσ- ποτικό Θρόνο Αγ. Γεωργίου Αιανής "Διά συνδροµής καί Δαπάνης τόν δούλον τού Θεού στερ- γίου κύρινας καί τέκνων αύτού 'Ιωάννου καί Τζότζα εστω είς µνηµόσυνον τζίνιον. 1878 ΄Απριλίου 27". 1880: 'Αγιος Ιωάννης Λευκοπηγής, 1Ο"8= τοιχογΡιΉίες ΐρ- ; Ηλία |Χαμηλού Ηλία/ Κοζάνης. 1888: Μεταμόρφωση Κοζάνης. 1891: Εσταυρωµένος στο ναό Ταξιαρχών Χρωµίου. TO. "... Αδάµος Χρ. Κρόγιας. O τελευταίος φέρεται ζωγραφίσας εις τον "adv του Αγίου Δηµητρίου εις το Μεσολούρι, χορηγούντων των οπλαρχηγών …ότσικα και Γώγου "Λιά χειρός 'Αδάμου Χρ. Κρόγια, µαθητής δε Ζήσης I. zdeag. Μεσολοδρι 1867, Οκτωβρίου 17". Χρ. Ενισλείδου: Η Πίνδος και τα Χωριά της. Αθήνα 1951, σελ. 91. 71. Λουίζα Συνδίκα - Λαούρδα= Μία Εικόνα του Αγίου Πικάνορος. Ανάτυπο από τα Μακεδο- νικά.Θεσσαλονίκη 1958, σελ. 427. 72. Σπύρος Μουσελίµης: Αρχαιότητες της Εεσπρωτίας. Γιάννινα 1980, σελ. 222. 73. Μιλτιάδης Παπαθανασίου: ΄Βκλεισαν 150 Χρόνια από την Αγιογράφηση της M. Παναγιάς. Εφημ. Η Ωραία Σαμαρίνα. Αθήνα, Ιούλιος - Αύγουστος 1979, σελ. 3 74. Κίτσος Α. Μακρής: Χιονιαδίτες Ζωγράφοι.Αθήνα 1981, σελ. 45 και εικόνα 31. 75. KITSOS Α. ΜΑΚΈΙΒ: CHALOOGFAPHIES GRECGUES ΑΟΚ ΡΑΥ3 BALCANIGUES PENDANT LE XIX SIECLE. Ανακοίνωση στο Συνέδριο Βαλκανινών Σπουδών Βάρνας.| Ανάτυπο|. Θεσσαλο- νίκη 1976. , IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII 39 76. Μιλτιάδης Παπαθανασίου: ΄Εκλεισαν 150 Χρόνια από την Αγιογράφηση της !!. Παναγιάς. Εφημ. Η Ωραία Σαµαρίνα. Αθήνα, Ιούλιος - Αύγουστος 1979, σελ. 3. 77. Αοιίζα Συνδίκα- Ααούρδα: Μία Εικόνα του Αγίου Πικάνορος. Ανάτυπο από τα μακεδο- νικά.Θεσσαλονίκη 1958, σελ. 427. 78. Κίτσος Α. Μακρής: Χιονιαδίτες Ζωγράφοι.Αθήνα 1981, σελ. 31. 79. Αθηναγόρας, Μητροπολίής Παραμυθιάς και Πάργας: πέος Κουβαράς. Ηπειρωτικά Χρονικά, ΄Ετος 4o, τεύχος Α και Β . Γιάννινα 1929, σελ. 14. 80. WAGE - THOMPSON: THE NOMADS OF THE BALKANS. Λονδίνο 1914. Στο κλείσαμο του VII κεφάλαιου " Η Ιστορία της Σαμαρίνας".

ΚΙτΣοΥ Δ. MAKPH XIONIAAITEX ΖΩΓΡΑΦΟΙ & ΒΟΛΟΣ 1978 Ρ? ",; τό φω7..>µωω…΄ ων …… όΜ-σω€άΛ"ω1 &… θνι…,ψόω&Ή…΄ %/ΜΜ & όµρµλψ|Θ) 641ΜχάΘ, Ή'7'ω΄|ηεοο…ωµκάζ&, νίιιξιΘ φάω! ,άυψω…..ηω ΜΜΜ… &" … ΜΜΜ…" "Ψ'Μ"0 "» "&&; ΜΜΘ΄ΈΞ ΔΡαψ……… των Κ1α446) ως… fin/am! ό)4Γ>οο'|…ν…ι "Θα γι…/ρ; ενώ avid m‘ anawotfhh“"‘. ά6.…Ή Πω wax/1W; ωχι/όΜΡ4 µΘ/ "αν "Λ΄ΐ΄Ή' δ άψυ31… να α'Ή:ι'ΜβάγΜ ω Μέσω ζ΄Αωίΐ'΄"7 "ένα ων (Παπά 14'ζΜ' ΛΜ46΄Όσια…ΐ |α4"Ψ6΄) Kay/”Icky όεί6#Μ' ααι'ίγΜ΄ "Έµα"… * ιΛ6 =ξΧΌ Μ | ο . ο . ι ο . χά"/ Η έργασια αυτη έπιχειρεί μια πρωτη και μερική έφαρμογη-υΡζς-ιρχ3ς πού & . υέ?*Ψ" . , ' συγγραφεας της καισε στόν πρόλογο τού βιβλιου του " 'Η Λαίκη Τέχνη 105 Πηλίου". ΠΡΟΛΟΓΟΣ "Βγραφε έκεί πώς "ή µελέτη της λαϊκής τέχνης µιάς έλληνικ6ς περιοχης δέ μπορεί νά έχει έστω καί σχετική πληρότητα χωρίς παράλληλη γνώση της τέχνης όλων τόν πε- ριοχών της χώρας μας καθώς καί των γειτονικδν λαών". Τεχνίτες, µόνοι η σέ συνερ- γεία, ξεκινούν άπό διάφορες περιοχές καί περιτρέχουν όλόκληρη την 'Ελλάδα, καί πιό πέρα άκδμα. Οί πιό όνομαστοί έκπρόσωποι της πηλιορείτικης λαίκΞς τέχνης έµα- θαν την τέχνη καί δούλεψαν καί σ'άλλους τόπους. 'Ο γλύπτης !!ίλιος πρίν δουλέψει στό συνεργείο τού άρχιτέκτονα Δήµου Ζηπανιότη στό Πηλιο, έργάζεται στόν πατρίδα του τό Ζουπάνι, σηµερινό Πεντάλοψο, κι άνήκει στό συνεργείο τού πρωτοµάστορα Γιώρ- γου Κούστα, όπως άπέδειξαν πρόσφατες έρευνεςί"Ο Θεόφιλος πρωτοζωγραφίζει στά πυ- τιλήνη, σχηματίζει τήν είκαστική του γλώσσα στη Σμύρνη, µένει τριάντα χρόνια στό Πήλιο καί ξαναγυρίζει στήν πατρίδα του Μυτιλήνη, όπου συνεχίζει άς τό θάνατό του στά 1934;Ξ'Ο Παγώνης έρχεται στό Πήλιο άπό τη ηπειρότικο χωριό Χιονιάδες έτοιμος ζωγράφος. "Οχι, βέβαια, &ριμος άκόµα. Κι ό γραφικός του χαρακτήρας γίνεται πιό στρωτός μέ τά χρόνια.΄Λπό τά κράτα του έργα είναι καί οί τοιχογραφίες στήν έκκλη- σία της "Αγίας Μαρίνας Κισσοί -1802- όπου όπογράψει ώς Παγούνης Χιονιαδίτης, µε τη σηµαντική προσθήκη " Εκ φύης Πασχαλάδες". 'Βπειδή & θέση τού Παγώνη, καθώς καί τού΄ γιού του "Αθανάσιου, είναι σηµαντική στά λαϊκή ζωγραφική 106 Πηλίου, όδηγήθηκα στη σκέψη πάς έπρεπε νά άνιχνεύσω τίς ρίζες τ6ς τέχνης του. Κι άκόµα νά ξεκαθαρίσω τή σηµασία της φράσης"έκ φυλπς πασχαλάδες", πού γιά νά τά βάλει σέ τόσο έπίσηµη θέση θά πρέπει νά της έδινε κάποιο ίδιαίτερο βάρος. 'Η έργασία, λοιπόν, τούτη θά πρέπει νά θεωρηθεί σάν ένα συμπλήρωµα της µελέτης γιά την πηλιορείτικη λαϊκή τέχνη. "Ετσι άρχισε, πέντε καλοκαίρια συνέχεια, 6 έρευνα στην "Ήπειρο, τή Δυτική Μακεδονία, τή Θεσσαλία … τήν 'Ακαρνανία. 'Λρχικδς δδηνδς !! άρπα συναγωγή στοιχείων γιά΄ τούς χιονιαδίτες άγιογράψους πού έκανε u! εύσυνειδησία & ντόπιος έερέας Γεώργιος Παίσι- σςΞ 'Λρχειακό 6λικό έλάχιστο βρέθηκε γιατί & περιοχ6 δοκιμάστηκε σκληρά άπό τόν έπ- φύλιο σπαραγμό. Διγοστά καί & σχετική βιβλιογραφία. 'Η έρευνα κάλυψε τριαντατέσσερα χωριά καί όχτό µοναστήρια, όπου 6πηρχαν πληροφορίες η ένδείξεις πώς δπηρχαν έργα χιονιαδιτδν ζωγράφων. Οί πληροφορίες άφορο6σαν άποκλειστικά τό άγιογραφικό τους έργο. 'Η "κοσµική" τους ζωγραφικά έµενε έντελδς &μνημόνευτη. Βρέθηκαν, όµως, είκο- σιδυό σπίτια διακοσµηµένα άπό χιονιαδίτες ζωγράφους. Παλιές φωτογραφίες, άνθίβολα, σχέδια, έπιστολές, υαγνητοφωνηµένες συνεντεύξεις καί άλλα στοιχεία, Εκατοντάδες φωτογραφι6ν καί έγχρωµων διαφανει6ν πού τραβήχθηκαν έπιτόπια, έποτελούν τό ύλικό πάνω στό όποίο στηρίζεται & Εργασία αύτήΞ?Πρδτος ό συγγραφέας της έπισηυαίνει τήν έεπάρκειά του. Γιά τό λόγο αύτό θεωρεί 16 βιβλίο 10610 όχι σέ µιάν όλοκληρωυένη 2 μελέτη άλλά σά μιάν έκτεταµένη παραποµπή τού βιβλίου του γιά τή λαϊκή τέχνη τού Πηλίου. Θερµές εύχαριστίες άπευθύνονται σέ "οσους µέ εύγένεια καί προθυμία βοή- θησαν τήν έρευνα καί ίδιαίτερα στόν παπά-Γιόργη Παίσιο, τό γιατρό Βασίλειο Χρή- στου, τό συνταξιούχο δάσκαλο Στέφανο Ζωγράφο άπό τούς Χιονιάδες, στόν κ. Βύρωνα Μπαρζιύκα άπό τό Καπέσοβο, στό γυµνασιάρχη κ. Φραγγούλα καί τόν κ. Βασδεκά άπό 16 Σκαµνέλι, τόν κ. Γιδργο Μπαλτή άπό τήν πυρσόγιαννη, τόν παπά Δηµήτριο Βουζοπλή άπό τούς Νεγάδες, τό δάσκαλο καί συγγραφέα κ. Κώστα Λαζαρίδη άπό τό Κουκούλι, τή δεσποινίδα Μαρία παπάζογλου άπό τό τσεπέλοβο, τήν κυρία Μπακόλα άπό τό Δίλοφο, τόν κ. "Αντώνη Γεράση άπό τό Γοργοπόταυσ, τόν πεζογράφο Γιάννη Βατζιά άπό 16 Μεταξο- χόρι 'Αγιάς, τό γιατρό κ. Λάνταβο πού ύπηρετούσε στήν 'Οξύνεια Καλαµπάκας, τό δι- ευθυντή τής " 'Ηπειρωτικής 'Εστίας" κ. Δημοσθένη Κόκκινο, τό μοναχό Σεραφείµ άπό τήν 'Λγία Φριάδα Βυθού)καί σ'όλους τούς ίδιοκτήτες σπιτιδν µέ έργα χιονιαδιτδν ζωγράφων. τα' στα"; |ννΜνΛΜα… * . &… |6 άναψαν. τόν …. /'€&|)άνΜνΘ μία αχ /΄΄ν" /1Γζ'Όγά'΄, u :?» Ν…ω1μ Ειναι," …'.>;ηω.;/ &; "µια… Πτώο.) OI ΧΙΟΝΙΑΔΞ ΑΠΟ TA ΜΕΣΑ Φοξ 180!) ΩΣ TA ΜΑ TOY 20017 ΑΙΩΝΑ T6 µικρό αύτό χωριό βρίσκεται στήν έπαρχία τής Κόνιτσας, κοντά στά άλβανικά σύνορα. 'Λφίνοντας άριστερά τό δρόμο Κόνιτσας - Νεάπολης, ένας σχετικά καλός έπαρ- χιακός δρόµος φέρνει στήν Πυρσόγιαννη.'λπό έκεί σκυρόστρωτος, όχι σέ πολύ καλή κα- τάσταση, δρόµος περνάει άπό τή Βούρµπιανη καί προχωρεί πρός τό Πληκάτι. Πρίν φτά- σουμε σ'αύτό ύπάρχει άθλιος χωµατόδρουος, παλι άριστερά, πού δδηγεί πρός τούς Χιο- νιάδες. ΄Δπό τόν άριθμό των σπιτιΒν πού σώζονται ή πού κείτονται σέ έρείπια φαίνε- ται πός ποτέ οί κάτοικοί του δέν ξεπέρασαν τούς τετρακόσιους. T6 'Επιτελικό Γραφείο τού έλληνικού "Υπουργείου τόν στρατιωτικόν μάς δίνει στά 1880 τόν άριθµό τόν 348 κατοίκων? "Ασφαλδς στηρίζεται σέ έπίσηµα στοιχεία τουρκικής άπογραφής. "Αλλωστε, ένα χρόνο άργότερα, σέ κοινοτικό φορολογικό κατάλογο έµφανίζονται 85 φορολογούµενοι οίκογενειάρχες, πού µέ µέσον όρο 4 µέλη κατά οίκογένεια µάς δίνει τόν άριθμό 340. "Αν 6 µέσος όρος 4 μελών κατά οίκογένεια φαίνεται μικρός θά πρέπει νά ύπολογίσουµε πώς μερικές οίκογένειες είναι όρφανές άπό πατέρα -σηµειώνονται µέ τό όνομα τής χή- ρας- καί σίγουρα πολλές άλλες θά ήταν καινούργιες, πρίν δλοκληρώσουν τόν κύκλο τής παιδογοιίας των. Χαρακτηριστική ένδειξη γιά τή θέση τής γυναίκας μέσα στήν κοινω- νία είναι τό ότι οί χήρες δέν άναγράφονται στόν κατάλογο µέ τό βαφτιστικό τους όνο- μα δίπλα στό έπίθετο άλλά µέ τό άντρωνυμικό, π.χ. Γιάργαινα Μανδρίτη, Νικόλαινα Φζουβάκα, Νικόλαινα Πασχάλη κ.λ.π. καί μόνο Μ! µιά άπό τίς έξη χήρες άναγράφεται μέ τό βαφτιστικό της, ή Δέσπω ΧρήστούΞ Δυστυχώς, οί περιπέτειες τού χωριού έξαφάνισαν σχεδόν όλα τά κοινοτικά καί ίδιωτικά έγγραφα πού θά έπέτρεπαν νά έχουµε πληρέστερη είκόνα τής κοινωνικής, οίκονομικής καί πολιτιστικής ζωής τού χωριούο Πάντως, δέ φαί- νεται νά παίζει κάποιο ρόλο στήν περιοχή. Θά πρέπει νά σημειωθεί έδό ότι στόν τόσο . Η) /1ωαΔ)…΄/«;0…/ "ζωή"" Θ΄ ξανά…) ώ πλω-αφ… ,τον όπως; &… ικΞν%ω &!) ωανΜΜ'(εω Νυμφαίο καν; τετ 12%una “aw w δω14.γ… Θεό" … |?ψ … Μένα Η" ά6ψθ)ώΞ &!!άΉ΄ ό?΄ΧΦνιΜ Μ' αω…µγθ|7σ7/η "τα) Ψ…µάώη … "Μα?" άνω,…" [("/Μ"; &ΗΟΡφωςω ένα [έκπτωτο δφω 3111416»- taco Λα6Ώ|ιδ…- Στ ΜΜΜΆ "Ψ"Μ΄6Ώ| φωνα; &) "& ……ω"Μ… Μ flan-14177.10? Λ&4ρα'κηρ΄ ΄?Μ1ωιΜ ΜΜΜ (ήταν, 67,6 ό»…ό, όγκων… l- .., άρχώοψά% ΒΟΡώά.'ρί ϊ"; ΜόΒί" Αα» ") …δψωυτπω' ΝΠ,Θεω",ΜΝ6Μ, |ζι1κο…άΜ| ω Μαέ … Μάο/|1! χαρώ αν Μάρ.… [θα … …η …… …, "Έ… |… | & & φ… φαν. "&"… …η…ψωΟα τα αξόνων, & &… μωωΧ> Μ/όβΐν… ΄ανΐ&΄ μ' ξ?γά, φις/1,3 » . . "Μ . "& κ &? ,.» Δ ΄ ΄ , . .. _1/J , & "' [γη " |Μ(% ζη…βζώι… εΡψύ??('ιιπα ζίΜ ©|(µΡ…χΜ… 1 ασ) δ(α…Φ0Ρ6ι χΜ5α & Δ ΛΙ/δίΉ4ή γα… Ε΄.-Μν&,Μγ [Μ&'"… γώ, ωιω…… … στα. η… άν… Ψ ΕΜΥ.»! μ……ξ… ,… Χ%ι…Ν… Η… 3 , κατατοπιστικό χάρτη τής 'Ηπείρου, πού σχεδιάζει στά 1833 6 Κοσμάς Θεσπρωτόάζ δέν έµφανίζονται οί Χιονιξδες, πού µόνο στό κείµενο µιά φορά άναφέρονται άπλύς 61605- σα στά χριστιανικά χωριά τής έπαρχίας Κολλόνιαςΐ "Ακριβέστερα στοιχεία έχουμε, γιά τόν άριθμό τόν κατοίκων, άπό τό 1913, δηλαδή μετά τήν άπελευθέρωση τής 'Επείρου. 'Η είκόνα είναι άποκαρδιωτική. 'Ο πραγματικός πληθυσμός, σύμφωνα μέ τά στοιχεία τής Στατιστικής 'Υπηρεσίας τής "Ελλάδος, στά 1913 ήταν 300 κάτοικοι, στά 192οι288, 016 19281280, 016 1940: 239, στά 195Υι 65 /μετακίνηση πληθυσµού στά άστικά κέντρα μέ τόν έμφύλιο πόλεµο/, στά 19611105 καί στά 1971314. Στά 1978 οί κάτοικοι μειώθη- καν σέ 12. "Βπαψε νά λειτουργεί καί τό δημοτικό σχολείο τού χωριού. 'Η οίκονομία 106 χωριού βασίζεται άπό παλιά στήν κτηνοτροφία. 'Εν τούτοις, τό όνοµα τού χωριού μάς παρέχει καί µιά χρήσιμη πληροφορία: χιονιάδες ήταν οί µεταφο- ρείς πιεσµένου χιονιού άπό σκιερές δρεινές τοποθεσίες 166 "χορταίνουν τήν πολιτεί- αν τό καλοκαίρι χιόνια". 'Η μεταφορά χιονιοσ άπό διάφορες περιοχές δέν περιορίζοταν μόνο στίς πολιτείες τής 'Επείρου καί τά κονάκια τόν πλούσιων Τούρκων μά έφτανε άς τήν Κέρκυρα όπου "κοµίζουν χιόνια μέ τό πλοίο, καί πίνουν οί άρχοντες καί εύγενείς K501000101 τές λείμονάδες καί λοιπά καταφυκτικά καί δροσιστικά ποτά"ΐ 'Βκτός άπό τούς κατοίκους τής Πρεμετής, τήν βουνύν τής Διακουριάς καί τής Χειμάρρας, καί οί κά- τοικοι τόν Χιονιάδων άσχολούνται μέ τό ίδιότυπο αύτό είδος έµπορίου, ίσως μάλιστα σέ μεγαλύτερο ποσοστό γι'αύτό καί τό χωριό τους παίρνει αύτό τό όνομα, όπως συμβαί- νει καί μ'άλλα έλληνικά χωριά, π.χ. Χαλκιάδες, Χουλιαράδες, Καρβουνάδες.. οί περιορισμένοι πόροι τής περιοχής άναγκάζουν ένα μεγάλο ποσοστό άπό τόν άν- τρικό πληθυσμό µά άσχοληθεί μέ τεχνικά έπαγγέλματα. κάθε χωριό είδικεύεται σ'έναν τομέαι ή Πυρσόγιαννη καί ή Βούρμπιανη στήν οίκοδοµική, 6 Γοργοπόταμος στήν ξυλογλυ- πτική, οί Χιονιάδες στή ζωγραφική.'Εστίες ζωγραφικής δραστηριότητας ύπάρχουν καί άλλού όπως τό Καπέσοβο, ή Σαμαρίνα, ή Γαλάτιστα, τό "Αγιον "Όρος. Θά ήταν ύπερβολή νά τά χαρακτηρίσουμε καλλιτεχνικά κέντρα. Δέ δημιύρήησαν καµµιά ίδιαίτερη σχολή στόν τοµέα τουέξ'Ββγαλαν καλούς, μέτριους καί κακούς τεχνίτες στό ύφος καί στό έπίπεδο άντίστοιχων δραστηριοτήτων όλόκληρης τής τουρκοκρατούμενης 'Ελλάδαάξ'Επίσης, δέν άνραποκρίνονται σέ αίσθητικές ή άλλες άνάγκες τού μικρού κοινωνικού των περίγυρου. Τά σπίτια τής Πυρσόγιαννης καί τής Βούρμπιανης είναι σχετικά πενιχρά µπροστά σέ δη- μιουργήματα μαστόρων τους σέ άλλα μέρη?Ρ0ί ζωγράφοι τόν Χιονιάδων, μέ τό 1600 πλού- σιο έργο, Ελάχιστα δείγματα τής τέχνης τους *αφησαν στό δικό τους χωριότ λίγες καί μεταγρνέστερες τοιχογραφίες στήν έκκλησία τού 'Αγίου 'λθανασίου, μερικές φορητές είκόνες καί ούτε ένα διακοσμημένο σπίτι. Τό τέμπλο τής έκκλησίας τού Γοργοπόταµου δέ συγκρίνεται μέ τό θαυμαστό τρυπητό ξυλόγλυπτο τέμπλο τής Μητρόπολης 'Ιωάννίνων πού έγινε άπό τεχνίτες τού χωριού αύτού.ΓΠ είδδκευση σέ έναν τεχνικό τομέα έκφράζε- τα ται καί μέ χαρακτηριστικές φράσεις, όπως " Οί Πύρσογιαννίτες έχτισαν τόν κόσμο"'γ… 4 "Χιονιαδίτης είσαι; Ζωγράφος είσαιί". Κι έδώ δέν θά πρέπει νά φτάσουμε στήν 6150- βολή νά πιστεύουμε πώς όλοι οί άντρες πού δέν άσχολήθηκαν µέ τήν κτηνοτροφία γι- νότανε χτίστες, ζωγράφοι ή ξυλογλύπτες.'0νομαστοί καί πέρα άπό τήν περιοχή είναι οί λαϊκοί µουσικοί τής Πυρσόγιαννης καί τής Βούρμπιανης. 'Από τήν Πυρσόγιαννη κα- τάγονται καί άξιοι λιθογλύφοι, οί λεγόµενοι πελεκάνοι, µέ ίδιαίτερη έπίδσση σέ λιθανάγλυφες προσόψεις τζακιών, "οπως 6 Γιάννης Κίτσος, 6 Βασίλης Στύλος, 6 Πέ- τρος Κοντοζήσης, 6 Γιώργος Παπανικολάου, 6 Γιώργος Βατσκαλής καί πολλοί άλλοι.Πλη- ροφορίες ύπάρχουν καί γιά χιονιαδίτες ξυλογλύπτες. Κατά 606650, 16 λεγόμενα "μπ'λούκια" ξεκινούσαν άρχές τής άνοιξης γιά νά έπι- στρέφουν μέ τό τέλος τού φθινόπωρου.Βασικά χρονικά όρόσημα ήταν οί δύο καβαλαρέοι άγιοι, 6 "Λη Γιώργης τήν άνοιξη καί 6 "Λη Δημήτρης τό φθινόπωρο» Τό είδος τής έργα. σίας καθόριζε καί τή σύνθεση, σέ άριθμό καί είδικότητες, τού κάθε μπουλουκιού. Πα- λυάριθμα τών χτιστάδων, μικρότερα τών ξυλογλύφων καί μέχρι πετραμελή τών ζωγράφων. Τό γενικό σχέδιο καί ή έπίβλεφη τής όλης δουλειάς άνήκει στόν πρωτομάστορα. Γύρω- στά 1868 συναντούμε γιά τόν άρχιμάστορα τών χτιστάδων τό λόγιο έπαγγελματυκό όνο- μα ά ρ χ ι τ έ κ τ ω ν /Δήμος Ζηπανιώτης, 1795/ καί τών ζωγράφων ί σ τ ο ρ ι σ-- γ ρ ά φ ο ς /Μιχαήλ, 1802/. 'H 6107151001111 00000061001 τών χτιστάδων καί τών ξυλογλύφων άκολουθεί τόν πανελλήνιο τύπο τού ρουφετιού ή ίσναφιού. "Έτσι είναι όργανωμένοι οί "κουδαφέοι" /χτιστάδες| τής Πυρσόγιαννης καί τής Βούρμπιανης καί οί "ταγιαδόροι| ξυλσγλύπτες| τού Γοργοπόταμου, πού παλιότερα λεγότανε ΤούρνοβσΞιΈτήν έπαγγελματική συσσωμάτωση τών ζωγράφων άπό τούς Χιονιάδες ύπάρχει κάποια ίδιοµορφία πού θά τήν έξετάσουμε άργδτερα. "Η μικρή κοινωνία τών Χιονιάδων δέν παρουσιάζει, τουλάχιστο άπό τό 18ο αίώνα 106 έχουμε σίγουρες πληροφορίες γιά τή ζωγραφική τους, τή βουκολική γραφικότητα μέ τήν δποία παρουσιάζεται γενικά άπό τούς παλιούς ίστορικούς ή ζωή τού έλληνικού χω- ριού."Εχει τίς κοινωνικές της διαστρωματώσεις. Αύτές δέν άντιστοιχούν μέ τά στρώ- ματα τού κόντρα-πλακέ, όπου οί διαφορετικές κατευθύνσεις τών ίνών τού ξύλου συμβάλ- λουν στή συνοχή καί στερεότητα τού σύνολου. Οί σχέσεις τών διαφόρων κοινωνικών στρωμάτων είναι ένεργές καί άνταγωνιστικές. Οί κοτζαμπάσηδες παίζουν βασικά, καί γιά δικότους όφελος, τό ρόλο τού διαβιβαστή τών βαρών τής τουρκικής φορολογίας καί τών έκκλησιαστικών είσφορών στά κατώτερα στρώματα. Στό μοναδικό φορολογικό κατάλο- γο, πού τυχαία διασώθηκε, τού 1881, παρατηρούμε I! πώς ή γενική τουρκική 000010» γία καταμερίζεται, μέ άστάθμητή σέ μάς άντικειµενικότητα, άνάλογα μέ τήν οίκονσμι- κή στάθµη τού κάθε νοικοκυριού. Τά δικαιώματα τού δεσπότη καθορίζονται μέ βάση τά τέσσερα γρόσια καί μέ συντελεστές άπό 1 ώς 3. ME άγνωστα σέ 060 κριτήρια καθορί- ζονται τά άλλα κοινότικά βάρη, όπως ή κατασκευή γέφυρας, οί δρόμοι, 6 μισθός τού . .] .… " -. €.] ….'΄΄ . ' ο ! κ « ς . χ … l | ' ' ΄ . . : « ! χ χ .… . . , ' ' ' J . . ' ι …. ξ κ ., [ , ι . , , . , . » . ο . ΄ … . … …. . . . | η ,, …11' - ! ΄ & & Κ & & & … | « || ] - ι ! | . |" l . . .… » , ΄ … . . ", | ! ,, … . . . Γ & , … -… -. , , J | J J v t . : .… , . . … & .] ' ' ΄ ' … . . … . . ", . . , . . … …, l | " Ι΄ | | .. » . : ., …. ι … κ . . … … η , ή …» . , ΑΔ . & & κ & & » ' . . … , .. .: | ' , ~l . … μ …. ., , & … . ,, ' - - μ . … .… … . : …. …. κ : . … κ « . . , , . » ΄ - µ΄ & & ν & ' & & . .. ι ' Ιλ ' 1 ‘ . … . .… . .. . .… . .. , .… . ι. .; . | Ε Δ.…. .. , … ( ιρβνωΘ Μ αι, (4ωΧΜΘ… ,/';)| από !… ναί-.., "& …ζ:γ1,ς(ζη "τι…". ς:;'μχν#υ Ράχη… "σιε>ψαυ…' (314; '',άη|εµξ| (6Ά …! ά΄'Μ/Η τον (να… …. |υ!νΜα6γΜω. …', " : | . ,… ' χ… … " .… ' , . . "Ο… Kid/0630M, ω… Μα…"; " ί…φω.«' '…όΜ'#θ% Ώρα ""Μη", "Ψ: … . Χωλ", ΑΧ)άνό γιο-Κ1…α΄ρ% ολα ' θα" Μ ";, ως!) . 'Ν.χ : …. ' ." . .. ι … 11 κ ( & κ ) ι ι. Ο . . … . . , . . Ο I I . . ΜΘ , & για… ΚΑ΄ Μ ί)…θ": Μ , φαξ 'να? σ΄αΜλή"ΉΜ, 6167201 "η , &… Η΄ φακές,", -1… ,» … ,-.…….. ", γη,. - ,.. ., αµ. . …? γ., .… . . . - & .. |(ς.µγνκψονΘ … Ο"; …… 6Μώξνη 4, όηση «αγ…», end 3n) end/five µα Μαµά…" ["|/γ") ' να?!" . - . c …ν1 Μ «.… &"??? "9 44… .δϊψ|΄Ψ. ?" "Μ'?" Ησ΄,ΞΜσΗΥΜΆ Μ΄ ,.,. . _ --… … " …ι' .! ' # ; τα… …αν…» . I , .! " | | , | ' , , . "ΚΥΜ"! αν… Μάτια |%.χσηψρ |" άσπρα": (…. Ρ7 ΙΜαη….ηέΜ π.µ.,… Η]… ,-ι…&α … … . "1403… » » … & | , [ | … … , « & … , :: . . & . , & ι & & … Ψ …. ί & ι πι ' Δ . .! Ι . &, | … , κ΄- … » .. & & ! | | , …' κ κ & & .… …' … - ! ( . … 5 " | : κ κ ως. . .. .… . , » ι ( ". « ξ ! … ι . & ι. κ …, ν l ' .… …ι , ' ι ,! χ . ε & & ι «. Δ ' l H. λ . ' , .… ε .… «. …. …] : . » , , , … * | » Λ » | δραγάτη.Σηυειώνουµε πώς οί αύξομειώσεις στόν καταµερισµό τάς ΥενικΞς τουρκικΞς φορο- λογίας κατά νοικοκυριό δεν είναι άκριβώς άντίστοιχες µε τίς κοινοτικές ξπιβαρύνσεις. Οί επαγγελµατίες πληρώνουν καί φόρο έπιτηδεύµατος χωρίς, πάλι, σταΘέη Βάσηο'Από τό φόρο ξπιτηδεύµατος φαίνεται πώς οί ζωγράφοι έχουν άπό τά ύψηλόφερα είσοδηματα στά χωριάπ κε τόν τουρκικό Νόμο "περί βιλαετίων" τού 1859 Ξμφανίζεται καί στούς Χιονιά- δες τό άξίωμα τού μουχτάρη, οίκονομικού διαχειριστη. Στά 1892 μουχτάρης είναι & 'Ιω- άννης Δ. Βούρης, άδελφός τού ζωγράφου Ζήση Δ. Βόυρη. Μόνον Ξµμεσες καί άσαφείς πληροφορίες Ξχουμε γιά δυαδική δράση πού άποβλΞπει στην άρση η µείωση τών κοινωνικών-οίκονοµικών διαφορών. Συχνότερες είναι οί άτοµι- κ€ς προσπάθειες γιά µεταπήδηση άπό τό Ενα στρώμα σε άλλο άνώτερο % καί γιά εξωτερι- κή µίμηση τού τρόπου ζωής τών άνώτερων στρωμάτων. Χαρακτηριστικό σύµπτωµα στην τέχ- νη είναι η επίφαση πολυτέλειας, δηλαδή η άπομίπηση άκριβών καί δυσεύρετων ύλικών µέ άλλα φτηνά καί προσιτά.'Ενα µεσο διαμαρτυρίας είναι καί η πολιτική σάτυρα. 'Ο δάσκα- λος 'Ιωάννης Η. Καραγιάννης συντάσσει " in τού προχείρου καί μερικά ποιήµατα, Ev Ex τών δποίων άναφέρεται είς την κακήν διοίκησιν καί διαχείρισιν τών Κοινοτικών πραγμά- των 6πό της τότε Δημογεροντίας" γράφει ό Γεώργιος Παίσιος. Διαφορετική είναι καί η αίσθηση τού χρόνου στά διάφορα κοινωνικά στρώµατα. Στοάς κτηνοτρόφους είναι κυκλική καί µικροπρόθεσµη | χειυώνας-άνοιξη-καλοκαίρι-φθινόπωρο|, στούς έµπορους καί χειροτέχνες-ζωγράφους γραµµικήν/πρίν άπό τόσα χρόνια- πέρυσρµφξτος -τού χρόνου/ καί στούς κοτζααπάσηδες κάθετα γραμμικη/ δ παραπαππούς μου- 6 παππούς µου - & πατέρας μου - τά παιδιά µου] ξπειδη Ένα άπό τά κύρια στηρίγµατα της κοινω- νικής τους Ξπιβολης είναι καί ή "εύγΞνεια" της καταγωΥΞς τους "άπό καλη σειρά". Γιά τήν ύπαρξη σχολείων στούς Χιονιάδεα οί κάπως σίγουρες πληροφορίες φθάνουν ώς τά 1826, τότε πού δίδασκε, με άκτινοβολία καί στά κοντινά χωριά, & Κωνσταντίνος Δημητριάδης Κοσκινάς. 'Ο Γεώργιος Παίσιος µάς πληροφορεί,πώς σχολείο λειτουργούσε στό "δπ6 την ίδίαν στέγην της παλαιάς 'Βκκλησλιας άγ. 'Δθανασίου οίκοδοµηθΞν διαμε- ρισπα, Ξχον τήν'είσοδον εκ της θύρας τού γυναικωνίτου, καί τό όποίον κατηδωφίσΘη κατά την άνΕγερσιν της 'Εκκλησίας κατά τό Ετος 1866". Κάποιο σχολικό κτίριο φαίνεται πώς χτίζεται στά 1858 µε δωρεά της Αίκατερίνης Χρήστου Παπάξε&ατά τη μαρτυρία τού Γεώργιου Παίσιου είχε µόνομιά μικρη καί σκοτεινή αίθουσα διδασκαλίας καί διαμέρισμα γιά κατοικία τού δάσκαλουο Στη θέση τού σχολείου α6τού χτίζεται στά 1905 τό σχολικό κτίριο πού ύπάρχει καί σήµερα. Δδτό χαρακτηρίζεται "ε6πρεπξστερον" καί " όπωσδήποτε ζζιεινότερον" άπό τό προηγούμενοι 'ο ζωγράφος Παγώνης, πού έρχεται στό Πηλιο γύρω στά 1800, δείχνει άπό τό γραφι- κό του χαρακτήρα καί τίς άνορΘογραφίες του» πώς ξέρει κάποια κολυβογράμµατα, χωρίς νά είναι βέβαιο πώς φόίτησε σέ σχολείο τού χωριού του "η σέ κάποιο άλλοΒτ6ς περιοχηςο κ . … & ' "3… "΄" ' "" … "…." "… , νων… .1 …....ι;+ … ,… ι Γ . , ω … | . & , , :: .I …' ν' )" . … . α΄»: . "…! \4' I . »! "…! & « : ι & ": , (ν " > …. . …. . … . .… ,… *,… , ., , .Έτ: .! ΄ &… &; & ...!] ι'. … «»- … : Νά ' . ι € . . . Η _ … , …. . " , Έ ,… Τζ. να , , «:… & .". ι .» Σ, . '; ξ! ΑΧ ! :: &… ''ι.'?? , ", & |; " ΄ .. Δ'.΄ ' ' « . - . .Η… …ή…" 3… ." &, … &"? ", -"""΄ ? ," ί? ., ΄' ] '…΄ … . ΔνΨ.Δ ‘4 Η «3 !… …' = ; Κ.ΔΙ…-…'΄ι …' [. . ' --.'.4....ι..ε ' …:……..…'…- Νηλ ςθ΄ωΡί) and θα" .…Ώψ|ηΜ,ίά.|'4ηΜ ν' Λάλας) flit-”30 Ο?" [θα €6βνν'Μα κογ1φ r. «6755; L«.'—.7§(m'iw.; 'fithfilyd, κάλω άΕΜ'ά΄Χκ εµάς.! άµΒόΌ4 ΨΦ>ρΖ)ΛΜ η,.Κρο…… ? .'.'.'ΐΠΡ…;|- ." of“; Θυ7…Μμ6',%Ξ'ιΜά»ΜιΑ ΜΜα%Ψ&;γµμΜη; ΜάΜγ μ…… . I ?" -…-…ζη'ΡΛλΜι'.Πα) ιθ'.νν……νώ 3644 . [?"'ζ γ…Γιζέ΄;… ., , 3… … . … . &… κ…"? … ' .., :… . , . . …'… .… .. δ..…. . . '. » …. . π. .… , - : : :… . .… :» > - .ι : -= … ! … … . &… « ( . & . , γ…… ,... . …. «Η : « … '…» -. . , τ , »… …;.>ι'αχ - . ", …. . . .: »: |… … . …… …. . .- . … .. & ' . … … … ω… , & ' ι … … ." …' . : … . Η"… "». "- »: : ψ : ;-'… . ,… ' , ι / & - & … . & ε . "|" ΐΐ"΄ "," " » . & -Κ| "ι) χµ» & .» . .ιι" . … ΧΧ! α' ( |… …… . "| ‘ . . ? . … . . …… … …»… » .. » Ή …"] " ' ΄΄ ‘ .…ν.] "ά., . , .! ' .! ** ' ς. & » ' . & ? … « , .…. . υ … , …. . .. , η » »… η. . , . . . -» ..» . … . … . …… :… - ……»=…. .; . .… . & . . .… : : Μα……» α & & 11… «| | …! Δ …… _ … 4 &… . … «,! … … χ… … " &… Ν"… …… , .: να , ν - … » .: … … . ,, . … | κ … .… . … ξ… » … τ σε . & , ..; J ",? 1' .. . | : :… .: J : κ; : µυ,? 3η . || 313 : | « "Ά… Κ| « …. ,," … ι κ ι α .. . …. … - … . . . … > . …. , .… …' "" l … ς .! |… "' ' ς ' : & ." Η … ΄. .. .? κ α »… & ρ - … . .… .… … …… , . ,, … , ι… ,: . ., ». .. ,? . … τα, .! , | Η | ». … . . . & … . J - 4»: » , - ;… ξ . , . …. ς , > . ή …… Δ … ,. "& , , & . & , & . 41.3 ? ι «' 11 ', . ( Νι Γ.Ν. & . .… Η … & …. .…. … - . . … ι , …, ; I - .x . : . 1 , ι . » & . Έ .. ι… , ,… …. . . . . … ,, ' . . .… . . & …. … . . . & : τ … » .. … . :… …. » & … ι.… (' ..…. - … « .… , " .»… & &… :"… . '… …! . .! >. …! . '… ' &… & € .… ,: , : .:… … να" οχι ' .": .! ι… .... « … & . & …, ή , . ι x & ζ" .. .! 3 |»? .‘ " : λ η… .! …. . «& .??? , ,… … - … … . … ., . , . " … . . .. »… ' …' 432 . ζ…" …" &! " &" …' ΄" » ' € ΡΜ." …' … &" '" ." ..! 3". , .» . . … … » α . » ν .… .… , . ' … «, - κ . …. ' ">" …. … - ' - Ωχ ? .] Χ ..- .* - & ς… . .! "Δ …: 6 Είναι σχεδόν βέβαιο πάς πολλές φορές στή µαθητεία τής ζωγραφικής περιλαμβάνεται καί ή διδασκαλία τής γραφής, άπαραίτητη στήν άσκηση 106 έπαΥΥξλματος. 70 γραφικός χαρακτήρας καί ή όρΘογραφία 106 Παγώνη βελτιώνονται βαθμιαία στό Πήλιο.'0 ζωγρά- φος Χριστόδουλος άντιγράφει στά 1846 τήν "'Βρµηνεία τόν ζωγράφων" τού Διονύσιου µέ στρωτό γραφικό χαρακτήρα. 'Δργότερα, άπό τό τελευταίο τέταρτο 106 19ου αίώνα στό σχολείο τόν ξιονιάδων γίνεται συστηματικότερη διδασκαλία. Δάσκαλοι άλλοτε είναι ντ6πΙιοι κι "αλλοτε έρ- χονται άπό διάφορα ήπειρώτικα χωριά, τή Ζίτσα, τή Βούρμπιανη, τήν Πυρσόγιανννη, τό Τούρνοβοκ Τήν έποπτεία τού διορισμο6 τόν δασκάλων είχε 6 Μητροπολίτης Βελάς καί ζο- νίτσης. 'Η µισθοδοσία γίνεται άπό τό χωριό. Τά σπίτια των Χιονιάδων είναι λιθόχτιστα διόροφα, σέ τετράγωνη τά περισσότερα κΞΐ;;ήµκαί μέ σχιστολιθική έπικάλυφη τής ξύλινης στέγης. Σπάνια έχουν έξωτερικά κάποια άπλή λιθανάγλυφη διακόσµηση. 'H γυναικεία φορεσιά, όπως φαίνεται άπό φωτα- γραφίες τού τέλους τού 19ου αίώνα, άκολουΘεί σέ γενικές γραµµές τή φορεσιά τής πε- ριοχής Κόνιτσας. Κατά τήν ίδια έποχή στούς άντρες έχει έπικρατήσει ή εύρωπαίκή φο- ρεσιά. Προσωπογραφία, έργο τού χιονιαδίτη ζωγράφου Θωµά Μαρινά, παριστάνει άντρα πού φορεί κόκκινο φαρδύ φέσι μέ μαύρη φούντα, άσπρο πουκάµισο, σκουρογάλαζο γελέκι, όµοιόχρωμο έπενδύτη καί πιθανό φουστανέλλα |άπεικονίζεται ώς τή µέση/Ξ5 'Από τά στοιχεία πού έχουµε σχηματίζουµε τήν τυπική είκόνα τής ζωής όλων τόν μικρόν όρειν6ν χωριδν τής"Ώπείρου, χωρίς τή λάμψη µερικδν ζαγοροχωριδν. Η …Γ…ΤΙΠ ΣΥΣΣΩΜΛΨΩΣΗ TQN ΖΩΓΡ…π Γιά τήν έπηγγελματική όργάνωση καί τή διδασκαλία τής τέχνης στούς Χιονιάδες δέν υπάρχουν παλιές γραπτές μαρτυρίες, πράγμα πού άφησε έλεύΘερο τό πεδίο γιά κάθε μορ- φής είκασίες άπό τίς δποίες δέν ξέφυγε καί 6 όποφαινόυενος. "Επαγγελµατική όργάνωση καί έκµάθηση τής τέχνης είναι άλληλένδετες σέ μορφές χειροτεχνικ6ν συσσωµατώσεων κα- τά τήν Τουρκοκρατία. T6 έΘιµικό τους δίκαιο καθόριζε όχι μόνο τούς όρους άσκησης 106 έπαγγέλµατος άλλά καί τίς συνθήκες καί τά διαδοχικά στάδια µαθητείας μέ τή βαθµιαία άνάληφη όλο καί µεγαλύτερων εύθυνδν κατά τήν παραγωγική διαδικασία. 'Ο Εύρυπίδης Σούρλας µιλάει χωρίς δισταγµό γιά 'Αγιογραφική Σχολή τόν ΧιονιάδωνΞΒ'Ο όρος Σχολή έδδ είναι άβάσιµος είτε μέ τήν έννοια τοπ 'Βκπαιδευτήριου τήν πάρουμε είτε σά μιά "σχολή" τέχνης μέ πρωτότυπο καί ίδιαίτερο όφος. Πιό προσεκτικός καί πλησιέστερος στά πράγµατα, 6 Γεώργιος Παίσιος μιλάει γιά "μακροχρόνια σειρά τής Οίκιακής 'Αγιο- γραφικής Σχολής τόν Χιονιάδων"ξ ΜΕ τόν όρο΄οίκιακής…άποκλείει τό ενιαίο έκπαιδευτή- ριο. Οότε μέ τήν έννοια τής καλλιτεχνικής σχολής τόν χρησιµοποιεί γιατί 6 ίδιος μέ πολλή σεµνότητα σηµειώνει στόν πρόλογο 106 βιβλίου του: "Κατά τήν σύνταξιν τής πα- ρούσης, ήµείς, µξ έχοντες είδικότητα τινά περί τά τοιαύτα, δέν έπιχειρήσαπ€ν νά έπι- 7 φέρωµεν κρίσεις έπί τόν έργων τόν Χιονιαδιτόν 'αγιογράφων. Τούτο είς άλλους έναπό- κειται. "Οσα έγράΦαµεν καί γράφομεν σήµερον περί αύτόν, ταύτα άναφέρονται είς τό ίστορικόν τής 'Αγιογραφίας µέρος καί άποβλέπουν είς τήν έν μέρει πλήρωσιν ένός καν νού, τό δποίον έδημιουργήθη άπό τής άρΧής άκόµη τής έµφανίσεως τής τέχνης αύτής είς τό χωρίον τούτο". Είναι φανερό πώς µέ τόν όρο ΄Δγιογραφική Σχολή έννοεί τήν άγιογρα- φική παράδοση, πού πραγµατικά ύπάρχει στό χωριό του. 'Ο ίδιος σέ πολλά σηµεία τού βιβλίουντου άναφέρεται σέ διάφορες "γενεές" ζωγράφων. 'Βπίσης 6 Παγώνης, όταν τοι- χογραφεί στά 1802 τήν "Αγία Μαρίνα Κισσού, γράφει στά κιονόκρανα τής μεγάλης αύτής τρίκλιτης βασιλικής τό ίστορικό τής άγιογράφησης καί δπογράφει="Χείρ δωρεούντος παγούνι κωσταντί χιωναδάτι έκ φυλής πάξαλάδες". Νιόφετος άκόμα στό Πήλιο κρατάει τήν ήπειρώτικη προφορά τού όνόματός του καί σημειώνει τόν τόπο τής καταγωήής του. 'Αργότερα, "οταν έγκατασταθεί μόνιµα στή Δράκια τού Πηλίου Θά ύπογράφει ός "δρακιώ- της". Είναι συνήθεια τόν συγχρόνων του νά σηµειώνουν τόν τόπο τής καταγωγής των. 'H Γαλάτιστα, ή "Αρτα, τό Φορτόσι, τό Καπέσοβο, οί Μηλιές, τό Νεµπεγλέρ καί πολλά άλλα μέρη συχνά έυφανίζονται σέ έπιγραφές άγιογραφωΞν]΄3ί*όαµαρινιώτες πολλές φορές βραχήραφούν τόν τόπο καταγωγής των µόνο μέ τά σύμφωνα "σ.μ.ρ.ν.".Οί χιονιαδίτες ζω- γράφοι μέ πολλούς τρόπους σημειώνουν τήν καταγωΥή tongs " έκ κόµης Χιονιάδες","έκ Χιονιάδων","άπό χωρίον Χιονιάδες","έκ Χιονιάδες", "Χιονιαδίτου", "Χιονιαδίτη", "Χιο- νιάδες". T6 πιό ένδιαφέρον σηµείο είναι, στήν έπιγραφή;ζό!ΐϊοσδιορισµός "Εκ φυλής πασχαλάδες".'Ο Χριστόφορος Περραιβός στήν "'Ιστορία τού Σουλίου καί Πάργας" πού τύ- πωσε στά 1857, γράφει στή σελίδα 17 " Βίς τά τέσσαρα ταύτα χωρία ύπάρχουσι διάφοροι φυλαί, φάραι κοινός όνοµαζόμεναι".Σέ άλλα σηµεία τού βιβλίου του άναφέραται στή "φυ- λή" τόν Βοτζαραίων", στή "φυλή τόν Ζερβαίων" κ.λ.π. δηλαδή σέ γνωστές σουλιώτικες φάρες.'Επίσης 6 Γεώργιος Παίσιος σέ πολλά βιογαφικά σηµειώματα γιά χιονιαδίτες ζω- γράφους σηµειώνει δίπλα στά δναµατεπώνυμά τους "έκ τής γενεάς Πασχαλάδων","έκ τ"ης γενεές τόν Τσατσαίων Πασχαλάδων", "Μαρινάς". 'Η έπιτ6πια έρευνα, σέ συνδιασµό µέ τίς ένδείξεις τού Παγώνη καί τού Παίσιου ξεκαθάρισαν τό θέµα. Οί ζωγράφοι τόν Χιονιάδων δέν άκολούθησαν τή συντεχνιααή έ- παγγελματική όργάνωση άλλά τό χωρισμό σέ φάρες, κοινωνικές δµάδες πού στηρίζονται στήν κοινότητα καταγωγής άπό τή σειρά τού πατέρα. 'Η "φυλή" τού Παγώνη καί ή "γενεά" τού παίσιου είναι ή γνωστή φάρΞµέ τήν Εσωτερική της διάθρωση καί έεραρχία. Τελικά άποδείχτηκε πώς οί χιονιαδίτες ζωγράφοι ός τό τέλος τού 18ου αίώνα άνήκαν σέ δύο… φάρες, στούς Πασχαλάδες καί τούς Μαρινάδεςο Στίς άρχές τού 19ου αίώνα δηµιουργείται ένα παρακλάδι τόν Πασχαλάδων, οί Τσατσαίοι. Γενάρχης τόν Τσατσαίων λογίζεται 6 "ί- στοριογράφος" Μιχαήλ3ςΒασικά οί φάρες τόν Χιονιάδων παραµένουν κτηνοτροφικές, μέρος µόνον άπό τούς άντρες τους έπιδίδεται στή ζωγραφική. Ο! Πασχαλάδες κατοικούσαν στή , . ο ' , η " ? ι συνοικία που βρίσκεται βορειοδυτικά άπό το κέντρο του χωριου καί ειχαν κοινο τους … … . ι …. . . . . …… …". …, . ο"! … …. ….… ,, 33… …, , .… .… ,… ,… …'. ‘I (, . ς ο» … »! … & . .- … » …. , » « …- … . z … > η… . …. » …! .…… η , ' . …. …ι , ο …! …? χ » ι € … γι Ε . , …… … … ………Έ, . .. ,.…| …! … …] , - … ‘I … . …. …'"? …. …ι … … (: ., …» …». ‘I …… »… …ς… …… .… ! …Χ [ι … ξ …… …! κ … …! »… … 1 … …… …… " " " λ .. … … - … . .: : .. ' .! ,… .! Η: , .. ξ κ 3 … … … …ι . … . . … … … ν …- …: …" ' =: | .… :… " …. " ' «: . ' « … … " « .… ,-:.. …. | .. , . '- : | . . &. ι .… ,…" | , ι . .…- : . .… , .. . . …. .… ». ι | & , . … ., κ… … ! . ι . & - r "…. … " 4 …' 'Η … .… ε…, …ι .… & … » …. . ,. ,… .… … ι… … ...… . & γ .… … . … .. .… … .. . …,, … . . … . . . …. . ξ … …. μ….. … …'… … :, . . ό…. . …. « .… . ». ι . .. . " - ι ; . I "| . …' ".… ' 4 : γ .' | ' l N ' , , . . . - . . . . . . . . . « « 2 & : … € ». . « … .… . .. …, . .. . . … . .. …. . .. .… ,. . .… . .… ,… … .. . 1 .… .… .. … . . .; υ . αν… .! . .. ΜΙιΛ : & Ν & " να .. …. … ., - -'-- .… . …;… -ι.… ή)». :… … .» … . … . . > " | : ς-ξ'3 "ι : . » ι …. ι « . « … η .. … ……«… ι … ι … … ς … … - … .…'ι…! …: Γ… … ' ' '.- … ν J . » . |… … ". .. . … … … . …… ,… . ..…. . . . . . . . .. . ..… . ." '… ' . « . " - …… '- ' …' . ζ . ..… …; … ι …. … « … . … , … … ". γ … & … " 3… ΄. ΄ " … '……ι,΄ : ΄ ΐ΄ ΄ : … ~ . .. & .. …….΄" ...… ». & € … … 1 & ι «, & ο . , .… ., . , . .. .. * . . . ,. ,, ,, , . . κ … …' &… .! …ι …… …, , …. . .… … . …μ … .… . ο. . * η. ι »… «, … « …… …. "Ό… … γ . |… …. . .…0…… …. .… .. .. …. ό…. . .… . .… … . … ". , , Ξ . « 1 ,. ξ , . & η. .. Χ - …… ,… . . … .……- . . .….. . .… .. …, . …. , … … .… . , . -… . . , … , . …. … … µ,… « … . ξ . , . .. ε, … , . …… …' . ……. …. , ,. …. … …' . …, , …… …. , ,… … … ί & … . ., ,… ,… . . …, . ο… ι.. … ' …… … "| … … ε . ι …, , . .… . ,… . , . .… … . , ( » … . ς . … …. >. . . . . . .! . - . . » - - , ο ! …, ι κ .… … … … . . … « -.' " &" ' ' "…,! Ξ ΄ . " ΄" . .! . . . . r … 3 ν &, ( ΄ " υ Η) . . . ,… . ……… …%ΜιΦΛΜ…ω… ή" ,, ., , . Ρώµα | ΐάΐΛ…, ' z … & . ,," …. &… … ..… »….» .- . - « . ι ». - …: τ'" . . π "νι ! ," , ,,,: , , , , . . . . , . . . … . τ...… … ς &… . .. .. …… . « … …… . .Ι …! . ..…. ,… : .… … . … ."… ,, & ,, .. … …… " .. & ,… . , |, …, & « | « . « ' | ιι ι' : - , …. Ν . .. »… .. . … . & … . .… ,, . ,,, ς …. … . . .… …. . "." .- … » κ τ & : . -… . » , .… ' ζ & . τ' , Ι'" " ' : , ν', ». . . ς ι . ' ' … . . . . » . … . . . . χ . . - …, … . Δ . Μί 1…" λ ΄΄ . " Μ …" - " , . … …- ,! . . ? &" Ν >… …? &; εκ… δεν % άπλα Μ|ηοφ'…ο |1… &… . , | … ι … η κ ! ψ7Ψ+'(??Μ "&…".ή( . ' …' s … ( .. κ η .… , . . , . . . ..…. ..- . κ . . -. . - . …' .' " …. & . . …. & . "… ~ Au = Τ… …' . ' . . . . .»… . . . … , … . . . . - . > . …. . - . . . .. & , , .- . : : …' …' …' » » . … ι » , . . ; . | | - ι ' . . . . . . . , .. -. κ , … α α ι κ … … :=." * .… . …. ., - κ "αν . … . .. ' .… . . ο . , … " .. . . & ' γ … . - u I 8 έργαστήριο, όπου γινότανε καί ή µαθητεία τύν νέων ζωγράφων, Ένα πολύ ψηλά κτίριο πού οί ντόπαιοι τό Ξλεγαν"ή πούλα τύν Πασχαλάδων". 'Η πούλα τύν Πασχαλάδων Επεσε τήν ξποχή τού Μεσοπόλεµου καί στή Θέση της Έκτισε καινούργιο σπίτιϊπάράξερισμού 6 συνταξιούχος δάσκαλος Στέφανος Ζωγράφος.'Από τά µέσα τού 19ου αίύΐα πολλοί εργά- ζονται καί στά σπίτια τους. Σώζεται σε καλή κατάσταση τό σπίτι όπου έργάσθηκαν οί Πασχαλάδες ζωγράφοι Γεώργιος, Ματθαίος, Ζήκος, Απόστολος, Σωκράτης καί Κωνσταντίνος. Οί Μαρινάδες κατοικούσαν χαµηλότερα καί σώζεται, άχι σε καλή κατάσταση, τό κοινό τους έργαστήριο. Πολλςνί παίρνουν γιά ξπύνυµο τό άπαγγελματικ6 τους Ζωγράφο.ς. Στίς άρχές τού 2006 αίύνα εχουµε σίγουρη μαρτυρία πώς 6 Σωκράτης Ζωγράφος διατηρούσε έρ- γαστήριο καί στά Γιάννιναζ9Στά εργαστήρια αύτά οί µικροί μαθητευόµενοι άρχιζαν άπό βοηθητικές δουλειες, δπως τό τρίψιμο τύν χρωµάτων πάνω στό μαρµάρινο "τριβίδι" καί ή προετοιμασία τδν έπιφανειύν, ύστερα προχωρούσαν στό γέµισμα όµοιόχρωµων άπιφανειδν καί διαδοχικά άναλαβαίναν πέΐσσότερο ήπεύΘυνςχ καθήκοντα ζπου νά φτάσουν στή σχεδί- αση καί τό ζωγράφισμα λεπτομερειών. 'Η έργασία έδινε στούς χιονιαδίτες ζωγράφους κάποιαν άνεση οίκονομική καί κοι- νωνική Ξπιβολή. Μεταφ€ρω έδύ περιγραφή τού 1947." Στή µετάβασή µας στούς Χιονιάδες έπισκευθήκαµε καί τό 'Αρχοντικό τού Ζωγράφου. Σεργιανίσαμε τό "Αρχοντικά αύτό, &… πως βρισκότανε τήν Εποχή εκείνη, τριγυρίσαμε τίς κάµαρες καί τούς όντάδες, περιερ- γασθήκαµε τήν όµορφη αύλή του πού ήτανε στολισµένη πό λογιύν λογιδν τριαντάφυλλιΞς, ΙΙΙπεριεργασΘήκαμε τούς ζωγραφικούς πίνακας πού ήτανε άκόμη -µερικοί άπό αύτούς- κρεμασµένοι στούς τοίχους τού μεγάλου όντά με τά βαρειά στρωσίδια καί τά µιντ€ρια του, φάξαμε τίς παλη€ς σκαλιστξς κασσέλες πού ήτανε φυλαγμξνα δευτξρια καί άλλα προ- γονικά κειµήλια....καί σ΄δλόκληρο τό χώρο τού σπιτιού πξιχυµξνη µιά άρχοντιά καί Ένα ξεκούρασμα τού ματιού με τίς γλάστρες πού ήτανε κρεμασυξνες 06 δλα τά παράθυρα τού όντά, γεμάτες µε βασιλικούς καί κατηφ€δες.#ηΐξπί στό ρημαγμξνο Εργαστήρι τύν Μαρνάδων βρήκαμε τό καλοκαίρι τού 1978 στοιχεία πού έπιτρ€πουν τήν άνασύνθεση µι"ας παρόμοιας είκόνας, τόν μεγάλον όντά με τά παράθυρα, τήν πλουµισμξνη κασσΞλα, καί μεσα της µερικά άπό τά κειμήλια πού χρησιµοποιούνται στήν άργασία αύτή. ... 13 'Από τά µεσα τού 19ου αίύνα οί ζωγράφοι άνεβαίνουν κοινωνικά καί άρχίζουν νά παίρνουν άξιώµατα. ‘0 άγιογράφος Μάνθος Ζωγράφος,"µεταξύ τύν ίθυνδντων τού χωρίου", πρωτοστατεί στήν έκλογή τής τοποΞΞοΞΞς-ΞποΞ΄Ξζ,έιοθεζ-=ό.ιαι!Ξύργιο σχολείο 215- 1858. 'Ο Μιλτιάδης Κ. Ζωγράφος ΄ρωτοστατεί, 1905, στήν άνξγερση τού νεου κτιρίου τού Δημοτικού Σχολείου. "ΔλλΞΞ΄όµότεχνός τους, 6 Νικόλαος Παπακώστας είναι, στά 1912, ταμίας τής 'Βπιτροπής γιά τήν άνξγερση Παρθεναγωγεάδυ. Τώρα πρέπει νά ξξετάσουμε γιατί οί, άρχικά κτηνοτροφικές, "φυλές"τύν Χιονιά- δων ξξελίσσονται σε µικτές, χειροτεχνικ€ς καί κτηνοτροφικές, χωρίς οί ζωΥράΨ0ι τους νά άργανωΘούν σε ίσνάφια, ξπαγγελµατικξς συσσωµατώσεις στίς όποίες κριτήριο συμμο- Ας 26λαΔΜροΏΛ ας ςρΛΐ&:ι ςΐαλλιγππ;τ εξ …αν… ΛΞςφοε€: Ξςς€ ρκοςςι κ…: ξΏΓο "α Με… ς…» Ξςεγςοα:Λ:αν "!! πτ::ς€ λκνοοιεΞΛνκς6 εας ;&μ…οιΐμώΓ:ζΐ …ποςς ος ς…ιΌΐ!ωΡ Αρης …ρδα πΏΞαε: "ξ ΞιτεξαοπΒς λΓΤςξ υς€ ςπΛτχρ κιΔΛο&υοώνκζε) .ΐώ,ιζ-ξΞΛ ,τσΛνΞ… ;δ;ξ= &α!!ς:ϊ ιΞ€ …Ξ:τ:µ';Ξ' )τς ερΛ ςΛςλευαύ ςυηεΛαΑ .;ςέπ' ισα νυποιτκομ εΧ0Υ€ΡΟΠ' -ΞΥΥο€ οµρ:ιΧΛρΨ &) € o ;:κυγαο€ υαπ?Ξ8…::έ ϊΓΛΨΓ' "(η .. … . n ' ι » ι --- 1998' …ο Ήργεμςςυό Χ… χΜΛυξόο€ Όωίο…ξπιιξ= :;ς;δ οξ2; ?λξΑ-.;3 1µς 5200 Χ:τΌζ.υ . χ-.....- π,Ά πµ. ". #" ΄ π0αιΟ&…::€ς αερα ξκχολζ ςΞ΄ εοκοοεαςε€ €:υπ =ξ χε τ=Ξ-τς'ΧΨΐΛσΐωλτπ µλογιζσ =&ξ καζδΛοπΛ ςςΓςΠα:α' …ρ ςλµυΑΌ=ώοέ ήςαΐο€ ;9Λδςώυς*"πες6ςξ {an {qannlnn qou λω=ςαπ…' .Υπς ές ΠΞασ ιο… 330» αςζΛσ ος κΝλςξ::τ ςΛερας:ο…» ΧσΡΛω:Ρκς &πς υ…ζχ",Λ Ας Πςοα πως Μπανκς ?:ς Αζ κεεπςγτπ Μορ ςυ;αευυκοτοςΛ«:τ αερα ςυ;τκκσ αριύ' ' … :αΌρΗοτα€ εςιρΛα€ ιζΛ πε ςγοΛ ρι€α εξ κκυςρΠΌα' :ρΑ κγοΩέ:απΞηυ κα…ωξν:' κ'ς (τ'; ,ιΛξςωΛ ρ0ρκαπε φ? καγοκσςων 41€ |;ς6 αιονΧτς :ορ ςπ::αξκμ…Α εςΛ ΐΛσηωη΄…Σέ πε…τς …πΜ:Λ%εΛο !Ολ6ιύ3ν {ma ! ι ι έ ' ει… οΑ:Ξ λ:πΐε€! ως Άσ…ιµτκΩξέ …ας κα;πώξ;ε€-πΐν.ζ ….. ξ=τ ςεχσξοαοπ: tog π:ετυ€ πξ ;ςι λγτΩ::εζ χςς ΞιαΛε κΌεπα.τςαι€ ιζ 9γα άς π:…ξθούα ΑοΛτκς κετΠργττ""κας αδργςκγωίο ;; ιΏυυ κος οππ:τος ζΡΐΧΩΉξΛμ ;τς ςΌΧσΛ:τξ ι:ς &…3 ψ€ςαπε ;ζ€ κα;υς€ αΧαγναιξς καα«ςγε€ εντ μεαΛε .ογαλπξΛυ ?εη:ξΌν: »αζ "γγσ κβο… 4Ότι:υπ'Λου (one {orXGn' ιο πε;π.ηο Ας… :… ια "…ετσ α:Ώπιπ>εσ καν :: πτΔ:;οτ… . Η 8 . Ό . . . | ε|ξιιι:.οΑ:ς…ς«απε &ορς ςωλυα1ν;υξ€ …ςΛσεα€ "ος υ::Λε %κςπ -πεΌτκος ςπς αςιοξς… λαυθρκσπ' …ςτ ς!!οοώυ αρ;ς κοκ ;υό 9ξσΛε αεογ:;υξΛ: η; γυ!ιΔΛ ,ςΑ.ξ» ιυττήςαώπγγγςς » ;ώ€ υοε.ε;:αΛ. ιρΛ ςπα;ρ ςκες…: :υνέΛυςααπι :ς€ κςΗαυε€ κας {vat ς;ιζ,…:; ;ε©νευ… =κνυκι…9ξκ…:ι (ιζ ες .γυΧοΛε|νς ισα &…υςαοΛ' Χςυ;ταΛς .": εξ .; :-Αξτςς «Φις. ο- ΛωΛτκ4 ςπτιο;ξ' χεισ:ςτΜ ςγς κςύ&ιοαφξ κος ,δς;-… χερ πε Ξςα:ρ πα… γιορ… ;νςαπς ; Η µπαρ µε ί&Ή%ινΜξ%Ώς8% ………µψψ. "ΞΛωΙφΜ;ΜΛΟΠΓ!ξ κ.κ. ως… -i M’fé’ffif‘ifimufmm¢fiyr (U ’m Maw/Caz κ………»=ν ,… ?ΐφΜΛψ… "… ':ξκΘ12&;Μ/Μ .Μ.:ψά.… η;…ι.-οο.. ο… ε.". ζ- γ Ξ%ΦΛπ4μςα…ας#σΨιψαιπσψρµΑµραιρα4χυοαηψυσςςαωηµιξας??νπυυηαφνζαµππ…Λ ςµΓ>:…ςτξ; ν;;ςυ?04(ΨΨ.βΉγ€ϊΐ"ΘυιξΌψΈ'ιΘξψΚΉε=&ξξ1οµωμςηρςωπςξω ω(ς 9υυπς…&µη …!οτ|κ :… …:ς …ι=ΜψΜΜα%'ρΜ…ψ4… Μα…… …….ψω …. . ξ.."ξ%ΥΕ ΜΕΉςΜ'13…7ψΜΜ…΄ΐΈψ ψ…" ζ!Ώ=>ί[ΏθΩμφω .--):.…ιι ζ'."- ι 109€ ΐυ…π…:Ξι:ο' µογγξ,ζ :ΙζΏΛυΛΛ ιΐς ς ξΛΐΈΟ (q ςκσ?…ε,π,…τκς ιυηΐ :ωΑυς3 %… …[3 |]? …' 'Ρ.=ι'.ξΈ…:'.- Κιϊ&ΟΓϊΟΞλζ!Λ Χ-…!Ώι.ϊξεδΩ πα". .)… .Ξζι':Γ; Εξ." -…. :.": ϊ '…΄ι'Ι.';.;Ωιυ';Ωΐ .; , αν: »" |. & .€τγςςεΞ …"λοςώοτ ςεΈοΛτοΘ … ;;υςαΞΨ …ςεο- Ιπξ':…7ωι …ν. χ.ψς κτς ΐΜΛαξπαξςΛυζ' χφπ:αΓ …ς ω:ς ω:ς:#τ ι0Ω€- ΣφιιιοΓ α… κσ.ζ κ…;ςα:σι' ιζ - {If ξκΩ… …ψ!ζ…;ώ;αα ος =…πι?ξτοΩΧο€ ρςςέαγο€ ςξ=ωαΛοι χ…λςΈεοζ"ξ;ρ ές πξώα ιμ1 . ι=.π; .- γ,ς ζ'3ί… (hi 14660 it” πετρτςνιΠψ3 καε πει gear -ξΓ ζΞξν…ί γ:γιοµτιΓ; -ετ;0 …:.;)επΓ;ποΩ Ο . Ψ » . . Η ' ι κ εγε:8…η… :υζ?… ςςµ ΕαοΧα?ξχωΛι' . κας … ξςΛ ….…;π μςωΑ Ξλςαε I‘ . ;>α:οιςπν… α'ο: Αγάς; "ι κτς ? πα ς. ςι εςΛ πΞ…] ;…!;ι …Α= ι… τυχη φνχς κ:ςιΐυ 5 9 ΄ τοχΒς|είναι η άσκηση δρισμένου έπαγγέλματος καί όχι & κοινότητα καταγωγης άπό πα- ΈΞΞπη σειρά, παρ'όλο ποό "στό τέλος τοό 18ου αίόνα βρισκόμαστε µπροστά στό φαινό… μενο: ή κτηνοτροφική πατριά, πού ή συνείδησή της όταν σχεδόν άπόλυτα δεσμευµένη άπό τό ένστιχτο, τώρα κάτω άπό τήν έπιροή τών όρεινδν άστικδν κέντρων, έλευΘερώ- νεται άπό τήν άστική ίδεολογία"ξΌΉρδξα άπ'"ολα γιατί οί "φυλές" τόν Χιονιάδων εξ… χαν µικτό χαρακτΞρα, άλλα μέλη τους -τάχπερισσό;εραε"πάρΞΞένουν κτηνοτρόφοι καί άλ- λα γίνονται ζωγράφοι. Δέν ξεκόβου»΄ πό τή "αυλή" τους γιατί & δεσµός, στεριωµένος άπό μακροχρόνια΄παράδοσης΄αντέχει στίς άλλαγέςχτΒν*αυνθηκδν, έστω κι άν δέν όντα- ποκρίνετάι/πίά΄στίς άπαιτήσεις τοδ νέου έπαγγελματικο6 προσανατολισμο6… οί χιονιαδίτες ζωγράφοι, άν καί προέρχονται άπό τρείς φάρες μέ κοινότητα κατα- ΥωΥΞς άπό πατέρα…έχουν ποικιλία έπόνυµων. Λδτό όφείλεται στίς συνηθισµένες τόν έπο- χή έκείνη άλλαγές έπώνυμου. Μιά µερίδα τους παίρνει τό έπώνυµο Ζωγράφος, όπως γί- νεται σ'όλόκληρη τήν "Ελλάδα καί μ'άλλα έπαγγέλµατα= Βαγενάς, Χαλκιάς, Σαμαράς, Ξα- ράφης, Μαραγκός κ.λ.π. "Αλλοι χρησιµοποιοδν τό πατρώνυμσ, Κώνστας Θεοδόση, Ζήκος Γεωργίου..Πολλοί Μαρινάδες όπογράφουν μέ τό έπίθετο Παπακώστας. τέλος, άλλοι κάνουν λόγιες "βελτιώσεις" 106 έπώνυµου. 'Δπό τήν οίκογένεια Καραγιάννη κατάγεται & ζωγρά- φος Μιχαήλ Καραγιαννίδης - & δάσκαλος άδελφός του προχωρεί περισσότερο, κάνει τό έπόνυμστΜελανίδης /Καράς = µαόρος=µέλας|. 'Ο γιός τοδ Παγώνη δπογράφει γιά ένα διά- στηµα Παγωνίδης γιά νά τό άπλουστέφει άργότερα σέ Παγώνηςΐ5Τό όνοµα τόν Τσατσαίων ξεκίνησε άπό παρατσούκλι.'Ιδιότυποιείναι οί µετασχηματισμένοι χαϊδευτικοί τύποι. βαφτιστικδν δνομάτων= 'Αναστάσιος-Τάτσης, Γεώργιος-Ψζότζος, Κωνσταντίνος-Ντοόλας. Οί σχέσεις άνάµεσα στίς φάρες δέν είναι έχΘρικές, άν καί σηµειώνονται µερικές 24 φορές έπαγγελµατικοί άνταγωνισµοί καί προστριβές… Συχνές είναι καί οί έπιγαμίεςΐ΄ 'Η έξωγαμία, δηλαδή & γάμος άνάµεσα σέ άτομα άπ5 διαφορετικές ένόσεις αίματοσυγγέ- νειας, όταν σέ παγκόσµια κλίµακα έπιΘυμητή καί πολλές φορές έπιβεβλημένη γιά λόγους είιγονίας ποό είχαν διαπιστωθεί έμπειρικάξύ'Υπάρχουν καί κοινές φιλικές Φωτογραφίες Μαρινάδων καί Πασχαλάδων, σάν αδτή πού δημοσιεύεται στό βιβλίο τοότο. Η ΕΚΤΑΣΗ ΤΗΣ APAETHPIOTHTAE ΤΩΝ XIONIAAITQN ΖΩΓΡΑΦΩΝ 'Απο΄τό μικρό α6τό όρεινό καί άπομονωµένο χωριό ξεκινάει ένας καταπληκτικός άριθµός ζωγράφων. '0 Γεώργιος Παϊσιος άναφέρει 31 δνόματα καί 251 έπιγραφές. 'Από τότε & κατάλογος εδρόνεται άπό άλλους έρευνητές."Ετσι, προστίθεται µιά έπιγραφή του.? 1'7'79,)΄.µία ποθ 31785,2%όο τοι? 18139",η μία τοι? 1843 καί δύο τοι? 1853,ο χωρίς όµως νά προσθέσουν καίνοόόγιο όνοµα ζωγράφου. Σήμερα, δστερα άπό πολλές προσωπικές έρευνες πάς είναι γνωστά 6Ώ…δνόματα ζωγράφω;ξαχωρίς νά άποκλείεται νά ύπάρχουν καί άλλοι. "Επίσης δεκάδες άδημοσίευτων έπιγραφδν. T6 σπουδαιότερο όπως είναι πώς, Eva οί χιο- νιαδίτες άναφέρονται παντοό'μόνο σάν άγιογράφοι, σήμερα γνωρίζουμε τό έργο τους σέ … . . " » . . . . . .… .… . .. , , …. .! .: … . , , & & πχ κ "& :. , . … . .! . , ο.) ! , … κ : ο. . ; κ …. ,…(,-ΐ.,...'..,΄,. . , (. . . ,, … …? ,. . ., πχ . : …! & … ! € » … ,… γ I :» - I - ,| | : .! - ξ . "&; ΄…΄'- & . ,… .… &… , '!ήΙ …… _ ~1 «, & J "' .! " S” ζ &? ! ψ… . …. ".! = .! . ν. & … ο… & ! ω … :" .! ' . τ. '. . - .» .; …' - Η. αν .… . . ι : -, -, . . … ι …! &… & ' κι : ?) Χ., ι ! ,. ' ' ό » …' …! :? ( : ΄ (f... DJ - … ! 11… … … , ., « ! Σ… ! & ..- " (| η… Α' ] . Σ' ".… : ΄! " . '. ΄ J J ' , "΄ -ι '. ΄ .!΄…΄ .. ' ι… » & ?… …, … », , . … .… . .… ": - τ.. , . , , , - μι … . . - ν η! » ! ι -- …. « & ω ! ς " ι ,, η . 4 » … … '…« | ' . . »… -. :. »: "' .| .ι : …να .: ..|., ' , .ι . & …. 4 , ι … € ! Ψ Δ , ""|:- .Α "Έµα… . ,,Ξ. ,. ."… τς , » 3 … J » : . ]. .. ." ,… . .! . .! , … & . .. : «. . * * & . . . : . . . . - . " J: . ξ . … &» ,‘I … . , .] . …? Τ. »! … ν … …… …… : α . a «a …. ρ.? ε' …" .! … . :… - …" &" …. . . & ι . » ' | | ι - » . . "Ν … ."… ' : ', .. . ". Γ & ' "& .1 ..… …. . . . , .! , . &. », » ί΄ζμΐ΄ i f . , . " … 1 Ώς. ' &, …' .… ' ι & » .... . . .." , . … η Ξ »… ι ' ν Δ΄ " " € & " … "…γ ' . ΄# ' ι ΄…"…΄.= " ΐ "| ' …'. » & ;» Δ . … "& για ' ' . .… … » ' …- -.ι …': .. ι « κ … «. . … α … … & - & " ' …' ' …! ' Γ .? ΄., …' & . . ' Ζ' «" ά"… .... . . τ Ε 4. &… .… (| .! I " Η . .» « | ιο (.. ,, - ι . » . … . » - ι .. ε . & :" ' : …' . - ….…,,.:' .… - - g |. | …… …; , & »… . … » . «. & . = & : " ".". ;" Η… ' …' , ΄ι…- - γ,] " '… . ». παρ.. ' . : ' ιν …» η & ' …'- & δ & ".5 J ν ' η; ) .: ' . .] … … -- .» .… .… ;…ι ., ι … «… Φ … … … , …. , . … 1 …Τ; , | | | I JV ,1 a». J I ,; ,… ,. . ; n ή ι , : ρ - "& " : τα … …' .. | . : … -- w . . - , .' &" ,"… _ , ι . ,ο; ι … .… … . & & ΄ . .] ,.1 .! Χ . | . κ' . ά…… χ . « , "9 (τά/…ω ή"… & "Μι/ΜΜΜ & κορη … |» . . Μ ως; Οι. … με" 62% [ψάξε/Μ νγ% "να… οέ…Μ ΄ . Μ …… αψ…ιψ , "& να "να… .… …. νπ>γηΠ"-- …… . Ώ &. . € ' . . κ.…- α. ,… … " .! .: ν …!…) . «Χι ,. . . , ,: |. , … ε'," ,, _ a" Σ & , « 1 ή . " ' " ’ Η . . …: ' ‘ . ι. . . . .! .… νι . . , … . " ,… ϊ ' ΄. ' & ; . Ξ & Ο . ο τι ν ! . ,-ξ &… ι , ' !…"… … κ ! …, … … ι, . 1 > …… . . & & ξ. … & … ι. & ή . ΄?» .Η η (' »!) » | …. !. . .… ? νέα,? .. , . ( 1 Δ !- . a "Χ :… . | Σι 4. 2) .…. .. . > ". . Γ , .! & .. . ι & = Α & . » ' . » , . . .… &, &… ! " . ' Δ .» . . > 3 … . ΄ - w …- … ………ι λ :… αν …ι . … ,. ,: .…. …!… , , .. 1? ,: .; . κ . ΄ … . .… … …. . , .. … Η, Ν .:, Η , . & …' ΄'| ,, - ,? ' ." ."' | …! | . .. - ! ΐα-ε΄Οή Μι…- … Ρ.Κΐ΄έψ Wave/Lu... Ο… Μ/ίψ; ; &) 6. | ν('.« : Ο '; ."… 10 πολύ πλατύτερο φάσμα: τοπιογραφία, προσωπογραφία, νεκρή ξύση, διακοσµητική. Μόνον γιά τούς Παγώνηδες ξέρουμε περισσότερα, κι αύτά σά ζωγράφους 106 Πηλίου. Δυό αίώνες οί €? χωρικοί αύτοί ζωγράφου άπλωνουν τή δραστηριότητά τους σε πλήθος χωριών καί πολιτειών. Χ/| Στή Σξξ;ίτσιανη Καστοριάς, τόν Α6γερινό Δ. Μακεδονίας, στόν Πεντάλοφο καί τό γειτον.µ κό του υθό, στή Βήσσανη, στά πηλιορείτικα χωριά Δράκια, 'Ανήλιο, Κισσ6, Νεοχώρι, Μα- - |,. |, .., ΄…, ," κρινίτσα, µοδχαρη, 'Αγριά, στό μοναστήρι τής Κλεισούρας, στήν Πρεμετή, στή Ζίτσα, " , στό Κουκοόλι, τόχΣκαμν€λι, τό Τσεπέλοβο, τό Καπέσοβο, τό Βρυσοχώρι Ζαγοριοδ, στήν ΄… Πυρσόγιαυνη, τίς Πά ς, στό Μεταξοχώρι 'Α ας, στή Γκοντοβάσδα, στό ΚαλλιΏώνι Καρδί- / & & τσας, τήν "Αρτα, τή Βοόρ ιανη, τή M6 στα, στή Βλάσδη Μακεδονίας, τήν Κόνιτσκω Ξυϊ- Να ηκάτι, Γοργοπόταµογ Πολύγυρο Δωδώνης, Γιάννινα, ν Α νουπόλεως, τήν 'Ελεοδσα Πρεμ ής, Κόνιτσα, Μελισσουργοός Φζουµ€ ων, ουκλξσι Φιλιππιάδας, Σταροσκιάδι Πωγωνίου, στοάς κ Κήπους, τό 'Αργυροχώρι, τό ΑηδονοχώρίχΚόνιτσας, Μπισδοόνι 'Ιωαννίνων, Νεοχώρι "Δρ- τας, Νικάνορα Κόνιτσας στήν "Αριζα B. ΄Ηπείρου,,Ψσαραπλανά, Καβάσιλα, Βρανίστα, Πε- , ΄΄..- κλάρι, Παλιόπυργο Πωγωνίου, κτίσματα, Λιγοφά, Σπαθαραίους Πάργας, Πωγωνιανή, Παλίό- ΄- ΄- ι/ ,… πυργσ, Δαφνόφυτ … Βίτσα, Μαζαράκι, Παλιοσξλι, Ράχωβα)χξκΞζΖστό, Δελβινάκι, Νεστόριος Α Γ..- Φραστανά, Βρµ6οχώρι, 'Αετόπετρα, Χρυσή, Μονοδξντρι, ' χερ σία Παραμυθιάς, Ψαρζδες ,… Πρέσπας, Δίλοφο, ΄Οξυά, ΄Ελεόθερο, Ελάτη, Δίκορφο, Μανασσή, …σποΞικ6, ΦρςΣΞ΄έΞµχά- δας, Κυψέλη Καστοριάς, Κουτσελιό, Κακόλακο, "Εξοχή, "Αργος "Ορεστικό, 'Λσπράγγελονς, ν . 'Ηλιορράχη, 'Ερσέκα, Μοναστήρι, Πρέβεζα, Φ01ππιάδα, 'λγρΞνιο, "Αγιον "Ορος. 'H παρά. αι.-΄΄ θεση τόσων όνομάτων, όσο κουραστική κι άν είναι, δίνει παραστατική είκόνα τής Enta— σης πού πήρε ή δραστηριότητα τόν χιονιαδιτδν ζωγράφων.Κατά κανόνα, όµως, μέσα στό ΏΐΞΐ:ξ/ κείµενο µπαίνουν µόνο τά όνόματα, οί τόποι καί οί χρονολογίες πού χρειάζονται γιά νά διατυπωθοσν καί νά δποστηριχθοδν οί άπόφεις το6 συγγραφέα. Λεπτομερέρτερα στοι- χεία, καθώς καί τή σχετική,σ€ κάθε περίπτωση,βιβλιογραδία θά βρεί ό άναγνώστης στίς (΄ΞΞΞΞϊοµπξς. Πρόθεση τής σημερινής έργασίας είναι νά δόσει μιά συνοπτική είκόνα καί νά ίρµηνεύσει τή χιονιαδίτικη ζωγραφικήο οι 6µάδες, τά "µπουλούχια", των μαστ6ρων πού άναλάβαιναν µεγάλα χτίσµατα είχαν µαστόρους µέ ποικίλες είδικε6σεις. Καθένα άπό τά μαστοροχώρια ήταν "ξξειδικευαξνον είς τάς οίκοδοµικάς τέχνας' άλλο Ξβγαζε κτίστας, πασταδόρους/διακοσμητάς/, µαρμάρο- γλ6φας, άλλο ξυλουργο6ς καί ξυλογλόπτας, άλλο ζωγράφους"ζ'Ωστόσσ, ξνδ οί άλλες εί- δικότητες άποτελο6σαν Ένα συγκρότηµα καί Εργαζότανε σχεδόν ταυτόχρονα, οί ζωγράφοι πήγαιναν συνήθως δστερα άπό λίγα ή πολλά χρόνια γιά νά πάνουν τή γραπτή διακόσμηση. "Ετσι, Eva τό άρχοντικό τής Ποόλκως στή Σιάτιστα χτίστηκε άπό μαστόρους τής περιο- χής Κόνιτσας στά 1752 µε πρωτοµάστορα τόν 'Ιωάννη Δηµητρίου?3ή ζωγραφική του διακόσ- µηση γίνεται στά 1759. T6 άρχοντικό Χατζημιχαήλ /Κανατσούλη/ χτίζεται στά 1757 καί τοιχογραφείται δστερα άπό 54 δλόκληρα χρόνια, στά 1811. T6 άρχοντικό Μανούση ξν6 12 πώς τελειοποιήθηκε πιά στήν τέχνη καί γίνεται πρωτομάστορας σέ δικό του συνεργείο. Φαίνεται πώς µερικές φορές οί βοηθοί ήταν άτεχνοι, κι αύτό δυσκόλευε τό ζωγράφο. ‘0 Θωμάς Μαρινάς γράφει άπό τό ρωσσικό μοναστήρι τού 'Αγίου "Όρους, στίς 2 Μαρτίου 1900 στόν άδελφό του Χριστόδουλο: "θά άποβάλω καµπόσους δεν ήµπορώ νά διορθόνο τεσσάρων άνθρώπον έργασία ρουχα καί πρώσωπα καί πληκτηκήν έργασία έκουράσθην .... έάν δέν έργασθώ ποίως θά τά τελει- ώση 6 τήχος καί τώρα! όπου έγινες καλά νά έλθης. διά 16 Πίκο του Γιωργη νά του κάµω τά έξωδα καί ρούχα διπλά νά έχη..#ξ9΄Βνας άπό τούς βοηθούς του είναι 6 δεκαοχτάχρο- νος Νικόλαος Παπακώστας πού σέ λίγο προηγούµενο γράµµα τού Θωμά πρός 16 Χριστόδουλο, 23 Δεκεµβρίου 1899, άπό τίς Καρυές, µετά τό ύστερόγραφο "καί άπο όλοιν τήν συνοδίαν μας έχετε τά άνίκοντα", προσθέτει, μέ τό δικό του γραφικό χαρακτήρα, καί 6 N. Παπα- κώστας µερικές χαιρετιστήριες λέξειςιΞη Μερικοί άπό τούς ζωγράφους, όταν έβρισκαν συνθήκες καλής µόνιµης έργασίας σέ μιά περιοχή, µένουν δριστικά έκεί, παντρεύονται ντόπιες, κάνουν παιδιά καί θεωρούν τόν έαυτό τους "πολιτογραφηµένο" στήν καινούργια πατρίδα.ΧΞ;ανιες είναι οί περιπτώ- σεις συνεργασίας χιονιαδίτη ζωγράφου μέ συντεχνίτη του ξζέ άλλη περιοχή, όπως τού Μιχαήλ πού στά 1785 συνεργάζεται µέ τόν Δηµήτριο Μπορμπουτζιώτη /= άπό τό 'Βπταχώρι Καστοριάα/ στήν άγιογράφξση τού καθολικού τής Μονής 'Αγίου 'Αθανασίου στό χωριό "A- γιος 'Ηλίας Νοµού Κοζάνης."Αλλωστε καί τά µπουλούκια τών χτιστάδων τής περιοχής, μ'"ο- λο πού οί κουδαρέοι ήταν όργανωμένοι σέ συντεχνίες, "άποτελο6νταν συνήθως άπό όδελφο- ξάδερφα τού Πρωτουάστορα καί άν περίσσευε θέση έπαιρναν καί κανέναν άλλον λίγσ>πιό ξένο"28ι H ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ ΤΟΥΣ ;ξ-:έγιΞγρξφΞΞ. Γιά.τίς ρίζες τής ζωγραφικής τών Χιονιάδων προτείνονται διάφο- ρες έκδοχές, πού όµως δέν έχουν σίγουρα άντικειµενικά στηρίγματα. Κατά µία παράδοση οί πρώτοι άγιογράφοι τών Χιονιάδων ύπήρξαν μαθητές τού Πανσέληνου. "Όσες διαφοροποι- ήσεις κι "αν δποθέσουµε πώς έχει υποστεί ή τέχνη τους άπό τό 14ο ώς τό 18ο, πού βρί- σκουµε σίγουρα έργα χιονιαδιτών ζωγράφων, είναι άπίθανο νά έχει τίς ρίζες της στόν Παναέληνο. "Αλλωστε καί μεταγενέστεροι ζωγράφοι μέ µαρτυρηµένη διαµονή στίς Καρυές δέ φανερώνουν ούτε Ελάχιστη έπίδραση τού µεγάλου τοιχογράφου τού Πρωτάτου. "Αλλη πα- ράδοση λέει πώς ή τέχνη τους προήλθε άπό τήν 'Ιταλία. κτηνοτρόφοι άπό τό χωριό "Δε- τοµηλίτσα έγκαταστάθηκαν στούς Χιονιάδες καί όταν κάποιο βαρύ χειμώνα έχασαν τά κο- πάδια τους άπό τό κρύο, πήγαν στήν 'Ιταλία καί έμαθαν τήν τέχνη. 'Ωρισυένα "φυσιο- κρατικά" στοιχεία τής ζωγραφικής τους, άνάμικτα μέ βυζαντινά, θά µπορούσαν νά ένισ- χύσουν µιά τέτοιαν "εκδοχή, όν δέν ήταν κοινά συστατικά τού ύφους δλόκληρης τής έλ- ληνικης άγιογραφίας κατά τό 18ο καί 19o αίώνα. "Λλλωστε, µελετώντας τήν τέχνη τους, βλέπουµε-πώς µέ τό πέρασμα τού χρόνου τά φυσιοκρατικά στοιχεία προχωρούν καί τά βυ- 11» είναι χτισµένο στά 1762 μνηµονεύει σέ τοιχογραφία του τήν έμφάνιση ένός τεράστιου "όρνηου" πού έγινε στά 1787. T6 άρχοντικό Τσιατσιαπά στήν Καστοριά έπισκευάζεται ριζικά στά 1754 άλλά ή τοιχογραφία μέ τήν άποψη τής Πόλης άπό 26v Κεράτειο κόλπο έχει χρονολογία 1798: 6 παραδείγματα θά μπορούσαν νά πολλαπλασιασθούν. T6 ίδιο γίνεται καί στίς έκκλησίες. Π.χ. ή 'Αγία Μαρίνα Κισσού 6πάρχει ήδη στά 1741 μά εί- κονογραφείται άπό τόν Παγώνη στά 1802ξ5τό καθολικό τού μοναστηριού "Αγίου Νικολάου Πάου, κοντά στήν 'Αργαλαστή Πηλίου, χτίζεται στά 1778 καί τοιχογραφείται στά 1792 μέ 1794ξζΒίδικά στίς έκκλησίες, δέν είναι σπάνιες οί περιπτώσεις νά γίνει ή άγιογρά- φηση τμηματικΞ, κατά άραιά χρονικά διαστήματα καί άπό διαφορετικούς ζωγράφους. 'Ακό- μα καί όταν ο! άγιογραφίες είναι σχεδόν ταυτόχρονες μέ τό χτίσιμο τής έκκλησίας δέ σημαίνει πώς καί οί ζωγράφοι άνήκαν στό ίδιο συνεργείο. Αύτό φαίνεται καί άπό γράμ- µα τού 1893 πού άπευθύνεται στό χιονιαδίτη ζωγράφο Θωμά ΜαρινΞ= "Φίλτατέ µοι κυρ Θω- μά χαίρε. ’Ev πρώτοις µου άναγγέλω ύμάς ότι άμα λάβητε τήν παρούσαν μου άμέσως νά έλθήται ένας έκ τών δύο ή έσύ ή 6 άδελφός σας διότι σήμερον µέ έφώναξεν κάποιος Πέ- τρος Παπαδόπουλος τραπεζίτης έκ τού Χωρίου Κοσοβήτσα καί μέ έρώτησεμ άπό ποίον μέ- ρος είναι οί ζωγράφοι οί καλοί καί άν γνωρίζω κανέναν' έγώ δέ έσύστησα 'Υμάς μετά τού άδελφού σας διά νά έλθητε διότι κάμαν Νέαν 'Βκκλησίαν είς τό χωριόν τους καί χρειάζονται ζωγράφοι. άμέσως άµα λάβεται τήν παρούσαν μου νά κινήσετε νά έλθήτε ένας χωρίς άλλο ένταύθα διά νά προθήται είς συμφωνίας καί μήν άργοπορείται διότι έτυχε νά άκούσω ένας έδώ νά συσταίνη τόν Σαμαρινιώτην ζωγράφον. άλλά Εγώ άκούωντας αύτά τά λόγια έλαβα μέρος πρός όμάς. σάς περιμένω ταχέως. Μή έχων έτερον Διατελώ. 'Ο πρόθυ- μος φίλος σας Χαραλάµπης x. Π&όπουλος, Ζαχαροπλάστης"ΐΤό γράμµα δείχνει καί τόν έ- παγγελµατικό συναγωνισµό άνάµεσα στούς Χιονιαδίτες καί σαμαρινιώτες ζωγράφους. Οί τε- λευταίοι, μάλιστα, είχαν όργαηώσει καί δίκτυο πληροφοριοδοτών-προπαγανδιστόν στήν περιοχή Τρικάλων, όπως θά φανεί µέ πολλά στοιχεία όταν-όλοκληρώσουμε καί δημοσιεύ- σουμε τήν έργασία γιά τούς ζωγράφους…ΞΞΞ-ΞαμαρΞναξ; Αύτό, λοιπόν, πού σηµειώνει ή 'Αγγελική Χατζηµιχάλη πώς "πολλοί άπ'αύτούς /τούς μαστόρους|, οί πρωτομάστοροι, άνα- λαµβάνουν κατ'άποκοπήν καί τήν έκτέλεση τού ζωγραφικού καί ξυλόγλυπτου διάκοσμου τού σπιτιού; έχει μερική μόνον έφαρμογή, όπως π.χ. στό σπίτι τού Γεωργίου Σβάρτς στ"Αμ- πελάκια, όπου σέ έπιγραφή άναφέρεται πώς ΨΟύτος 6 πεντάγωνος καί περικαλλής Οίκος &- θεμελιώθη παρά τού 'Ιωάννου Ζερμπήνου έν έτει 1787 Μαίου έχρωματίσθη παρ'αύτού κοσ- µηθείς άλλως παρ'αύτού"ΐΞ Μπορούμε λοιπόν νά συμπεράνουµε πώς οί χιονιαδίτες ζωγράφοι ξεκινούσαν μέ τούς βοηθούς τους καί άναλάβαιναν διάφορες έργασίες. "Οταν οί βοηθοί ήταν προχωρημένοι στήν τέχνη, καί συνεπώς ή συμβολή στό έργο σημαντική, στήν έπιγραφή έμπαινε καί τ'ό- νομά τους μετά τό όνομα τού πρωτομάστορα. Συχνά παρατηρούμε όνομα πού άναφέρεται δεύ- τερο ή τρίτο σέ μιάν έπιγραΦή, σέ μεταγενέστερη νά παρουσιάζεται πρώτο, πού σηµαίνει ,. | |… (, | J χι! . | | | ., . « …ι ., ς … … ! & . … « , J .) Ο I/ v ”V ‘l x‘ I ί . , " … ι , " . ι & €… ‘l | > ξ , ψ- ." ΄. .?" … , , | | .» μµ … : 4.' J . …' & & κ 1 .… . δ , , . & ' . ! ' ΄΄ | ,' ο ο ο ' …' ΄ …' ": ι .… , .… . κ ; | ,… . « ξ .. . | , , …. , » > , : | |. … . κ … & .. & . , . ,, J J " …ι ; Δ . ." , . .. .… ς . : & ί , , . , , , & … | I I , ] ι …! . , . ι : .. & & « + Χ | ] ] | , , >… l ' & » & ζ Κ . ι … . , : . ι « " . ο ; υ . . Β . ε » . € & & & . . . . ο . . . ι ) . , . . | | | , ΙΧ" ‘ . Δ , . ,, . «. Χ . ι . , 1 l - κ ( …| l V | | & , ? … ι κ … ι , .. … … … ' .. …; J J . ' . … … κ «. & … l χ ', , Λ , . . , . ,, & .. . . ( . ι & : >. Γ |, I 11 .! & . e . ι l ' & κ ' Ψ ϊ .! . ' .! J J J … .… ι . . . ' … . …. . ,. …1 '… := Ώνα… ΠΜ…4βώ Μωωθ"6νµψ.?" ΑΛ…» θα) η|'ιπ:ψς: &… &; ψωο | ! η & " ' , > . " ι| . ' | .. . ψι»ιΜ #Διη;α| με χΨ(%' ωΜ…Ώ ΜΜΜ. ως… Μς'0Χ΄ … τ - ι … …' . … .. Ε- I I κ , | » ' ι … . . ... ' - . &… αλ. … (fit—«.1», have wax-19".“, 6-|ι.ζζ5………«ζ'…',' |…" η» η.)… ……μςς.ς ' ) . ' Μ' κι'……Λ…… &΄ Φ΄ΠΉάετ΄ 1΄(ιΜή αΜ…… ' . …. . … & , & *… . ». , … ….ΐ "ΕΦ"έιη.-αψψΜρώ ;] "Μακ &»? Μ σΏα…Μά&'τµΜαα%€ώ%χζ , η. Η." …' 30 …',΄άΚ……" &… … %€…%" & … …Μα &ς"Μ&κ|ΜΔ Λαξ " τ"'ω΄'"΄ : λ ΄.κ . -! ,κ,΄ " ,, . |… η …, [ «.. *… …' & »«.…… …,. .. ψάξω. . …;, , | , .; , , _ , . . . ., ., . , Χ …θα…) ΨΘ|&Μ μα>ς1.Ή … 2… %ρΜΜ &; |. άι ’1 '1: Y …;? ) … . ., ' ,µε | η . - κ & . …… … κ Δ ί .? & I " !΄ . . ΄ ' α ' ': ΄΄ ' …' .΄ ΄ … ΄ Ι . » …. ι ! & ν ' ' Λ & : ι. & … α ! & & « τ & ΄ .l ‘ ‘16 ΄ κό " & ';-!Ν | &? . … ,. … … : … . ' . | : η …' ' … l ι. . ι τ 4 & .! ' «. ΄ … , ο… ", …. ' I . . .. € . i an , … ι + ι . , . ι- . , ,. η, Ε,. Σ'" . Ξ Π & .. ΄ κ … «| - … ,» . . ν ' …' .. .! . .' ' ' & ΄ ' & . ξ κ' …. .! " ' I ι κ ' , | , , , , , : … € .. , :: . , - , …. . " .). ' …' . , …ο . . . … , ? ς ' , »- κ … & 1 , . , χ , …. . … 1 & . » . . , , Ο κ ι »… κ " ΄ & … . … 1 € & & l . , [. … . .. «- * .… " , η γ- |… . . . .. ι, 13 νά ύποχωρούν) Τέλος, κατά µιά τρίτη ξκδοχή, οί χιονιαδίτες κατάγονται άπό τό Βυζάν- τιο, µετά τήν "Αλωση πέρασαν στήν "Ιταλία όπου καί έπηρεάστηκαν άπό τήν τέχνη τής 'Αναγξννησης. 'Λναζητύντας εργασία άποβιβάστηκαν στήν παραλία τής 'Ηπείρου, στήν περιφέρεια 'πγουμενίτσας, κι άπό ξκεί κτηνοτρόφοι τής 'Αετομηλίτσας τούς μετέφεραν στό χωριό τους, όπου ξεκαλοκαίριαζαν µε τά πρόβατά τους. 'Απο΄Εκεί πέρασαν καί έγκα- ταστάθηκαν στούς πιό πολιτισµένους καί έλληνόφωνους Χιονιάδες. Τήν "αποψη αύτή ύπο- στήριζαν καί οί παλιοί άγιογράφοι Σωκράτης Η. Ζωγράφος, Νικόλαος Ζωγράφος-Παπακώστας, Χριστόδουλος καί Θωµάς Μαρινάς καί 6 Πολύκαρπος Ζωγράφοέ3Σπψαστή καί ή παράδοση καί ή προέλευσή της µά δΕν ύπάρχουν άντικειµενικά στοιχεία πού νά τή στηρίζουν. 'Βκείνο πού µε σιγουριά µπορούμε νά όποστηρίξουµε είναι πώς ή περίπτωση τής χιονιαδίτικης ζωγραφικής δντάσσεται στό γενικότερο φαινόµενο τής Ξξειδίκευσης όρισ- μ€νων χωριδν σε κάποιον τεχνικό ή χειροτεχνικό τοµεα, άπόρροια τής φτώχειας άλλων πόρων. !!Ρίγανη, λαγούς καί άρκούδες βγάνει 6 τόπος µας" είπε χαρακτηριστικά παλιός χιονιαδίτης. 'Η οίκογενειακή διαδοχή στό ξπάγγελµα ξξηγεί, δς Ενα βαθμό, τόν περισ- ρισµό σε µιά µορφή άπασχόλησης. Βασικό>Θεωρητικό τους βοήθημα, τουλάχιστον γιά τό είκονογραφικό τους πρόγραµμα, ή " 'Βρμηνεία τύν Ζωγράφων" τού Διονυσίου άπό τή Φουρ- νά τήν 'Αγράφων. Κυκλοφορεί σέ χειρόγραφα άντίγραφα άπό τά δποία μερικά είδε 6 Γε- ώργιος Παίσιος καί Ένα ύπάρχει στό σπίτι τού χιονιαδίτη άκτινολόγου γιατρού κ. Βασ. Χρήστου στήν 'ΛΘήναί "Εχει άντιγραφεί άπό τό ζωγράφο Χριστόδουλο Γ. Δ. στά 1846 καί έλάχιστες φραστικΕς διαφορές Exes άπό τήν Εκδοση τού A. Παπαδόπουλου-ΚεραυΞως, πού Ξγινε στά 1909, "νύν τό πρώτον πλήρης κατά τό πρωτότυπον αύτής κείμενον"ΐ Φυσικά, τό κείµενο τού Διονύσιου δίνει τεχνικές δδηγίες, καΘορίζει τό θεματολόγιο, πολλές φορές με σχολαστικ€ς λεπτοµέρειες, άλλά ξλάχιστα μπορεί νά έπηρεάσει τό ζωγραφικό ύφος. Με βάση τήν ίδια περικοπήχτής-β 'Βρμηνείας" τού Διονύσιου μπορούν νά γίνουν, καί Ξγιναν, Ξργα έντελύς διαφορετικά. "αλλωστε, όπως θά-δούµΈ"παρακάτω, ούτε στίς περιγραφές τού Διονύσιου έμειναν πιστοί. Θά πρέπει νά άποκλείσουμε καί έφτανησιύτικη ξπίδραση, µ'δλο πού τά 'Εφτάνησα γειτάύεύουν με τήν "Ήπειρο καί είναι συχνή ή έπικοινωνία άνάυεσά τους. Στά "Εφτά- νησα συντελείται 6λοκληρωτική άνατροπή τής βυζαντινής παράδοσης. T6 Εργα τήν Δοξα- ράδων, τού Καντούνη, τού Κουτούζη καί τήν άλλων έκπρόσωπων τής έφτανησιύτικης ζω- γραφικής δέν Ξχει ούτε τήν ξλάχιστη σχέση µε τή βυζαντινή τέχνη. Σ΄αν κύριο έκφρα- στικό της μέσα Exec τό χρύμα, άντίθετα άπό τή γραμμικότητα τής βυζαντινής παράδοσης. Δραματικές κινήσεις, τολμηρές έφαρμογ€ς προοπτικής, θξµατα άγνωστα στήν όρθόδοξη ζωγραφική παράδοση. 'Η χιονιαδίτικη άγιογραφία συνδέται κάπως µε τό Εργα τύν κρητι- κύν ζωγράφων πού καταφεύγουν στά 'Ξπτάνησα κατά τό 17o αίάνα, όπως 6 'Ηλιού Μόσκος, & 'Ιωάννης Μόσκος καί ίδίως 6 Θεόδωρος Πουλάκης, τού δποίου ξπίδΡση συναντούμε πε- ρισσότερο στούς σαµαρινιώτες΄άγιογράφους. 'Ε?λατκή άγιογραφία τού 18ou καί τού 19ου ?? ( )/ζ΄ ??'7Κλΐιλ… βη. |]: µλ΄ρ"Ήζ7μ% "Ο 6 ζ΄ Ρόδη (»… ι΄ςΠ,« 7 / 15 τ4λ4=ωψυφω… τό μισό μιάάρωσικής λιθογραφίας με τήν Παναγία-Ξ%εκεθΕξεέιουια, τού 1893 καί µία ρωσική χαλκογραφία τού 'Αγίου "Όρους. 8τό μικρό εργαστήριο τού Θωµά Χρίστου βρήκα- με άχρονολόγητη ρωσική έκδοση µέ άγιογραφικά πρότυπα. Θά πρέπει νά προσθέσουµε καί τίς χιλιάδες ρωσικών φορητδν είκόνων πού βρίσκονται σέ πολλά µέρη τής 'Ελλάδας. 'Η έπίδραση τής νεορωσικής άγιογραφίας έξηγείται, πρύτ'άπ'όλα άπό τή σημαντι- κή της έπιβολή στό χδρο τού 'Αχίου "Όρους. 'Η τσαρική]τότε, Ρωσία σέ μιά προσπάθεια έπιβολής της στό "Αγιον "Ορος διοχετεύει "ενα χείμαρρο άπό χρυσάφι, πολύτιµες πέτρες, είκόνες καί ρούβλια? Πρίν άπό τόν πρύτο παγκόσµιο πόλεµο ή ρωσική µοναστηριακή πε- ριουσία στόν "Λθω δπολογίζεται σέ 125 έκατοµµύρια δραχµύν τής εποχής. 'Εκτός άπό αύτό, ή Ρωσία είναι ή µόνη όρθόδιξη µεγάλη χώρα µέ κοινό, σέ µεγάλο ποσοστόξάγιολό- γιο άντίθετα µέ τήν Καθολική εκκλησία πού Ξχει δικό τηςτ πε καί σ'άλλες παραστάσεις πού εχουν σχέση µέ τό δόγµα ύπάρχουν διαφορές άνάμεσα στήν όρθόδοξη καί τήν καθο- λική άγιογραφία, "οπως π.χ. στήν παράσταση τής 'Αγίας Τριάδας, όπου τό "Άγιο Πνεύµα έκπορεύεται καί άπό τόν 'Υιαό.Τέλος, ή έλπίδα τού ξανθού γένους όχι μόνο πρίν άπό τήν έπανάσταση µά κι ύστερα άπό αύτή, ζεσταίνει τίς καρδιές τών άλύτρωτων." ούτος /6 Πιχαήλ K. Ζωγράφος/ είς τό άκρον εθνικιστής καί σφόδρα άγαπύν τήν Ρωσσίαν είς τήν ήλπιζε τήν άπελευθέρωσιν τής δποδούλης τότε πατρίδος µας'β?'1'ό γενικό πνεύµα τής έπο- χής, µέ τήν άλλαγή τής µορφής τής θρησκευτικότητας καί τό ξάνοιγµα τού ύπόδουλου έλληνισµού πρός τήν Βύρώπη καί τά Βαλκάνια, στρέφει τήν άγιογραφία πρός μιά φυσιο- κρατική άπόδοση µορφύν πού έρχονται άπό μακροχρόνια παράδοση. Κοσμική ζωγραφική. Πολύ πλατύ είναι καί τό πεδίο δραστηριότητας τύν χιονιαδιτύν ζω- γράφων στήν κοσµική ζωγραφική, µέ τοιχογραφίες στά Ζαγοροχώρια κυρίως καί στό Πήλιο» ....χχχ |Ι'οπίοι, ν κρέα φύσεις, προσωπογραφίες, ίστορικές σκηνές καί διακοσμητικές συνθέσεις./ξ µ Π;λλοί"Έιναι συγχρόνως καί άγιογράφοι καί διακοσµητές σπιτιύν.'Δλλού τά έργα έχουν: όπογραφές καί χρονολογίες κι άλλού είναι άνυπόγραφα. 'Υπογραμμένα εύαι τά εργα στά \ σπίτια : Γκινόπουλου, Νεγάδες |χείρ Νικολάου Πασχάλη 1836/, Βασδέκη, Σκαμνέλι /χείρ Ξ? Γεωργίου K. 1857/, Τσέπη, Σκαµνέλι /Λιάτσης 1863/, Γεννάδιου, Σκαμνέλ χείρ. 'λλεξίοψζ/ \ Φάιτ! ζώα"… Π.Κ. 1878/, Μπακόλα, Δίλοφο |Χείρ 'Λδάµ καί 'Αναστασίου Βούρη 1885]ΞΐΜ€ "αλλες πηγές τόν τεχνίτη τους ειναι οί τοιχογραφίες στό παράσπιτο Τριανταφύλλου στή Δράκιω |Παγώνης 1832/, τού Ρόδου στό Τσεπέλοβο | 'Αναστάσιος Παπακώστας Μαρινάς, µέ- σα 19ου αδύνα/ καί στό σπίτι τού Σαραβάνη στή Δράκια /' Αθανάσιος Παγώνης γύρω στά /ΛΑχ 1870/,(καθως καί ή διακόΕΕήδή΄Ξτό τζάκι τού σπιτιού τού ΜίχαήΧ'Εοόµα στήν Πυρσόγιαν- νη /εργο Θωμά Χρήστου 1930/.Μέ βάση τεχνοτροπικά καί θεµατολογικά στοιχεία, καθώς καί ΐέ…πληροφορίες των νοικοκυρέων τους, σέ χιονιαδίτες άποδίδουµε τίς τοιχογραφίες στά σπίτια : Γεωργίτση στό Καπέσοβο, Γύγολου, Μάου, Τζάνογλου καί Παπάζογλου στό Τσε- πέλοβο, Πλακίδα καί Κόκκορη στό Κουχούλι, Μπαρζώκα στό Καπέσοβο κ€ξΞξ!έ!!:Ξ!ςΞξέι*- ι 'Λπό τά κινητά έργα, άν καί άνυπόγραφα, µπορούμε µέ άπόλυτη σιγουριά νά 'αποδύ- Μου… … Μινωτή Μ (Μ… Μ""'. 114 αίώνα "εχει άρχίσει άσυνείδητα νά κάνει αύτό πού άπό τά μέσα τού 19ου αίώνα θά πά- ρει συνειδητά πιά τό χαρακτήρα προσπάθειας γιά "βελτίωση" τής βυζαντινής ζωγραφικής, άρχικά στήν 'Αθήνα μέ τό Οείρσιό6 κι άργότερα σ'όλόκληρη τήν "Ελλάδα. Οί διάφορες συγχωριανές όµάδες -χιονιαδίτες, καπεσοβίτες, σαµαρινιώτες κ.λ.π.- δέν έξέφραζαν ίδιαίτερες τάσεις, πέρα άπό μερικές μικροδιαφορές. Τό ζωγραφικό ύφος τής έλληνικής άγιογραφίας έπηρεάζεται άποφασοστικά άπό τά άγιογραφικά έργαστήρια τού 'Αγίου "Ο- ρους. Τό ύφος τής'άγιορεάτικης άγιογραφίας καί πρίν άκόµα άποσαφνμισθεί καί…κωδικο- ποιηθεί άπό τό έργαστήριο τών 'Ιωασαφαίων, έπηρεάζεται όλο καί βαθύτερα άπό τή νεο- ρωσσική άγιογραφική σχολή. "Εχει πιά ξεθυμάνει καί στή μεγάλη αύτή όρθόδοξη χώρα ή παράδοση τών µεγάλων άγιογράφων όπως 6 Ρουµπλιώό?καί 6 Θεοφάνης 6 "Ελληναςΐ4'Β'αύ- στηρή τέχνη πού έκρωσσίζει τή µεγάλη βυζαντινή παράδοση δέν άποτελεί πιά πρότυπο τών νεώτερων άγιογράφων. Οί μορφές τών άγίων, κάτω άπό δυτικοευρωπαϊκές έπιδράσεις πού έντείνονται κατά τήν περίοδο τού Μεγάλου Πέτρου, άρχίζουν νά παίρνουν µιάν έγ- κόσµια φυσικότητα. Τήν αύστηρή χρωματική κλίμακα διαδέχονται βαθµιαία γλυκύτερες συγχρωµίες. Κατά τό 19o αίώνα ή ρωσσική άγιογραφία έπιρεάζεται άπό τή Σχολή τών πα- ζαΩινών τής Πετρούπολης. 'Η Σχολή αύτή ίδρύθηκε άπό τό ζωγράφο 'Αλεξάντρ 'Ιβάνωφ, παλιό στέλεχος τής "άδελφότητας τού Λουκά" τής Ρώμης καί 6 Θείρσιος, πού τόν άναφέ- ραμε παραπάνω, µαθήτευσε στό ναζαρηνό ζωγράφο 'Ιούλιο Σνόρφ φόν ΚάρολφσεΧντ. Θά δια- φωνήσουµε µέ τήν άποψη τού Δηµητρίου Παπαστάµου πως ή ναζαρηνή ζωγραφική στήν 'Ελλά- δω "παραµερίζει τή µεταβυζαντινή καί λαϊκή παράδοση καί άνοίγει καινούργιο δρόµο στήνάγιογραφίά#? άφού, άπό άλλο δρόμο, ή λαϊκή άγιογραφία έχει δεχτεί τίς ίδιες έπι- δράσεις. 'H έπίδραση αύτή τής νεορωσσικής ζωγραφικής έχει έπισημανθεύ έδύ καί πάνω άπό 50 χρόνια. "Τό δραστηριότερον κέντρον άσκήσεως τής ζωγραφικής είναι τό πασίγνω- στον τών 'Ιωασαφαίων..άληθής μοναχική σχολή άγιογραφίας, τής δποίας αί είκόνες κοσ- µούν έκκλησίας τού "Αθωνος καί άλλων Ελληνικών χωρών...'Η άγιογραφική αύτη σχολή έ- λευθεριάζει διότι είς τά παλαιά βυζαντινά είκονογραφικά θέµατα έφήΡµωσε τήν Εύρωπαϊ- κήν καί νεορωσσικήν τεχνοτροπίαν"ξ€Έίναι βεβαιωμένα πώς οί περισσότεροι χιονιαδίτες ζωγράφοι γιά τούς δποίους ύπάρχουν βιογραφικά στοιχεία, τελειοποιούνται στήν τέχνη μέ άσκηση στό "Αγιον "Ορος. Στή βιογραφική σύναξη τού Γεώργιου Παίσιου συχνά συναν- τούμα/τίς φράόεις"µετέβη μετά τού άδελφού του είς "Αγιον "Ορος, όπου είργάσθησαν άµφότεροι έπί µίαν σχεδόν ε κοσαετίαν", "ούτος άργότερον µετέβη καί είς "Αγιον "Ορος έργασθείς έκεί έπί σειράν Ετών", "µετέβη καί ούτος είς "Αγιον "Ορος όπου παρέμεινε έργαζόµενος κατά διαστήµατα έπί μίαν δεκαετίαν", "άργότερον μετέβη καί ούτος όπου . είργάσθη Επί έτη δλόκληρα", "έκμαθών τελείως τήν άγιογραφίαν παρ'αύτού έν 'Αγίω "ορεύ. 'Βκτός άπό τήν έπίδραση τών άγιογραφικών έργαστηρίων τού 'Αγίου "Ορους, θά πρέ- πει νά σηµειώσουμε καί τίς ρωσσικές χαλκογραφίες, καί άργότερα έγχρωμες λιθογραφίες πού κυκλοφορούσαν εύρύτατα στήν "Ελλάδα. Στό ρηµαγμένο έργαστήρι τών Παρινάδων βρή- Ώ) | Η . ……ι"Μ…" " Μ…»… … ψώ…'ΚΨ|ιν; 01Λ/΄Ιί+Λ ζ΄ |?Ω/ζΛ€7α:) έ%' ." έψαξα " ΄α1- 7. " (η/14€ '" -' ,. … "ό…"… …Πιο .. , (»… €ιΐηεφ! Μα το μφ;Λω… (”firm Άνι Άθω/ΜΜΜ , I . … . » κ Η προ…/ν … ψ .. & … κ … ' : . . | .. «. . . ( | & .! .l a - . , .… // ι… % « ! & .. " µια)" των '"?΄ό1 &; [να' «. ά…4%Μ …' Μή ψώΜ' Μ ! ", Μ΄ ». . % . . | * | .… ι . Οί?! … δίψα"; ή» . . a; . . ε .… .… ' s . . . | … Ι . β ι%…,μώ Μ4|ιτ wm ?ε" 84 4ξς Κ/ .: 'J Τι & .… …ι [η[ω>#μ…' [434 .ω'…Μ ριέλ-Η πψιι'ι=1ζΜωα' σας ένα, Μιμή,;ι * * χρωχ …' ι'…χ…&-6 ΄…"1ω-Μ&ι ΕΜΥ…" &… ώ«νϊΜ1΄δΞ :"… ΄;Μ,ι Ο… %έυ (€ευΜκ .θ1…2 …" μψΜ.η w «4V‘7’Zl/vai' " " ΄ Ζ")€ί'ί" &"; πάρω "ως… "Ρεµ (νων 'άΜ…" Μάτι/% ώ ω" . [ Μάκι/3% ία αγ. "Μ Μ &…» µπω? Μ,… αγνή λ' κ……µΐά% .: …… ΜΜτΣηΜΜ ωΞ,… … … … … . ., … 3… . , .. … .… .,, ,,Ι ……..€ . 7. … . , . . …… =.ι'20'3ι,'ω… . .… . …' »? … κήπο έως, # αερα… …." ΓΨΟ€(α ... Με+ωµ…ή %μί" ("414314 "& ε'ε'σ*η|αωώ όταν? :… {mam Μεν… τέχνη-1, ' . "αγών" Μα…-…' σε &… …αν… "'.ϊ . όΆΜ…Μ. ." > ……&=… 4γ'ψκφΜ δω…»; Με». ηψφ%ωεο' σας… . . ,ι.=Δ…Χ.Μ'… ι€ηαέαω…κψ "ν… " …. " . . … | ' :.… _ … > &. .. . , τ' » … 2 7] ΝΜάΆΜ… 6345580119 ΙΩ΄Μ.)α34./ µ΄ "γι'"… µας") & Νώ΄ΐ . . ΄ …; ,ωλ……Μ'.»ά… //ν)24ι% ών µας), |ι.φι… … … &… ; "&. α'."… . Ά"; 47…ω-Ώ… αγι.ηάµ&Η . .; …ή 73, ."… /ω,,,&τ…ω .ζ,Μ το ' 306€ '2…,.ξ(,ωψ Θά;ωΛ΄΄ … Μ΄ '… |"? .ψ"€νΉα' Λαβάλ Μπάρ» &" &» μας… Μ…. . ' «Μακάο … 4.1… …. Μα…… σα…… &, | ] . " ! Ή Ν…'θ;ω ;, ." …θα (τη -σ-Ψέ'…ωΜ' άς ΄.=΄=ν. (ρυό';΄ςζαΜΜ| 61 …').δζΒ| , & Μρμύ… ?θ'…|Μέ λαιμό, "Μ όλα./3 µε΄… 4ι'Χλαγγ, "; Θήρα,!) »… θΡΗΜΜΛωη |/|α7 …. ν Μα Με». Μ -ΐ΄Μ|ι.:βΚ. µε…" … ν 6110…" Με…" "…' /Ζ6ΔάθΥ(« " ] &"! ?ΐΧ% ») Ζάο ,… …' αγί.Ήρι'ή ΜχξέωΉι…Μ ΜΜ ώ Μύκης ΄ Μ΄ ΜωΖιν Μ' Ζ…ξ€ω ώ' [µέ/21 , ένα; ρω…" Ρ)"; (ψάρι.; (στ' θεκ.Μ…:' Μ…. ' ΄ 16 oouuc 016 Χριστόδουλο Ζωγράφο-ΜαρινΞ τίς δύο προσωπογραφίες, όντρα καί γυναίκας, πού βρίσκονται στό σπίτι τού Γ. Παίσιου στά Γιάννινα, στό Θωµά Ζωγράφο-ΜαρινΞ τήν προσωπογραφία τής Στασινής Παπακώστα πού βρίσκεται στό σπίτι τού Στέφανου Ζωγρά- φου στούς Χιονιάδες, στό Θωμά Ζωγράφο4ΜαρινΞ τήν προσωπογραφία τού Γιαννούλη Παπα- Χρήστου πού βρίσκεται στό σπίτι τού 'Αντώνη Γεράση, Γοργοπόταµ00ι Προσωπογραφικό έργο πρέπει νά θεωρήσουμε καί τήν πρώτη αγιογραφία τού Νεοµάρτυρα Γεωργίου,πού Ξ- γινε δεκατρείς μόνο µέρες µετά τό μαρτυρικό του θάνατοι 'H άπεικόνιση ένός προσώ- που πού µόλις πρίν άπό μερικές µέρες κυκλοφορούσε ζωντανό στά Γιάννινα, είναι άσφα- λώς προσωπογραφία. 'Ο ίδιος ζωγράφος κι άργότερα ζωγραφίζει πολλές φορές τόν ίδιο " Αγιο πανοµοιότυπο. Λίγο άργότερα κυκλοφορεί ή πρώτη χαλκογραΦία, παρμένη άπό τό 7% ζωγραφικό πρότυπο τού Μιχαήλ Ζήκου. "Εγινε τόν ίδιο χρόνο στό "Αγιον "Ορος από τό χαλκογράφο Δανιήλ. 'Ακολούζούνε τού μοναχού Κύριλλου στά 1845, "Αγνωστου στά 1854, τού Παναγιώτου Κ. στά 1859, τού 'Ιωάννου Κων. στά 1865 καί άλλες µεταγενέστερες. ME τή σειρά τους, οί χαλκογραφίες γίνονται πρότυπα γιά έκατοντάδες άγιογραφιών, τοί- χου καί φορητών, άπόµτήν Πελοπόνησο "ως τή Φιλιππούποληΐ3'Βµσρφή΄τούτΡΞ633ί3ύ, κα- εώς…έπα!ςλο&βήΨ€ϊΞΐάϊόζΘΥδΐϊδΈΞπαί"πιλκογοζφους,…τΕποπΩι;ΞΞαι΄καί-κΞΉΈΣΒΈΐται σέ-έπα!αλαΕβανόμενο-ά4ι0#ραΦικό'τυπο. Στό ζωγράφο Σωκράτη Ζωγράφο ανήκει καί μιά ζωγραφιστή κασΞέλα στό σπίτι τού Στέφανου Ζωγράφου, Χιονιάδες.'Η ξρευνα στά χωριά τής 'ΗπείρουΙδέ μπορεί νά θεωρηθεί έξαντλημένη γιατί πάµπολλα σπίτια είναι κλειστά, άλλα µισογκρεµισμένα, καί σέ 11111 μερικά, γιά τά όποία ύπάρχουν πληροφορίες ότι είναι ζωγραφισμένα, δέ μάς Εφησαν νά μπούμε. 'Ωστόσο, τά έργα πού γνωρίζουμε δέν ειναι έντελως ανεπαρκή γιά νά σχήματίσουµε καθαρή εικόνα της χιονιαδίτικης κοσµι- ης ζωγραφικής.Καλύπτουν µία περίοδο;;;έ:;: χρόνων, άπό τα 1836 ως τα 18351'Onwc Θά πρόσεξε 6 άναγνώστης, 16 μεγαλυτερο ποσοστό σπιτιων μέ ζωγραφική διακόσµηση βρί- σκεται στά Ζαγοροχώρια. Ειναι ή περίοδος πού πολλοί κάτοικοί τους ξενητεύονται στή Ρουµανία ή στή Νότια Ρωσία, πλουταίνουν έκεί μά δέν ξεχνούν τήν όρεινή τους πατρίδα. 'Βκείνο,πόύ κάνει έντύπωση είναι ή έπίδραση τού εύρωπαίκού μπαρόκ καί τού ρο- κοκό στή διακόσμηση σπιτιών καί έκκλησιών. 'Ασφαλώς τά πρότυπα είναι χαλκογραφίες. T6 φαινόμενο δέν παρατηρείται µόνο στούς χιονιαδίτες ζωγράφους, ούτε µόνο στήν κοσ- µική ζωγραφική. "Εχουµε έπισηµάνει τό εύρωπαίκό χαρακτικό πρότυπο τοιχογραφίας τού 1844 σέ σπίτι τής Σιάτιστας& καθώς καί μιάς άγιογραφικής σύνθεσης τού πατέρα Παγώ- νη καί δύο προσωπογραφιών τού Θανάση Παγώνη, 'Επίσης, ή έμφάνιοη τού ίδιου θέµατος σέ άπουακρυσμΕνους μεταξύ των τόπους σέ διαφορετικές χρονολογίες καί άπό πολλούς τεχνίτες, δείχνει πώς σίγουρα ύπάρχσυν χαρακτικά πρότυπα. T6 Θέμα π.χ. τού κομμέ- νου καρπουζιού μέ τή φέτα καρφωμένη έπανω του τό συναντούμε στό Πήλιο, στή Σιάτι- στα, στ "Αμπελάκιαμκ;ί>µστά Ζαγοροχώρια. T6 ιδιο συμβαίνει καί µέ όρισµξνη αποψη της Πόλης πού τή βρίσκουµε στό σπίτι τού Γεωργίου Σβάρτς 1798, τού Δηµητρίου Σβάρτς κ α . & .… - € …] . . … ,; ' ,… & η], " …| ., …|. ή - ...… . … ι . Χ . … ι … & ι # ΙΧ ι . ν " Ν.! |"; - - με . .: …!, . .! κ , & ι « ι α > .… … .,» .! |" …' ' Ξ" Η …! |" ; …. & … … … & "|"… .! Η… .! ΄ . ','ζ΄.' . ."? ΄' … ΄ J' …' ' . & . "& I ,η…" α κ κ ι ς…" ο. . τ' ..… . . . ς.. … .». ., …. χιλ; . ΄.΄΄. - ... . ζ΄ .. , … "« ι … .. …. ,. & |» ' J. ' : ' '… ' 1 ΡΠΜ% Μ & ΡΜώ … 2Μό : "… ! 1 & Δ' :. ……… ι .. . ΄ , ( . A .… …. …η '; .. " » 3133; ' | ,? ι ' ' ‘ . .: …: :! . ' …'% ΄ .? . Ξ . ς …… . … ι : _ J. .… …' …ιλ ν…. . ' 1… ,… . | ια: . ' :…… … ξ & &. ι .. ' ρ , . . ή . . . .! ΄΄ ' . '. ΄, ιζ :΄.Ά'. ." 3 . …' . … … ι ι ., . .. ς … . , ": .» [| .‘. . ., '. Χι . Η ή». γι" . . . :. …. | η;- ΄.- ' > ' ' : "??, .; ως." ' .." , …' |? . . x …λ - τα… :… . . ! .ι … . - . ~ .… " > :… … … .'κ!-…ι.'>ν. > .) . …." —. .… …" ,, . . χ » ξµπ «Η ' ! ' & "| , …' | , .. V. . . ι . !" ."; . ι.… ζ ; … … κ… .. , ι .; .ν …'. ' # ν..." & ""; …' . Γ'...." . µε :… : ,… ...' & . & …'ΐ & . … .. ; ς ., .… .… …. . - . ' : : ." ' … .: κε" . .…" … . . ' "… *… . | .' . '- ν", : Ι . : ":" & ' ς ! & Χ . . . . …ι .. τ". -. ο… ""…'… : χ… … , … .. . :. ι… Μ…»; … .. κ. κ … ?… . » … ι . . " Μι .… '. , … .… Τα? : . . '. ";'ψ -: " .? - ."… … .] η η» ' ' = . . .… …. « . … ,. .… », Ψ"… …. ,,-…. . ΄ " 'Ν-ι=…>…=…»« - " " ' "Μ "& . …. . » …. ". . " . . .. &. …. &. . , .; > . . . ,. . , . …. . ' η), …. 05" " ιΐ Τζι ΐ΄ : . ΄ " ι,"΄'΄ ? ..."-' ΐ"'..Ε ; ." " « …' " , Ά…" ' :' & .-'ΐ ΄ ! Ες «τ Χ . | " ι -/ . ' Νο ] ΄΄ "δ ' Μ') " ΄ ' ' »; ν .ι- μ- ν 0… :) φαν µςπ> σ… όλα.» µι)Μο Ι; : &. - - v . - & ! Ώ κ & - Ο .. - . . « . Μη. | α… τα … «Ζ -- ….. … -.. - - J … ( (' ία … % Μι &:Ν | [… handy)” a [1.7 Jaw. [Μαιν-γι' … '- €κωΉαΖΈψ- '- . .-. »… . .… . - Μ . - νιΓ ' | . ," . …. - - : . …… …ο ,θ Ο a Μίδα" Ώ Ώ.Μ,Ώ1 . . ». …; … . κ… … ( .ι - ή αν… θ'… %,"… .'ιι=.,ι,Ο1,ι πηραν. ,… - . - c‘. " - . -Ν .. . . : ' ! μ..… " υπ ' & … ' …'- .… :. ". - . € ' ' " ' 'ι' !» . > | . ' " …Μα|αι.…π… (ένα: …; ||"… & Μάϊ?" (…" … θα"? ΚΕ -' . . . . …ιΜ Γι΄) 0€-;Η ι αν Μ & ι΄ψγ Μίδα: Η? . . ,. > : ΄ ' . ?. . €>1Μ 2.7 -,| Εξ' "χ ων…1…ωξυ : µ'Μ%6α… &…Ο';ζ… Η €; ως Ψ…" .. … ." , . …, | |… . ι ). .. … . -.… - . *-να …να &? Κόκα-α., 4! .) … Ξ -II J " Η. - …. ' ' ό…" -' - I I“ ", . , [| |) ,! . ΄΄ . ' Η ' …' . ζ: ! . - : ! . …"". ,, )ξμ…|ζ ,. , 16 ?… | ! ξ", . ~ _ , Ώ ;. . . α… ι & Η΄…" . . ΄ 1 ' ιι, ' .Χ.|. - ' '. …' !…: ' ι' .. ι . …. . . ' ι . … ' »… .J. ΄.΄. ΐ΄ ι." . - '. Σι ' ‘ ‘.‘ , >. . . , .. ι ς '! ή, --|.ιιι%ς (. .] ν .ι'ι…,' # I 33 | -. Β.:-1 » , : . . ΄ . - .. . . .. . x ι ' ι . . υ...! .. ‘ « .'.' (Ι'-. .!" ' .1’ ' ….) ι . . '! Ά ," ? … (. ' . . .. ι ! ,… , % '.»'΄ '. «΄ .. | .. …. ,… 4.» .. ' ι .I v- |. Μ' & ζ'. "ζς.…χνιΐγ - .-37 Jaw; εξ/ξµσΐφ.υ -|ι΄Μ:.|' ' . I . Ψ, « = Ώ Ώ . Η Φ"ξΘ Νου …" ατονΔΛ…(α l—-... .../".… ;ή…» "+ Άµα µάπα" "να? Για) "" " ΄ Μάο." « λ'! Η…!) 41") |1ππ4βΜΐη 17 1811, τού Κράλη Κομνενξκη στό Μόλυβο Μυτιλήνης 1838, ατού ΝαΙζύ στήν Καστοριά, τΞς Πούλκως στή Σιάτιστα. Στό βιβλίο τούτο δηµοσιεύονται παραλλαγές, άπό χιονιαδίτες ζωγράφους, ενός άνθοδοχείου πού μπαίνει άπό κά τω µέσα σε κυκλικό oxfiua ξνδ δεξιά καί άριστερά ξεπετάζονται άνήσυχα μπαρόκ διακοσµητικά. Καί µόνο άπό τά παραδείκυα- τα αύτά φαίνεται καθαρά πόση έλευθερία είχε & παλιός τεχνίτης στό χειρισμό τού δα- νεικού θέµατοας. 'H ξπίδραση τού μπαρόκ έκτείνεται σ'όλόκληρη τή λαϊκή µας ζωγραφική μπαίνει καί στό χώρο τύς ξκκλησιαστικΞς ζωγραφικΞς διακόσμησης, στήν έκκλησιαστι- κή ξυλογλυπτικέϊΒστούς φεγγίτες, στά φευτοπαράθυρα καί στό κέντηµα. ΣΞ I"okouc τούς τομείς της τέχνης παρατηρούνται παράλληλα φαινόµενα. Πόσα στό γενικό πολιτιστικό κλίμα άναπτύσσουν τή δραστηριότητά τους καί οί χιονιαδίτες ζωγράφοι. 'Η ύπαρξη χαρακτικύν πρότυπων άπό τό εύρωπαϊκό μπαρόκ συνδέεται µε τόν ξμφά- νιση καί διάδοση δρισμΕνων µοτίβων νά δε όωτίζει τό όλο Θέμα. 'Ασφαλύς, τουλάχιστο κατά τό 19ο αίύνα, δέν ξταν άπρόσιτα καί άλλα πρότυπα, κυρίως νεοκλασσικά μξ τδν πρόσθετη άκτινοβολία τής "ξπίσηµης" τξχνης τού νεου έλληνικού Κράτους. "Ας σηµειώ- σουμε ξδύ πώς τήν ίδια έποχή πού δηµιουργούνται μερικά άπό τά άραιότερα δημοτικά μας τραγούδια, όλοι οί λαϊκοί ζωγράφοι γράφουν στήν καθαρεύουσα. Κΐ-δαως"καθππά νεοκλασσικύ…έπίδραση-ξκιοημαίνσυπε*μόνο…στό απίτι τού ΓκΕκη στό Πάπιγκο πό τίς ψυ- γρ€ς μορφές…άνΩρωπόµορφων κιόνων πού µοιράζουν τή ζωγραφίόρξνη΄ΈΕϊφάνΞϊΞ"δπου"ίστο- ρούνται σκηνές άπό τούς αίσάπιους µύθους. τό έργο αύτό είναι σχετικά καινούργιο, άφού -κατά προφορική µαρτυρία- Έγινε "μετά τόν πόλεμο τού 1897 καί πρίν άπό τόν πόλεμο τού 1912". Kat στό σπίτι αύτό ιαρουσιάζεταυ τό άγαπηα€νο Θέµα τόν χιονιαδι- τύν ζωγράφων, τό τρΈηγµ€νο µέ κορδόνια παραπότασυα, καθώς καί τό παλιότερο παραδο- σιακό έρωτικό σύμβολο τού περιστεριού πού κρατάει στό ράµφος του λούΧδύδι. χ 'Ooo κι άν τό πρότυπο είναι ξενόφερτο, ή έπιλογή του άλλά καί & συµπεριφορά σ'αύτό καθορίζονται άπό ίθαγενείς παράγοντες. Συνεπύς αύτό πού εχει σημασία είναι τό γιατί αύτοί ξ οί πελάτες τους προτιµούν τά µπαρόκ Ε ροκοκό διακοσμητικά θίαατα καί δεύτερο ποιά είναι ή συμπεριφορά τους σ'αύτά δηλαδή µέ ποιό τρόπο τά χειρίζον- ται καί ποιές θεληματικΞς % άΘέλητες άλλαγΕς δπιφΞρουν σ'αύτάο Τέλος, νά έρμηνευ- δεί ή συμπεριφορά αύτή. πιστεύω πώς στήν έπιλογή τού θέματος τόν κύριο λόγο Έχει 6 πελάτης καί γιά τόν τρόπό-άπόδοσής του την εύΘύνη τήν Έχει 6 ζωγράφος. Οί νοικοκυρ€οι τόν ζωγρα- -φισμξύω1άπό γιονιαδίτες άρχοντικύν τού Ζαγοριού είναι, κατά κανόνα, µετανάστες στή Ρουμανία. Φεύγουν άπό Ένα κοινωνικό περιβάλλον με κλειστή κτηνοτροφική οίκονομία έργάζονται µορφώνονται καί πλουταίνουν στίς 'Ηγεµονίες. Οί τσεπελοβίτες 'Αναστάσι- ος Ψσολάκης καί "Αναστάσιος Τσούφλης πλουτίζουν στό Κισνόβι καί άφίνουν σημαντικά ποσά γιά έκπαιδευτικούς σκοπούξΞ&Ή0ί Πλακιδαίοι ταξιδεύονταν στή Βεσσαραβίω, όπου , "ο . ς8Γ , πλούτισαν καί άποχτησαν τεραστια κτηματική περιουσία". ενικά δ! ζουν τον περιθω. 18 ριακ8 βίο τού µετανάστη. 'Ηπειρώτες συµµετέχουν στήν άναγξννηση τής ρουµανικής λο- γοτεχνίας. 'Ο μεγάλος πρόδροµός της. & "Ιωάννης 'Ηλιάδης-Ραντουλ€σκσυ, γιός έλληνί- δας καί ελληνοµαθής, μεταφράζει τά Λυρικά ποιήµατα τού ήπειρότη 'Αθανάσιου Χριστό… πουλουΞ,Βλληνικής καταγωγής είναι καί ό δθνικδς ποιητής τής Ρουµανίας Βασίλειος 'Α- λεξανδρής. 'Ιδρυτής τού ρουμανικού 'Εθνικού Θεάτρου είναι 6 "Ελληνας Κ. 'Αριστίας. 'Ο δάσκαλος τού ΓΕνους Γεόργιος Γεννάδιος, άπό τά Δολιανά, μορφάνεται στό ξακουστό έλληνικό σχολείο τού Βουκουρεστίου, τήν περίφηµη "Δύθεντική Σχολή" πού είχε σχολάρ- χη τό ζαγορίσιο Λάμπρο Φωτιάδη. Στό Γαλάτσι καταφεύγει, στά χρόνια τού 'Αλή Πασά ή οίκογένεια τού Κωνσταντίνου Ράδου, δωδεκάχρονου τότε. 'Ο μικρός ψυγάδας gniazxxxx μπήκε στό σχολείο τής πόλης αύτής "γιά νά συνεχίσει έλληνικΕς σπουδξς'ΞΞνηυονεύουμε ξδύ καί τά γεγονότα στό 'Ιάσιο καί τό Δραγατσάνη τό 182ν. 'Εννοείται πάς καί στά ζα- γοροχώρια, άπό τίς άρχές τού 18ου αίύνα ύπήρχαν σχολεία καί βγήκαν σηµαντικοί λό- γιοι. 4Υπήρξε, μάλιστα, άπόφαση καί προσπάθειες γιά τήν ίδρυση στά 1815 Πανεπιστή… μιου στό µονασιήρι τού Ρόγκοβου, κοντά στό Toenékopo‘.h "Όλα τά παραπάνω πολύ άπέχουν άπό τό νά δώσουν µιάν Ecru καί άχνή είκόνα τής ζωής στά ζαγοραχόρια. "Απλός ξεχωρίζουν μερικά στοιχεία πού θά μάς…ξοηθήσουν νά πλη- σιάσουμε τόν πρύτον παράγοντα, τόν πελάτη µέ τίς προτιρήσεις του Σχεδόν τό σύνολο τύν διακοσµηµΕνων σπιτιύν άνήκει σέ μετανάστες τής Ρουυα;ίάς καί σε λίγους τής νό- τιας Ρωσίας. Φεύγουν άπό τό χωριό τους νΕοι, όχι χωρίς μιά κάποια παιδεία, άπό "ενα περιβάλλον µε ύγή ξξΕλιξη. συντηρητικό καί άπρόθυµο στήν άφοµοίωση ξένων πολιτιστι- κών στοιχείων. Στά άστικά κέντρα τής Ρουµανίας τό γούστο τους διαμορφώνεται άπό Ενα . καθυστερηµξνο "περιφερειακό" εύρωπαϊκό μπαρόκ. Αύτό µεταφέρουν καί στόν τόπο τους. Είναι καί Eva στοιχείο κοινωνικής διάκρισης.Δξν είναι άπλύς οί εύποροι πού διακοσ- μούν πλούσια τό σπίτι τους, είναι οί ταξειδεμ€νοι µέ τό λεπτό "εύρωπαϊκό" γούστο. Στό συνολικό πολιτιστικό πλαίσιο ύπάρχουν, βεβαια, τά ίδιαίτερα στρωματικά στοι- χεία, ύπάρχουν όμως καί τά κοινά, τά άποδεκτά άπό όλα τά στρώματα, "Όπως είναι οί χοροί καί τά τραγούδια, τό σπίτι καί οί κατασκευαστικές του µέθοδοι, δρισµΕνα ξθιµα, φυσικά ή γλώσσα καί ή θρησκεία, παράγοντες έθνικής συνοχής σφυρήλατηµξνοι άύό τό χρόνο καί ίδιαίτερα αίσθητοί σέ συνθήκες Τουρκοκρατίας. Τά κοινά αύτά διαστρωματικά στοιχεία λειτουργούν µε τή δύναµη τής παράδοσης καί συνυπάρχουν με τά δπείσακτα. "Ετσι, αύτή ή ζωγραφική διακόσμηση µε τόσο Ξντονα ξενικά χαρακτήρα, Εφαρµόζεται σέ παραδοσιακής άρχιτεκτονικής σπίτια, στολισµένα με ντόπια ύφαντά καί άλλα παραδοσια- …;..- κά στοιχεία,&' Ωστόσο ή σωστή τους Εφαρμογή καί κάποιος έγκλιµατισµός τους κάνει τά Μ -΄-"΄ νία θεµατα νά μήν Ένοχλούν σάν ξένα σωµατα, u 'όλο πού δεν εχει δλοκληρωθεί άκόµα Χ ή άφομοιωτική διεργασία πού συντελείται βραδύρυθµα στά θεματα πού είσάγονται στή λαϊκή µας τέχνη. 'Η εύκινησία τόν μπαρόκ καί ροκοκό διακοσµητικών συγκρατείται καί µετριάζεται άπό μιά λαϊκή παραδοσιακή στατική άντίληΦη. Τά χρώματα τού φόντου είναι 19 κάπως βαριά, συνήθως σκούρο λουλακί ή ώχρα. Δέν πρόκειται γιά άνοιχτό καί διάφανο γαλάζιο πού θά άνακαλούσε στή μνήµη τήν άπεραντοσύνη τού ούρανού. Δέν άπομακρύνει τή χρωµατισµένη έπιφάνεια, διευρύνοντας τό χώρο, νά τήν κρατάει στή θέση της, μέ µιά βαρειά καί κάπως πρωτόγονη αίσθηση. Οί χειροτέχνες ζωγράφοι έπηρεάζονται άπό τό πολιτιστικό κλίµα τής κοινωνίας µέσα στήν δποία έργάςονται, γι'αύτό καί τά θέµατά τους έχουν άλλη µεταχείρηση στά Ζαγοροχώρια καί άλλη στά µεγάλα &στικά ή ήµιαστικά κέντρα µέ µεταποιητική καί µετα- πραττική δραστηριότητα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα τό τοπίο. Στά άρχοντικά τής Σιάέ τιστας, τής Καστοριάς, τών 'λμπελακίων, τού κόλυβου καί τού Πηλίου συναντούµε τή συγκεκριμµένη πολιτεία σέ πανοραµική άποψη. Είναι ή Πόλη, ή Βενετιά, ή Χαλκίδα, ή Φραγκφούρτη, ή 'Δταλάντη κ.λ.π. Τά τοπία αύτά άποτελούν αύτοτελείς ένότητες µέσα στήν όλη διακόσµηση, Ενώ παραλληλα ύπάρχουν καί µικρά άνώνυµα τοπία πού άπασχολούν ρόµβους, έλλείφεις, 11111! κύκλους ή διαχωριστικές ταινίες, σχήµατα ένταγυένα σέ κάποια διακοσµητική σύνθεση. "Αντίθετα, στά Ζαγοροχώρια ύπάρχει μόνο τό άποσπασυα- τικό φανταστικό τοπίο, συνήθως λίγα δέντρα, ένα κάστρο, ένα σπίτι, σέ µιά τυπική άπόδοση βασισµένη κατά κανόνα σέ τρείς όριζόντιες χρωµατικές ζώνες πού περιβάλλονται άπό πλαισίωση στά σχήµατα πού άναφέραµε.'Υφίσταται σάν ένα τµήµα συνόλου' δέ λει- τουργεί µόνο του. Θυµίζει τά φανταστικά τοπία τών εύρωπαύκών διακοσμητικών πιάτων, καί ίσως δέν είναι άσχετα μ'αύτά. Ψόιάνθοδοχείο, τόσο συνηθισµένο θέµα τής λαϊκής µας τέχνης, ένώ στή ζωγραφική τού Πηλίου, τής Σιάτιστας καί τής Καστοριάς ε"ιτε άκουμπάει σχεδόν στήν κάτω πλευρά τού πλαίσιου είτε στηρίζεται σέ κάποιο βαρύ έπιπλο, στά Ζαγοροχώρια στέκεταυ μετέ- ωρο ή άκουμπάει σέ κάποιο άνάλαφρο φυτικό διακοσµητικό θέμα."Οπως στό τοπίο, έτσι …… -/ι , … ι ο . .-.--΄'/ΐ/ . και στο άνθοδοχειο-στά-άσττΞά΄Ξάι…ήριας;ικα…κέντρα…ή…όργάνωση της διακοσµηµύή3ςέπι- , , , , … … , /……,..….….…, ανειας είναι περισσότερο λογική, χωρις αύτό να της άφαιρει τη φρεσκάδα της. 'Αντι- Ψ , ΄΄, ………-…-…-΄…………,,...... θετα, στά Ζαγοροχώρια ή όλη σύνθεση;κών μοτίβων πηγάζει άπό μιάν ά-λογική'αίσθηση. ν΄- …. T6 διακοσµητικό θέµα λειτουργεί περισσότερο σάν είκαστική άξία παρά σάν παράσταση. 'Επίσης άπουσιάζουν οί χαριτωµένες καί εύλύγιστες πλαισιώσεις µέ τό παιχνίδ ι τών κοιλόκυρτων γραμµών πού δίνουν κίνηση καί έλαφράδα. Τά πλαίσια τών χιονιαδιτών εί- ναι τετράγωνα, κύκλοι, έλλείΦεις καί ρόµβοι' σπανιότερα αύτοί. Μιά κάποια πρόθεση κοµψότητας φανερώνουν τά ζωγραφιστά πάνινα παραπετάσματα, τραβηγµένα γύρω άπό τήν πλαισίωση, πού τά συγκρατούν κορδόνια µέ φούντες στήν άκρη, θέµα πού τό συναντούμε καί σέ άλλες βαλκανικές χώρες. Κι έδώ ή άπόδοση έχει κάποια βαρύτητα, πιό φανερή μάλιστα έπειδή µαντεύεται ή προσπάθεια χάρης. 'Ο χειροτέχνης ζωγράφος, πού έρχεται άπό τό όρεινό-κΞΞ!ρπροφικό χωριό του, δίνει τή δική του αίσθηση στό ξενόφερτο δια- κοσμητικό;θέμα. Καί πρέπει νά παραδεχτούμε πώς ή άντινομία αύτή δέν είναι στερηµέ- νηΧάπό"κάποια γοητεία. Είναι άξιοσηµείωτο πώς νωρίτερα, κατά τά τέλη τού 1Βου καί Ώ Ώ & ! Κ & |…" "…η ."')' ?-΄………ι… .- : J“ J - ,. η." , , Ε.] |. ' .κ.?. ; …. Με . . ςΑ . … Με"… ': Υ.". "& .::: … ."… ~; = … ; "'" ετ". :… … … η. . ,. … . ," . . . =… Ο ι & ο… … "π…- Δ. .'-…';".-'. .» ("…'-ε ε'." τ….='.…:τ….τ.'… |: .. …' "33.14. : "τα? .… ξ)" …. η, ,. ,…….* .. . . ο '. '-…'.,,'.|ξξ '';΄'ν- ? !...…" ΓΑ.4… ΄.!΄ … … . ! ο & ι &; "να: - Afr …"- .=."'ωΞΛ λ »? και…ττ.=…:;, ; > 1… :… … .… . :; - 3… . , !. ν & & Ο "Να …. (ότε, …να: ;;… ||| . .,-κ …κ.,.',.:µ &; 4.& Ε!... &. .4, ,,,. . ,€ …,: 33 ??"? 4 … ι . , «».-τ … .… ». ,η, '… . .. .… ... . : , , … . ο "Β.." €!!! "14332 Μπι …>ά'- .ι : . J ".! . …. Για")? Η ?!" .; J. Υ J , " ζ';')'ι'. …χ - 20 τίς άρχές τού 19ου αίώνα χιονιαδίτες ζωγράφοι, καί κυρίως δ Μιχαήλ Μιχάλη έπιχει- ρούν µπαρόκ πλαισιώσεις σέ έπιγραφές έκκλησιών, όπως στόν "Αγιο "Αχίλλειο Πεντάλο- φου 1774, στό μοναστήρι τών Σταγιάδων 1780. 'Αργότερπ ό ίδιος στήν 'Αγία Τριάδα Bu- 306,1802, άποδυναμώνει τή μπαρόκ πλαισίωση τής έπιγραφής περιβάλλοντός τήν µέ μιά σκουροκόκκινη παραλληλόγραµµη έπιπλαισίωση. 'Αργότερα & Ζήκος Μιχαήλ έπιχειρεί µπα- ρόκ πλαισίωση έπιγραφών στόν "Αγιο Γεώργιο Μεταξοχωριού, 1843, καί στήν 'Αγία Παρα- σκευή τού ίδιου χωριού, 1852, άλλά μέ βιαστικές μονόχρωμες πινελιές. 'Η προσωπογραφία έχει κάποια θέση στήν έλληνική λαϊκή τέχνη, κυρίως μέ τούς κτήτορες έκκλησιών. Στήν κοσµική λαϊκή ζωγραφική σπάνια έχουμε άπ'εύθείας προσωπο- γραφίες. 'Από δεύτερο χέρι είναι οί μορφές τού Ρήγα καί τού Σουλτάνου στή σύνθεση τού Παναγιώτη Ζωγράφου "Πτόις τής Κωνσταντινουπόλεως"-1836- καί τού ίδιου τά πορ- τραίτα τού τσάρου Νικόλαου, τής αύτοκράτειρας Βικτωρίας καί τού βασιλειά τής Γαλ- λίας Φίλιππου στή σύνθεση "'Η δικαία άπόφασις τού Θεού διά τήν άπελευθέρωσιν τής 'Ελλάδος"-1836- ένώ στήν ίδια σύνθεση οί προσωπογραφίες τού "Όθωνα καί τής 'Αμαλίας θά πρέπει νά έγιναν άπό τό φυσικό. 'Επίσης άπό δεύτερο χέρι είναι ή σκηνή τών γάµων τού Ναπολέοντα στό σπίτι τού Ράδου στό Τσεπέλοβο, μέσα 19ου αίώνα, άπό τόν Κωσταν- τίνο Παπακώστα35Τό ίδιο ίσχύει γιά τίς μορφές τού Ρήγα καί τού "Υψηλάντη άπό τόν Θανάση Παγώνη -Δράκια 1870-στό πατρικό του σπίτι.'Αντίθετα, οί προσωπογραφίες πού στολίζουν τό σπίτι τού Κανατσούλη -Σιάτιστα 1811- είναι όπωσδήποτε άπό τό φυσικά, είναι πειστικές καί φανερώνουν άξιόλογη δεξιότητα. 'Η προσωπογραφία, άπό τά έργα τουλάχιστο πού μάς είναι προσιτά σήμερα, άρχίζει νά καλλιεργείται άπό τούς χιονιαδίτες ζωγράφους γύρω στά 1900, μέ μοναδική έξαίρεση τό νεομάρτυρα "Αγιο Γεώργιο άπό τό Μάχαήλ Ζήκο στά 1838, πού όμως άποτελεί είδική περίπτωση. Είναι συνολικά τέσσερες καί άνήκουν στούς συνεργαζόµενους άδελφούς ζω- γράφους Χριστόδουλο καί Θωμά Ζωγράφο, Μαρινάδες. Πρόκειται γιά πολύ άξιόλογα έργα πού είναι χαρακτηριστικά τής στροφής τής χιονιαδίτικης ζωγραφικής πρός ύφος περισ- σότερο λόγιο, όπως συμβαίνει, τήν ίδιαν έποχή καί σέ προσωπογραφίες χειτοτεχνών ζω- γράφων άπό άλλες περιοχές, όπως τού ήρωα τής πηλιορείτικης έπανάστασης τού 1878 Νι- κόλαου Γαντζόπουλου, πού βρίσκεται στά γραφεία τής Κοινότητας Μακρινίτσας, έργο ά- γνωστου πηλιορείτη ζωγράφου, πιθανότατα τού Νικόλαου Κ. 'Ανακασιώτη, καθώς καί τού Οίκονόµου άπό τά "Αμπελάκια Κισσάβου, ίδιοκτησίας τής οίκογένειας Παπαχρόνη. Οί δύο προσωπογραφίες τού Χριστόδουλου 'Αν. Ζωγράφου παριστάνουν δύο γεροντι- κά πρόσωπα, άντρικό καί γυναικείο, σέ προτομή καί, κατά τόν σημερινό ίδιοκτήτη τους, παριστάνουν τούς γονιούς τού ζωγράφου 'Αναστάσιο καί Χρύσω. Τό ότι οί δύο ζωγραφιές άποτελούν ζευγάρι άποδεικνύεται καί άπό τίς ίδιες άκριβώς διαστάσεις τους, 53 Χ 37 έκατ. τού µέτρου, τό όμοιόµορφο έλλειφοειδές καστανόχρωμο σχήμα µέσα στό δποίο εύ- ναι τοποθετημένες οί µορφές καί τό γαλάζιο χρώμα πού σκεπάζει τήν ύπόλοιπη έπΐφά- 21‘ νεια τού πίνακα. Καί τά δύο παριστάνονται]κατά πρόσωπο μέ μιάν έλαφρότατη στροφή -;όύΐάντρικού πρός τά δεξιά καί τού γυναικείου πρός τ άριστερά, ετσι "ωστε όπως θά είναι κρεμασμένα τό "ένα δίπλα στό άλλο, τά βλέματα νά συγκλίνουν καί νά δημιουργεί- ται ένα δέσιμο οίκειότητας άνάµεσα στίς δυό ζωγραφιές. Τό ίδιο έλλειφοειδές σχήμα περιβάλλει καί τίς δυό, άνεξάρτητες μεταξύ των, προσωπογραφίες τού άλλου άδελφού, τού Θωμά Ζωγράφου. Είναι στίς ίδιες περίπου δια- στάσεις µέ τά έργα τού Χριστόδουλου, 55 Χ 45 ή προσωπογραφία τής Στασινής Παπακώ- στα καί 59 Χ 49 τού Γιαννούλη Παπαχρήστου. 'Βδώ οί μορφές είναι έντελώς κατά πρό- σωπο καί τά δύο χρώματα τού φοντου είναι διαφορετικά. Αύτή ή δργάνωση τής ζωγραφι- σμένης έπιφάνειας µέ μιάν έλλειψη πού έγγράφεται μέσα σέ παραλληλόγραμµο δέν είναι άγνωστη στήν έλληνική παράδοση. Χαρακτηριστικά παραδείγµατα τά έργα " Τό προπατορι- κόν άμάρτημα" καί " 'Η έξωσις άπό τόν Παράδεισο" τού Γ. Καστροφύλακα στόν "Αγιο Μη- νά τού 'Ηρακλείου, µέσα 18ου αί., τό σχέδιο "Ρ. Φεραίος" τού Νικ. Μοσχοβάκη, µέσα 19ου αί., καί πολλά χαρακτικά όπως ή "Παναγία Θεοτόκος ΄Ελεούσα" τού ίερομόναχου Γαβριήλ άπό τή Σκόπελο, 1819, καί "Τών 'Αγίων Πάντων 6 Θειότατος Χορός" τού Παναγι- ώτου Μυτιληναίου, 1858, καθώς καί μία άνώνυμη παραλλαγή τής χαλκογραφίας αύτής, πού βρίσκεται στήν 'Εθνική ΠινακοθήκηΞ%'Ωστόσο µεγάλη διάδοση παίρνει άπό τά μισά τού 19ου αίώνα μέ τίς πλαισιώσεις σέ χαρτόνι φωτογραφικών πορτραίτων, πού έρχονται έτοι- µες άπό τή δυτική Εύρώπη /οί περισσότερες έχουν σήματα παριζιάνικων Οίκων/. 'H σύγκριση μέ άγιογραφικά έργα τών δυό αύτών ζωγράφων πού έκαναν τά πορτραίτα δείχνει πώς ή άπ'εύθείας έπαφή μέ τό ζωντανό πρότυπο τούς δδηγεί σέ μιά πιό ρεαλι- Ξ στική άπόδοση. Τό χρώµα έχει χάσει τή γλυκερότητα τών άγιογραφιών τους…καί γίνετα)/ & |!/"κ ζ αύστηρότερο, άποδίδονται µέ έπιμέλεια οί ρυτίδες τού προσώπου, οί τένοντες τού λαι- μού, οί λεπτομέρειες τής φορεσιάς. Χαρακτηριστική τής λόγιας έπίδρασης είναι καί ή προσπάθεια φυχογραφίας μέ τά σφιχτά χείλια τής Χρύσως Ζωγράφου, , ή κουρασµένη ξ". φραση τού "Αναστάσιου Ζωγράφου, τό ύφος αύτοπεποίθησης τού Γιαννούλη Παπαχρήστου καί ή συγκρατημένη αύταρέσκεια τής Στασινής Παπακώστα. Οί δύο&χιονιαδίτες προσωπο- γράφοι δέ φαίνεται νά άγνοούν τελείως τό έργο τών ζωγράφων τής 'Αθήνας. Σαφείς λόγιες έπιδράσεις έχει καί 6 'Αναστάσιος Μιχαήλ Ζωγράφος πού στά 1902 τοιχογραφεί τό πρόστωο τής έκκλησίας "Κοίµηση τής Θεοτόκου" στό χωριό Πάδες.'Η θυσία τού 'Ισαάκ άπό τόν πατέρα του, ή "πλάσις" τού ΄Αδάμ καί τής Εύας, τό προπατορικό &- µάρτηηµα, ή έξωση άπό τόν Παράδεισο καί οί συνέπειές της διαδραµατίζονται σέ λιτά τοπία τρισδιάστατα, τά γυμνά κορμιά έχουν ξεφύγει άπό τήν παραδοσιακή σχηματοποίηση, οί πτυχώσεις τών φορεμάτων είναι μαλακές καί πέφτουν µέ φυσικότητα, 6 ούρανός πίσω άπό τόν 'Αβραάµ μέ τά θυσανωτά ώχροκόκκινα σύννεφα έχει δραματικότητα. 'Η άπόσταση άπό τή μικρη φορητή-είκόναχτού '-ΑγΞουΛςεωργίου "δίάΧχηρός Κώστα άπό χωρίον χιονίάδες 1744"/ίΧ πού/βρίσκεται στήν κεντρική έκκλησία τής Βούρμπιανης "ως «. Ψ€ κ & ο » κ κ » γ . ( 1 ι κ & . γ (' ς . « . & .. . J ', « « κ , & « [ & ,. ξ » | ο . + » & « & (» …. ! Α Ι .., | . σ 1 … κ ι « … …. …. | | : .… … & » … & & " . ι. « . \ … Από Με] ικα… όλ€44…'., … 2044 οι"… θέα… ΄ έλη/4244 «| Ερευνας"… |ιΜά?" "αλλά κι…" α' πως… αν; ΐΜέ47%.6ά΄ λιμοε|α…….µλ…φ…ιµ…Μω …'βώίμ'Μ-… …,τγ,, Η… Μα µανιακό |Μνβσ,τα &: ΜΜΜ… χύνω: αλλά… δν & όηνΜγσ με … Μα. αν… ί.'μα|ε.+,% . .- ό??? τον Μθι/ΉΜ| της; (σάµ[1σπ:-/κ€ζ ΐ')όόω%ι&|…, … "ιδια. Ώ…η' τα» ψά1αΛ΄αιωη )…Λα…δ σε: &… ωιΜΜ,η…. & έπη);- γελάνε; .", ναό,, φα Με!!! ζει, μ,! 4Μ …ή… 'να), έν "ψητό …… η… να Λαό."- /,ς".,,"|Ι&'ώο|ω| Λ4ΜΨ(4 ξ)α|).'…((.ο.' σψψ,σν…΄ ίω Μ εξήλθαν/΄ "α΄ 7ψάσι]αν||,!!σΏ…΄ώνΜ WOW!” από. ωίωέα &… µου"; επών Μ΄"α)ωμα… ο… κ………ύ (σέ σεξ.-|3… ,. , π4ψ(Υ'Μ ΜΓΜ9/ψ4Μ mar-26301: και Δ.- α΄ωισ9ι6 όΡνιυσ'ιη οι", &…Μ%ά'ά14οσΜΠη - … . " ' » ' -΄ r. r ν - Μπι» καθά και το 800 αν" mo npuwrtfirvm czqocmw.z«‘| χανω-,… … "…στη/…… /νιεΑψι…'). "' , = . υ « … .. ' Ψ .! . κ , « - κ …. :. & 1 & & κ & 1 η .… « - …. ι. ' . & ,… ) «. κ ο ι & κ κ Κ . . ς « … , … ο . κ … κ : « ν . κ & ι . ς & κ & & « & …. ι … ι ( «, χ I .. € ? . - Χ « .. . -κ 22 w‘1ouxoypawCagxiofi. Αναστάσιου Μ. Ζωγράφου στίς Πάδες καί τίς προσωπογραφίες τού Θω- μά καί τού Χριστόδουλου Ζωγράφου είναι ένδεικίί;ή/ τής πορειας…της χιονιαδίτικης ΄ζωχςάδδίύς. Ξεκινάει άπό ένα καθαρά λαϊκό ύφος μέ έντονες βυζαντινές άναμνήσεις, περνάει βαθμιαία στό "βυζαντινοαναγεννιασιακό", όπως τό χαρακτήρισε νεώτερος χιονια- δίτης ζωγράφος, πιό σωστά σέ ένα κράμα νεορωσικών καί δυτικοευρωπαίκών έπιδράσεων μέ παραδοσιακά στοιχεία γιά νά καταλήξει σέ μιά προσπάθεια "λογιωσύνης" πού κρα- τάει, όμως, άρκετή δροσιά καί άλήθεια. Παράλληλη είναι ή πορεία δλόκληρης τής έλλη- νικής άνεπίσηυης ζωγραφικής. ΤΕΣΣΒΡΞ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙ… ΠΕΡΙΠΤΩΣΠΣ 'Η, άλλοτε παροδική καί άλλοτε μόνιμη, διασπορά τών χιονιαδιτών ζωγράφων σέ μεγάλη έκταση τού Ελληνικού χώρου είναι έπόμενο νά έπέδρασε τόσο στό ζωγραφικό|τους ύφος όσο…καί στά έματά τους.'Ούως σημειώσαμε, τό μικρό όρεινό χωριό τους άποτελού- σε τό δρµητήριο άπό τό όποίο, ύστερα άπό µιά περίοδο μαθητείας, ξεκινούσαν γιά τήν άσκηση τής τέχνης τους. Τό πολιτιστικό κλίμα τής περιοχής όπου έργάζονται, τά ζε- στά έθνικοκοινωνικά προβλήµατα, ή θέση καί ή ίδεολογία τής πελατείας διαμορφώνουν τήν τέχνη τους. Θά σταματήσουμε σέ τρία χαρακτηριστικά έργα χιονιαδιτ ων ζω"ζάφωγ. στόν ""Αγιο Γεώργιο έξ 'Ιωαννίνων" τού.Ε;ι;ςέου Ζήκοά-1838-, στούς "Γάµους τού Na- πολέοντα" τού 'Αναστ. Παπακώστα -γύρω στά 184σ-50- στό "Τοπίο τού Θεσσαλικού κάμ- που" τού 'Αθαν. Παγώνη -περίπου 1870- καί σέ ένα σχέδιο. Στά 1838 έχει συντελεσθεί ή δημιουργία ένός μικρού έλληνικού Κράτους. 'Ωστόσο ή Θεσσαλία, ή "Ηπειρος, ή Μακεδονία, ή Θράκη καί πολλά νησιά μένουν άκόμα κάτω άπό τήν τουρκική κατοχή. Βρισκόμαστε στά Γιάννινα, τήν πρωτεύουσα τής 'Ηπείρου. Πάνε 16 χρόνια άπό τό θάνατο τού 'Αλή Πασά, τού -έστω καί άπό πολιτική σκοπιμότητα- ά- νεξίθρησκου. Τώρα πού ύπάρχει έλληνικό Κράτος οί Τούρκοι έπιχειρούν νά έκτουρκί- σουν όλους τούς ύπηκόους των γιά νά μήν ύπάρχουν έλληνικές διεκδικήσεις στά έδάφη πού κατέχουν. 'Η παλιά πληγή τού ήπειρώτικου έλληνισμού, 6 έξισλαμισμός, παρουσιά- ζει συμπτώµατα ξαναζωντανέματος. 'Αποδίδει ή δοκιμασμένη µέθοδος τών τυράνων, 6 συνδιασμός πιέσεων καί παροχών." Τό θρησκευτικόν καί έθνικόν αίσθημα λίαν άσθενώς συνεκράτουν τούς χριστιανούς είς τάς πατρίους πεποιθήσεις, καί αί έξωμόσεις έγένον- το σωρηδόν. Είς τούτο δέ, τά μέγιστα συνέτεινεν καί ή μεγάλη άμάθεια κλήρου καί λα- ού, ή γενική έλεεινή οίκονομική κατάστασις τών χριστιανών καί ή πολλαπλώς ύλική άνακούφισις τών έξωμούντων". "Οσο κι άν προσπαθούν όρισμένοι ίστορικοί νά ώραιοποι- ήσουν κάπως τό φαινόμενο μέ όσα γράφουν περί "κρυπτοχριστιανών" κ.λ.π. -άσφαλώς θά 6πήρξαν καί τέτοιες περιπτώσεις- κανόνας είναι 6 έξωμότης νά γίνεται σκληρό όργανο τού κατακτητή. "Επρεπε νά μεθοδευθεί μιά άποτελεσματική άντίδραση στόν έξισλαμισμό. "ΟπωςίΈάθε άντίδραση στήν 'Εξουσία, ΐΧάίΞέΙΙ καί έδώ , δημιουργεί τό μαρτυρολόγιο. ΄Γάλ 'Η έξαρση τής θυσίας τών νεομαΩτύρων, ή άγιοποίησή τους έπιδρούν εύνοίκά στόν περι- … . « & « κ - | | | | | | ζ| ( I y . ! . π « . 4. Ρ . … . , , I νι . » . . « . . . « ι κ κ & | . I ί . & . . « . κ . κ . & ,. | & « . « & . …. & . » | | ; ' … .. , - ι. « ) « & ! & ( « ' 1 . " .. “fort/{1197 ΓΜγωυ 7ψλΜΜ… σε; απατά/24% ωΧ0βά€/Ψ …' εµενα.»? θαλάμι? ; ών… Για" ρ./ϊι'+΄ & …] [ψάξω/9 .! … |???. [ω΄ δεν… Πόε/΄΄? ω-ίυ,…' ΛΜαΜ… 7) -µνιΐεςΜεο θωυΦόνο Μ ΜΜ%ξΜ Η"? …" Μηνά; Μπητ»; | ω ω.Μ,ι… … ?Θγ……Γ … Ρ…): "… ……Νι|Μ αΜΧΟβΩΥΕΠΜ, …δα1%7Η… ' Μ#΄άΐ &! Μια Η"… ή" Whey“ Elm, mibga‘falr WMwa/Lavaf-W‘} ΜΜ€ϊΏ'Ήη%ς . ' ι . & & , … «, την ζ ' …; , ή… αν …; . …." …. π - …- … . ς ; « κ & ο . .. , ,, . « . - .. - . . …. « « .… Ι …' - : - . . . . . . & l .’ w . κ « , & & « « & . ΄. . ι . . . ; , , & ι. . ε ε … - « - :. . » (' ' ξ : & . ς . . & . . . . - χ …! - 7 ο : . « . . . . - . ] ι I‘ Υ " ' … ι « κ 1 ι χ χ …. . ι ! | . ι ι r .. » …. . … .. . τ (, » ι & . .. « « | . ! Η' Τ ;- …. « » ε 1 . « . . « ι. …. [| | .: ., ι | | 1 Εκ « ι | & ν' … & '- ( ι « « : χ » ι « « ! «. « & « ! | I « | Η . . « . . « « « .. µ . - | 5 γ | . … | .… « « - - - .… . : γ I a , ,. . ε . . . . .. ι τ …' Η ; ι α. ., . . ξ ν . . . , … ! ι… ι : . ι ., . » - € & … : | ., . . . . &! . « . . …. . ι ' | ] . . , , : . +. '. - ' " ι . , λ 1." ' =' 23 σµό τού έξισλαµισµού. Τό φαινόµενο είναι πανελλήνιο.'Βκτός άπό τόν Κοσμά τόν Αίτω- λό, 6 ί νεοµάρτυρες Κωνσταντίνος άπ΄τή "Υδρα, Νικόλαος 6 Χιοπολίτης, 'Απόστολος άπό τόν "Αγιο Λαυρέντιο τού πηλίου, Νικόλαος άπό τό Μέτσοβο, Γεδεών άπό τή Μακρινίτσα καί άλλοι γίνονται σύµβολα άντίστασης. Στίς 17 'Ιανουαρίου 1838 κρεμιέται στά Γιάν-- νινα ένας ταπεινός ίπποκόμος άπό τό Τσουρχλί, 6 Γεώργιος. 'Ο ζωγράφος Μαχαήλ Ζήκ:Έΐγ λίγες μέρες μετά τό θάνατό του, καί πρίν τόν άνακηρύξει ή 'Βκκλησία άγιο τόν ζωγρα- φίζει μέ φωτοστέφανο καί στό κάτω µέρος τής είκόνας γράφει τό πρώτο σύντομο Συναξάρι μέ τολµηρές έκφράσεις όπως " έ>όποίος καί κηρίτι τόν Χριστόν Θεόν άληθινόν,καί δι' αύτό καταδικάζετ43διά θάνατον". Αύτά μέσα στά τουρκοκρατούμενα Γιάννινα καί γιά πρόσωπο πού θανατώθηκε έπειδή άντέδρασε στήν τουρκική πολιτική τού έξισλαμισμοδ.'Η ζωγραφιά αύτή τού νεομάρτυρα Γεώργιου είναι μιά θαρραλέα πολιτική πράξη τόσο τού ζωγράφου όσο καί τού Χρύσανθου ΔαίνΞ πού τήν παράγγειλε. Πέρα άπό αύτό, τό έργο κα- τέχει σηµαντική θέση στήν ίστορία τής λαϊκής μας ζωγραφικής γιατί είσάγει τή φου- στανέλλα στή λαϊκή άγιογραφία. Βέβαια, 6 Μικαήκ Ζήκος δέν είναι 6 πρώτος πού περνά- ει τή φουστανέλλα στό χώρο τής ΧΙΧΙΙΧ!ΙΙΙΙζ έκκλησιαστικής ζωγραφικής. Προηγείται 6 παπά-Κωνσταντίνος άπό τό Φορτόσι τής 'Ηπείρου, πού στά 1788 ζωγραφίζει "στανικώς" τό λήσταρχο Διαμάντη Σπάτουλα µέσα στήν έκκλησία τής Κοίµησης τής Θεοτόκου στό χω- ριό 'Αλποχώρι τού Μπότσαρη; Τό έργο, όμως,αύτό έµεινε άγνωστο στό βάθος μιάς έκκλη- σίας σέ µικρό καί άπόμερο χωριό στή Δάκα Σούλι. *Αντίθετα, τό έργο τού χιονιαδίτη ζωγράφου γνωρίζει τεράστια διάδοση μέ χιλιάδες χαλκογραφικές καί ζωγραφικές έκανα- λήφεις. Καθιερώνεται όριστικέικαί ή ίσΐρική άνακρίβεια τής πρώτης ζωγραφιάς " 6 έξ 'Ιωαννίνων" ένώ όλοι οί νεομάρτυρες άναφέρονται μέ τόν τόπο καταγωγής τους καί όχι τού µαρτυρίου τους. Στήν είκόµα 6 "Αγιος παρουσιάζεται όρθιος μέ κάτασπρη φουστα- νέλλα καί κόκκινο φέσι. Τό φόντο είναι γαλαζοπράσινο καί διακόπτεται, στή µέση πε- ρίπου τού ύφους τής είκόνας, άπό µιάν όριζόντια ζώνη μέ σχηµατική παράσταση τών 'Ι- ΄ ωαννινων. " "ή"? &! NV") 0'""I¢2m'cq n" ”01°49“: "|…" & 0' Στό Τσεπέλοβο, στό σπίτι τού Ράδου πού σήμερα άνήκει στήν οίκογένεια Κέντρου, άνάµεσα σέ άλλα ζωγραφικά θέματα ύπάρχει καί µιά τοιχογραφία πού παριστάνει τούς γά- µους του|παπολέοντα, έργο τού χιονιαδίτη 'Αναστάσιου Παπακώστα-Μαρινά, γύρω στά 1840 μέ 1850. Κατέχει δεσπόζουσα θέση στήν όλη διακόσµηση. Τό θέµα προέρχεται σί- γουρα άπό χαρακτικό πρότυπο πού δέ βρέθηκε μέχρι σήμερα. 'Η σύνθεση είναι µέσα σέ ήµικύκλιο πού περιβάλλεται άπό τό συνηθισμένο στούς χιονιαδίτες μοτίβο τής τραβηχ- µένης μέ κορδόνια κουρτίνας καί πλαισιώνεται άπό πολύχρωμο σχηµατοποιηµένο ούράνιο τόξο. 'H χρήση αύτής τής πλαισίωσης, πού χρησιµοποιείται κυρίως στίς έκκλησίες γιά νά περιβάλλει τόν Παντοκράτωρα, φανερώνει μεγάλο θαυµασμό πρός τό Ναπολέοντα. Είναι γνωστό πώς πρίν άπό τήν 'Επανάσταση τού 1821 οί "Ελληνες καρτερούσαν τό Ναπολέοντα σάν έλευθερωτή, όσο αύτός έξέφραζε τό πνεύµα τής΄Γαλλικής 'Βπανάστασης. 'Ο Χριστό-- 24 φορος Περραιβός τυπώνει στήν Κέρκυρα -1798& " "Υμνο έγκωµιαστικό πρός τό Μποναπάρ- τε", 6 Κοραής ύποβάλλει 6πόµνημα πρός τό µεγάλο Κορσικανό καί ζητάει "τήν έλπιζοµέ- νη ύπ'αύτού άπελευθέρωσιν τής 'Ελλάδος". Στό Παρίσι, όπως σηµειώνει 6 téaacrfluvo11- Μ κή έταιρεία συνέστη, άδεία καί έµπνεύσει τού Ναπολέοντος, μονοµερή σκοπόν έχουσα τήν άπελευθέρωσιν τής 'Ελλάδος". 'Ο Κολοκοτρώνης άφηγείται πώς όταν οί Γάλλοι κατό- λαβαν τά 'Βπτάνησα "άπεφασίσαυεν νά ύπάγωυε είς τό Παρίσι διά νά εύρωµε τόν Βοναπάρ- τε". Μακρύς µπορεί νά γίνει 6 κατάλογος τών Ελληνικών έγεργειών καί έλπίδων µέ κέν- τρο τό Ναπολέοντα. 'Υπάρχουν, όμως, καί οί άνοιχτομάτηδες πού καταλαβαίνουν πόσο μάταιες καί άποπροσανατολιστικές είναι τέτοιες έλπίδες. 'Ο 'Ανώνυµος 'Ελληνας στήν "'Ελληνική Νοµαρχία" του βροντολαλεί :" Μήν είσθε, άδελφοί μου, τόσον εύκολόπιστοι.. ...΄Ιδετε καί τά τωρινά παραδείγµατα όπου ή πολυποίκιλος στροφή τής γαλλικής στά- σεως μάς παραστένει. 'Ο δυνάστης των µέ ταξίµατα μεγάλα καί µέ τοιαύτα µέσα άπόκτη- σεν όσα κατά τό παρόν έχει"Ξ 'H ζωγραφιά τού Τσεπέλοβου γίνεται 20 μέ.30 Χρόνια µετά τό θάνατο τού Ναπολέ- οντα. Πρίν πεθάνει είχε διαφεύσει τίς Ελπίδες πού καί 6 γαλλικός λαός καί άλλοι σκλαβωµένοι είχαν στηρίξει σ'αύτόν. ‘H 'Ελλάδα είχε, µέ δικές της έκατόµβεα, κερ- δίσει τήν έλευθερία της, µά όχι καί ή πατρίδα τού Ρόδου. Γιατί λοιπόν συναντούμε στό Τσεπέλοβο αύτή τήν καθυστερηµένη έκφραση λατρείας πρός τό Ναπολέοντα; 'Ο Κωνσταντίνος Ράδος γεννήθηκε στό Τσεπέλοβο στά 1875 καί έμαθε τά πρώτα ΥΡάµ- ματα στό περίφηµο σχολείο του. 'Από Εκεί συνέχισε στά Γιάννινα τίς σπουδές του, μά στά 1797 άναγκάζεται νά φύγει γιά τό Γαλάτσι τής Ρουμανίας έπειδή 6 παπούς του Βασ. Ράδος πιάστηκε καί σκοτώθηκε άπό τόν 'Αλή πασά, τού όποίου τήν τυρρανική διοίκηση κατέκρινε καί πολεµούσε. Στό Γαλάτσι συνέχισε τίς έλληνικές του σπουδές καί παράλ- ληλα µάθαινε ίταλικά καί γαλλικά. 'Από έκεί, μετά τό θάνατο τού πατέρα του, πηγαί- νει στήν Πίζα τής 'Ιταλίας κι έκεί άναμιγνύεται στό λαϊκό έπαναστατικό κίνηµα τών καρµπονάρων. Κατά τό Γαλλορωσικό πόλεµο άκολουθεί τίς δηµοκρατικές στρατιές τών Γάλλων. Είναι 6 πρώτος πού συνέλαβε τήν ίδέα μυστικής έπαναστατικής όργάνωσης γιά τήν άπελευθέρωση τής 'ΕλΧάδας καί τή ρίχνει στό Σκουφά πού "πρώτη φορά στή Μόσχα, στά 1812, κάποιο βράδυ σ'έναν κύκλο 'Ελλήνων, άκούει τόν Κωνσταντίνο Ρόδο ν΄ μιλά- ει γιά 600116» 6yfiva":"0 σπόρος γιά τή Φιλική 'Εταιρεία είχε πέσειΣΧΔραστήριο μέ- λος της καί 6 Ράδος. Μετά τήν κήρυξη τής 'Βπανάστασηα;άναλαμβάνει συµφιλιωτικές πρωτοβουλίες µεταξύ τών όπΦαρχηγών καί διορίζεται έπαρχος στήν "Ανδρο καί τήν Τρί- πολη. Μετά τήν άπελευθέρωση γίνεται προσωρινός Διοικητής Ναυπλίας καί δυό φορές φηφίζετςι πληρε ούσιος στή Συνέλευση τού "Αργους. Πώς λοιπ ν ένας δηµοκράτης σάν τό Ράδο ζωγραφίζει στό σπίτι του τή µορφή ένός άποστάτη τών δηµοκρατικών ίδεών, Δυστυχώς, ή γενική έκτροπή τού 'Αγώνα άπό τή Nat- κή δημοκρατική 10u κοίτη καί οί έξελίξεις τού νέου έλληνικού5Κράτους παρασύρουν καί 25 τό Ράδο, πού γίνεται άντισυνταγυατικός καί 0:16 τό θάνατο τού Καποδίστρια άναγκά- ζεται νά παραιτηθεί γιατί "Οί νέοι κυβερνήτες ήταν συνταγµατικών άρχών"ΈιΜέ τέτοια ίδεολογική έξάλιξη ήταν φυσικό νά µήν άπογοητευθεί άπό τό Ναπολέοντα, ιόν άνθρωπο πού θαύµαζε άπό τά νιάτα του. T6 έργο είναι άπό τά ώραιότερα δείγµατα τής λαϊκής ζωγραφικής τού 19ου αίώνα. Στίς έπάλληλες όµόκεντρες ήµικυκλικές ζώνες πού περιβάλλουν τό θέµα έναλλάσσονται, σέ διάφορους τόνους, τό ώχροκόκκινο καί τό γαλαζοπράσινο. Μέσα σέ ούδέτερο γκριζο- πράσινο φόντο προβάλλουν έντονα οί δύο μορφές τού Ναπολέοντα καί τής 'Ιωσηφίνας, στίς θάίες κυριαρχεί τό άσπρο τού φορέματος έκείνης καί τού πανελονιού έκείνου.Οί.΄ φιγούρες είναι σχετικά µικρές, πιάνουν τό 0106 περίπου τού ύφους τής έωγραφιά4 καί τό όγδοο τού πλάτους της. Δέν έχουμε έδώ τήν έξαρση τών κύριων προσώπων τής σύνθε- σης. Οί λαϊκοί μας ζωγράφοι, όταν τό έργο τους δέν έχει άλλα πρόσωπα ή στοιχεία γιά νά φανεί ή διαφορά κλίµακας άπό τούς ήρωες, τότε τούς έξαίρουν σχεδιάζοντά ς τους μεγάλους σχετικά µέ τίς διαστάσεις τού έργου, έτσι πού τά πόδια ν'άκουμπούν στήν κάτω πλαισίωση καί τό κεφάλι νά πλησιάζει τήν έπάνω. Κάποιαν άµηχανία προκάλεσε στό ζωγράφο ή ένταξη τού, άσφαλώς παραλληλόγραμµου, χαρακτικού πρότυπου στό ήμικυκλικό σχήµα τής άφίδας στό σπίτι τού Ράδου. Προσθέτει δεξιά καί άριστερά δυό έσαφή καί µονόχρωµα άρχιτεκτονικά μέλη, έτσι πού τό κύριο θέμα παραμένει σχεδόν τετράγωνο. 'Η έκτέλεση είναι έπιμελημένη καί μέ άξιόλογη χρωµατική εύα.σθησία. Τό κεφάλι τού Να- πολέοντα τονίζεται µέ τό μέγεθος: 6 λόγος κεφαλιού πρός σώµα δέν ξεπερνάει τό 1τ5. 'Ο 'Αθανάσιος Παγώνης στά 1870 περίπου διακοσµεί τό πατρικό του σπίτι στή Δρά- κια. Στό δωμάτιο ύποδοχής, τόν "καλόν όντά" ζωγραφίζει µπαρόκ διακοσμητικά, τίς προ- σωπογραφίες τού Ρήγα καί τού 'Υφηλάντη καί μερικά τοπία τού Θεσσαλικού κάµπου. Τό έργο καταστράφηκε άπό τούς σεισμούς τού 1955, όταν πιά τό σπίτι ήταν ίδιοκτησία Σα- ραβάνη, έκτός άπό µερικά τμήματα πού διασώθηκαν καί βρίσκονται στή συλλογή Μακρή στό Βόλο. Θά μάς άπασχολήσουν έδώ τά τοπία τού Θεσσαλικού κάµπου. Τόν ήξερε καλά 6 ζωγράφος τόν κάμπο αύτό γιατί κάθε καλοκαίρι, 0:16 τόν άλωνισµό τριγύριζε στά κάµπο- χώρια καί πουλούσε φορητές είκόνες πού τίς έτοίµαζε τό χειµώνα. "Οπως έγραφα παλιό- τερα περιγράφοντας τήν τοιχογραφία αύτή " 6 'Λθανάσιος Παγώνης είδε μέ κοφτερό μάτι τό καµπίσιο τοπίο. Τά χαμηλά σπίτια τών κολίγων μισοσκεπάζονται άπό τούς µαλακούς κυµατισµούς τού έδάφους. 'Η ταπεινότητά τους τονίζεται καί µέ τήν άντίθεση πρός τά ψηλά δέντρα καί τόν πύργο τού σσιφλικά, πού ύψώνεται άλαζονικός στήν άκρη τού χω- ριού". ‘0 ζωγράφος μας έκανε καί τίς τοιχογραφίες στό μοναστήρι τής Φανερωμένης στό χωριό Καλλιφώνι πού βρίσκεται στόν κάµπο τής ρδζ;Ωας. 0ΐι ΞΩ&κΘτππψύ€ς-αύ1ξς έχουν… .σχεδόν κατάΕτ;άφέί.άΞό.ζέό?ΈΈΈΞ΄όϊ;όόό;ί;έζ.έΐΐασίες στό καθολικό τού μοναστηριού. Είναι φυσικό νά έζησε κάµποσον καιρό έκεί καί νά συνέλαβε τό ύφος τού τοπίου ώστε νά µπορεί νά τό άποδώσει. 'Ο Κωνστ. Παπαδηµητρίου, µιλόντας γιά τόν παλιό Δήμο Καλ- λιφωνίου γράφει " κατά τό 1881 μόνον ή κατοικία τού μπέη/ τό Κονάκι/ διεκρίνετο από 26 001060 ώς λαµπρόν οίκοδόμηµα μετά τών έντός τού περιβόλου άποθηκών"ζ Οί µακρινές άλλά συγκεκριµμένες "πολιτείες τού θρύλου" 016 άρχοντικά τών βορει- οελλαδίτικων άρχοντικών κατά τό 18ο αίώνα, οί πιό κοντινές πολυτείες καί τά γνώριµα τοπία τού 19ου στό Πήλιο, οί φανταστικές διακοσµητικές µικροτοπιογραφίες τών σπιτιών τού Ζαγοριού έκφράζουν τό πολιτιστικό κλίµα κάθε τόπου καί Εποχής. 'ο 'Αθανάσιος Παγώνηςκκάνει τό τοπίο τού θεσσαλικού κάµπου γύρω στά 1870 όταν ή νέα πόλη τού Βό- λου µέ τή ζωηρή έμπορική καί βιοτεχνική της κίνηση δίνει τόν τόνο τής ζωής σέ όλη τήν περιοχή.*Ψή λαϊκή τέχνη τής περιοχής είχε γνωρίσει τή θαυµαστή άνθισή της µέ ένα πνεύµα αίσιόδοξης σρροφής πρός τό οίκείο καί τό καθηµερινό. Τό συγκεκριµμένο, τό άπτό, τό άπ'εύθείας γνώριµο άντικαθιστά τό μακρινό, τό άπό δεύτερο χέρι. Στά πρω- τοπόρα σχολεία τού Πηλίου έδώ καί δεκαετίες έχουν έδραιωθεί ή παρατήρηση καί τό πεί- 0000. '0 'Δθ. Παγώνης παρατηρεί καί καταγράφει, όχι βέβαια μέ τήν ψυχρή 00116 τού έπιστήμονα, καί περιγράφει χωρίς πρόθεση μετάδοσης γνώσεων.Τό έργο του δέν έχι μ6µ 000 άλήθεια' έχει ζωντάνια, κέφι, μέθεξη. Δέν καταγίνεται σέ λεπτοµερειακές περιγρα- φές. Τά σπίτια του άποδίδονται περιληπτικά, τά ζώα του είναι άπλές μονόχρωµες σκια- γραφίες, 16 δέντρα κρατούν μόνο τά κύρια χαρακτηριστικά τους. Βλέπειυτά θεσσαλικά τοπία µέ κάποια είρωνική διάθεση, άγαθή όπως καί καλωσυνάτη. Μόλο πού πολλά άπό 16 6100001116 του µέσα τά κληρονοµεί άπό τόν πατέρα του, πού ύπήρξε καί 6 δάσκαλός του στή ζωγραφική, δημιουργεί ένα άνανεωμένο ύφος. 'Δπό τάϊτοπιογραφικά έργα τού πατέρα του ώς τίς δικές του τοιχογραφίες μεσολαβούν κάπου σαράντα χρόνια."Ο,τι στίς πρώτες δεκαετίες τού 19ου αίώνα άρχισε νά σχηµατίζεται, στίς τελευταίες είναι πιά µορφοποι- ημένο καί σταθερό. Μέσα στό ρημαγμένο έργαστήριο τών M00106600 στούς Χιονιάδες βρέθηκε πρόσφατα, άνάµεσα σέ πολλά άλλα στοιχεία, καί ένα σχέδιο σέ χαρτί, διαστάσεων 33 X 44 έκ. µέ τήν παράσταση τής Υέννησης τής Θεοτόκου. Κάτω άπό άπανωτά στρώµατα µολυβοκόντυλου 8πάρχει λεπτόγραμµη χαλκογραφημένη σχεδίαση, άπόδειξη πώς ή σύνθεση άντιγράφονταν µηχανικά στίς ίδιες διαστάσεις γιά φορητές είκόνες. Τό σχέδιο δέν έχει φωτοσκιάσεις, φωτοστέφανα καί λεπτομέρειες σέ φορέµατα καί σκεύη.'Π*τεχνική τής έποχής νά γεμίζον- ται μέ χρώμα πρώτα οί μεγάλες σχετικά έπιφάνειες καί ύστερα νά ζωγραφίζονται οί λεπτο- μέρειες καί τά "φώτα", καθιστούσε άχρηστη, άν όχι άρνητική,τήν άρχική σχεδίαση λεπτο- µερειών καί φωτοσκιάσεων. Τό χρυσό τού φωτοστέφανου έμπαινε στήν τελευταία φάση τής έργασίας μέ φύλλο καθαρού χρυσού καί τό κυκλικό του περίγραμμα σχηµατίζονταν μέ τόν αάµηρό διαβήτη τό "1000600". Μέ βάση τό σχέδιο αύτό έγινε ή φορητή είκόνα " Γεννέ- σιον τής Θεοτόκου" , στίς ίδιες άκριβώς διαστάσεις καί μέ τήν έπιγραφή "1822 χιονιά- δες" πού βρίσκεται στό παρεκκλήσιο τού 'Αγ. Πανελεήµονα στή Βούρμπιανη. Είναι σχε- δόν σίγουρο πώς τό σχέδιο χρησιµοποιήθηκε όχι μόνο άπό 016 γενιά ζωγράφων. ‘0 χειρο- τεχνικός χαρακτήρας τής χιονιαδίτικης ζωγραφικής έπιτρέπει τή µηχανική άντιγραφή 27 τού ίδιου θέµατος άπό πολλούς ζωγράφους. Δέ μπορέσαμε 06 βρούµε άλλο άντίγραφο γιά νά φανεί 6 προσωπική συµβολή τού κάθε έκτελεστή στήν ποιότητα τού χρώματος, τή σχε- δίαση τών λεπτοµερειών, τή φωτοσκίαση καί τήν άπόδοση τού βάθους - τό σχέδιο προ- δίδει τρισδιάστατη 60161606. νΑλλωστε καί 6 σύνθεση χωρίζεται σέ τρία έπίπεδα βά- θους άντίστοιχα 06 τρείς, ίσόπαχες σχεδόν, έπάλληλες ζώνες τής έπιφάνειας. Πρώτο πλάνο - κάτω ζώνη: 6 σκηνή τού λουτρού τής μικρής Μαρίας. Δεύτερο πλάνο - µεσαία ζώνη: 6 άγία 'Αννα µισοξαπλωμένη, δίπλα της 6 'Ιωακείµ, τό τραπέζι καί δύο κοπέλες. Τρίτο πλάνο - έπάνω ζώνη: 6 010000100606 πολυτελής σκηνή καί τά κτίρια. 'Ο Διονύ- σιος έκ Φουρνά περιγράφει έτσι τή σύνθεση:" Σπίτια καί 6 άγία "Αννα κειμένη έπί κλίνης µέσα είς παπλώυατα, άκουμβίζουσα είς προσκεφάλαιον' καί δύο κορίτζια όπισ- θεν βαστάζουσιν αύτήν, καί έµπροσθεν της άλλο κορίτζι ριπίζον αύτήν μετά ριπιδίου' ΐαί άλλα πάλιν κορίτζια έβγαίνουν άπό πύλας βαστάζοντα φαγητά, καί άλλα πάλιν ύπο- κάτωθεν αύτής καθήµενα πλύνουσι τό παιδίον είς λεκάνην΄ καί άλλο πάλιν κουνεί τό κλινίδιον έν ώ έσφί τό παιδίον". Τό σχέδιο δέ συµφωνεί υέ τήν περιγραφή, κι άς έ- χουν οί Ηαρινάδες στό έργαστήρι τους τήν " 'Ερµηνεία" τού Διονύσιου, άντιγραμμένη 06 τό χέρι ένός άπ*αύτούς. Στήν περιγραφή δέν άναφέρεται 6 παρουσία τού 'Ιωακείµ, ένώ στό σχέδιο ύπάρχει. 'Δντίθετα, άπό τό σχέδιο λείπουν τά δυό κορίτσια πού κρα- τούν τήν "Αννα καθώς καί έκείνσ 06 τό "ριπίδιον". Τέλος, 6 Διονύσιος μιλάει μόνο γιά σπίτια ένώ στό σχέδιο ύπάρχει καί σκηνή κωνική. J EHIAOI‘OE Γιά νά µπορέσουμε νά σχηματίσουμε γενική είκόνα τής Ελληνικής καίκής ζωγραφι- κής είναι άπαραίτητο νά προηγηθούν έρευνες σέ όλα τά κέντρα της καί νά δημοσιευθούν οί σχετικές µελέτες, πού κι αύτές άργότερα µπορεί νά άναθεωρηθούν μέ βάση 16 γενική εόκόνα ή µεταγενέστερες αονογραφίες.'Βκείνο πού δέν πρέπει νά φοβόµαστε είναι 6 άπόρριΦη ή µερική άναθεώρηση, άπό µάς ή άπό άλλους, παλιότερων άπόφεών µας. Στήν 'Ελλάδα, όπου ψάχουµε στά τυφλά καί άβοήθητοι, τά ξεστρατίσματα είναι πιθανότερα άπό άλλες χώρες 06 συγκροτηµένη πολιτιστική δομή. Τώρα πού τελείωσε 6 μικρή αύτή έργασία βλέπω πώς σέ μερικές λεπτοµέρειες άπάρχει διαφορά μέ προηγούµενες θέσεις μου. Τό 0600 πού ζητώ άπό τόν άναγνώστη είναι νά µού εύχηθεί ν'άξιωθώ νά άναθεωρή- ow καί τή σημερινή έργασία. ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ 1. Βικτωρία Νικήτα-Σκαρτάδου, ‘0 γλύπτης Μίλιος στόν τόπο του.'Ανάτυπο άπό τό πε- ριοδικό " 'Αρµολόι", '0κτώβριος-Δεκέμβριος 1977 2. Κίτσος 'A. Μακρής,Θεόφιλος."Βκδοση "ΜΒλληνες ζωγράφοι", έκδ. οίκου ΜΕΛΙΣΣΑ, 'Α- θήνα 1974, σελ. 440. | 3. Γεώργιος Παϊσιος, ίερεύς,'Δγιογραφία καί άγιογράφοι τών Χιονιάδων. 'Ιωάννινα 1962 28 4. 'Επιτελικόν Γραφείον 'Υπουργείου τών Στρατιωτικών, '0δοιπορικά 'Ηπείρου καί Θεσ- σαλίαςο'ΑΘήνα 1880, σελ. 103. 5. Οίκογενειάρχες ύποκείµενοι σέ φορολογία κατά τό τελευταίο τέταρτο τού 19ου αί. Δηµήτριος Μανδρίδης, Γιώργαινα Μανδρίδη, Ζήσης Τόλη, Νικόλαινα Τζουβάκα, Δηµή- τρης Ράπος, 'Οδυσσεύς Τζουβάκας, Θεόδωρος Σίµου, Ν. Παπαϊωάννου, 'Δναστάσιος Κ. λ.γΖώγράφος, Γεώργιος Φίλης, Νικόλαος Φίλης, Λάµπρος Φίλης, Ζήσης I. Μάτσος, 'Ιωάν- νης Μ. Μάτσος, 'Ιωάννης Ν. Μάτσος, Νικόλαος Δ. Βούρης, Δηµήτριος Βούρης, Νικόλα- ος Γ . Μάτος, 'Ιωάννης Γ. Βούρης, 'Δδάµος Δ. Βούρης, Δηµήτρης A. Βούρης, Γεώργι- ος A. Βούρης, Θανάσης Κ. Ντούλας, 'Δγγελής I. Φίλης, Δημήτριος Φίλης, Μιχαήλ Ζωγρά- φος, Θωμάς Ντούλας, Δημήτρης Πασχάλης, 'Δπόστολος Ντούλας, Γεώργης Πασχάλης, Νικό- λαινα Πασχάλη, Νικόλαος Δ. Διάτσης, Γρώργης Τζέφος, 'Απόστολος Τζέφος, Νικόλας Τζέ- φος, Κώστας Θανάση, Γεώργης Ν. Χρήστου, Δηµήτρης Ν. Χρήστου, Γρηγόριος Ν. Χρή- στου, Νικόλας M. Χρήστου, Δηµήτρης Χρήστου, 'Λναστάσιος Δ, Χρήστου, 'Απόστολος Μ. Ζωγράφος, Μιλτιάδης Κ. Ζωγράφος, Δηµήτρης Τόλη, 'Δριστοτέλης Τόλη, 'Απόστολος Θεοδοσίου, Κώστας Παπακώστας, Χριστόδουλος Παπακώστας, Διονύσιος Βύαγγέλου, Γε- ώργιος Βλάχος, Δημήτρης Σακούλης, Κώστας Θεολόγης, Δηµήτριος Ν. Πατσίου, Νικόλας Ν. Παπακώστας, Ιωάννης Παίσίου, Κώστας Κυρζίδης, Χριστόδουλος Κυρζίδης, Μήτσαι- να Καραγιάννη, Κώσταινα Καραγιάννη, Χριστόδουλος Τόλη, Σταύρος 0ίκονόμου, 'Αλέ- ξιος Δέντζος, Εύάγγελος 'Ιωάννου, 'Αρσένιος Χριστοδούλου, Γεώργιος ’A. Λέντζος, Γεώργιος Θανάση, Κώστας Τόλη, Δηµήτρης Π. Νόνος, Τόλης Καραγιάννης, Δημήτριος 'Βξάρχου, 'Ιωάννης Γ. Σκούρτης, Χαράλαµπος Γ. Σκούρτης, Γεώργιος ’A. Δημητριά- δης, Δέσπω Χρήστου, Μάνθος Νόνος, Βύθύυιος 'Δργύρη, Γεώργιος Κώτας, Ξενοφών Δι- δασκάλου,Θεολόγος 'Αργύρη,Κώστας Τσόλας, Γεώργιος Τσόλας, Τόλης Τζέφος, Χρήστος Γ. Κορµάζος. 6. Κοσµά Θεσπρωτού- ζΔθανασίου Ψαλίδα= Γεωγραφία ζΑλβανίας καί 'Ηπείρου. "Εκδοση Β.ΗτΜ. 'Ιωάννινα 1964, χάρτης έκτός κειμένου. 7. όπου παραπάνω, σελ 9 8. Κοσμά Θεσπ ωτού σελ. 22α καί 22β χειρογράφου του. |… Ψ%"ΈΨλ' * γ…Θ. Περιοδικό "'Λρµολόι" Δεκέµβριος 1976 σελ. 28-30 Λίο. " " " 1976 σελ. 9 \n}+. 'Αποστόλου Βακαλοπούλουι 'Ιστορία τού Νέου 'Ελληνισµού. Β΄Τουρκοκρατία 1453- …1669. Θεσσαλονίκη 1964, σελ. 311 CH12° Γεωργίου Παϊσίου, ίερέως=Τά σχολεία τών Χιονιάδων έπί Τουρκοκρατίας, 'Ιωάννι- να 1966, σελ. 7 . \uk13. 'Ιωάννου Λαµπρίδου: Περί τών έν 'Ηπείρφ 'Αγαθοεργηυάτων. 1880. σελ. 19? €;14. 'Ανήκει στόν κ. 'Αντώνιο Γεράση, Γοργοπόταμο. /παλιά Τούρνοβο| Ω?4. Εύριπίδου Σούρλαι 'Η 'Αγιογραφική Σχολή τών'Χιονιάδων, 'Βπαρχίας Κονίτσης. Περ. & 29 "'Ηπειρωτική 'Βστία" 'Οκτώβριος 1954, τεύχος 30, σελ. 929-933 1όΡ Γεωργίου Παϊσίου, ίερέως,'Αγιογραφία καί άγιογράφοι τών Χιονιάδων. 'Ιωάννινα, 1962, σελ. 8 1?. όπου παραπάνω, σελ. 20 14. Μαγνητοφωνηµένη συνέντευξη μέ τόν τελευταίο χιονιαδίτη ζωγράφο Θωμά Χρήστου, Αύγουστος 1978. 'Αρχείο Κ.Α.Μακρή. . ΞΏΟ. Ευριπίδου Σούρλα, όπου παραπάνω, σελ. 923. … απαντάς MM... Μ., . , . ει. Χριστ. Περραιβού, Απαντά. Πρόλογος Νίκου Βέη, Επιμέλεια - σχολια Μ.Μ. Παπαϊω- άννου. 'Αθήνα 1956, σελ. 83 23. Κίτσου 'Α. Μακρή, 'Η λαϊκή τέχνη τού Πηλίου. 'Αθήνα 1976, σελ. 209 24? Μαγνητοφωνηµένη συνέντευξη µέ τόν τελευταίο χιονιαδίτη ζωγράφο Θωμά Χρήστου, Αύγουστος 1978. 'Αρχείο Κ.Α.Μακρή. 25. Κίτσου 'Α. Μακρή, Οί "φυλές" τών Χιονιάδων καί ή ήπειρώτικη χειροτεχνική ζωγρα- φική;'Εφηµ. T0 ΒΗΜΑ, 15 Μαίου 1977. 'Αναδημοσίευση στό περ. 'Αρµολόα do. 4-5 Αύγουστος - Σεπτέµβριος 1977 28. Φρειδ. "Ένγκελς, 'Η καταγωγή τής οίκογένειας, τής άτοµικής ίδιοκτησίας καί τού ΞΕΞΞΞΒΞ' "… 1966, σελ. 100, 103, κ. &. 2ξ. Κίτσου 'Α. Μακρή, Γλυκειά ζωή στή Γκοντοβάσδα, έφηυ. T0 ΒΗΜΑ, 28 ίουνίου 1970 24, Δηµ. Μακρή, 'Ηπειρώτες άγιογράφοι, περ. "Μακεδονική Ζωή", τεύχος 93, 1974.σελ.52 28, Δημ. Μακρή, Δύο θαυμάσια έκκλησιαστικά µνηµεία τής Κλεισούρας. Περ. "Μακεδονική Ζωή", τεύχος 138, σελ. 31 «Ft Δημ. Κ. 'Αγραφιώτη, 'Ο χιονιαδίτης άγιογράφος Μιχαήλ Ζήκος καί ή συντροφιά του στό Μεταξοχώρι 'Αγιάς. Περ. "'Ηπειρωτική 'Βστία" τεύχος 303-304, 'Ιούλιος- Αύ- γουστος 1977, σελ. 507-521 ης». Κατάλογος χιονιαδιτών ζωγράφων μέ μία ένδεικτική χρονολογία. Κώνστας Θεοδόσι,1747 - Κωνσταντίνος,1760 - Κωνσταντίνος Μιχαήλ,1764 - 'Ιωάννης 'Αθανασίου,1793 - 'Αναστάανιος 'Αναγνώστη,1793, Παγώνης Κωσταντή,1801 - Μιχαήλ Κωνσταντίνου,1802 - ΜιχαήΧ 'Ιωάννου,1805,-Γεώργιος ΜιχαήΧ,1812 - Γεώργιος,1813- ………΄/ Ζήκος,1822 - Γεώργιος Ζήκος, 1824 -Γιώργις δάσκαλος Μιχαήλ,1824 - Ζήκος Ζωγρά- φος,- Ζήκος Γεωργίου, ,1828 - 'Ιωάννης Πασχάλης - Νικόλαος ΠασχάλΠζγ1838 - Ματθαί- ος Γεωργίου, 1838 -Χριστόδουλος Γ.Δ.,1846 -Κωνσταντίνος Γεωργίου,1846 - Ιωάννης Ζήκου,1857 -Νικόλαος Γεωργίου,1847 - Μιχαήλ Ζήκος,1852 -Γεώργιος Κ.,1857 -Μιλ- τιάδης Δ.Ε.,1857 -'Αναστάσιος Κ. Παπακώστας,1856 - Νικόλαος Γ. Πασχάλης, 1861 - Λιάτσης,1863 - Μιχαήλ Κωνστ. Ζωγράφος, 1867 -Μιχαήλ Καραγιαννίδης, 1869 - 'Ανω- στάσιος Μιχ. Ζωγράφος, 1863 - 'Απόστολος Ματθ. Ζωγράφος,1872 - 'Αθανάσιος Κωνστ. Ζωγράφος, 1870 - Κωνσταντίνος Κωνστ. Ζωγράφος,- Δηµήτριος Νικ. Πασχάληα,1877 - Ματθαίος Γεωργίου,1878 -"Αναστάσιος Κ. Ζωγόάφος, 1878 - 'Αδάω Βούρης,τ885 - Ζή- % Η… 30… κι. & 46. 4% 30 σης Δηµ. Βούρης,1885 - 'Αναστάσιος Μ. 2ωγράφος,1872 -Παντελής Π. Ζωγράδος,1872 - Στέφανος Μ..Ζωγράφος,1871 - 'Αναστάσιος Κωνσταντίνου, 1882 - Χριστόδουλος 'Αναστ. Ζωγράφος,1885 - 'Αθανάσιος Παγώνης; 1885 -Παύλος ’I. Γιοδατόπουλσς- Σωκράτης Μ. Ζωγράφος,1875 -'Αλέξιος Μ.Κ., 1878 -Κωνσταντίνος 'Αποστ. Ζωγράφος, 1892, Νικόλαος I. Παπακώστας,1906 - Πολύκαρπος 'Αν. Ζωγράφος,1895 - Βασίλειος 'Αγγ. Φίλης,191Ο - απατά…" Χρ. Σχούρτης,19το -Θωμάς '… Ζωγράφος 1923 - Σωκράτης Χιονιαδίτης,1926 - Γεώργιος Η. "Εξαρχος,1932 - ΘωμΞς Βύαγγ. Χρήστου, 1966 - 'Αθανάσιος Διάτσης,1966. Μερικές φορές στόν κατάλογο έμφανίζεται τό ίδιο όνομα δυό φορές καί σέ κοντι- νές χρονολογίες. Στίς περιπτώσεις αύτές τό όνομα µπήκε γιά δεύτερη φορά μόνον όταν ήταν σίγουρο πώς πρόκειται γιά δυό συνονόματους ζωγράφους. Π.χ. ότΚώνστας, 1747 καί ό Κωνσταντίνος,1760 δέν είναι τό ίδιο πρόσωπο, όπως ύποθέτει 6 Γ. Παί- σιος, γιατί τά έργα τους έχουν σημαντικές τεχνοτροπικές διαφορές. 'Επίσης &… Γεώργιος,1813 δέν είναιό ίδιος μέ τό ϊεώργιο Ζήκου,1824 γιατί στό µοναστήρι τών Γεννεσίων τής Θεοτόκου διαβάζουµε σέ έπιγραφή=" διά χειρός ζωγράφων Γεωρ- γίου καί Γεωργίου έκ Χιονιάδων τής έπαρχίας τού 'Αγίου Βελλάς έν έτει σωτηρίω 1813" καί σέ φορητή είκόνα)τού ιδιου µοναστηριούε" Δέησις τόν δούλον τού Θε- ού Μιχαήλ ίστοριογράφου. Ιστορήθη δέ διά χειρός Γεωργίου καί Γεωργίου τών αυ- τού Μαθητάδων έκ Χιονιάδων". '0 Παύλος I. Γιοδατόπουλος κατάγεταιυάπό τό κοντι- νό χωριό 'Ασημοχώρι, άλλά ά5ρξε μαθητής χιονιαδίτικου έργαστήριου. Γεωργίου Μέγα,-ΞιάΞισΞα.'Αθήνα 1963, σελ. 11 Γεωργίου Μέγα, όπου παραπάνω. σελ.10 Νικ. Κ. Μουτσόπουλου, Καστοριά, τά 'Αρχοντικά.'Αθήνα 1962, χωρίς σελιδαρίθμη- ση. Φύλλο 20β Κίτσου 'Α. Μακρή, Δύο λαϊκοί ζωγράφοι.Βόλος 1952. σελ.19 καί ύποσημείωση 28 Χαρ. Χαρίτου,'Η µονή 'Αγίου Νικολάου Πάου 'Αργαλαστής. Βόλος 1972, σελ. 61-62 Γεωργίου Παίσίου, 'Αγιογραφία καί 'Αγιογράφοι τών Χιονιάδων. 'Ιωάννινα 1962, σελ . 105 *Αγγελικής Χατζημιχάλη, Λαϊκή 'Αρχιτεκτονική καί Τέχνη. Περίληψη όμιλίας στόν "Κύκλο Τεχνικών" τήν 29-5-42, δημοσιευμένο στό Δελτίο τού Κύκλου αύτού,άριθ.28 'Αγήνορα 'Αστεριάδη, Τό σπίτι τού Σβάρτς στ"Αμπελάκια. 'Αθήνα 1928, σελ 17 'Αρχείο Κίτσου Α. Μακρή, Βόλος 'Αρχείο Κίτσου 'Α. Μακρή, Βόλος Γιάννη Μαυρομάτη, Τό ξεκίνηµα τών μαστόρων τής ΠυρσόγιαννηςΚονίτσησ.Περ. Μ ’H. πειρωτική 'Εστία",Μάϊος-'Ιούνιος 1978, σελ. 431 Γράµμα τού άπογόνου τους Βασιλείου Κ. Χρήστου, 17 - 1 - 78. 'Αρχςίο Κ.Α.Μακρή 4ξχ.Χάρτινος δερματόδετος κώδικας σέ μέτρια κατάσταση, διατάσεων 19,5 Χ 14 έκατ. 31 Σελίδες 356 καί τρείς μέ μεταγενέστερα συμπληρώμαρα. '0 άρόθμός τών σελίδων μο- νός γιατί ή σελίδα 351 είναι δυό φορές. " 'Εγράφη διά χειρός Χριστοδούλου Γ;Δ. άπριλίου 25". "Εχει μικρές διαφορές µέ τό δημοσιευµένο άπό τόν Παπαδόπουλο-ΕΧΙ- Κεραμέα κείμενο π.χ."Πίναξ τής παρούσης βίβλου" γίνεται στό Χριστόδουλο" Πίναξ άκριβής τής βίβλου"ΐ Παραλείπει τ'ην άφιέρωση "Τή θεοτόκφκαί άειπαρθένω Μαρία". 'Βπίσης παραλείπει τό "Πάσι τοίς τών ζωγράφων παισί Προγυμνασία καί Παιδαγωγία". 'Απλοποιεί καί τή γλώάέ. Γράφει κοντά άντί πλησίον, κάμε άντί ποίησον, κάτω άν- τί ύποκάτωθεν, πίσω άντί όπισθεν, ΄εξω άντί έξωθεν, δείχνουν άντί δεικνύουν, βόδια άντί βόας, φαλακρός άντί φαρακλός κ.λ.π.Στήν περιγραφή τού 'Αγίου Βασιλείου πα- ραλείπει τόν, προφανώς άκατανόητο σ'αύτόν χαρακτηρισμό "μιξαίπόλιος". 'Εχει καί μερικές προσθήκες π.χ. άντί "φορών λαµπρά φορέματα" γράφει"φορών λαμπρά καί πο- λυτελή φορέματα", "'Ο άγιος Θεαγένης έν θαλάσσει ριφθείς τελειούται" γράφει "'ο ά- γιος Θεαγένης έν βάθει θαλάσσης ριφθείς τελειούται" 4ξΡ Διονυσίου τού έκ Φουρνά, 'ΕΡµηνεία τής Ζωγραφικής Τέχνης, καί αί κύριαυ αύτής πηγαί, έκδιδοµένη μετά προλόγου νύν τό πρώτον πλήρης κατά τό πρωτότυπον αύτής κείµενον, ύπό τού ’A. Παπαδοπούλου-Κεραμέως. ’Ev Πετρουπόλει 1909. 4;, Νίνα-Μαρία 'Αθανάσογλου, 'Ο ζωγράφος Νικηφόρος Λύτρας. 'Αθήνα 1976, σελ. 10 43 3.11. Λαζάρεφ, 'Αντρέ'ί ΡΞΜΞ.Μόσχα 1960 /ρωσικά| 43, Ε.Ν. Δαζξρεφ, Θεοφάνης ό "Ελληνας. Μόσχα 1961 |ρωσικά/ 4%. Δημήτριος Παπαστάµος, 'Η έπίδραση τής Ναζαρινής σκ΄εψης στή νεοελληνική έκκλη- σιαστική ζωγραφική. ’Aefiva 1977, σελ.19 40. Μεγάλη 'Ελληνική 'Βγκυκλοπαίδεια "Πυρσού" λήμμα ΑΘΩΣ, 'Αθήνα 1927 39… Γεωργίου Παίσίου, 'Αγιογραφία καί 'Αγιογράφοι τών Χιονιάδων.'Ιωάννινα T962, σελ. 26 . 9ξ, Δημητρίου Σ. Σαλαμάγκα,'0 Νεομάρτυρας "Αγιος Γεώργιος 'Ιωαννίνων.΄Αθήνω καππκκ 1954. Φωτογραφία τού έργου στή σελ. 2, περιγραφή του στή σελ. 160 5%. Κίτσου 'Δ. Μακρή, θ…σοσΒΑΡΗΙΕΒ GRECQUES AUX PAYS BALKANIQUES WANT LE XII SIEELB. 'Ανακοίνωση στό Βαλκανικό Συνέδριο τής Βάρνας. Θεσσαλονίκη 1976 5Έί Κίτσου 'Α Μακρή, "Ενα εύρωπαίκό πρότυπο βορειοελλαδίτικης τοιχογραφίας. 'Εφημ. -…………χφο ΒΗΜΑ, 'Αθήνα 25 ‘Iouvcou 1978 5" Κίτσου 'Α. Μακρή 'Η λαϊκή τέχνη τού Πηλίου. 'Αθήνα 1976, σελ. 146 147, 270 … , ,/ δέ, 'Εθνικής Τραπέζης τής 'Ελλάδος, έπιμέλεια Στέλιου Παπαδόπουλου, Νεοελληνική Χειροτεχνία.'Αθήνα 1969. Κεφάλαιο "Ξυλογλυπτική" Κίτσου 'Α. Μακρή, σελ. 62 59; Κώστα π. Λαζαρίδη, Χιπ:κιιηκπΧπππΧππκκπκππΧπΧπκ!κεκκπκΧκπΧκπικα1ΧκΧ:πκκι|!!! ΧΧΧΠΧΧΙΧΧΧ!ΙπΧΧΚΧΧΧ'0 έθνικός 'Αγωνιστής Κωνσταντίνος Ράδος καί οί έθνικοί εύ- εργέτες άπό τό Τσεπέλοβο. Γιάννινα 1971, σελ.34 καί 45 32 56, Κώστα Π. Λαζαρίδη, 'Η διαθήκη τού Εδγενίου Πλακίδα καί τό Κουκοόλι-Ζαγορίου. Γιάννινα 1969, σελ. 1O , ,΄Ξτ 51γ Δημητρίου B. Οίκονομίδου, Περί τόν πρωτεργατύν τής ρουυανικής λογοτεχνίας.'Αθή- να1956, σελ. 89 60. Κόστα Π. Λαζαρίδη, 'Ο έθνικός άγωνιστής Κωνσταντίνος Ράδος καί οί έθνικοί £650— γέτες άπό τό Ψσεπέλοβο.Γιάννινα 1971, σελ. 9 66… Πληροφορίες γιά τήν πνευματική ζωή στά Ζαγόριαι Κ.Π.Δαζαρίδη, T6 πνευΕατικό Ζα- γόρι στά χρόνια τής Φουρκοκρατίας. Γιάννινα 1969 66, Βλέπε έγχρωµες άναπαραγωγές στό βιβλίο ATANOS BOSCHOV, DIE BULGARISCHE VOLKS KUNST, Δυτική Γερµανία 1972, σελ. 166, 269. 'Βπίσης FOLK‘KRT IN RU“ANIA, Βουκου- ρέστι 1955, είκόνα σέ γυαλί άπό τήν Φρανσυλβανία, 19ος αίάνας. Πίνακας έκτός κειμένου χωρίς άρίθµηση 6Έμ Κίτσου 'A. Μακρή, "Οταν οί 'Ελληνες περίμεναν τό Ναπολέοντα ώς έλευθερωτή. 'Βφηυ. TO ΒΗΜΑ, 14-7-1963 6ΈΚ Στέλιου Λυδάκη,΄Η ίστορία τής νεοελληνικής ζωγραφικής."Βκδοση "Μέλισσα",'Αθήνα 1976, σελ. 429 | 65» Κίτσου 'Λ. Μακρή, 'Βζωγραφίσθη στανικδς. 'Εφημ. T0 ΒΗΜΑ 11 Σεπτεµβρίου 1966 χΞΞ> 6ζ. 'Ανων6μου τού "Ελληνος, 'Ελληνική Πομαρχία. 'Βν 'Ιταλία 1806. Β΄"Βκδοση 'Αθήνα 1948, σελ. 165-166 69; Γ. Λαμπριιού, Μορφές τού Είκοσιένα. 'Λθήνα 1945, σελ. 22 63° Κώστα Π. Λαζαρίδη, ΐ0 έθνικός άγωνιστής Κωνσταντίνος Ράδος καί οί έθνικοί ει'1ερ- γέτες άπό τό Τσεπέλοβο. Γιάννινα 1971, σελ. 17 60 Κωνστ. Παπαδημητρίου, 'Βπαρχία Καρδίτσης. "Θεσσαλικό Χρονικά", έκτακτη έκδοση. 'Δθήνα 1955, σελ. 219

ία») Με… ΜΗ EYBO'I‘KA ΓΡΑΜΜΑΤΑ 7 TA EKOIIEAITIKA MAXAIPAKIA 'Απο τότες πού μπήκανε οί µηχα- νές στή δούλεψη τού άνύρώπου (ή 6 άνθρωπος στή δούλεψη τής μηχανής) έπαψαν καί οί διπλές δουλειές νά είναι µεράκι κι, έγιναν ζόρι πού μετριέται με το δευτερόλεπτο. "Οταν κυττάς πώς δουλεύουν οί τεχνίτες, πού τούς ξέχασε ή πρόοδος σε καμμιά άπόμερη γωνιά, θαρεϊς πως γίνεται λειτουργία σ' έκ- κλησιά. "'Ενα αύστηρό τυπικό κανονίζει τά πάντα. Νειώθεις όµως πως δεν ένα µηχανικό κατασκεύασμα τού µυαλού παρά t6 άπόσταγμα µιάς άρχαίας πείρας πού περνάει χέρι-χέρι άπό πατέρα σε γιό. Στήν ψημέιη όψη . ειναι τού σημερινού τεχνίτη άρπάζεις τήν όψη τού πατέρα του, καί τού ιού πατέρα του. "Εχουν οί κινήσεις απλότητα καί το μεγαλείο που έχει κάθε τί περασμένο 13:6 χρόνο. "Οταν σού μιλάει γιά τήν τέχνη του, 6 απλός µαχαιράς τής Σκοπέλου. μιλάει σιγά, µε τήν κατάνυξη άνθρωπον πού έξοµολογιέιαι κάτι ακριβό γι' αύτόν. Βέβαια αύγάτεψαν οί άνάγκες καί δε γίνεται νά τίς προλάβουν οί τεχνί- τες με τού; παληούς τρόπους δουλειάς. "A1; άφίσουμε στίς μηχανές νά φτιά- χνουν τά μαχαίρια πού κόβουν (καί σφάζουν) κι' άς δούµε πως γίνονται τά μικρά έκεϊνα μαχαιράκια πού είναι περισσότερα στολίδια καί δεν τάχουµε παρά 1:6 πολύ-πολύ γιά νά 2911.0905- τεύουν άΜα βιβλία. "Ας μήν κουρα- στεί δ άναγνώστης παρακολουθώντας µιά δουλειά πού δεν τήν έχει γιά τί- ποτα. "Αρκεί νά΄χε'. καρδιά καί φαντα- σία καί θαύρει πολλή ποίηση στήν ά- πλή τούτη τελετουργία, όσο κι' άν είναι άνήμπορος δ λόγος νά τή μεταδόσει. Γιά τούτο δι΄-: θά στολίσυυμε, τάχατες. τήν περιγραφή μόνο θά την άφίσουμε στήν άπλόιητά της πού πάει ίσια στήν καρδιά τού άχάλαστου άνθρώπου. Οί λαβές των μαχαιριά"… γίνονται πατέρα 100 τήν άπό κάθε λογής κέρατα έξω άπό τά γελαδινά. Τά πριονίζουν πρώτα νά φύγουν τ' άχρηστα καί τά πετούν στή φωτιά ώσπου ν' άνάψουν φλόγα και νά καψαλιστούν άπ' έξω. "Ετσι µαλα- κώνουν όσο είναι ζεστά. Τά πιάνουν με δυό ντανάλιες καί τά ξεστρίβουν. Τά ίσιάζοιιν καί τά σφίγγουν στή μάγ- γινα ώσπου νά κρυώσουν. Τότε μένουν "ίσια καί σκληρότερα ότι" εξαρχής. Με το σκεπάρνι πελεκιέταιτο κέρατο ώσπου νά πάρει το σχήμα πού χρειάζεται. τ το ξανασφίγγουν στή μάγγινα καί το δουλεύουν με τή ράσπα στίς λεπτομέ- ρειες. Επειδή ή ράσπα κάνει τήν ε…- φάνειά του τραχιά περνιε΄ται καί με λίµα. "Οταν ετοιμαστεί έτσι γίνονται µε τό τρυπάνι οί τρύπες στίς θέσεις πού θά περαστούν τά καρφιά. "Ετσι ή λ,αβή,:ό μ αν ίν. ι όπως τό λένε, είναι ετοιμη να δεχτεί τή λεπίδα. Οί λεπίδες γίνονται άπό μαχαιριών». κόβεται 16 λαμάκι στίς διαστάσεις πού χρειάζονται. Ζεσταίνε- ται στη φωτιά καί χτυπιε΄ιαι με 16 σφυρί ώσπου να πόνου κάτω το κανονικό της σχήμα. "Υστερα ύπο- μονετικά με τή λίμα τού δίνουν το σχήµα πού πρέπει. Περνιέται από τον τροχό γιά νά ' ιάτσάλι πάρει ξασπρίσει, να φύγη δηλαδή ή σκουριά της καί νά φανούν οί λεπτομέρειες τού σχήματος. "Υστερα γίνιται το β ά ψ ι μ ο. Τό ατσάλι µε 1:6 πύρωµα έχτισε τή σκλη- ράδα το… κι, έτσι μπόρεσαν καί το δοι'-. λεψιγν. Τώρα πρέπει νά τήν ξαναπά- ρει. Είναι ή m6 δύσκοληδουλειά γιατί πρέπει νά σκληρύνει το άτσάλι με να κρατήσει καί τή λυγεράδα του. T611011- κινίζουν στή φωτιά καί το βοντοι"ιν &- πότομα σε κρύο νερό. Τροχίζεται στήν κόψη καί περνιε΄ται στο λαδάκονο γιά ν' άποχτήσει & '8 έ ρ α νά γίνει δη- λαδή πολύ κοφτερό. "Αντες τώρα v’ άνάψουμε ένα τσι- γάρο νά ξανασάνουµε λιγάκι. 'Ηταν, πού λές, στά παληά τα χρόνια μιά Μα- τίνσ, καπετάνιου κόρη. δεκάξη χρονο") κορίτσι. Σάν περπάταγε στις ρούχες τής Σκόπελος έλαμπε δ τόπος ότι, τήν ομορφιά της. Μιά Κυριακή πρωί φουν- τάρισε στο μώλο ένα Αϊβαλιώτικο κα- ΐκι. Μέσα στο τσούρμο ήταν κι' ένα παληκάρι όμορφο, μόλις πού ϊδρωνε το μουστάκι του. Είδε τή Ματίνα κα- θώς έβγαινε άπ' την έκκλησιά καί τήν άγάπησε. Τούς πιο γλυκσύς άνατολίτι- κους άμανέδες τραγούδησε κάιω άπ'ιά παραθύρια της νύχτες καί νύχτες. Με άπάντησι καμμιά. KI.’ όταν έφτασαν οί μέρες νά σαλπάρει το καράβι. τό πάλη- κάρι άποφάσισε νά πεθάνει γιά το χα- τήρι της. Παράγγειλε σ΄ ένα σκοπελίτη τεχνίτη ένα μαχαίρι νάχει άπάιω του χαραγμένα δυό μόκα καί τρείς λέξεις: ΓΙΑ ΣΕ ΠΕΘΑίΝΩ. "Ολη τήν τέχνη του έβαλε ό μαχαιράς κι' έκανε ένα μαχαίρι πού άστραπτε σάν καθρέπτης… T6 πήρε το παληκάρι καί μιά φεγγα- ροφωτισμένη νύχτα πήγε κάτω άπ' 1:6 ραραθύρι τής Μστι΄νας νά σκοτωύή. Με όπως έσκυψε 01:6 μαχαίρι νά δεί ζωγραφιστά τά μάτια πού τον κάψανε, είδε νά καθρεφτίζονται τά πιάτα του. Λυπή0ηκε τά χρόνια του, έμπηξε τό µαχαίρι του στήν πόρτα της κι' έφυγε. Οί θήκες. τά φη κ άρια, δ- πως τίς λένε γίνονται άπό ύλο πεύκου γιατί έχει ρετσίνι καί δεν άφίνει τή λεπίδα νά σκουριάσει. ενώ άλλα ξύλα έχουν διάφορα ύγρά πού μαυρίζσυν τή λεπίδα. κόβεται το ξύλο λίγο μεγαλύ- τερο άπό τή λεπίδα πού θά. κλείσει καί με. σκεπάρι παίρνει τής χοντρές του γραμµές. "Υστερα το σκίζουν στή…μέση με πριόνι καί ώ σκαφιδώναν εσωτερι- κά. το ξανακλείνουν άφού άλείψουν τίς άκρες με ζεστή ψαρόκολα. T6 τυ- λίγουν σφιχτά μ' ένα σπάγγο καί τ' &- φίνουν ώσπου νά κρυώσει ή κόλα. "0- τον ιό λύσουν 16 ροκανίζουν, το λιμό. ρουν, 16 ξύνοι'ν με τήν ξύστρα. τά για- λοχαρτίζουν καί καρφώνουν τή μύτη µε μολύβι. Στό κάτω µέρος, στο στόμα της, στερεώνεται ή θήκη μ΄ ένα κομάτι πάφιλο. "Αμα βαφεϊ ή λουστραριστεί ή θήκη είναιέτοιμη. 'Οταν όλα έτοιμαστούν γίνεται το μ α ν ί κ το µ. α, δηλαδή ή σύνδεση με καρφιά τής λεπίδα; 01:6 μανίκι. "Υστερα µπαίνουν οί π α ρ α σ β α- ν ά δ ε ς μικρά κομάτια μπρούτζου πού βοηθούν στή στερέωση τής λεπί- δας στο μανίκι. Κολιένται με καλώ" κι' άπό τίς δυό μεριές τής λεπίδας. Με το μπερντάχισμα, με το λιμάρισμα, δηλαδή, των μερών των παρασβανάδων πού προεξέχουν. έχει; έτοιµο µπροστά σου το μαχαιράκι. Τώρα πρέπει νά μπούν τά πλου…- δια καί ή δπογρσφή τού τεχνίτη. 'Α- λοίβεται ή λεπίδα με κερί 01:6 μέρος πού θά σκαλίοουν τ' όνομα καί τά σχέ- δια, καί ή ύπόλοιπη άλοίβεται μέ λη- όλαδο για να μήν τή μαυρίσουν οί άτμοί τού άκουαφόρτε. Χαράζονται τ' όνομά καί τα σχέδια µε βελόνα πάνω στο κερί, κι' επάνω άπλώ1εται άλάτι πού το μουσκεύουν με άκουσφόρτε. Σε λίγα λεφτά πλένετε σε πολύ νερό, ξύνεται το κερίκαί μένουν τά χαράγµα.…. Τέ- λος γίνεται τό σ μ ύ ρ ω μ α: &- λσίβουν ένα ξύλο με ληόλαδο κι, άπό… νω ρίχνουν σµυριδόσκονη. "Εκεί. τρί= βουν τη λεπίδα. "Ολα τούτα τάμα0α ένα καλοκαι- ριάτικο άπόγεµα, το έτος 1947, στή Σκόπελο από τόν τεχνίτη "Ιωάννη Λε- 8 ΕγΒοι…κΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ MHNIAIO ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ξεγΒο'ικΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ. 'Υπ)νος Δ)τής: "Αντρέας Ζώντας Κατοικία: Φαβιέρου 7 - 'Αθήναι… 'Υπ)νος Τυπ)ου: Γ. ΠατρίκηςΞ Κατοικία: Στρυμώνα 32 Ρούφ' Σ Υ Η Δ Ρ Ο Μ Ε Σ Τόν χρόνο δρ. 10.000 Η… εξαμη- νία δραχ. 5 000. Γιά τίς τράπεζες, όργανισµοός κλπ. ή συνδρομή είναι διπλή. Οί διαφημίσεις κατά συµφωνία. FENIKOI Εύβοίας: Βόλου; Πύργου Α ΝΤίΠΡ3ΣΩΠΟί ΚαλλισΘ. Μουστάκας. Λέικ. Πορτοκάλογλου : 'H λείας: Τάκης Δόξας οι νέοι μας Φ 6 ο η Νεκρά όλ'! Τ' άγγιξε δ χειμώνας µε ξεφτι.σµένη φαντασία Kl‘ όπόμεινε άχαρο το τοπίο ως κάτω στον ερημικό γυαλό. 'Η βάρκα χαροπαλεύει καταµεσ'ις τής θάλασσας κι' 6 φάρος απέναντι κρατάει τρεµοσβύνοντας το ίσο τής νεκρής Φύσης- Χλωµή ύπαρξη άναζητάει ηδονές πρόσκαιρες πού ξεψοχάνε κάποιο [δεϊλι. Λουλούδινα κορµιά στολισµένα με χάρη όργοπεΘαίνουν στά βάζα "Ολα βουβά. ΗΛΙΑΣ ΑΝΤΩΝΙΑΔΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡίΖΕΤΑΙ ΤΑ «EYBO'I'KA ΓΡΑΜΜΑΤΑ» μονή,…" άς είναι τά λόγια μου τού- τα ένας μακρινός χαιρετισμός στον άπλό µου φίλο. ΚΙΤΣΟΣ Α. ΜΑΚΡΗΣ Κ.λΡΙ'Σ΄Ι'ΙΝ.-Χ Παρά την παρα κατω νέων .… τάστειλαν άνα.τικαιρότητα πού µας από την Κάρυστο έγκαιρα μά πού δεν μπορέσαμε νά τά συμπεριλάβουμε στό περασμένο φύλλο. τα δηµοσιεύουμε ιύ χιιρίσιως ιώρα, γιά ένδιαφέρο: Μετά τή ιΛουκι΄α» καί της (Φουρ- τούιε,» 6 κ. Σεβαστος Οίκονόμου πα- ρουσίασε :…» Καρυστινο μονόπρακτα τό τοπικό τους κοινό τρία δραµατάκια διαβασμένα άπό περιοδεύοντα πάλι θίασο T6 (πα. ρουσίασε» είναι τρόπο; τού K01 ήταν Οίκονόµου ού ά έργα του χωρίς Πάντως L0616 λίγο μάς λέγειν. "Αλλος ήταν ο είσηγητής. τόλμηµα το νά δεχιή 6 κ. νά παιχτούν … τρία άτό ατελή θίασο σχεδόν πρόβα. καί καμμιά εμπόδισε νά διαπιστώσωµε πώς πρέπει να ύπολογίζωμε .… κ. Οίκονόμου ως ένα έμπειρο καί βαθύ τ χνίιη Προ παντός ή «΄Αμψιβολα» πού έχει ώς θεμα τη ζήλο υππ.΄α ένος συζύγου είναι ένα λεπτό καί γεμάτο ψυχολογία έργο. l0 κ ' πιό τυχερός. Η έπιμονή στάθηκε τού κ. Σ. Οί- κονόµου νά 16v άναδτιξη δεν τόν ά. φησε νά τελειοποίηση 16 έργο του καί Ανάργυρος Δράκο; νά 1:6 έ|ι.φαιι΄ση άλλη φορά. Με τίς φιλότιµες όµως προσπάθειες τού διά- σου τού κ Πασχαλίδη καί με τίς επα- νηλει|ιμένες πρόβες, το πα'ξιμο έπλη- σίασε πολύ 016 πνεύµα τού συγγρα- φέα. ‘O κ. Δράκος άκολουδεί σε πολ- λά 16v κ. Οίκονόμου. ‘H μοίρα, ή ύ- περοχή τού πνεύματος επί τής ύλης. ή τιμωρία τού σαρκιστή είναι "Θέματα κοινά καί των δύο Χωρίς έπιεική κρί- ση τήν ε΄πιείκειά μας για το λεω έργο τού Η. Δράκου τή χρησιμο- ποιούμε κρίνοντας ιΐ)ρισµε΄νες άλλες πλευρές τού δράματος -- ύά έπαινέσω- με τήν ωραία πλοκή τού έργου καί το ήθικοκοινωνικό του περιεχόμενο. 'Ελπίζομε πως 6 κ. Δράκος μετά τήν ωραία αύτή εμφάνισή του θά βοηύήση τον κ. Οίκονόμου γιά νά παρασύρουν καί άλλους διονοούµενους για μιά εύρεϊα καλλιτεχνική κίνηση 016v τόπο μας. πρωτο. Φ. Φ. AHM- κοφΦΑΣ ξ ΝΕΥΡΟΛΟΓΟΣ - ιι'νχιΑΤι=οΣ ί Δ)ντής Νευρολογικού Τμήματος! Λαϊκού Νοσοκομείου - ΔΕΧΕΤΑΙ3-8μ.μ. = Σκοτία… 59 -ΑΘΗΝΑιξ ΜΕΓ. &. ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΟΝ ΡΟΥΖΒΕΛΤ.. ΟΔΟΣΦ ΦΛΒ|ΕΡΟΥ δ(ΠΛ. ΒΑΘΗΣ) ΕΝ Α ΘΗΝΑ1Σ …… Ε. ΓΈΗΡιιοπογΛοΣ ΝεόδµηΤον καί µεγαλοπρε- πει οίκογενειακάν ξενοδοχεί- έφάμ|λλον των Εορτοπα'ι'κ6>ν, με δωμάτια εόάερα καί εύή- λια, µε άφθονα νερά τρεχούι µενα θερμά καί ψυχρά, είς εκροών δερμάτων. Λουτρά, Ητούς, Κεντρική Θέρµανσις (καλοριφέρ), Τηλέ- φωνον, Μπουφές. Αίθουσα αναµονής. Έπίπλωσι: καί ρουχισμός καινουργής. 'Ακρα καθαριό- της Υπητεσία προθυµοτάτη… Τιμα΄ι λογικαίκαί λίαν συγκατσ|Ξατ…αί διά τούς μονίμευς. ΄!ηλ)µατα ΞΕΝί]΄Δ- ‘POYZBEM. ΤΗΛΕΦΩΝΟΗ 53-413 Από τήν κίνηση της («'Ενώσ. 'Ελλ.Λογοτεχνών» -΄'Ελλήνων Ammu- την τελευταία 'Η "Ενωση χνών> έσηµει΄ωσε, κατά περίοδο, την πάρα κάτω κίνηση: 1) 'Επραγματο΄ποίησε εκδροµή στην "Ελευσίνα κατά τήν οποίαν ώμίλησεν ή κ. Θ. Σειραδόκη κι, απήγγειλε χορι- κά άπό άρχαίας τραγωδίας 6 κ. Θ. Τράγκας. 2) "Εδωσε μουσικοφιλολογική γι- ορτή στό "Θερινό Κέντρο «Λεµονιες» κατά τήν ότι-Ταν ιΞ]μίλησαν ό πρόεδρος τής 'Ενώσεως κ. Δ. I. Ιι(ι;ιλογι-:ρόπου΄ λος, καί ό 'Ακαδημα'ι'κός κ. Σπύρος Μιλάς. 'Απηγγέλθηκαν διάσορα ποι- ήματα. καί ό όμιλος των κ. κ. Μαρι- νου καί Αύηναίου έτραγούδησαν 'Α- θηνα'ι'κές καντάδες. 3) Στίς 3 Σ)βρίου στην τακτική. κατά παρασκειή, συγκέντρωση τής "Ενώσεως ώμίλησεν, 016 παραπάνω κέντρο.ό κ. Αντρέας Ζώντος περί τού Ζακυνθινά ποιητή Γιάννη Τσιλιμίγ- κρα (επί τή 1η έπετείω άπό τού θανά- του του) ποιήµατα τού οποίου άπήγι γειλεν ή κ. M0010 Δαβαρούκα.

… ται απΞνάις της Μητρο- πόλεως Φθιώτιδος. Είς τήν πόλιν μας θα έπανέ…λΘη καί & Ιερό-ορ- γήση είς 16v Μ.ητροπαλιτικόν Να- όν, δεν πρόκειται όµως νά περι- οδεύση είς τήν περιφιέρειαν. Κα- τά τον χρόνον τής τοποτηρητείας του θα άσχιοληθή ιµέ τήν τρέχου- σαν µόνον ύπηρεσίαν τής Μητρο- πόλεως, καθ' όσον ή ρύ3ιιιοις των γενικωτέρων ζητηµάτων ού- τής είναι έργον τού νέου Μητρο- πολ'ίτου ΈρωτηΘείς περί τής εκλογής τού νέου Μητροπολίτου Δη [.1111an- δος άπήντησεν ότι δεν γιωρίζει πότε θά γίνη αύτη, αλλά πάντως πρέπ-ι αύτη νά δραδ-ύνη, διότι άλλως δεν θά έγίνετο διορισµός pug». |Κατά τήν διάρκειαν τής ήμε- ρας έπεσικέφθιησαν 16v Σεβασμι- ώτατον ΄Αµι6ριέσιον διάφοροι φι- λόθρησκοι συ.µπολ΄ι΄ται καί έπιτρο- παι. 'Ο Μητροπολίτης Φθιώτιδος «. ΄Α-µ6ρόσιος είναι είς εκ των αρχαιοτέρων αρχιερέων τής Έκ- κλησίας τής 'Ελίλάδος. Έχει…οι>το- νήθη επίσκοπος 16 1911 καί διε- τέλεσε Μητροπολίτης Χριστουπό- λεως, Ναυπακτίας καί από 25€- τίας ποιµαίνει τήν περιφέρειαν τής Φθιώτιδος. Διετέλεσεν επίσης κατά καιρούς Τοποτηρητής τής 'Αρχιεπισκοπής 'Αθ…ηνων καί των Μητροπόλεων ΄Αικαρνανίας καί Θεσσαλ ιώτιδος. ΕΠΙΤί;ύΠΗ ΥΠΟ ΤΟΝ K- AHMAPXflN ΑΠΕΦΑΣΙΣθΗ NA METABH ΕΙΣ ΑΘΗΝΑΣ ΝΑ ΤΑ θΕΜΑΤΑ ΑΝΟΙΚΟΔΟΜΗΣΕΩΣ ΔΙΑΜΑΡΤΥΡΙΑ ΔΙΑ το KYIIPIAKON T6 Δηµοτιίκιδν Σιυμι6ούλιον Βό- λου, κατά τιήν νι.1κτε;ριινήν συνε- δρίασίν του, απεφάσισε τήν άπο- στοιλήν έπείγον.τος τηλεγραφήμα- τος προς τήν Γενική… Σιυνέλε-υσιν τού ΟΗΕ, διά- τ>οι΄) όποίου έκφρα- ζει τά αίσθήµατα αποτροπιασµού τής πόλεως διά τήν συνεχιζοµένιην κατιατιυράνινιηισιν τού ύπερηφάινου 'Ε'λ-ληνιικιού Κυπριακού λαού, άγω- νιζοµ'ένοιυ διά τήν ελευθερίαν του καί: ζητεί τήν λ.ήψιιν άποφάσεω'ς διιά τήν αύτοδιιάιΘεσιιν τής Κύπρον. 'Επίσης άπεφασίσΘηι ή άπω… .λή τηλιεγιραφή'µιατιος. διαµαρτυρίας προς τήν ΄Επιτιρο.πήν των Δικαιω- .µάτιων τού ΄Α'ιιιΘρώπου΄ διά τήν ά- πάνθρωπον µεταχείρισι-ν- .… Κυ- πρίων πατριωτόν έκ μέρους τού δυνάστου τής νήσου. 'Αρχοµιένης τής συνεδριάσεως 6 Δήμαρχος κ. Κλιαψόπουιλοςι είσηγή- θηι είς 16 I-up'Sa-OAII-ov τήν αποστο- .λήιν διαμαρτυρίας είς 16v OHE διά τήιν 6116 ":… Β...-Μ…… κατακρά- καί Ματ-αδυνάστευσι|ν τ'ησιιν τού λαού τής νήσου Κύπρου. (Ο κ. Δή- µαρχος προσέθεσε-ν, ότι 16 Συμ- δούλιιο'ν πρέπει νά ζήτήση άπό τά "Ηνωµένα "Έθνη να λιά6ο…υν από φασιν άπελευθερώσεωςι τής. Κύπρου από 16v 6άρ6οιριον ξενιικον ζυγδ…ν. T6 IIUIIIISOI'IMIOVI απεφάσισε… άκο- .λούΘως τήν αποστοιλήν τηλεγιραιφή- ιµατος είς τά συζητούνται 16 K1.)— 11pI01K6v ΄Η'ν-ωµένα1 ΄Έ0νιη, έδέχΘη &" πρότασιινι τού K. Πιετ:ροχείλου, ίνα ταυτοχρόνως αποστολή τηλε- ιγραφική] διαμαρτυρία προς τήν 'Επι=τροπήν Δικαιωμάτων τού ’Av- θρόπου. Η A'NOIKIOAOIMIHIIZ ‘AImokoéequ 6 κ. Κλαψόπουλος είπεν, ότιι 6 Δήµος όφείλει να δια- µαρτυρηΘή διά τήν έγκατάλειψιιν τής άνοιικοδοµήσεως τής πόλεως, ως πιροκύπτει- &… τήν είσηγητικήν ΞκιΘεσιν επι τού προύπολογισμού τού κ. ύπουργσύ ":… Οίκονομικόν. Είναιι γνωστόν, .προσέΘεσεν 6 K. Δήµαρχος, ότι αί πληγαί, τάς 6- .nquIq ήνοιιξεν είς τήν πόλιν 6 σει- σμός, δεν Έχουν ακόµη έπουλωΘή καί είνα… κοινή συνείδηισις, ότι 8" αποτελέση 6α-ρύτατον καί ένδεχο- 'μένς καίριον πλήγµα κατά τής πόλεως ή έγ-κατάλειψις τής άνοι- κοδομήσε.ωςι. Δέν είναι! ινοητδν νά κλεισθή 16 θέµα διά τή:ς χορηγή- σεως be τού τρέχοντος προύπολο- γισµού τού ποσού ":… 80—90 έ- κατοµµυρί.ων δραχµών. Περαιτέρω 6 κ. Δήμαρχος άντέ- κρονσε το ψληιναφήμΜα διαφό- ρων άνευΘύνων, ότιι 6 Βόλος ξτυχε ηρονοµιιακής έ… µέρους τής Κ:υ6ερ- ινήσεωςι µεταχειιρΞσεωςι -καί' απέδει- g: µε αριθµούς, ότι τοιαύτη με- ταχείρισιΙς δεν ύπαρχει. T6 Δηιµοτινκόν Συµ6ούλιον κατέ- λ!ηξε, πιρέπειι να διαµαρτυρηΒή καί το ζητήση τήν αύξησιν τού κονδυ- λίου τού άναγ;ραφοµέ-νου είς- 16v .π=ρούποιλογ'ιισµ-όν ύπέρ … σεισμο- πλήκτων. Τούτο δύναται νά γίνη κατά τήν συζήτησι'ν τού προύπο- λογισμού. 'Ωσαύτως πρέπον νά καταγρα- φούν αί ζημία… τού σεισμού τής 2ας Νοεμ6ρίου καί νά χορηγηθούν (EYINEXEII‘A είς τήν 4ην σελίδα) Η ΜΞΘΑΥΡΙΑΝΗ ΔΙΚΗ ΕΠΙ ΦΟΝΩ ΕΙΣ το KAKOYPI'IOAIKEION ΒΟΛΟΥ οι ΚΛΗΡΩ0ΕΝΤΕ! !ΝθΡΚΟΙ ΜΗΝθΣ ΜΑΡΤΙΟΥ Μεθαύρι:ον Hagan-mum είς το Κακουργιοδικείον τής πόλεώς μας θα όκιδιικασιΘή ή ι΄.ιπόΘεσις τού Κων- σταντίνου Μιχ-α.λι;τοάινου ή Κων- σταντάρα, έν: Βαµ6αικούςι Φαρσά- λων, κατηγορουµένου, ότιι ιµετέχων όµόίδιος τού Σούρλα, μετά τού ό- µοχωρίου του Δηµητρίου Καρ6ού- νη, -έΦόνιευσε 16m Νικόλαον ΄Αιµπα- τζίδην, έκ Πειραιω- Σηµειωτέον, ότι 6 Καρ6ούνηςι Ξτ!υχεν αµνηστίας. ΚΛΗιΡΩΣ Ι'Σ ΕιΝΟΡ KQNI "Υπό τού Πρωτοδικείου πληρό- Θη|σαιν οί κάτωθι ως όνορκοιι μη- νός Μαρτίου: Α΄ περιόδου τακτικοί: Γ. Ροδί- της, I. Πανταζής, In. 'Ιωάινου, Ν. ι'Πεκόπο=υλος, Τ. Βλαµόπουλος, Δ. ΄Αιργιυρόπουλος, Δ. Ζωγράφου, Κ. Γεωργιούλας, Θ. Δρόσος, Σ. Μπο-ρ- λότος, .N‘. Κοµνός, Κ. Λαδογιάν- νης, Α. Μοσχο6ίδης, I. 'Ανω":- σίου, 'Ελευθι-ρία Ματσάγγου, EI- ρ.ήνη Ματσώλη, Νίκατ-ερίνη Μαρ- yaw-1019M, Μαρία Παπαγεωργίου, Δήµητρα Πιολυκόιρπου. 'Αιναπληρωµατ…οί: A. Κατσαν- "III/11g, Γ. Μακρής, Ι. Καραγιάν- νης, |. 'Μπορνόζης, "1. Τσαλιαπά- τας, E. Παντελίδης I. Μάργαρης, Δ.. Κεοεµαλής, 'Ηλέκτρα Παπαγεωρ- γίου, Ρίτα Μοστχο6ίδου. Β΄ περιόδου τακτικοί: Ν. Μανω- λόπουλος, K. Μακρής, Π. 'Ιατρού, Γ. Ζάµπαλος, Σ. Παπαγιαννοπού- λος, N. Παπαπαναγ'ής, Δ. Πέτρου, Γ. Μιχαηλίδης, Γ. Πλατιάς, Κ. Θεοδοσίου, E. Walpaic', Γ. Κόμιξ»- της, Μ. Καλαγιάς, N. 'Αποστο- .λόπουλιο-ς, IN. Γουρηιώτης, Θέκλα ιΠαι=δοπούλου, ΄Ιαµή'νη: Μαρκογιαν- νοπούλ-ου, Μάχη Μπαδ-ρά6ου, "…Ελ- ληι Μαγιουλά, "Ελένη Ξηραδάκη. 'Αιναπληιρ-ωιµ'αιτ ι…κιοιί1: Ν . ιΠαι 86- πουλος, Π. Καρούνης, Α. Σταμα- τάς, Γ. Ρήγας, AI. Ζαχαρόπου- λος, Σ. Κορακάκης, Μαρία Νορ-λί- δου, Μαρίκα Παπακώστα. [ΧΧΧ πρός δήμοσίίευαιν είς τήν 01356- λως αναμιχθείσαν είς τήν ανωτέ- ρω ΄ιστορίαν τοπική… συνάδελφσν, ενώ 16 όρθον θά ήτο ή κοινοποί- ησις νά γίνη προς τήν «Θεσσα- λίαν». Πάντως, ε'κ τού εγγράφου τού ύπουργεί-ου προκύπτει ότι είς 16v Nou6v Μαγνησίας διετέθη… διά πα ραγωγ|κά Έργα 16 τρίτον των πι- στώσεων, που διετέΘησαν διά τήν Λάρισα. 11 ίΕ|1Ι]ίΡΠΙ 111" 1011110" FIIIIIIIIIIIIIIIIIII IIIIIIIIIIH (Ο ύπουργός Προεδρίας τής Κυ6ερνήσεως κ. 'Κ. Τσάτσος, µάς απέστειλε 16 κάτωθι έγγραφον: «Είς 16 φύλλον ύμών τής 7.2. 57 όποστηρίζετε ότι διά τής ύ- ποχρεώσεως των επαρχιακών ρα- διοφωνικών σταθµών, όπως άνα- ιµεταδίδουν 16 πρόγραμμα τού Ρ. Σ. Μη… καί περιορίσουν μόνον είς δίωρον τήν µετάδοσιν τοπικού προγράµµατος, ()1 10m- κοί ραδ. σταθµοί ούσιαστικ κως ικα ταργούνται. >>Σ&ς πληροφορώ ότι ή ίδρυσις τοπικών ραδ. σταθμών ένα έχει σκοπόν. T6 νά γίνεται ξακουστός είς κάθε γωνίαν τής Έλλάδος 6 ραδ. σταθµος ,Αθηνών, διά τζιν οποίον καί επιδεικνύεται ζωηρά το ενδιαφέρον των κατόχων ρα- διοφώνων. Διά τούτο κα= καισ- 6άλλεται προσπάθεια πλήρους ραδιοφωνιΜη-ς «δικτυωσεως» τής χώρας ϊ »Αί δύο ωραι τοπικού προγράμ µατος κρίνονται απολύτως έπαρ- κεΤς». ΥΠΟΔΕΙΞΕΙΣ KAI ΠΑΡΑΠΟΝΑ ΄Αναγνώσται μας διατυπώνουν παράπονα, διότι, ενώ έχορηγή- πετ r" κ"ά1|'καΐ&τιν'τωτοσ θησα-ν φορολογικαί απαλλαγαί είς τούς µεγάλους επιχειρηματί- ας, έ ακολουθούν oI‘I μισθωτοί νά πληρώνουν 16v φόρον µισθωτών ύπηρεσιών, καίτοι είναι γνωστόν ότι οί μισθωτοί Ξχουν αίσΘατιθή περισσότερον 16v οίκονοµι-κάν άν- τίκτυπον εκ των σεισιµών από οί- ονδήποτε άλλον. " Μία ύπηρεσία τουριστική έχει τοποθετήσει πίνακας έξω από τήν πόλιν καί εντος αύτής, πού δεικνύουν διαφόρους διευθύν- σεις τής περιοχής. Δυστυχώς, δέν ύπάρχουν πινακίδες πού νά όµι- λούν περί Τσαγκαράδας, Ζαγο- ράς κλπ., ενώ αί κωμοπόλεις ού- ται είναι από τάς πλέον τουρι- στικιάς τού Πηλίου. " Πρό καιρού είχε ανακοινω- θή L'rrr6 τού ύφυπο»υργού Συγκοι- νωνιών κ. 'Καραπιπιέρη, 6m % προσληφΘούν νέαι τηλεφωνήτριαι είς τον ΟΤΕ Βόλου. ΄Εκτοτε πα- ρήλθεν αρκετό διάστημα καί παρ'" όλον ότι 16 Τηλεφωνικά Κέντρο-ν Βόλου με τήν τεραστίαν του κί- νησιν έχει 16v μικρότερον άρθ- µδν τηλεφωνητριών, ούδεµία πρ:΄>σ ληψις εγένετο. Θ ΣΚΥΛΟ! TOY ΔΑ!ΚΛΛ0Υ ΕΔΑΓΚΑ!Ε ">" ΠΡθΙΔΡΌΝ ΤΡΙΚΑΛΑ, 19. ("Γ-ού ανταπο- κριτού ιµας).- Είς 1.6 χωρίον Μεγάρχη ό σκύλος τού διδασκά- λου τού χωρίου έδάγικασε τόν πρό εδρον τής κοινότητος, όστις ύ- ποδάλλεται ήδη είς άντιλυσσικήν θεραπείαν. νικοί, γραφείς καί άλλοι υπάλλη- λοι θεωρούνται ούσιαστικώς ώς απολυθέντες, "Ως έικ τούτου δεν έχουν δικαίωµα ύπογραφής ούτε δικαίωµα ελέγχου είς τάς ανέγει- ροµ.ένας ή επισκευαζοιµέινας οίκί- ας. Πολλοί σεισιµ-όπιληκτοι, πού ήλθαν είς 'Βόλον από τήν ύπαι- θρον διά νά λάδι)… τάς δόσεις των δανείων των, ήναγκάσΘησαν νά επιστρέψουν είς τά χωρία των ρ …ο. τάς όποία-ς το χιορηγηθΞντ…α ξό- νεια έχρησιιµιοποιήΘησαν διά ακο- πούς ξένους προς τήν ΜΜΜ- µησιν. TA AANEIA AI’ AHIO‘GIHIKAI "Οσον αφοράτάςδια;αρτυρίας ότι δεν χορηγούνται δάνεια διά τήν έπισκευήν αποθηκών, έγνώ- σθη, ότι ή αρµοδία πρωτα έ- χει ήδη περιπτώσει 16. έλεγχον ,δυδιάσΘη είς 16v κ. Νοµάρ- χην καί τού επέδειξε σχέδια οί- κοπέδων κειμένων εντός σχεδίου πόλεως καί είς διάφορα σηµεία αύτής. '…Παρεσχέθη ή δια6ε6αίωσις, ό- τι ή σχετική προεργασία 06 6— λοκληρωΘή εντός των ήμερων, δ]- στε ν' &ρχίση 16 συνταµώτερον ή χορήγησις τής ένισχύσεως των 5.000 δραχµών διά τήν αγοράν οίκοπέιδου. IHIIIEII Νίκ- IIIPIIIIH III IHII IHIIIHIIIIIMHEIH II IHIIIHIIIIH ΒΕΠ EIIEII EIIIIIIIMMIPII Η…" IHIII HI IIIHHIIIIIH IPIEIHPIIII III IHMIII & II IIPIIIHIIEEIE 'O αρχηγός τού Δημοκρατικού Κόµµατος καί Βουλευτής τού Νο- µού µας κ. Γ. Καρτάιλης, .π…ροέόηι χθές προς αντιπροσώπους τού Τύ- που είς τάς. ωάτωΘι δηλώσεις: «Είς. τάς δηµο-σιευΘείσας εκθέ- σεις τού πιρούπολογιιισμού 1957, εµφανίζεται, ότι: διά τήν άντιιµετώ- πιουν ":… αναγκών ":… σεισµο- τιιλήικτων περιοχών, 16 Δηµόσιον οι: διαΘέαη το ποσό το… 260: έκα- τοµµιυρίων. ’EKI των 260 αύτόν έ- κατοµιµυρίων, νά διατεΘή διά τήν περιοχήιν µας κατ΄ ανώτατοι."ι όρων | 'Υπάρχοιυσαιι οίκίαι έν Βόλω πρό τα… σεισµών 1955: Μεϊο-ν όπομ-είνασω άΘ΄ιικται µετάι τήν 211'11‘1956 ποσόν 90—100 έκατοµμυρίων αριθµός αυτός των 90-100 &; τοµ-μιυρίων ανταποικρίνεταιιι άλλως τε καί προς 16 πρόγραμµα πού έ- ξήγγειιλε 16 ύπο-υργεΐ:τ Οίκισμού && τήν αποκατιάστασ.. ":… σει- σµο.παΘων "έν τού σεισµού τού 1955. Είς αύτό προ6λέποντ-αι 1.000 άρωγαί κατασκευής διά 16v Βόλον καί 400 διά τήν ύπαιθρο… διά τήν πραγµατοποίησιν "… 6- ποίων απαιτείται δαπάνη… 50—60 εκατοµμυρίων δρχ. Περαν αύτών όφείλιει νά καλυφθούν α΄ι έν και- §£IIKa1aaKI:-uui καί έπι|σκευαί καί τα γενικά εξοδα άνερχόµενα είς 30% Ούτω καλύπτεται 16 συνο- λικός διατιιθέµ…ενον ποσόν των 90—100 εκατοµμυρίων. 'Η ά…- µετώπιισις αύτη 'άφίνει εκτός παν- τός ύπολογ-ιισµ'ούι τάς ζηµίας πού ι΄ιπέστη ή .πό…λιΙςι {K τού σεισμού τής 2ας .Νοεµ6ρίου τού 1956 καί ΄έν ‘l’lIVl' µέτρω καί ή ύπαιθρο.ς. Δια …': ύπολογι-σθή ή άπαι|τουμέιν…η δα- πάνη διά τήν άντι|µετώπισ.ιιν τε… …… τής 2ας Νιοεμ6ρίου, παρα- Θέτοµεν το κατωτέρω πίνακα. Κατασκευαί περατωθείσαιι ή |4187 !! έξΕλίίξΕΙ 3.255 Μεί:'. ο-ίκίαι δι" όνοιικιαστά.ς µή πιρούπιαι…οχσυσα1 … 2.800 σεισµών: 700 ...... 2.555 11.387 Έ-. σκευαί περατωΘεϊσαι ή ε'." εξελίξει: 3.571 Μείον εκ ":… |ε'ιινι.ιτέιρ(..ι χρή- ζ:υσαι έπνσιοευής λόγω σεισµών 2)11)!195ό: 1.000 ...... 2.571 Πρ:γραµµατιιαΘεΐσαι άρωγαί :… 16 1957 διά Βόλου ...... 1.000 6.126 Μή προγιριαμματιισθείσαι έ- Ήι'σΜευαιί καί -κατασ.κευαί Βόλου: 5,261 1 1 .387 1 1. 387 ΣΗΜΕΙΩΣ|Σ: Αί σηµειούμεναι είς τον πίνακα κατα σκευαί καί επισκευαί προέρχονται &… στοιχείων τής έκθε΄σεως επί τού προύπολ-ογισμιού τού K. Έξ παντού έµφαίνεται',, ότιι το σύνολα; των επισκευαστέων ή &- νοιικ…οδοµητέων οι…" ανέρχεται είς 5.711 περίπου καί τούτο μετά τήν άφοίρεοιιν καί τών 1.000 νέων &. ρωγων, τάς οποίας προ6λέπει 16 πρόγραµμα άνοι:κο!δο µήσεως δια 16 I967. ’Ec‘zv ύπολογίσωµιεν Ένα µέ- σον ΄όρον ε……ωω - κατασκευών 45:000 δρχ. κατά οίκιοδοµήν, δε- δοµένου, ότιι ό τελευταίος σεισµός "έπληξε κυρίως 16 IKév1IpovI τής πό- λεως, ένα αί προηγούμενου κατα- ο'…ιυαιί άφεώρουν μονορόφουςι οί,- κίας ως επί το πλείστον, το ά- παιτηΘησόµενον ποσόν ανέρχεται είς 2'57 6Kcn1oppII'IpIa περίπου. EH: αύτιά όφείλιοµεν νά προσθέσωμεν: θη6αίου. ΄Αποκατάστσσι'ν αποθηκων, έργο- στασίων, 6ι|οτεχνικων εργαστηρί- ων, δημοσίων καί δηµοτικών K11I- ρίων 45 εκατομµύρια. Σύνολονι διά τήν πόλιν τού Βόλου 300 περίπου έκατοµµύρια. Είς αυτά όφείλομεν …. προσθέσωµεν περί το 10 έκα- τομ=μύρι'α εΙσέτι πέ;αν … 400 νέ- ων dopey-IBM, ":… πµ6λεποµέ'νων ύ- 116 τού προγράµµατος διά τήν ύ- παιιθρον τού Πηλίου καί λοιπ'ής= πε- ρι|φιερείας Μαγνησίας. "Αν είς αύτά προστεθούν τά γε. νικά Έξοδα, -άνερχόµεια κατά: πο- λύ μετιριοπαθή ύπολογ…ιισµον είς 40-50 έικατ…οµµύρ:α, 16 1roa6v πού όφεί.λει νά Μα……" ο Βόλος καί ή περιοχή του διά τήν αποκα- τάστασιν τών σεισµιοπλήκτων ά- νέρχεται είς 350—360 εκατομµύ- ρια, πέραν -- τονίζω — τού πρού- πολογι…σΘέντος προγράμµατος τού 1957. 'Οφείλει 6 Βόλος να ζητή- ση άµέσως τήν έπίσημον κατα- γραφήν τόν ζηµιών τού σεισµού τής 2ας Νοεμ6.ρίο-υ, διότι ή μέχρι τ-ούΕιε άρνιησις τής Κιιι6ε'ρνήσεως νά καταγ-ράψη τάς ζηιμίας αύτάς σωστών ΐχειι να παιρακιάμψη το αί- τήµατα ":… ζημιω'θέ'ντων έξ αύτού. Οιί Δήμοι, αιΙ Κοινότητες καί όργα- νιώσεις όφεί-λουν v61 κινηθούν δρα- στηρίως. Έάν 16 .παιραμελήσουν, Θα είναι όπεύ|Θυνοι τής εξαφανί- σεως τής πόλεως». AI ΕΙΣΦ0ΡΑ| ΤΩΝ ΣΕΙΣΜ0ΠΛΗΚΤΩΝ 'Ο διευθυντής τού ΙΚΑ Βόλου κ. Μάρκου µας απέστειλε έγγρα- φον είς 16 όπσΐον αναφέρονται τα εξής: «Είς απαντησω σχολίου σας δημοσιευ6έντος είς το φύλλον τής 13)2)57 τής Έφημερίιδος ύμών σχετικώς μέ 16v ύπολογισ…µόν των είσφορων δι' οί-κο'δο.µιικάς έργα- σίας (συµπληρωματικός, 006:1- τίσματα, κουφώµατα κτλ.), έχο- μεν τήν τι=µιή=ν… νά γνωρίσωιμεν ύ- µ΄ι'ν ότι συµφώνως το Κανονισμό ««Περί τρόπου ασφαλίσεως παρά τι?) Ι.Κ.Α. «:… απασχολουµένων είς οίκοδοµικά-ς ή τεχνι-κάς έργα- σίας προσώπων» διά 16v καθορι- σ.μδν των …καταΘληπέων είσφορων λαµ6άνεται ύπ' όψιν ή συνολική αξία τού έργου ή αναγραφομενη 0|Κ0Δ0ΜθΥΝΤΩΝ ΠΡΟΣ TOI. K. A. είς 16v προύπολογισμάν τον έγ- κριΘέντα επί τω σκοπό) τής χορη- γήσεως τής κατά νόμσν αδείας ι'.…- 11I6 τού οίικείου Πολεοδοµικού ί'ρα φείου». |Κατόπιν των ανωτέρω δηµι- ουργείται 16 ερώτημα: Έφ' ό- σον κατά τήν έκδοσιν τής αδείας 6 οίκοδομών κατα6άλιλει 51000— ράς είς 1-6 ΙΚΑ καί διά τά σο- 6ατϊσματα, το κουφώµατα, τάς ύδραυλικάς έργασίας κ.λπ., δια- τί ύποχρεούται κατά τήν κατα- σκευήν αύτων νά πληρώση {K νέου 16 ΙΚΑ διά τάς εργασίας αύτά-ς; Δεν % έπρεπε είς τάς περιπτώσεις αύτάς 6 κατασκευα- στής των κουφωµάτιων, των σο- 6ατισµάτ-ων κλπ. νά µή πλιηρώνη εργοδοτική-ν είσφοράν πρός 16 I‘KA; APXAIOZ ΤΑΦΟΣ ΠΑΡΑ ΤΑΣ ΓΛΆΦΥΡΑΣ 'Ο πρόεδρος τής κοινότητος Γ Μωρά… όµως… είς τον κ. Νομάρχην, ότι είς τάς ι΄Γπωρει΄ας τού λόφου τού χωρίου του, όπου έκειτο άλλοτε ή ακρόπολή; άνευ- ρέΘη όπου τού Αντωνίου Βούζα, ό όποί-ος είχε µετα6ή διά να συλλέ- En ρ΄ιζεςπουρναριών,άρχαΤοςτάφος. Κατόπιν έντσλής τού κ. Νο- µιάρχου µετέ6η επί τόπου δ άνα- πλ…ηρωτής τού έφόρου 'Αρχαιοτή- των καθηγητής IK. Λαδογιά-ννης, ό οποίος διεπίστωσεν ότι πρόκει- ται περί πηλίνου τάφου, αναγο- µένου είς τήν Μ…υκηνα΄ι'κήν ή τήν νεολιθιικιήν έποχήν. Έντός τού τά- φου εύρέθ-ησαν µόνον όστά. T6 μήκος του είναι 1,92 µ., 16 πλά- τος 0,45 μ. καί 16 δάθος 0,35 ιµ. 'Υπάρχει πιθανότης νά Amara απόφασις διά τήν διενέρκειαν αρ χαιολογικών ανασκαφών είς τήν έν λόγω περιοχή… …. ν ξ- ίας ιελ- ρων έτι… ;γά- 1811— ίας .λήιν αλ- σε τήν γνώµην, ότι πρέπει να ά- ποµακρυνΘούν οί στρατηγοί, οί 6- 116101 δεν είναι είς Θέσιν .… παραι- κολουθήσουν τήιν σύγχρονον έξέλι- ξιν .… πολεµικών µεθόδων. Είς τά σχέδια τής είσδολής είς τήν ΄|ταλίαιν καί Γαλλίαν, 6 2013— κωφ προέ6λεπε καί τήν κή;ρυξινι είς 161g χώρας αι΄ιτα-ς γονικής απερ- γίας δια να παραλύση ή στρατιω- τι-κή των κινητοποίησις. ΜΟΣΧΑ, 19.- 'Ο ραδιοσταθ- ξύ αλλων καί το εξής: «Οί Ιμπεριαλι-σταιί κινούνται δια να ανατρέψουν τήν ϊσορροπίαιν τ-ώ.ιν σοσιαλιστικών χωρών καί νά έπι- 6άλουν είς αύτας κυ6ερνήισεις άν- δρειικέλλων από προδότας καί &… ποστάτας, όπως ήσαν 6 Μπένες, 6 Nc'xy-Ku καί αλλοι. Οιί ,Αµεριικαινοί Ιµπεριαλισταί, είπε…, έξαικολουθούιν v6 κινούνται διά τήν έξαπόλυσιν ένας ατομικού πολέµου, &… αί σοσιαλιστικά δυνάµεις δεν θά Θετικής οίκονοµίας. καί έτόνισιεν, ότι. ή Ρωσία είναι µέγας παρά- γων είρήνης. ΤΟ ΖΗΙΤΗ.'Μ€. ΤΗΣ ΠΑΛΑΙΣΤΙΝΗΣ BAZIIFK‘TQN, 19.— 'Ο πρόε- δρος ΄Αϊζενχαουερ έπι'στρέψας. τήν έσπέιραν, σιυνη,ντήθη μέ 16v K. Ντάλλεςι 816 16 ζήτημα τής ίσ- ραηλοαιιγυπτιαικήις διακοπές. σινι αύτήν, τυροσε'Βεσεν, η A'Iy'u- πτος ούδετν δικαίωµα θα ε΄χη … έμιποδίση τήν ε΄ι'σοδον των 136001- των πλοίων είς 16w κόλ.πον τής )Αικάμιπα. Τό ΄Ισραήλ ακόµη πρέ- πει να όχι] τό δικαίιωµα χρησιμο- ποιήσεως τιήςι διώρυγας τού Σουέζ μετα τήν έικκαθάριισίιν της. Τήιν Δευτέρου 6 πρόεδρος ΄Α'ι'- ζενχάουειρ θα όµιλήση έπί τή 15η έπετιείω τής ιδρύσεως τής Φωνής της AIuaplIan. ΗΤΙΙΙΡ0ΣΩΙΙΟΣ ΤΠΕΣΤΗΡΙΞΕΗ ΕΗΘΕΡΗΙΙΣ ΕΙΣ ΤΟ" 0. Η. E. ΤΟΥ ΚΥΠΡΟ… Η… … ΤΗΝ ΜΝΗΜΕΣ... ΗΤ… ποινικό… 1111111211101 9111111111 11111111 πιετιιιιιιιιιιπ 11111111111 ότι πρέπει νά γίνη έλευθεριώτ.ερον τό Σύνταγµα Ράντκλιφ, απέρριψε τήν ι'δέαν περί διαμελισμού τής νήσου, αµίλησε περί τής ανάγκης απελευθερώσεωςι τού Μακαρίου καί έτόνιισεν, ότι ιείς τήν νήσον 60010- μόζσνταιι όλιο*κιληιρωτιικαί µέθοδοι Βίας Απέρριψε τόν ίσ'χιυριισµόν τού ύπουργού Αποιικιων, οτι η Κύ- προς είναι σπουδαία στρατιωτι- κή 6άσι-ς καί είπεν, ότι δύναται να χρησιιμοποιηθή ως δάσιςι τού ΝΑΤΟ. 'Απαντών 6 ύφυπουργός 'Αποι- κι…ών, ίσχυρίσθη, ότι ή Ενωσις τής Κύπρου µετά τής "Ελλάδος, ύπό τας παρούσας συνιθήκας. Θα έξη- µιούργειι αίματιοχιυσίαν' είς όλην τ.ήν νήσον καί πιθανώς σύρραξιν 'Ελλιάδος — Τουρκίας. 'Ωμίληισε περί τροµοκρατών καί περί τού &. δυνατού έπαναλήψεως συνοµιλιών μέ τόν Μακάριιον, διότι ούτος. ύπο- 0111016131I τήν 6ίαν. Τέλος είπεν, ό- τιι 6 διαιμε.λι.σιμός τής νήσου Θεω- ρείται δυνατός, μολονότι δέν απο- τελεϊ τήν καλυτέραν λύσιν. Τελικώς ή Βουλή δια ψήφων 307 έναντι 2‘53 διέκρινε τήν πολιτι- κή…ν τής κυ6ερνήσεωςι ιέπί τού Κυ- πριακιού. ) καί τήν ΄Αγγλίαν δια φιιλικήν λύ- Μετα διακοπήν, έπαναλη.φθείσης Κύπρο… έξεταστικής έπιτροπής. 01I'v τού ζητήματος. Συγκεκριµέ- τής σι!ζητήσιεως, έλα6ε τόν λόγον ΑΘΗΝΑΙ, 19.- "Ο ύπουργός 50€ νως, έζήτ.ησεν από, τήν έλληνικήν 6‘ Βρετανός αντιπρόσωπος κ. Τύπου κ. Τσάτσος. ιέπεκοιινώνη.σε U- =κιυ6ορνησι'ν να άσκηση,όλη-ν 1111 έ- Νοµπλ, εκφράσεις τήν καταπλη- τηλεφωνικός µετά τού έκ τών 1m:- 10'1— 1111pIpo11I'v111g είς την Κύπρον 816 να ξίν του 51' όσα 6 κ. ΄Α6έρω'φ είπε λών τής έλληνα-κής αντιπροσωπείας … καταστη δυνατή ή κατάπαυση περί έπι6αρυντ-ιικιών- στοιχείων, τα είς τόν ΟΗΕ κ. Α. Στράτου, 6 6- "? τήιςι δράσεως τής ΕΟΚΑ. «Δέν δυ- όποία κατέχει ή έλληνιική κ-ι:6έιρ- ποίος Kai! τού µετιο6ί6αισε τας JCU 116111180, είπε, να ανεχθώµεν 110(1- νησις κατά τώνι Βρεταννικώιν ά.ρ- πρώτας έντιυττώσεις. σχετικώς .µέ ίας ζεις τροµοκρατίας είς οίονδήπο- χών. τήν δηµιαυργηΘείσαν ατµόσφαιιραν πο? τε…μέρος τού κόσµου καί 6 κόσµος ιΟ αντιπρόσωπος τιούι Καναδά ιείς τήν Πολιτιικιήν ΄Επιτ:ροπήν τού ":… έχει 16 δικαίωμα να γνωρ'ίζη 16g ύπεστήριξε τήν άγγλιικήν όποιων ΟΗΕ καί τας χθεσινας όµιλίας 361- πραξειις αύτας». καί συιέστησε τήν "σε"… τού των αρχηγών των αντιπροσωπειών ΄Εκάλεσεν έν συνεχεία τήν Με- ψευδοσοντάγµατος καί] ό Φιλιπ- Ελλάδος Αγγλίας καί Τουρκίας. γαλη:ν Βρεταννίανι v61 αναγνωρίση πίνος αντιπρόσωπος συνέστησε φι- ΄Ως έδηλώθη σήµερον αρµόδιας, γο,ν 16 γεγονός, ότι 6 λαός τής Κύ- λικήν Μπιν 816 διαπραγµατεύσεων. ή Κυ6έρνησις, σύµφωιως πρός τας ,Α"" προ-υ έπι'θυμεΐ τήν αύτοδιάθεσιν. 'Ο Σέρ6οςι αντιπρόσωπος έκη,- έπαγγελίας της, δίδει τήν πολιτι- 1mg «Εαν, είπεν, ή δρεταννιική κυ6έρ- ρύχιθη αναφαινδόιν ύπερ τού Κυπρια- Κήν µαχην δια τήν Κυπριακήν ύπό- να νηαις έχω αμφιιδολίαςι καί θεωρεί κού λαού καί κατήγγειλε τήν άγ- θέσιν µέ πίστιν καί 6ε6αιότητα, "Η?" 16 περί αύτοδιαθέσεως αίτημα ως γλικήν τροµοκρατίαν. ότι 6 τη… θά απολήξη είς προώ- τη,ς τεχνητόν, γνωρίζει κάλλιστα κατά Αύριον θα είναι ή πλέον αποφα- θηισιν τού δικαίου αίτήµατος τού λευ- ποΐον τρόπον δύναται να έξακρι- σιστική ήμέρα δια τήν συζήτηση… Κυπριακού .λαού. …" δόση τήν γνώµην του, ε΄ι΄τε 816 τού Θέµατος. Θα όμιλησουν οί αν… ΙΘ΄?" τής διεξαγωγής δημοψηφίσµατος, τιπρό:ωποι Ρωσίας, )Αµιεριικιής ΛΟΝιΔ|ΝΟ|Ν, Ι9.- Κατα τήν νη- ε'ι΄τε δια τής αποστολής έπιτιρο- καί αλλοι, ενδέχεται δέ 6 ΄Αµερι- απ-οψινήν σι)ζήτησιν τού Κυπρια- πιή)ς τού Στέµματος». κανός {xv-11111060161100 να ύπο6άλη κού είς τήν αγγλική… Βουλήν, 6 6m- r‘pé— Είς 16 τέλος τής οµιλίας του ίδιικιόν του σχέδιιον έπιιλ-ύσεως τού τ'ιπρόσιωποςι τών ,Εργατικών K. νυν… 6 αντιπρόσωπος τής Κεύλάνης έ- Κυπριακού. Γκάλαγκιαν είπεν, ότι ή ΄Αγγλία ; ά- ξέφρασε τήν εύχήν, όπως ή Έλ- ’Ev τώ μεταξύ, οί "Άγγλο… κα- δέν πρέπει v6w έξαναγκάση τούς 5ρ0- λας καί ή 'Αγγλία έπιδιώξουν τήν τα6ά)ευν λυσσαλέαν προσπάθειαν Κυπρίους να παραµείνουν είς τήν ι'ηύ- έξει΄)ρεσιν ίδίας λύσεως είς τό ό- &… να µή γίνη δεκτή ή έλληνιική αύτοκρατο;ρίανι ύπό τήν απειιλ.ήν οι… *λον. πρόδληµα. πρότασι…ς περί αποστολής είς. τήν τής ξιιφολόγχης. Περαιτέρω είπεν, ΤΗΛΕ|΄ΡΑΦΗΜΑΤΑ III ΤΗ ΠΑΡΤΥ… ΤΗ" ΙΙΥΙΙΡΙΩΤΙ ι'……"… ΤΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ κας … «: ΙΙΡΙΙΤ0ΥΗΕΙΙΙΙΗ ΕΙΣ ΤΗ ΣΤΡΑΤΟΠΕΔΑ ιι…- …. £11}- των έπαρχιακών κέντρων απέστει- Γιων - λαν τ ιλ'ΣΥ αφή στα π ός τ'ιν Κυ- … ΦοΒεΡΑι mom/1111102 Δ… Δε…οφγΛ4κΩΝ να...;… &. &… ...!... &… 1:1- τύρονταιι διά τήν έγκαταλειψιν τής ίνας ΛΟΙΝΔ.ΙιΝ-ΟιΝ, Ι9.-Δύο τέως δεσι:ο- 6α.λον διαίως τούς κρατουµένους από Méomg Παιδείας καί ζητούν τήν… λή- έτι" φύλακες στρατοπέδου κρατουιµένων είς τούς Θαλάµ:υ.ς των καί απειλώντες ψιιν μέτρων ύπέρ αύτής καί τήν της τήν Κύπρον κατήγγειλαν είς Λονδίνου 6131061; ιδια τών όπλων τούς ώθησαν επί καταιΒο.λ,ήν έπιιδόματος! 6ι6λιοΘή- Η & ότι BIpInowvvo‘I στ.ρατιώται συιµπεριωέ- τών συ,:µατοπλεγιµάτων, προκαλέσσντες κής είς τούς έκπαιδευτικιούς. rrpo- ιροντο κακώς πρός τούς κρατούμενους τόν τραυιµατιισιµιόν πολλών εξ αύτών. T6 " µέ καί τούς έκτι΄ιπουν ιµέ τούς ύποκοπά- µαρτύριόν των έκράτησεν επί 1:196:0- ΕΤΕΚ! ΠΕΝΤΑΔΥΜΑ … νους τών όπλων των ενώ ΕΚιειντο επί τού Ipuv. Έπίσης 16 έγγραφα αναφέρει… ΔΑΔ. ΑΠΕ.ΑΝΕ του εδάφους. OIi δύο ιδεαµοφύιλακες είναι 6 ("πως σκληρός καί απανΟρωπονς 11,06- —— ερο- Ουίλλιαµ Ού΄ιλικοιµ, 49 ετών καί 6 Ντέ- ζεις των Βρεταννδν στρατιωτών. HTO HPOBATINA! ! "+…" Τό Τούν, 37 é'rév. 013101 όμίιλησαν σή ΛΕΥΚΩΣΙΑ, Ι9.-Είς τήν Λεµεσόν _ "…… ιµερον πρός τούς αντιπροσώπους τού έπε6.1.ή3η σήμερον άπαγόρευσις τής κυ- ΤΡΙΚΑΛΑ, 19, (ΤΟύ ανταπο- 23€ Τύπου κατά τήν …ι5ιάκειαν΄ σόι-κής συιγ- κιλοΜία,ς"ικαθ΄ όλην "τήν ή鵴φαν καί κριτού ,µας).- Eig τό χωρί"Ν &." κεντρω:εας εις 111v 801M111; των ,Κοινο- νύκτα δι΄υλους τους .'Ε,-λιληνας ιΚυπρι- Βασιλική µία προ6ατίνα ΤΟύ Σ. τητων, οργανωθεισ'ης υπο του Εµιγα- ους ηλιικιιας 12-21 ετων. Το µετρον .. , , , . …. ολι- . - , , , , ." , . . , . . Δελη εγεννησε πενταδυµσ, αλλα παρω δουλευτού «. Μποεκγουαιη, προε όλης"… κατόπιν της απεριγιας η όποια . . , , , ;ξΞΐ δρου τής κινήσεως δια τήν έλευθερίαν έκηρύχθη Εκεί. το: έν Λομωσώ καταστήµ μετα τον τοκετον 'εψΟφησεν' Κυ- ταν αποικιών. ιμστη έκλεισαν σήµερον ένξι οί ιµαΘηταί άρ- -'ιΑµ»φότφοι οί δέσιμοφόλακες…,έ΄π'&ι-. .τ5τν σχολείων απεστάλησαν'είς"τας (ξί- ΕΝΑ: ΜΙΚΡΟΣ δια- ζω :lg τούς δημοσ:ογ;έ…ς αντιγρα- κίαςτων. 0'1 έργέται δεν …-.5ον :: |Π"ΤΓ" ΕΝΤΟΣ ΣΚΑΦΗ! 6v. φα εγγράφων &…5ει……όν…ν 16g =σ- το στρατιωτικά έργα των "Ανν…- " .. , moi ταγγελοιμένας πράξεις. Είς τε. αν…, Είς ", ΑΑ, 19. (Του ανταπο- των, το όποϊα απιεσταληισαν είς τόν OHE && "Με: 110 g) .— Eig Τό χωρίον ….- …ά να χρησιµοποιηθούν κατά τήν συζήτησ;ν Δύο Η; ετής Εύάγγε,λος Kup- "ΙΒ'-1 τού Κυπριακού, αναφέρεται µεταξύ Θ.- τίσΙΘησαν αλαΘών τής προσοχής :λων ότι τήν 24qu ΣειπτΘµ…6ξίου πως; ριφΘείσης . του, ικατέπεσεν έν'Υδς ιρήθηοαν αναταραχαίιµετα-ύ τόν 0 ναντίον Ι18ξ , ., .. κρατουμένων τοΞ΄ στρατοπέδου Κοκκινο- x ΄ ήν o .… | ηρους υδατΟς και έ ; τριιμνιθίας. OIi Βρεταννοί στρατιά… & ρι΄ου “IBM . ! ΓΔ" "|"! ΤΗ! ΤΙΜΗ! Β' ΕΝΕΡΓΕ|Α| ΤΗΣ ΕΝΩΣΕΩΣ "*" "Μ……" ; o — "A- I * 19.- 'Ο ύπουργός τής ΒΘΛ0Υ Δ .Α Τ 0 Π Α Σ Τ Ε , .. τμπδβι΄ου προήδρευσε συσκέψεως && ||, κτηνοτρόφων δια τό ζήτημα τής αύ- ωσις - ξήσεως τής τιµής τού γάλακτος …. ΜΕΤΑΒΑΣΙΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΕΙΣ ΑΘΗΝΑΣ και … ………… προιόντων. τόν . 'Η σύσκεψις Θα έπαναληφθή αύ- 32: Τό διοικητικά συµόούλιον τής Ένώσεως θα .έπισκεφΘοιΞν ως…" µετά τής Ένώσεως Γεωργικών Συτε- 16v αντιπρόεδρον "Έ 1Κιυ6Ψνήσ€' ΑΠΕΙΛΟΥΝ ΝΑ ΚΛΕΒΟΥΝ ως. ταιρισμών Βόλου είς τελευταίο… ως K. ΄Αποστολίδη-ν-, τόν ύπουρ- τ. κΑτΑιτ"ΜΑτΑ τα" :1I εν συινεδρίασίν του έξήτασε τήν γόν Έμπορίου κ. Παπαλ…ηγούραν .- 'ερον δυσχερή κατάστασιν τού H001:— καί τας αρμοδίας ύπηρεσίας τού ΑΘΗΝΑΙ. Ι9Δ-Έν τής Γενικα Σν- Ξτης. ριωτηρίου καί συνεζήτησε 16g έ… μπουργείου προς τούς όπο΄ιους ν0µψΐνδϊσς ΄Επαγγε-λιµατιόχ καί 8…- ; &" νεργείας είς τας αποίας {1111661}.- 96 εκθέσουν τήν δηιμιουργη9είσαν "Ξ"… Ε?λαδΐς α""ΐ'…Ψ ο", Ο π?" ","… λεται να προδή; ή 'Ένωσις, προ- α'.αφορικώς µε 16 έργο(πάσιον ΐΜ"…σ""Ρ "ΤΘ", … αΞ΄µοξ… ξ…" 1 6- , . ' … . . , . . , . οτι αφορα την επιλυσιν των εκικρ=ειμων κειμενου να 6ελτιωΘη η θεσις καταστασιν και θα ζητησι:>…ι την . , . , , . . . κριι- … . . . … - , . αιτήµατα" της τσξΚ.ως των δεν αφινει "…- του ιεργοσπασιου, δια να …κατα- ληψιν ρι|ζικων ιατρών; Ως πλη- …… Με… ά……) τό …εί…µ… ών …… ,τής στη ΄δ'υνα… η λειτουργια το… ροφορουµεΘα, Θ' εκπρόσωποι της τασ1ηιµάτ.ων καί των [Εργαστηρίων τής "Ως γνωστό, είς, το ε'ργοστάσιεν Ξνώσεως &; ζητήσουν συγκεκρι- χώρας… "Η "πο….……η ""Μη Με {111m— προσκο,µίζεται πρός παστερίωσ.. µένος τήν δια τής νομοθετικής ό- κλάδου οι": "γέλιο" τήν μετα.προσιεχή πάν έλαχίστη ποσότης ιάγελαδινού yd- δού ε΄πι60λήν τής ι΄ιποχρεωτικής Τετάρτη" πρός "πριν άποΦάσεως. Κα- λακτος, περί τας 1200 6K. ήμερη- παστεριώσεως τού γάλακτος 8.61 - ' Μα σίως, ενώ δια να συνεχί…] τού: να καταστή δυνατή ή συγκέιτρω- || ΕΚΤΕΛΕΣΗ γΕξΐ- τήν λειτουργίαν του καί να Ξυ- σις είς τό εργοστάσιον 671010111— ΟΔ|ΚΩΝ ΕΡΓΩΝ ' ' νηθή v61 ιδώση ί.κ…ανοποιητικήν τι- ρου τής παραγομένης ποσότητος — μήν είς τούς αγελαδοτρόο:υς αγελαδικού γάλακτος. ΑΘΗΝΑι|". 19— (Ο, ι…0νργδς {Al πρέπει να επεξεργάζεται ήμερη- ————— ' . Μινσκ"… Εργων Κ- Ραλλης' Σέξ- 11m …… 4 …. περίπου στα… γά- ΣγΝ>Σ.Μοε El: KPOKION 332%? ξΐζα;ξ;ςζή…έ Wax-tog. …' Ε|ΚΤΕΛΕΣΙΝ Μ…; ε,"? .… Ρ μ… … …… . , … , , ς το προγραμμα του η &" … συµδουλιον της Ενώσεως ΚΟ|ΝΩΦΕΛΩΝ ΕΡΓΩΝ τ|ρΞΧ.ςγιτος| τέτοιας… Μεταξύ …'"… α' ?" έλα6εν απόφασιν όπως αναχωρή- EI’Ig τό χωρίον Kpé-KIOV 'ι'δρύΘη περιλαµ6άνΠ… ;, Με… τρ…άλ… ?" σουν τήν Κυριακήν είς 'ΑΘήνας συνεταιρισμός διαχειρίσεως χόρ- — ΄Ιωαιννίνιων, διατεΘέντων 30 έ- 1κΞΞζ 6 πρόεδρος τή-ς Ένώσεως κ. του. τά "έσοδα τού συνεταρισμού κ…9µµνΡίωγ. Τό δειξει" Φίλωνα πως Μπ6ζας καί ο διευθυντής αύτής ε'κ τής ένοικιάσεως της χορτονο- πολι," 3 €ΚφΟµµ…ν……. & οδο; σι…ζ κ… Β. ΄Αγγειλόπουλος δια να προ- μιής Θα διατίθενται δια τήν έ-κτε΄- … αΡ'%Ιςέ;ο ΐΣζ; Τω ,.ΐξμ'" Iowa δούν είς 0x§1IIK6géwpyaiag παρα λεσιν κοινωφελών "έργων είς τό -ηςτρ…άλ… 2μοµ έ……μμυρϊωΐ ης ς, …. τοις αρµοδιοις. Οι εκπροσωποι χωριον. ιίγιµα ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ" IYNEAPION ς "," |Α ΞΕΝΟΔΟΧΩΝ ΥΠΝΌΥ σε: AEN οι EflITPAflH H ΚΥΚΛ0Φ0Ρ _ …. - ΑΘΗΝΑΙ, Ι9.- AI‘ipIIov αρχί- ιιΕΩΝ πετΡΕΛΑιοκιΝιιτΩΝ ΑγτοκιΝιιτΩΝ …. Συνεδρίου ξενοδόχωιν ύπνου µέ Θέ- … µατα: Τουριστική ξενοδοχειακή πο« IV 10" λιιτικ', ένοικιοστ΄ . ν, ΄π λ- Κέν- ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ ΕΕΝΖΙΝΟΚΙΝΗΤΩΝ μ……"ή στέγη,…ρζζζ,…ζζΐΐή… 1ιΞΜα φυσµα καί Ταμιείον Συνταξιεως, Ε.… Δ." ΑΘΗΝΑ", 19-- Είς "ΤΜ Έ]Φη- ν.ή:,-ων δημοσίας Η ϊδιωτι…κι"ιτ Χ'Ρή' Τό Συνέδριον θα διαρκέση έπί ; "Ο" μερίδα τής Κυ6ερ'νήσεως (τεύχος σεως, καθώς καί .… ψο.ρτηγών αύ- δµήµςρον, έκλήθησα… & νά 110001- 0 την B' ά…). 44) δηµοσιεύεται… 61111900— τιοκινή'των ίδιιωτιιικιής' χρήσεως, &… στο… είς από οί bnoupyoi καί σις τού ύπουργού Σ>υγικοιινωνιών δύο τόπων, συµπεριλαμ6ανοµένων, οί αρχηγοί 113v κομµάτων. ναί Δηµοσίων "'Εργων, && τής 6- καί κατω, 8161 πετρελαιοκιινήτων. ποίος εικάζεται. 8" άπαΥΟΡΕύ"… Τό." Φωτό", "αγορά"… έξω" ΠΑΡΑΤΑΣ|Σ Ε=0ΦΑΗΣΕΩΣ " έφεξής πρήγησις αδειώ- καλος…- σαν…": τα νεα =ι"'.:«ίνητα, το ό- ' | είπε είς Η;€ι:τικα τετού=.σι-.΄ιγ .… της |ξ=:κ::εζσεως "ΤΕ ΟΦΞ|ΛΩΝ ΤΩΝ ΑΓΡΟΤΩΝ " ΕΙ!ΠΡΑΞ|Σ ΤΗΣ ΕΝΟΡ|ΑΚΗ! ΕΙΙΌΘΡΑ! ΚΑΘΥΣΤΕΡΕ| AGH'NAI, l9.— Τό ύπουργείο'ν …. Dixon/01111112111 δι΄ έγγ.ράφου του πρός τας Μητροπόλεις τού Κρά- τους παρακαλεί όπως: γίνουν cm- στάσεις είς τά έ…κλησιαστιικα συµ- 6ούλια ταν ναών καί αποστείλουν 16 ταχύτερον. τάς; είς χιειρας των cimrpd§zlg έκ τής ένο.ριαικής είσ- φόρας είς 16 δηµόσια ταµιεια κα- θεός καί πίνακα .… καθυστερούν- των τήν καταδολήν τής εισφοράς. Βάσει τού τελευταίου νόμου περί αποδοχών τού έφηµεριακού κλήρ:υ, τήν έιοριακήι είσφοραν 6110131165:— vow να sic-11001110121: τού λοιπού το ταµεία τού δηµοσίου, ως δημόσ:οι έσοδον. Η είσπρσξις όµως καθυ- στερεί λόγω τα] ότι 16 έκκλησια- στικα συμ6ούλια «:… ναών δέν &… πέστ-ειιλαν τα ανωτέρω στοιχεία είς το δηµόσια ταµεία. AI ΑΠΟΖΗΜΙΩΣΗ! ΔΙΑ ΤΑΣ ΥΠΕΡΩΡ|Α! ΑιΘΗ'Ν.ΑιΙ1, Ι9.-4Π'ρός όλα 16 ύπουρ- γείου από…… Εγγραφον τού όποιω- Γγαι? τών Οίκονοµικών, είς 16 61toiov &- ναφέρεταιι ότι είς παλλάς ύπηροσίας Ina- ταΕαλιλεταν είς τούς δηµοσίους {1110171- λήλ-ους 1'1 κατ' αποκοπή… ύπερωριακή &. ποζηιµίωσις, χωρίς όµως ούτω. να προσ- φέρουν ύπ:ρωριακήν έργασίαν 40 ωρών μηνιαίως, ή όποι΄α καί πρέπει v6 πρα- .γιµατοποιήται «στα τας απογευιµατινάς ώρας καί "όχι έν συνεχεία τής ποιου-Ώς ιέριγσσίας, άλλως θα ανακΙλιηθή ή διστα- .γή περί χαρηγήισεως τής αποζιηιµιώσεως δι' ύπ:ρωιοιακήν εργασία… .… …κι…" ΛΕΙΨΥΔΡ|Α! Με τα! ΑΘΗΝΑ: ΑΘΗΝΑΙ. Τ9.-Πιλιηιροφορούιµοθα ότι τας τελευταίος ήιµέι…οας επ…… αλλε- πάλλιηιλοι ιουνεννοήσεις των αρµοδίων υπηρεσιών καί τής "Εταιρίας ιΥδάτων 1816 τήν αντιιµ:τώπιοιν τής δημιουργου- ιµένη.ς καταστάσεως 6K τής συνεχιζόµε- νης ικαθηιµερινώς ιµιειωσ:ως τής ποσότη- τας τα."ι ύδατος τής λίµνης τού Μαρα- Μπος OI'I ova-Ixtqaeév1eg, έν όψει τής ανοί- ιξεως καί τού Θέρους, μελετούν τό έν- δεχόµενα τής έπι6ολής µέτρων είς τήν κατανάλωσιν τού ύδατος, εφ» όσον θά συνεχιαθή ή ανοιµ6ρία. ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ Η ΑΠΕΡΓΙΑ ΤΩΝ ΦΡΟΥΤΕΜΠΌΡΩΝ ΣιιινεχίσιΘη καί «θες ή απεργία τζιν ιφ.ρουτε;µιπόρ.ων, ή Ιότι'οία % λήξη σήµε- Ipov τήν έσ.πέοαν. Ει΄ις τήν αγορά τής "ο… ιµας έσηιµ:ιώιθιηι ιµιικρα "ελλειψη φρούτων τών ψυγείων καί άλλων σε… ιµ'εταψειροιμένων ΄οκ διαφόρων περιοχών. ιΚατα τηιλεγζ>άφιηιµα, εξ άλλου, ές ’A— θηνών, 1‘1 απεργία ουν:χίσθη καί χθές ύκεί με πλήρη έ.πιτυχίαν. Αύριι:ν απεργούν είς Κέρκυραν οί έλαιέμπεοοι, ζητούντεις- κατάρ- γησιν τού Φόρου 3% καί διαμαρτυ- ρόµενοι δια τήν εύνε΄ι΄κήν μεταχεί- ρισιιν των συνεταιρισμών ύπό τής ATE. Έπίσης είς τήν Μυτιλήνη.ν &: κλείσουν έπιί διήμιερον τα κατα- στήµατα των οί έλαιέµποροι δια τόν αύτόν σωστών. Ούτοι ζητούν έ- πίσης όπως ή είσαγωγή απορε- λαίοιυ γίνεται τοίς μετ-.ρητιοιςι καί µέ τρίμηνον προθεσμία… Η ΕΚΔθ!Ι! ΕΝΤΌΚΩΝ θΜΘΛ0ΠΩΝ ΑΘΗΝΑΙ, 19. —— Σήµεροιν 6 5101— κητής τής… Τραπέζης τής Ελλάδος θα αναπτύξη είς συγκέντιρωσιν έν τω έπιµιελητηιρίω το νοµοσχέδια…" περί έκιδόσεως έντόκων όµολογιών 16116 διοµηχανικών é‘rr1x21.p1'10:uv Δι αύτού επ: τρέπεται είς έπαυ- ι .ι.... I υμυµυιυ ιιµις …γι|μ…ιµ έλα6εν ό K. Πρωθυπουργός καί είς τόν οίκον του. 'Κυ6ερνητικοί κύκλοι, σχολιά- ζοντες τήν σηµερινήν… επέτειοι/, παρατηρούν ότι ή παρούσα κυ- όέρνησις, κατά τό διαρρε Οσον χρονικών διάστημα από τής άνο- δου της εις τήν Αρκάν. μέχρι σή- µερον, κατέστησεν Given-111v τήν παρουσίαν της είς όλα-ς 16g έκ- ιδηλώσεις τής ζωής Ούτως, είς 161/ τομέα τής εξωτερικής πολιτικής επέτυχε να προωθήση τό κυπρια- κόν έν μέσα ζωηρό… αντιδράσε- ων καί πλήθους διεθνών προστρι- 6ών καί. να τό προόάλη διεθνώς είς τοιοιύτον σημείου, ώστε καί ή 'Αγγλία, µε όλα τα µέσα τα 6- ποΤα διαθέτει ώς µεγαλη Δύνα- ιμ…ις καί μέ τήν έμπειρον καί ώρ- ιςιιςνµµ µιαν… να ιέκτελούνται είς όλόκ'ληρον τήν Έλλάδα. Εικατοντάδες εκατομ- μυρίων, ώς ιάττοδειικνύουν οί 11:111— σηµοι αριθµοί, διετέθησαν δια τήν όδοποι΄ί'αν, δια λιμενικά έρ- γα, 816 τήν ιάρδειυσιν χιλιάδων στρεµμάτων, δια τήν κατασκευήν γεφυρών, δια τήν πλαισίωσιν τής Παιδείας καί διά νοσοκοµεία. Οιί αύτοί …κυ6ερνητι-κοί κύκλοι ύποστηρίζουν επίσης, ότι αξιό- λογα επιτεύγματα τής «υ65ρνή'- σεως ύπήρξσν ή έξυγίανσις τής Οίκονομίας, ή σταθερότης των τι- µών καί πρό παντός ή πλήρης ί- σοσκιέλ.ισις τού προύπ'ολογισμιού καί ή έξασφάιλισις των αναγκαί- ων πιστώσεων δια τήν χρηµατο- δότησιν τού προγράμματος των επενδύσεων. "…." ,..ι.,….- πµ,-ι ΑΘΗΝΑΙ, 19— Κατα τήν Id- ποψινήν συνεδρίασιν τής Βουλής 6 δουλε-υτής 'K. Θεοχαρίδης, ικα- θως καί οί δουλευταί Κοθρής, Μι- χαηλίδης καί Λυμπερ΄ιιδης, απε- στήριξαν (Μπορώ των συνταξι- ούχων Καπνού Μαγνησίας δια τήν συµίπλήρωσ…ιν τής ασφαλιστικής νοµοθεσίας τού ΙΚΑ καί τήν &- πσκατάστασιν των αδικηθέντων. ‘O‘I υπουργός Έργασίας απαν- των είπεν ότι τα θέµατα αύτα Θα λυθούν δια καταρτιζοµέν0υ νομο- σχεδίου, Πολλοί δουλευταί ύπεστήρ:ξαν αναφοραν «:… αµαξηλατών δια τήν -λήψιν μέτρων πρός «Μ…-ώ- πισιν τής κρίσεως τήν οποίο… δι- έρχονται. ‘O υπουργός Έργασίας είπεν, ότι εύρίσκεται είς σχετιικήν συνεν- νόησιν µε τόν ύπουργόν Σίκα…» νωνιών 816 16 Θέµα τούτο. Είς αλλη… έρώτιησιν ως πρός τήν συγχώνευσιν των επικουρι- -κών καί κλαδικών ταµείων ό K. ύ- πουργός είπεν, ότι όσα ταμεία αδυνατούν να δώσουν τό κατώτε- ρον όριον συντάξεως % συγχωνεύ ωνται. Περαιτέρω 6 κ, Μπουρνι&ς εί- πεν, ότι ήχιθη είς τήν απόφασιν να τροποποιήση τόν νόμον 3239, 6 όπιοίος αποτελεί τροχοπέδην δια τήν αύξησιν των μισθών καί ήµε- ρομισ"3ίων. ,Απαπών είς ε΄ρώτησ.ν τού &… Μποξ… Σαράφη 8:6 Tau; ήσ;α.λ.- σμένο…ς Ελασσόνος είπεν, ότι c µικρός αρι8µός αυτό… 8611811443!- ολογεί 16v διορισµόν καί τρίτου ίατρο-ύ. 'Ο δουλειπής Βόλου κ. Πα- Η ΗΘΕΣΙΗΗ ΣΤΗΕΙΙΡΙΙΙΣΙΣ ΤΗΣ ΒΟΤΙΙΗΣ ΜΗΝ ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΙΙΙ" ΤΟ ΤΗΤΗΙΙΙΙ ΤΗΣ ΕΠΕΗΤΙΙΣΕΩΣ ΤΩΝ ΙΙ0ΙΗΩΗΙΙΤΙΙΗ ΙΙΣΦΙΙΙΙΙΣΕΩΗ Η ΚΑΤΑΡΓΗΣΙΣ ΤΟΥ ΑΝΐ€ΡΓΑΤ|ΚΟΥ ΝΟΜΟΥ 3239 τσαντας καί αλλοι έζήτησαν ό- πως περιληφθ'ούν είς τήν ασφάλι- σιν όλοι ιοί πτωχοί 6ιοπαλαισταί, oi οποία δεν έχουν έργοδότας, όπως είναι oi έφημεριιδ-οπώλαι κλπ. Έπίσ'ης πρέπει να προστα- τευθούν οί έχοντες είς τα 61671161— ριά των ένσηµα 2.500—3.000 καί δεν Έχουν δικαίωμα συνταξιο- δοτήσεως καί ίατροφαρµακευτικής περ ιθά:λψεως . ‘OI ύπουργ-ός Έργασίας παρε- δέχΙΘη ότι έπι6άλλεται ή ασφάλι- σις των ιμιικροόιιοπαλαιστών καί ότι παρά 16g δυσχερείας % κα- τα6λ-ηθή προσπάθεια ιδια τήν έξ- εύρεσιν ίκανοποιητικής λύσεως. Έν συνεχεία 6 κ'. [Παπανδρέου έζήτησε να προταχιθή ή επερώτη- σις .… τήν παροχή… μεγάλου δα- νείου είς τήν "εταιρίαν «Μέλισσα», ιδιοκτήτης τής οποίας φέρεται ως φιλικά πρόσωπον τού κ. Πρω- θυπο.υργού. ΗΟ ύπουργός IK. Τσάτσος είπεν, 6άσει τής σειρας προτεραιό- τητος πρέπει να συζήτηθ'ή ή έπε- ρώτησι-ς περί μέτρων είρηνεύσεως. 'ΕπαιοολουΘεΤ µακρά διαλογική συζήτησις των ικ.ικ. Παπανδρέου, Τσάτσου, ,Αλαμανή, 'Η-λιού, Κα- νελλοπούλου Τσαλδάρη καί τελι- κώς ή συζήτησις δια τήν εταιρί- αν Μέλισσω ώρΐσθη δια τήν Παρασκευήν… ίΟµ:λσζν 8:6 μακρά", τέλος, δια τό ζήτημα «:»… πολεμοπαθ&ν καί Θομ63πλήκτων οί δουλε 'ταί Π:στολάκης, Σπαής, Κανελλό- πουλος, Λύχνος, Εύαγγέλου και= άλλοι καί |λύεται ή συνεδρίασις 81’ ούρων. (ΣΥΝΕΧΕΙΑ έ… τής Της σελίδος) αρωγαί. Μετα τόν κ. Δήµαρχον ώμο.]… 6 K. Νάσος, 6 όποϊος είπεν, ότι ύ- πόιρχειι διάχιυτος ή γνώµη, ότι 6 Βόλος ηύνοήΘη, τούτο, όµως, δεν είναι ακρι6ές, διότιι έ… ":... ανεγερ- ο…… οίκψών µόνον 11000016v 20% έχουν αποπερατωθή, αί δέ 6116ho1- 1101 είναι ήµιτελ'είς. 'Η Κυ6έιρνη- σις, προσέθεσε, δέν 1111110:sz v6 μας έξοφλήσι…1 µέ 400 έκατσµιµύρια, καθ' ήν στιγµήν αί ζηµίαι 6111:0— δαίνο-ιΜ τό "& δισεκατομ'µύριον καί me’ ήν στιγµήν χάριν τού Βό- λου έφορολογήθη αγρίως 6 'Ελλη- νικός λαός. KO κ. Μπαλλής είπεν, ότι τα δάνεια είναι ανεπαρκή καί πρέπει να αυξηθούν, οφείλει δε να σνα- χισ6ή μέχρις όλοκληµ3σεως ή ά- νοικοδόµησις. κ. Πετρόχειλος προτείνει να συνδυασθή ή ένέργεια τού Δήµου μέ τα έργοστάσια καί το αλλα θέ- µατα, άλλ-' ή πρότασις αύτή άν- τιικρούεται| ύπό τού κ. ΄Αλεξίου, φρονούντος, ότι 6 Δήµος πρέπει να ήγηιθή τιήν φορώ/ι αύτήνι τής ικιιι νήσεως &… τήν όλοκλήρωσιινι τής ανοικοδομήσεως. ΄Οιµιλούν .έπί τού θέματος οί κ.κ. Καράμπελας, Στέφας, Σακ… κής, "Αδαμόπουλος, Μωραϊτοπού- λου, Πρωτόγειρος καί 6 πρόεδρος κ. Στουρνάρας καί τελικώς λαμ6ά- νεται απόφασης, δυνάµει τήι'ς ό- ποίος να μετα6ή είς Αθήνας έπι- τ.ροπή έν! τού Δημάρχου ικ. Κλα- ψοπ-ού…λου, τού προέδρου τού Δη- μοτικού Συ'µι6ουλίουι κ. Στουρνα- ρα καί τού έκ τών συµ6ούλων τής μειοψηιφίας κ. Ζήση, δια να κατα- 6άλη ως δεούσας έπί' τού θέµα- τος ένεργείας πλησίον τής Ku- 6ερνήσε-ως. Α=Ι ΛΑι'|'ΚΑΙ AFOIPAI T6 Δημοτικών Συμ6ούλιον απε- φασιισε τέλος τήν ΄ι΄δρυσιν καί λει- τουργών λαϊκών αγορών έικάστην Τ;ρίτη;ν, Τετάρτην καί ιΠέμπτην έκ περιτροπής" ιε΄ιςι τούς χώρους οι) τα… πεζοδροµίων τού έργοστασίου Μιεφσούτ, 6) .… πεζοιδρομίων τής 68ού )Αναλήψεως παρα τόν ναόν καί γ) είςι τόν χώρον τού 'Οξυγό- νου, ως καί τήν ΄τέλεσιν αγορας κατά Σά66ατιον είς τήν συνοικίαν Παλαιών. Κατα τήν έναρξιιν τ.ήςι συζητή- σεως τού έν λόγω Θέματος διαγνώ- Η ΧθΕΣΙΝΗ ΣΥΝΕΔΡΙΑΣΙΣ ΤΟΥ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ σθη 16 11p01K11IK6v τής έν τών 811- 110111de11 συµιδούλων Νλεξίου, Εύαγ- γιελοπούλου καί Σακκή έπιιτιροπής, ή όποία π.ροέτοινεν ως χώρους δια τήν τέλεσινι τών λαϊκών αγορών τήν όπισθεν τού έργοιστασίου Μ.εφσούτ πλατείαν, το έξάµετρα πεζοδρόμια τής 6800 Αναλήψεως καί τόν χω- ρονι των πεζοδροµίων τής. πλα- τείας |Μακιρυνίτσης. Επίσης… προς τεινε τήν διατήρησιιν Kat-1111M ένί- σχυσιν τής αγορας τών Παλαιών. Κατα τήν έπακολουΘήσα…σαν συ- ζήτηση… 6 K. Δήµαρχος προέτεινε v6 γίνωνται λα'ι'ικαίι αγοραί μόνον είς τήν Ανάληψιιν καί είς 16v χω- ρον έπί τής 2ας Νοεµβρίου παρα τό έργοστάσιον Σταματοπούλου 'Ο K. Χασάπης .ττροέτειιν-ε να γίνεται αγορα δίς τής έΒδομάδος, ήτοι έκάστην Τετάρτην καί Με- 601011 είς… Παλαιά. 'Ο κ. Στέφας ύπεστήριιξεν, ότι λαϊκή αγορα πρέπει να γίνη καί είς τήν πλατεία-ν έκείθεν τού έργο- στασίου Μιεφσούτ διά την έξ-υπη- ρέτησιιν τιών κατοίκων τριών συνοι- κισµών καί τα… παραγωγών των πέριξ χωρίων. 'Ο IK. Μακρής ύποδεικνύει αντί τής πλατείας τόν χώρον .… πεζό… δρομιί αν α.ύτή|ς. 'Ο κ. Νλεξίου ιανιατττύσσειι τούς λόγους, δια τούς όποίουςι ή έπι- τροπ.ή κατέληξα είς τούς ύποδει- χθέντας παρ, αύτήςι χώρους. 'Ο K. Φαιφίτης προτείνει όπως λαϊκού αγοιραί ιγί'νωνται καί εΙς τόν "Αγιον Κωνσταντίνο… όπου ύ- πάιρχει κατάλληλος χώρος, διά. να δοθή κίνηισιςι καί είς 16 σηιµείον αύτό τής. πόλεως. ‘0 K. ΜπαλλήΙς, διαφωνών πρός τας προτάσεις] τής έπιτιροπής ύ- ποστηρίζει τήν, έ… περιτροπής τέ- λεσιιν λαικ6ν άγοιρων καί προτεί- νει όπως ή έκιλογή. των καταλληλο- τέρων χώρων γίνη έν συινειννιοήσει με τα οίκιεϊα αστυνοµικά τµήµατα. ‘QpiWnaav ακολούθως, έκΘέσαν- τες τας απόψεις των έν σχέσει µε τήν όργάνωσιν τών αγορών, έξυ- πηιρέτησιν των παραγωγών, στάθ- 110110111 των ζώων ":, παραγωγών κιλπ. οί κι.ικ. Πετρόχειλος καί Πρω- τόγειρος, Καραµπελαςι καί Μπου- κοιι6άλας. … Τελικώς έλήφθη. ή έν ά…… &- ναΦεροµένιη απόφασ.ις καί 6111:430- σίσθηι ή διεύρυνοις' τής έπιτρο- τής ιδια ":… K.IK. Μπουκου6αλα καί Μακρή. ΤΟ ΖΗΤΗΜΗ ΤΟΥ ΕΗΟΙΙΙΙΟΙΞΤΙΙΣΙ0Τ an ΙΙΙΙΡΙΙΤΙΙΘΗ ΤΟ ΙΣΠ… ΕΙΙΙ ΕΠ ΤΡΙΜΗΝΟ IO 1.: πω…": u- ιψνι ς! Κόµµατα… διασκε- πφιιπατεί …οαί ό,τι πός στο τό ότι δεν ς, όπως & "καθηγητής, ιο:Βόνει, δεν κατανα- οαιά Μία, δεν γη- ;, δεν πεθαίνει… {I}! I έργο είναι… µεγάλο… η! Δέν φαντάζει, &… Μαιν είς τήν κίνησιν ανισιµού, είναι… αθόρυ- 5έ-ν απολογιίζεται. :Kai ιι στο περιθώριο. 'Αλ- ν πρέπει νά ξεχωίζη & παιδιά του σέ καλά "& …ιδιά. ΄Εξ ίσου I πρός όλα καί νά µοι- λιλά &… τον πάλιν γιατί είναι µέλη δικά πόδες του. Kai πρέπει ιιά Κια, σου."; στή θέ- α σπάθη. καί παρίσα- πρέπι:ι τήν εργασία, τούς άλλους συναδέλ- , ιγ.ιατί στάθηκαν καί ιός καί &… τής οίκο- τιό τυχοροί … mag Δέν τούς φΘονούμε, . τής ζωής είναι… τερά- ραπονώιµ;Θα γιατί δέν [πείς &… ιµιόρου ςτής 1Io : ιςτ:ιΑλάχιστον µέ αύ- ως καί γιατί ε΄ι΄ιµεΒά ή- τής …ηλ…ής Μπαρ- Ιδιιιοή µας πνευματική 11111111 11 .-.,... ……… ΠαραπονσύιµοΘα γιατί ή πόδια µεγάλη μάννα µας, ή Πολιτεία, δόν (Ni-111nm ότι καί ήιµείς διαθέτουµ: δύναµιν, τήν όποι'αν οι: θέλουµε νά χρησιµοποιή- πιούµε, γιατί είµεθα οί πνευµατικά λει- τουργοί αυτής Ναί ως :"… τούτου θόλου- µε νά ίστάµεθα ύπ:ράνω τόν όναξιο- πρεπειων, διότι τό πνεύµα πάντοτε σταται …… τής ύλης καί τήν κυ6ερ νά ανέκαθεν καί τήν ύποτάσσει. Είναι καιρός πλέον ή Πολιτεία νά σικεφΘή ρα: ω……… καί νά &… τήν ένταξ- πουσσ Ιλύσ'ιν οι" ςτό ποιλυιθρι΄Λλιητον αυτό Εκπαιδευτικό Θύµα, πού ιλέγεται Μέση Παιδεία. "Εως πότε Θά απορρίπτεται στιν:χδς καί κατά κανόνα µέ …ηΘι- στη. διάθεση κάθε αίτηση έπιαύ.σεως τού διαπαιδωτιικσύ ιμας προ&λήματος; Τέλος τους 1161: 06 ει…ίζωνται oi λειτουργοί της; Πρός Θ!εού1 Δέν Μαν άλλα «µέσα κατανοήαεως, πιό πολιτιαιενα καί πιό ισυνετά &… τήν απεργία; Είναι άνόγκιη. νά όποεπώµο΄Θα ήιµεϊς οί πνευ- ιµατιιωί ήγέται τής νεότητας, οί επι- στήμονες, οί mam/111d ":… παιδιων τού ιλαού ώς άπν:ιιλάς καί νά καταφεύ- γωµεν είς απεργίας; Είναι πρέπον νά έξι.>Θούιµιιθα είς άπογνωσιµε΄νους άπεργια ακούς αγωνας γιά νά πετύχουν-ε κάθε φορά τό Gimp vac, γιά νά µας …- ψωµί.… ή Πολιτεία τίς αναμφισ5ήη- τος Επιστηµονικές Ina: ανάγκες καί νά ιμάς ιµΕΜχ:ιριισΘή κι' όµς"τς ιµέ τήν ίδια «κατανόηση, …. καί τούς άλλους,- ΑΥιΡ.10'Νι: 'Η συνέχεια. ΕΣ ΠΜΣ…" UFO! TOY ΚΑΘΗΓΗΤ0Υ κ. Κ- ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΙΟΥ Ii κρατικού …ού'πολο- κάθεται γιά τή Μέση I.v έπιτΜει τήν ού- ιιών θέσεων τόν καθη- ρνηισις τ&ν πτυχιούχων διορισµό. Το χαµηλά momma“ δέν προ- …κι. Oi πτυχιούχοι cm: mi τριπλάσια, &) διόται, από τόν µισθό πού θά έπαιρναν άν ι… Δηµοσία όκΜίδωση. "ες Με αι'…'ις τί- πηΜµιένη µείωσις τού ιο,οένων καθηγητδν καί ξηισις τού αριθµού των ο…" συνεχιισθι"…ι ό ουθ ύ σύντοµα τά Γυιµνάισιά ήσουν από καθηιγητρίας. το, πρέπει νά προκαλέ- τύν άροδίων. "Αναοζοω τά 4 τελευταία χρόνια Φιλοσοφική Σχολή όποίους 668 ήταν θή- ι΄ι,ορ=νος, στό τµήµα 113v υ… 23 &». 96 θή- πιο…" σπουδων 4 app :mIa'rIuib στοιχείο τού λογίου … man-.ynnBv ιµι:νο πού …ψήθηκε ', προαγωγή καθηγητών 3 Γυµνασιόοχου. Στούς ος οί ιµισοί δέν αποδέ- >οσγωγή mi …' τούς πού δηµοσιεύτηκε στήν ; ιΚυ6ορνήσ:ως ή προσ- ιµισοί ζητούν άπω… I. Τούτο σέ ού53να άλλο ιι.κδ κλάδο ……ηµήΘη- ιετσιόή στή 06… τον ό 5ταν είναι ύποχ…µένος ι ένοί.κιι: 16 µισό του µι έ 16 άλλο μισό τα": ,μι- ταποΚιριΘή στις αξιώσεις : τής κοινωνίας πού Θέ- δεντικό όξιοπρυπή, κοι- min-10 καί συνεπή στίς …; τιικός ύ.όγω τού lineup προσέρχεται καί κρίνεται οιί άσπρότφα αν τήν κοινωνία παρά οί άλλοι δημόσιοι ι'…άλ Νηλ…- "Οιμως στ΄/ώς άµεί6εται όλη-γώ- τερο σέ σύγ.ιψιισιι πρός τούς άλλους συναδέλφους του δημοσίους ΜΜΜ- λουις. Παραθέτω ωισθοΙλογιικά στοιχεία από τρείς µόνο κλάδους: ιΓΜµ. Δ΄ Δ)κ.ός Βασ. µισθός 1.485 την. 1.705. , Ξίση:γητής: Δ)κός θα… µισθός 1. 705, τεχν. 225'5, εΙρηνσδίκ.ης 2.365. Τιμηµατάρχιης IA': Δ)ικός Βασ. μι- σθός 2.255, τ:χν. 2΄970, πρωτο3ιικης 3.520. -Ούσιαστικιή διαφορά δασικού μισθού καθηγητών ως πρός τούς άλλους (…αλ- ιλήλουις δέν «quart-119511111. ".Η. διαφορά πού …για ιµεγψθύνεται από τά πάσης φύσεως έπι'ιΞιό…ι…υ… πού Νιµ-ΜΜΜ oi αλλοι ΄΄πλήν ":… καθηγητ6ν. Oi τοχνιιιωιί όλάµ6αναν ως τώρα ε΄- πίδομα 1.000 περίπου δραχµών καί ά…", :… καί πές… 2 — 4.000. 01 iAlOlIKrn‘l’llKoi Μ:ι6άνουν επίδοµα περίπου 50.0 δρχ. ιΟί Δικαπικοί κλοιμ6άνουν επίδοµα δι 6λιοθήκης 40% όπ'ι τοί- ιµισθού των, δηλ. 1.000 —- 1.000 µηνιαίως. Χωρίς άµοιόαλία πολλοί θά έκπλήσ- σωνταιι ιµπροστά στήν άδιόισει!στο έπι- στήµη. των αριθµόν, …' αύτή rival ή αλήθεια. Γι' out???) σας έκαλόοαµε σήμερα στή συνόλευσί Luca: γιά νά συντονίσουμτ. τίς ένέργειιές mag. 'H Μέση 'Εκπσίδιευι.σις δέν είναι. θέμα πού αφορά µόνο τούς ικαθηιγητάς, (Με: κυρίως σάς, όποιο- δή'ποτε κι' &: κατέχετε θέσι στήν πολι- τεία καί τήν κοινωνία, πού ε1.-σΘ: γο- νείς καί φιλοδοξία νά δήτε τά παι- διά σας άρτια ιµοΜµένα πνευµατικέ- καί ψυχικά. νά σας διαβάζω"… ι-; νά διακρίνωνται σ' όλους τους του; 'ι.ς τής κοινωνικής διαόιώσεως. ΄Επιι6άιλιλεται κύριοι, σείς µέ τάς παραστάσεις καί τά ψηφίαµατά σας νά αξιώσετε &… τήν πολιτεία τήν στορ γή καί 16 Ενδιαφέρον για τή Μέση Πα:- δύο… 'Η "Evasion: σας ωρακπλ:ί, ως πρό- το δήµο: "… ενεργειών σας, νά ύπο- γράψετε σχετικό ψήφισµα διαμαρτυρίας πρός τήν ιΚυ6-έ…ονησιι. 1111…" :τα. '-O δρόμος Ζαγο- υτού Εγινε χωρωόδρο- : προοδεύσει ό τόπος; ωψθεϊ ή παρων"; >σελκνσουν κόσµο για ni παραθερισμό; I (111110“: Kai να έπι- ιορά δάνειον mi από "Ιδρυμα ακόµη γιά νά ιδιωτικά της Εργα καί ι-'σει τήν πλούσια γή δέν Επιτρέπεται ν' ά- =γορά στό σκοτάδι, 8- 3ο κοντινή απόστασι ή έγκστάστασιςι, c116 εύω νά έπανληθ'ιεύσονν ινίζονται γελώντας ο'ι ού φροντίζουν ά…": τώ- ροµηθευΘούν …λάµιπες… ικιαί γειά κακοί… Πι… ή ΔΕΗι θα δώσει φως καί Ιδίως στή 6000M- ρα καί ιστά άλλοι Πιη- (ωµά. οτε 16 φως ακόμη, το ζονται καί τήν κίνη- you oi διοτιεχινίες, τού πράγματα µπορούν νά ύν όταν ύπάρ.χει ή ο άπ΄ όλα ή Ζαγορά νι τόν Τουρισµό. "Ενα Ενα καλό καί ωραίο… Πολυμέρειιο, πρέπει ν΄ {you 16 άχρηστο Πο- c Τήνου. οί κοινότητες τού Πη- 100v όλα τά ζητήµατα ό καλό τού τόπου. '|- ι1χοµαι οί Ζαγοεριανιοί 9ήσουν μέ κάθε τρόπο "τα ν΄ απαλλαγούν &- Ιεοιμηινίες... πάσης φύ- ύ καταστρέψανε αισιο- v τόπο. Νά προσέξουν moi στό ζήτημα αύτό κτίσουν όλοι μαζί να IV τον εύλοιγηµένο τό- -ς χάρισε ή µοίρα γιά ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΕΙΣ THN BDYAHN TOY - HATZANTA MA ΤΟΠΙΚΑ ΖΗΤΗΜΔΤΑ 'Ο 6…λ:υτής κι. Πατσιαντάς κατέ- emu είς τήν 'Βουιλήν όρωτήσειις διά το κάτωθι ζητήματα: 1) Διατί Εφ' όσον ιµέ από…" τού ύπουργείου Παιδείας απαλλάσσονται τών τελ6ν έγγραφά οί σπουδαστσί τής ανωτάτης σχολής οίκονοµιιών καί ι…ριικ&ν όπιστηιμδν oi καταγόμενοι &… 1Iv σεισµοπιλήκτων περιοχων ΄|ο- νίων νήσων Θεσσαλίας καί Θήρας δεν απαλλάσσονται τούτου καί οί σπουδα- σταί τού Πολυτεχνείου, τής Παντείου καί τής 1Ανωτάτης Γεωπονικής καί ποίο: |μέτρο: πρόκειται νά λάθη ούτως ωστε νά ιµή έξαι,αεθούν τού δικαιοτότω ούτω"; πύεργ:τήιματος καί oi ανασφά- ξ- ιµπν… σπουδαστα'ι το"… άναψερθεισ&ν σχολών; 2) Παρ' ότι… Mame“ Ev Ετος καί πλέον …' όταν. κατεσικ-;υάσΘη τό «Κα… ραγιαιιί» τού Δηµοτικού σχώείου 'Α- γίων '.Α.ναργύ…οων («Καπαιυλιί» Βόλου δέν Eli-fiery ακόµη ": σιηµπλιηιρωµατική πίστωοις διά νά π:ρατωθή καί χρησι- µοποιηΘή τό διδακτήριο… ΄ιΕξ china τής καθυστερήσεως ού- τής Θα τά παιδιά τής συνοικίας πιε- ρίπου 4'50 ίιπο;μούνται νά πηγαίνουν είς τό σχολείο τής συνοιιιιιίας Κουφό- 6αινο. Παρακαλείται ό άξιότιιµος Επί τής 'Εθνικής Παιδείας ύπουργός νά µάς τηλιηιροφοµήση πές σκέπτεται νά &ντι.µετωπίση τήν σο6α…τάν κατάστασιν τού «διδακτηρίου 16 όποίον είναι 16 μό ναν :.1ς ιμίαν συνοικιών 4 χιλιάδων κα- τοίκων καί νά θέση τέρµα είς τήν τα- λαιπωρίαν των µικρόν αισθητό" αλλά καί «:… γονέων των. 'Εξ άλλου οί ατµόιΞιοι ύ.πουργοί ά- παντωντες είς σχετικάς όρωτήπις 5ου [Mu-16v ανακοίνωσαν είς τήν Βουλήν πιά ξξ6(: 1) Διά τήν όνοικοδό.µησιν τού δι- δακτηρίου τού Δηµοτικού Σχολείου Δι- "πηνίου Βόλου, & κατα6.ΒηιΘή προσπά- θεια, &… νά όνισ:,νΘή ή σχολική αύ- τού ΄Εφο…οεία in των πιστώσεων τού τρέχοντος οίκον. [τους. 2) 'Ξπαγγελατικήν σε…" όΞ-γώ αλοι:ιι΄…των δίνετε-. πώ- …ή- σας. Οί κάτοικοι ΈλειιθεροχωρΞ- ου &… εύρίσκουν λόγους να σάς εύχαριστήσουν, τόσον ύμάς, όσον καί τούς δι-καιοτάτους κ.κ. Μανω- λόπουλον, δικαστήν καί Τυρογιάν νηιν καί Πανέτσον, µέλη τής όρμο δίας επιτροπής, ο'ι΄τινες διά των συνεχών έκισικέψεών των είς το κτή µα καί άπό τάς ανακρίσεις ειδου- νειδήτων μαρτύρων κατέληξαν είς τήν δικαιοτάτην …τόφασιν άποικοι ταστιάσεώς µας καί έπεσα ή μού ρη καί κολασ:μένη εκείνη ΜτΙ άρίΘ. 26)56 απόφασις. >>΄Ηδη οί εχθροί µας καταφεύ- γουν είς 16 συµ60ύλιον Έπ:κρα- τείας, άλλο ήµείς "έχουµε μέ 16 μέρος µας 16 δίκαιον, σε: έ……- λεσθώμειν τήν "δικαιοσύνην των ά- νωτάτων δικαστών καί θά κρίνουν ασφαλώς το δίκαιον, (428) ’Ev 'Ελευθεροχωρίω τή 7)2)57 'Ο πρόεδρος Σ.Α.Α.'Κ. Έλευθεροχωρίου ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΖΑΜ!ΠΑιΚΑΣ Η ΔΡΑΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΣΚ0ΠΩΝ TOY B‘AEITINOY ΒιΕΛΈΣΤ||ΝΟ|Νι, 19.- Τήν ωλ- θούσαν ιΚυιριακήν καί µετά τήν Θεία λειτουργία… !! προσωπική δµάς Βε- λεστίνου- ιµέ (επικεφαλής τόν Μον Προσκόπων δηιμοδι>δάσικαλον κ. Χρήστο… Βσ6ύλιην καί έν …φγααία μετά τού νέου διευθυντού 102I 6‘Eiw Δηµοτικού Σχολείου Επλιεστίνοιι κ. Στεργίου Ήσ- σίκα, έπί κεφαλής τόν ψεγάλων τάξε- ων τού ανωτέρω σχολείου προέβησαν είς δενδροφύπυσιν 6040‘ δεν&ριιλλίων κο- .λωπιστιικ6ν, το όποία έτηΡαµιη!Θεύθη δ αυτή… ξοο…οος "κατά τού Δασαρχείου Λαρίσης. Τούτο όφυτώθµισαν είς τούς άνοιγέντας Maw; πρό 210ηιµώου ύπό ":… προσώπων είς τόν λόφον τής προ- τομής τού |Ρήγα καί είς τόν χε… πέ- ριξ τού Σταδίου Βελεστίνο… ιΣνµ6ολιιώς & Μτ:ύΒηισαν καί 10 κυπάρισ.σοι είς τόν Με… τής άσος Evan όγεννήθη & πρωταµωτύς τής "Ειλ- ληνικής 'Επαναστάσοως Ρήγας, είς µνήμην ":… ύπ.όρ τής '.Ειλπιθ:ιρίας άτε- λεσθι΄ντων I‘m?) το… "Άγγλων "Ελλήνων πατριωτων Καραολή καί Δημητρίου. Θά πρέπει νά συγχαρή κανείς τόν "ΕΜ… Προσκόπων …. Χρήστον 8066- 'λην ώς καί τόν Διω&ιντήν τού Δηµοτι- κού σχολείου κ. Στέργιο… ιΝασίικαν διά τήν πρωτοβουλία "και": awn—160mm είς &ν5ροφυτεύσΕις άσικεπδν Μόνον καί γε- …… διά τά διάφορα όκπολιιτιστικά Εργα πού γίνονται ε1ς τήν κωµόπολιν µας, κύριοι έμπνευσταί των όποιων τυγχάνωσι οί «πως… Γ. AI npnvnceemz ΜΠΑΜΠΗΣ": ει: κΑιιΑΔΑΝ Και" επίσηµα όνακοίνωσιν πρός τό πως… Γραφεία "Αντιπροσωπειών Μιτσναστώαεων ιν. Γ. ιΣαριιλ.ί'δη, καθί- σταται γνωστόν ότι 16 Καναδικόν Προξενείον ΄Αιθηνδν Εχει Ina-1010000?) ά,- πό ιμυριά&ις προσικιλήσ:ων ένω |: αριθ- ιμός τζιν ιµιι:ταναστ&ν οίτιν'.*ς & γί- νουν δεκτοί είς 16v Καναδό" είναι λί- αν πε.ριωρισ1µένος καί ως ό… τούτον 6 κ. Πρόξενος δέν Μαϊ δια6ατήριον διά τόν Καναδάν παρά µόνον διά τούς στε- νούς συγγενείς του όκ.:ί έγκατΜτη-µέ- νων όµογενων, ο?τινες προσκαλούνται ύπό τούτων πέσω τού Καναδικού υ- πουργείου τής Μεταναστώσως, αφού προηγουµένως mm“ 001106; καί προ δή cl; όπιισταµένην Μέτσο-ιν, τηρεί δέ σύστηιοάν σειράν καί διεκπιψσιοί µόνον όκείνας τζιν πολύ στενΞν συ.γγενδν mi έν όσον π.χ: υσιν άλα τά προσόντα, τά όποία θά …ιτήσηι το Καναδιικόν Προ- ξενείον. Κατ΄ ακολουθία αποτελεί νε- γά|λιιν πλάνο r'I αποπληρωµή κινηµάτων ώς διαφόρους διά τήν προµήθειαν προς: ικιλήσεων bx Καναδά ή διά τήν ταχυτι΄.- ραν διοκπεραίωσιν τής ύποθίσως πά- ρά τι;: Καναδικό Προξενείο. γΠογ.ρ.ΓΕ|ΟΝ ΕΜΠΟΡΙΟΥ Δ)ΝΣΙΣ ΄'ΚιΡΑΤ1ΚΩΝ ΑΓΟΡΩΝ ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΙΣ 'Υπουργείον Εμπορίου ο- νακοινοί Επί, τήν όην Μαρτίου 1957, ήµέραν Τετάρτην καί ώ- ραν 13.3Ο΄ .μ.ιμ. είς τά Γραφεία τής 'Δ)ινσεως Κρατικών ΄Λγορών έπαναλαµ6άνεται ό δ:αγω|ισµός συµΦώνως τοίς όμως τής υπ' άρ.θ, 213.354)18.9Ο9)21.8.5ό διακη- ρύξεως ήμών διά τήν προμήθεια… 7.000 Μ.Τ. είδικού καυσίµου σ'ε- ριωθουμένων ΙΡ 4. Πλήρη στοιχεία όρους καί που δι-αγραφάς δύνανται οί ενδιαφερό- µενοι νά προµηθευΘώσιν Εκ. τού Γραφείου ιΠιληροφορι&ν 10:? ‘Y- πουργείου (είσοδος έκ τής Πλα- τείας Κάνιγγος) καθ΄ όλος τάς εργασίιμους -ήµιέρας καί ώρας. (430) 'E-v 'Αθήναις τή 18-2- 1957 EK ΤΗΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΕΩΣ ΚΡΑΤΙΙΚΩΝ ΑΓΟΡΩΝ 29ον Κ.Τ.Ε.Λ. .NOMOY ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ — ANAKOINQIIZ Φέρομιειν είς γνώσιν τού έπι6α- τικού κοινού, ότι άπό τής 21ης τρέχοντος τά δροµολόγια Ζαγο- ράς καί Στεφανσδιικείου θά έκτο- λοι";νται ως κάτωθι: 'Ετορα τούρκο… εσηµειωυη επι- σης χθές τήν μεσηµι6ρίαν οίς.ι σω- ρόνι άποριριιμιµάτων είς τήν συνοι- κίαν Καζανάκι. Ειίδοποιιγθείσα κα- τέφθασεν έπί τόπου ή Πυροσ6εστι- κή Υπηρεσία, ή οποία ε'νετόπιιοε καί κατέσ6εσε 16 πύρ, 16 όποίον, σηµειωτέον, ήπείλειι τάς πέριξ οί- κίας. Η "κοπριά… "σε"!!! ΚΗΠΟΥ τον mnomov EnlMEAHTHPIflY Ει΄ις τήν δημοσια… πορίληώιν δ ιακηρύξεως διά τήν κατα…ν … ι- ιγραφείων τού| Έ… ποµπού καί µίαν Βιοµηχανικού 'ΕπιιμεΙλιητηρίω Βόλου &: τυπογραφικής (Σιθωνίας άνοιγµά… ότι άπαντα τά |σχετικά τής µελέτης είναι ικατατεΘ:ιιµένα έν Βολφ καί έν τοίς Γραφείοις τού 'Επαγγολιµατικού καί Βιοτεχνικού ΄ιΕπτιµπλητηιρίω Βόλου &… τού όρΘού έχοντας ως έξής: «"Α- παντα τά σχετικά τής µελέτης είναι κατατε&ιιµιένα εν Βόιλω mi έν τοίς |Μαγείας τού 'Ειµποριικού καί Βιοµη- χανικού 'Επιιµολιη…ηιρίω Βόλου ένα: οί ενδιαφερόµενοι δύνανται νά ΜμΒάνουν γνώσιν καθ' άπάσας τάς ΦΜίµους ήιµέρας καί όπως». ΥΠΕΣ"! ΔΗΛΗΤΗΡ|Α!|Ν ΑΠΟ ΤΑ! ΑΝΔΌΥΜΙΑΙΕΙ! σε": ΚΑΘΑΡΙΣΤΗΡ|.Υ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 19. - Τάς νυ- κτεριινάς ώρας χθές! ή Κούλα Χα- τζηµπού…γισ, θυρωρος, υπέστη δη- ληιτιηρίασιν προιφαιιιως εξ αναθυμιά- σεων τριιχλωροαιθυ-λιενίου, 16 0.1101- αν χρησιμοποιεί τό εύρισκόµενον ε1ς 16 'ίσόγειιοιν τού µεγάρου καθα- µυστήριο… «Ζενίθ». 'Ο ίατιρός συ- νέστησον όπως έγκαιτιαλείψη αύτη το .μέγαρον, λόγω φόδου επιδει- ιύσεως τής καταστάσεώς της. Κατά πληροφορίας, οί ένοικοι τής οίιωδοµής πρό καιρού 0111360,- λον όγω'γήν κατά τήςι διευθύνσεως τού καθαριιστηρίου, ή όποία £1196- ικειτο νά ό…διικσισθή τήν 25ην τιµέ- χσντ.σς. Διι΄ αύτ'ήςι ζητούν αποµά- κουνσι'νι τού καθα-ρ-ιστηρίω, διότι όκ τής -λειιτοιυργίσςι του κινδυνεύ- ουν να ύποστούν Βραβείων δηλητη- ιρίασιν. ΒΡΕ'|'ιΝΝ.! Α0ΥΞ .|ΛθΞΕΝΙΙ ΤΩΡΑ ΤΟΥ! ΓΥΜΝ|ΣΤΛ! ΜΠΞιΝιΤΦΟιΡ1ΝιΤ, ('Αγιγλία), “Spam-31 9mg.— 'Οι Δονξ τού Μπέντφορντ, 'ι & ποίος θεωρείται σήμερον ως ο πλέον κοµψά ντυμένος άνδρας τής "Αγγλίας πρόκειται νά παρολα… άσυλο… είς τούς I‘m" dune. 1 αντιπάλους του, τούς γυ- ιµνιστάς τής χώρας. Πράγµατι, δεδομ- να: 811 οί τελευταίοι ούτω» συναντούν έξαιρςτικάς δυακολίας διά τήν ανεύρε- ισιν τοποθεσίας, όπου καί θά σνγ&ληθΞ τό Διεθνές Συνόδριόν των κατά τό 1958, κατέφυγαν είς τόν πλούσιον "Αγ- ψιλον :ύπατρίιΕ-η-ν, ό όποίος καί Μοσχί- θη τελικός ότι θά τούς δοηθήση. Ντα θά Μοσχαοηθή είς τούς γυρνιστάς τό κτήμα ιΒόιµπουρν, είς τήν ΙΚοι…µιτοίαν τού Μπέντφορντ, όπου καί θά συγιωντρωθούν ούτω διά v’ αναπτύξουν τά σχέδιά των περί τής διαδόσεως τού γυµνισµοι"ι είς 16v κόσµον, T6 κτήµα Βό-,ι.πουρν είναι Ιδιοκτησία τού Δ…ός, Εχει. &: στα- σιν πολλ6ν χιλιάδων Δπωίων είς τήν Με… καί Μριιλαµ6άνονται λειιµδνες, δάση, λίιµιναι καί ιµιιιιφά ρυάκια, είς τά Amid & “(mayhem οί έν (Καμια… περι6ο'λή σύνεδροι. INAEPIOI l'IEPInATOI ΛΓΑΓΟΡΔ|ΤΛ! ΑΚΙΝΗΤΩΝ NEA YOPKH, (M.‘n.T.)'— Μία κτηµατοµεσιτική εταιρια τού 'Κ'λή6ε-λαπ ΄έΘεσε-ν είς τήν διάθεσιν των πελατών της, οί ό- ποίοι ενδιαφέρονται δι' άγοοάν ακινήτων, τριθέσια ελικόπτερα διά των οποίων δύναται νά τους µεταφέρη από 16 κέντρου τής πόλεως είς τίς διάφορες συνοι- κίες. Κατά τήν διάρκεια τού έ- νσερίου αυτού περιπάτου, πού πα ρέχεται εντελώς δωρεάν, δ ύπο- ψήφιος πελάτης δύναται νά ά…- ληφθή τήν άκρι6ή τοποθεσίαν τής οΙκίσς, τήν όποίαν ένδιαφέρε- ται να αγοράση καί νά παρατη- ρήση τόσον το άκρι6ές μέγεθος τής κατοικίας όσον καί το πρά- σινου πού τήν περι6άλλει. 0 ΣΥΓΓΡΑΦΕΥΣ ΜΙΛΑΕΙ, ΠΑΡΑΠΕΜΠΕΤΑΙ ΕΙΣ ΔΙΚΗΝ ΔΙΟΤΙ HPNHIH KATABEZIN ΟΥΑΣ|ΠΚιΤΩΝ,19.- 'Ο Θεατρι Μάο συγγραφεύς καί σύζυγος τής ΜαίιριλΙυν Μι:|νρόε, ΄΄Α.ρΘουρ Μίλλερ, κατηγοιρήθη σήµερον «επί 11szpr— νήσει τού Κογκρέσου…» Τό γεγο- .ng δφε:ίιλοταιιι dig τήν &ρνησιιν τού έν λόγω συ…γγραΦέωςι να άπο- καλ|ύψη είς τήν άρµαδίαν Επιτρο- πήιν τής.- Β…ουλήςι τά όνόµατα ούλων του συγγραφέων µέ τούς όποίους είχε παραστή είς µυστικός συσκέ- ψεις τού Κοµμουνιστικού Κόμμα- τιοςι κατά το 1939 καί 16 1940. "Οι ΄΄Νθρουρ ιΜίλλιερ είχεν άρνηθή, ωταΘέτων ενώπιον τής ανωτέρω έ- πιιτιροπής| 16v ΄|ούνιον τού 1956 ότι ύπήιρξε ποτέ κομµουνιστής, πα ρεδέχιΘη όµως ιότι εύρίσικετο εΙςι σιχέ σε… µέ κοµ.µωνιζούσας οργανώ- σεις. Ο θεατρικός συγγραφεύς εί- πεν είς] τήν επιτιροπή.ν ότι" δέν ύποπτηρίζει τώρα τάςι κοµµουινι- στι|κιάς' επιδιώξεις, ήρνήθη όµως νά κατονοµάση το λιοιιπά πρόσωπα, µετά «:… οποίων είχε μετα6ή είς συγκεντρώσεις, είπτΣιν ότι «έµποδί ζεται &… τήν συνεί΄δησίνι του νά αποκαλύψη άλλα πρόσωπα καί νά προκαλίση δυσαρέστους mauve-112i- Ι) Βόλος - Ζαγορά: 14.Ι5΄. Ζαγορά — Βόλος: 8.00΄. 2) Βόλος — Στεφαινο6ίικειον: 8.00΄. 8 ΄Στεφανοι6ίκειον - Βόλος: .4 ΄ "Εν Βόλο,) τη 19)2)57 'Ο Πρόεδρος: ΧΡ. ΜΠΑΡ'ΔΑιΣ (443) ας είς αύτά». σε τω Θάνατο…) τής προσφιλούς τ…Ε"0ωπ-35ώ ΕΥΧΑΡΙΣΤΗΡ|0Ν Πόντος τούς οπωσδήποτε συµιµετσσχόντας είς 16 πένθος «µας μας μητρός επ…": ε. κΔΡπΕΩΡΙ'οΥ τήν 10ην Μαρτιου 1ΤραΥμυ'1υιινιι|- &] εύρεία σύσ-κεψις ε|ς τά Γρα- φείσ τού Κονσερδοποιείου 'Αγριάς είς τή… όποίαν & κληΘή να µετά… αηη καί ο ύφυπουργός Γωργίαςικ Μανέντης καί καθ ήν & έξετασΘή από πάσης πλευράς 16 ζήτημα τής φρουτοπαραγωγης ως καί το ιληπτέα μέτρα προς προστασίαν της Είς τήν έν λόγω σύσκεψιν θα µετάσχουν οί πρόεδροι των συνε- ταιριιαµδν καί το… κοινοτήτων ":… φρουτοπαραγωγικιων περιοχών τής περι…φερείαις: µας, καθως καί ω- ρισµένοι' παραγωγοί, οί όποίοι Ξ- χ.ουν άσ'χοληθή οίδικως µέ το Θέµα της προστασίας της φρουτ-οτταρα- γωγής… Η ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣ1Σ ΕΛΑ|'ΩΝ ΑΡΓΑΛΑΣΤΗΣ ΄Αφί-κοντο χθές ιένιταύθα έκπρό- σωποι τού συνεταιρισµού ΄Αργσλ|σ- στής, οιί όποίοι σιυνιειργάσθη.ιΜν ;µέ τούς. όρµο-δί-ους τής "Αγροτικής Τραπέζής καί τής 'Εινώσεως συνε- ταιρισµών Πηλίου Επί τού ζητή- µατος τής' παραδόσεως ε'λσιών ύ- 116 των µελών τού αυνεταιριισ'μού είς τήν συγκέντρωσιιν. Συνεφωνή- 0η όπως τήν προσεχή Παρασκευή… .µετα5ή εΙςι ΄Αργσλαστιήν δ διευθυν- τής τήςι 'Ενώσεως κ. Γ. Ζαχα- ρίου, διά κ: ρ-υΘµισΘούν οί λεπτο- μέρειαι τής παραδόσεως, ωστε &- πό τής προσεχούς έδδσµάδος νά &…" ύπό ":… παραγωγών ή πα- ρόδοσιις Βοιών. Η ΕΛΑ|Ο'ΚΑΙΛΛ11ΕΡΓΕ|Α ΕΙΣ TO ’NOTION HHIAION Oi έλαιοκιτηµατίαιι τού Νοτίου µηδενιισΘο΄ύν εαν εξακολουθήση έπί τινας Με»… ηµέρας ή Επικρατού- σα όινοµ6ρία. Η Σ…'ΥΝΕΛΕΥΣ III TH Σ «1ΞΛΑι|ιΟΥΡΓΙ ΚΗιΣ» 'Ο πρόεδρος τής (Ενώσεως Συ- ν.…..ρ…µ… Πηλίου κ Κωστακό- πουλοςι καί ό αντιπρόεδρος αύτής κ. Κολέτισος αναχωρούν είς Αθή- νας, δια να λά6οιυιι μέρος είς τήν γενική… σιυνιέλευ-σιιινι τήςι «΄ιΕλαιουρ- γικήςι», ή όποία θά πραγµατοποιη- Bf] τήν προσεχή ιΠσιρασιυευ…ήν΄ 22αν τρέχοντος. Κατά τήν παραµο-νήν των είς: ΄Αθήνας οί ανωτέρω έκπρό- σωποι τής ιΕιικί>σι'.ο:ς θά καταδίκ- λουν ένεργείας διά την χορήγησιν τής εγω…"… ύπό τής ΄Αγροτι- κής Τραπέζης δια τήν συγκέντρω- σιν µαυρο… έλαιο… µιιιιιροτέρωνι µε- γεθών, ήτοι από 381—450 τεµα- χίων κατ΄ όκδινι. 0 ΕΛΕΓΧΟΣ ΤΩΝ ΓΕΩΡΓΙΚΩΝ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΤ|ΚΩΝ ΟΡΓΑΙΝΩΣΕΩΝ Αρµοδίως άνιεκιοιινώθηι, ότι 6 δη- µιουργηθείς Θέµιδος περί 16v E- λεγχον των γεωργικών συνεταιρι- στιικων οργανώσεων δέν ανταποκρί- νεται πρός τά πράγµατα, δεδομέ- νου, δτιι ένιεριγείται έξονυχιστιικός διοικητικός, διαχωριστικές: καί oi- :xovopux6q έλεγχος minim ύπό εί- δι'κής ύπηιρεσίαςι τιήιςι ,Αγρ=.οτιικής Τραπέζης, είςι ήν μ-ετε6ι-6άσθη ό κρατικός] Ελεγχος. nm. ΜΑΣ BAEI'IOYN OI EENOI ΥΠΟΔΟΧΗ 'ΣΤΗ ΝΕΑ ΟΠΩΣ ΚΑΙ TO AOYAO-YAAKI HIITTE'Z ΠΟΥ AIAOYIN MIA 20v ..Σύµφωνα µέ ιµιά πωηά ελληνική παράδοση τούς ξένους δέν τούς πρού- παντούν έξω από τό οίκηµα, τό όποιο πρόκειται νά έπισκι:Μν, … Βγαί- vow καί τούς. υποδέχονται µακρυά ε…' αυτό. το µέλη τού δηµοτικού σνμ6ουλι΄ου τής |Νέας ΄|ωνίας ύπεδέχθησαν τήν σο- 6ιετική αντιπροσωπεία σέ µιά γέφυρα, .… ανν51΄.:ι τήν 'Νέα "Ιωνία µε τόν Βό- -.λον. |Κατε6ήκαμε άπό τά αυτοκίνητα καί προχωρήσαμε πρός τό δημαρχείο μέ το πόδια. ΣΕ δύο τό µήκος τής διαδρο- ιµής, σπάνε) στά στενά πεζοδρόµια καί σέ µιά εξέδρα, πού ανήγειραν ιµέ …µε- ιλεια, περίµεναν όιµάδες άν%άπωγ µέ ΜΜΜ… στά χέρια. "Ανόιµοσα τους ήταν νέοι, Με: καί γρηούλιες, πού φ:- ρούσαν τά γιορτινά τους. "Ο-λοι χα- ρούμενο-. "να" το χερι τας, χειµ- ψτών Μιά λ.:πτωαµωμινη κοπελα… ..ε ρα µάτια, προχωρεί πρός τόν {awh- μενω µ' Ενα ιµιπσυκέτο Μ…… καί χάνοντάς τα από τή συ…γκίνησι άρχισε νά Main. Τήν έλεγαν Πωγώνι: Τί…- γ…. 'Η νεολαία άνό… στήν Μπέλλα αύτή νά χαιρετήσηι τού» ξένους στά ού- να… πού χωρίζουν τόν Βόλο από τήν Νέα 'ι|ωνία. Τά πρόσωπα … άνθρωπον είναι χα- ρούµενα καί φαίνονται συγκοκινηι=ένα. "Ενας άνδρας σηκώνει… ψηλά, πάνω από τό κεφάλι του, τά χύµα του καί σφίγ- γει τίς παλάµες του σε Ξνι5ειξιι χαιρε- τισιµιού. Τήν ίδια στιγµή φτάνει τροχα- '..'# τος ι,…ιιέ ποδήλατο Ενας πιτσιρίκος µέ µαύρα "έξυπνα ιµάτια, κατε6αίνει απ΄ σύτό καί προχωρεί µέσα από 10 πλή- θος στίς πρωτες γ:ραµιµιέις. Σάν νά φαί- νεται πι΄.ς άργησε Ιλίιγο καί ψωναζει κάτι τό ενθουσιαστιικό, από τόν δρόµο ακόµα. το χειροκροτήµατα γίνονται όλο καί πιό ένΘουισιώδιη. Μπροστά στό οίκηµα τού Δηµαρχεί- ου ξεχωρίζει στο τό πλήθος ιµιιά Ναυή γυναίκα ντυµένη κοµψά. -΄'ιΑς άνΘήσιη ή Φιλία ψας που τό λοιΛλω5άκι αύτό! φωνάζει καί προσφέ- ρει στόν Σσυλίιµιενκο Eva χρυσά-Θεµα. ‘H: |Σοι΄Λλα Momma, όπως Ιλ-έγεται ή ιγυναίκα αύτή, Θέλησε νά προσφέρη 16 &… αύτό από µέρους τής οίκο-γε- νείας της. Τά λόγια της έπιιδοκ.ιιµάζον- ται άπό τίς έπαφιηιµιί…ες τού πλήθους. Στό ψαρά οίκηµα τού δηιµαρχείου εί- ναι τόσοι πολλοί, ούτοί πού θέλουν νά ακούσουν τήν αντιπροσωπεία µας, m oi δηµοτικοί σύµ6ουύοιι καί οί φιλο ιξιενώμενοί τους αναγκάζονται νά στο.- θούν Επάνω στά σικαλοπάτια τού δη- ιµαρχείου. .. "Η θεριµότητα καί ή εΐλιικιοίνεια πού δείχνουν γενικά στήν ΕιλιλάΞα γιά τούς ισο5ιετιιιωύς ξένους, σννωδ:υαν µόνιμα &- καί τήν αντιπροσωπεία τού Ροστώ6. "Ετσι όναγκάσιΘη.κιε νά παροιμ'είνη στή- ιΝιέα ΄Ιωνία καί στόν Βόιλο καί τήν ε΄- mop-£1111 mi τήν ιµειΘεποιµένη. Οί momma. σεις νά έπιακιεφΘή τά Εργοστάσια, τους -…ργάτες, τούς ψαράδες καί τους έιμπόιρους ήταν τόσες πολλές καί τόσο σπίιµονες, ωστε ή "Μπι τους δέν ή- ταν δυνατή. «I'H (iii-811a δέν Μάτι" τά δικαστή ΕΝΤΥΠΩΣΕΙΣ PM!" 1111110Σ10ίΡΔΦ01 11110 ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΕΙΣ 1'11|1 ΠΜ… ΜΑΣ ΙΩΝ1Αι.-- «ΑΣ ΑΝ011ΣΗ Η Φ|ΆΙΑ ΜΑΣ, ΑιΥΤΟι.. ΟΤΑΝ Η ΑΛΗ- .)).- θΕ|ιΑ ΔΕΝ ΦΟιΒΑΤΑ| TA AIKAIITHIPIA.-— O ΛΑΟΓΡΑιΦΟΣ Kl- ΤΣΟΣ MAIKPHZ‘ KAI TO MIIKPO TOY MOYZEI'O.— OI ΜΕΛΟ- 1ΔΕΑ ΤΗΣ ΛΑι|'ΚΗιΣ ΤΕΧΝΗΣ ρια», λέει .… σοφή παροιιµία. '11,)an- σε µόνο νά συναντηθή κανείς… Ετσι άι- πιλά, ιµέ τούς απλούς εργαζοµένους τής ενώ", γιά νά νοιώση αµέσως πόσο ξένοι είναι αύτοί ιµέ τήν εχθρότητα καί τό µίσος πού κηρύσσουν µερικοί κύολοι τα"; εξωτερικού γιά νά υπονοµώσων τήν είρήνη. Τήν Κυριακή & Κίτσος Μαρής µάς περίµενε ακρι66ς στήν ο… του, για νά µάς όδηγήση στο σπίτι του, όπου & exam-1: τό μικρό τα: µουσείο. Μιά Σ:6ραλΕτ, κίτρινη σάν καναρίνι, ξεκίνησε αµέσως κι' αφού διέσχισε τήν παραλία, έστριψε από µερικά στενά δροµάκια καί ma; µετέφερε. έξω από τήν πάλι. T01: είδαµε καί τίς µεγάλες καταστροφές πού προξένησαν οί σεισμοί στόν Βόλο. Στους σεισµαπαΘείς όδω…ν τήν ύπόσχεσι ότι θά xopquoC-aav όση- 6ήμοτα γιά τήν επισκευή ή τήν ε.… να… ι'.-.…. 'ι:":τ τα.; το πως"; £300— σαν ..::. .::.αν- :ι-Σ>.' "Οι Ω-'. -. τα. -'Εγω προσωπα… είπε : Μακρής, πήρα µόνο το "ένα δέκατο τού ποσού, πού ιµού χρειάζεται γιά νά χτίσω τό σπίτι ιµου. Μά Εγώ έχω καί µερικά άλ- ι'λα έσοδα.... 'Ο Κίτσος Μακρής είναι… κάτοχος ιός Μικρού τυπογραφείου. Αότό τού δί- δει τήν δυνατότητα να mafia. µέ τίς έρευνές του καί, πράγµα πολύ πο- όαρό γι΄ οι)τόν, νά έκδί'δηι τά 6:ι6ιλιία του… καί τά ιλωκώιµατά του. Αύτά το κυ- κιλοφορεί & Κίτσος δωρεάν μεταξύ τόν ασχολοι'µε΄νων µέ τήν λαογραφία. "Οπως .μάΘσιμ-, καί ή γυναίκα τού Κίτσου φγάζετσι σ ένα φωτογραφείο τού Βολου καί ο µισθός της συµπληρω- νει κατά ένα ιμ1ος τά έξοδα των δρου- …. στίς όποί-;ς 16 ζεύγος αύτό Εχει αφιερώσει τή ζωή του. .."; ξ- Τό καινούργιο σπιτάκι, πού τό ζεύ- γος Μακρή χτίζει µέ δικό του σχέδιο… δέν .προ6λέπει τόσο τήν έπίτ-:υξι κομ- φάρ γιά τούς ίδιους τους ο΄ικοδεισπότες. άλλο αποσκοπεί κυρίως σε" ψιά επιτυχή διαρρύθµισι γιά τήν τοπΘέτησι το… τις- θυµάτων. Η σύζυγος τού Κίτσου, ή Κυδέλιη, μιά όχι ψηλή Macao-monk}; γυναίκα, .µ&ς όπο5ι΄:χΘη µέ τό τριετές παιδάκι- της στά χέρια. Στό πρώτο δωµάτιο, πού χρησιιµεύει για γραφείο τού οίκοδεστπότη, δέν οπώ- ιχει τίποτε άλλο εκτός από ένα γρα- φείο καί ιμερικά ξύλινα σκαµινιά. Σ…"… νεοχρωµατισιµένως τοίχους κρέµονται πολλές γρα6ιούρες καί εικόνες µέ πα- λιά γραπτά. 'Η ιΚυδέλη, τό 'ι΄διο πεντακάθαρηι, & πως καί τά ιµιιιιφά δωµάτια τού σπιτιού, πού τά ("γυρίζει µόνη τηις, τοποθέτησε επάνω στο τραπέζι: ιµιιά µιποτίιλια λι- κέρ καί Ελληνικά γιλιιικίισ1µατα mi αφού ιµάς ζήτησε συγγνώµη… γιατί δέν θά µπορούσε νά ιμιετάσωη στή συζήτηση απεχώρησε. "Επρεπε νά πάη στή 6ου- λειά της. Ζιητήσσιµιε άπό 16v οικοδεσπότη νά ιµάς εξηγήιση τούς τρόπους τής δου- ιλιιάς του.. -'΄1σως Θά έπρεπε νά σας δείξω πρό (ΣΥιΝιΕΧΕ.|ιΑ είς τήν 4ην Μίδα) … "οι… .Διεκοψε τι… ΑπεΡι'ιΑΝ:ιπειΝ….' META ENAEKA‘THMEPAZ :KAI'II‘IPOINI, 19.— 'HI αρχηγός τής φοµινιστιικ-ής αίγυπτιακιής κινήσεως «Ματίας τα"; Νείλου» ΙΝΙτόιρια Σα- φήκι διέκοψε τήν απεργία τής ”uh/11g σµέχρι Θανάτου» τήν οποίαν είαιεν άρ- πίσει τήν 6ην Φεδρουαρίω είς ένδειξ.ν διαµαρτυρόας έναντίον τού δικτατορι- κού …αυτό… τού προέδρου ιΝασ:π΄,ρ καί τής man-aid; των ίσραηιλι-.ι.κδν δυνάμεων επί αιγυπτιακού εδάφους. "Η κ, ιΝτόρια Σαοήκι "πιούµε…" Επί Ενόσω ήιµίρας νήστις, χωρίς όµως, νά κατω… νά δηµιουργός… (:… σό- ΔΑΝΕΙΑ ΕΙΣ ΔΗΜΟ)". ΥΠΑΛΛΗΛ0ΥΣ Κατ΄ όνακοίνωσιν τού δουλευ- τσύ κ. Μήτρου, ένεκρίθη ή χορήγη- -σιιςι είς τούς κάτωθι-ι δηµοσίους ύ- παλ.λήλου.ς: τζιν έξήςι δανείων: Γ. Βολιώτην 5.600, Γ. Γαυγίδ'η'ν 5600, Αι. Δηιµηιτιράκην 7400‘, K. Ka- ψοι΄ιρηιν 10.100, ΄Ε'λένη Μωρα'ίτου 7.400, |. Παπαδηµητρίου 3.450, "Αιννα Σακιπλ.λάρη, 7.800, ΄Αλειξ. Στούρναεν7.050, Βασ. Στεργιόπσυ- λον 7 450, Χρ. Σπυρόπουλον 6.650 καί "Εµ. Χριστοο0ρέκην 4.100. fll "|… 1111111111 ΕΜΥ… ΠΙΣ ΙΙΥΥΙΙΙΙΙΙΥ Π.ληροφορούµεθα ότι ή Ε.Πο διά τηλεγραφιικής όντοιλιής της πρός τόν ένταύθα όντιπ-ρόσωπον τού Ku- πέλλο-υ 'Ελλάδος καθώρισεν όπως τήν προσεχή Κυριακή… είς τήν πό- λ' ιν μας πραγµατοποιηθούν δυο &. γώνες τού ανωτέρω θεσµού. Συγ- κεκιριιµένως είς τό γήπεδον τής N. ΄|ιωνίαςι ό Παγασητιικιόςι σε: ο…- µετωπίση τόν Κένταυρου, Eve} είς τό γήπεδον τού 'Αναύρου, ό Όλυµ- πιακόςι άναµιετρ&ταιι ιµέ τήν όμάδα τού Γ. ιΣ. "Αλµυρού. Κατόπιν τού- του τήν Κυριακήν ούδείς φιλικός ως… θα διεξαχθή είς τήν πόλιν µας. ΤΟ Π PQTAGAHMA ΜΠΑΣΚΕΤ Τήν ιπρω'ίαν τής προσεχούς. Κυ- ριακής άρχεται είς; τή νπόλι'ν µας τό τοπικόν πρωτάθλημα µπάσκετ. Ούτω είς τό γήπεδον τής Ν. ’11.)- Μας Θα πραγιµατο…ποιιηθή ή έξόχως έν-δι-αφέιρουσα συνάντησιςι Νίκης- Τρίτωνος. 'Η δυνσμ'ιικότης το… δύο όµάδων καί ή τεχνική κατάρ- τι.ισις' το… παιικτών του, αποτελούν έγγύησιν ότι οί φίλαθλοί p0; θα παρακολουθήσουν ιµίαν ισιυναρπα= στικήν &ναµέτρησιιν. Σ-χετικώς' πλη ροφορούµιεθα ότι… μέ τήν 'Νίικην θά αγωνι>σ-'θοιύν καί οί Δάμτσας καί Σταµατίου, .μετακαλούµ-ενοι πρός τούτο έ… Θεσσαλονίκης καί Εξ 'Α- θηνών, όπου ούτοιι διαμένουν. ΓΑΜΟΥ ΦΙΛΑΘΛΩΝ Τό απόγευµα τής παρελθούσης Κυριακής είς τόν ίερόν Ναόν τής |Ειύσιγγολι'στρ'ίας έτελέσθησαν οί γάμοι τού σύµπαθσύς ποδοσφαιρι- στού τής Νίκης Νικ. Σι…νάκη 'pc- τό τής οίκο…κυροπούλιαςι Δήµητρας ΄Αραµπατζή. Πρόςι τούς εύτυχείς νεονιύµιφους oi ψίλαθλοι τής πόλε- ως µας δια6ι6άζουν τάς πλέον έγ- καρδίως εύχάς των. MIA ENAIA¢EPOYZA ΓΝΩΜΗ Διιορμηνεύοντες. τάς απόψεις… ί- κανού αριθµού φιλάθλων 510111111013- µεν τάς. άπόψειςι των περί ένιόςι σο δαρού θέματος. Σιι.ιγ-κιεκριιµένως οί φίλαθλοι! όλων των σωματείων καί 18101 έκείνων πού ούρίσκιονταιιι είς ίκα'νοποιιητι'κ-ήν οίκονιοµι.κήν κατά- στασιιν έκφρόζο-υν τήν γνώµην όπως παλαιοί παύκιταιι τών όµάιδΏν των οί όποίοι ακόµη; ασχολούνταν έπρ- γώς µέ τήν δραστηριότητα των συλλόγων των &… προπονηταί αύ- τών, αποσταλούν δαπάναις τών οί ικε'ί.ων ε.…ή…… των είς σχολός προπονητών τού έξωτερικού. Οί]τω µέ πολύ όλιγωτέρας δαπάναςι, τό σωματεία 'μας & έχουν προπονη- 101; npoepxo.pév0-u;. |ένα τών ίδίων παικτών των καί οί όποίοι καί- τήν νοοτροπία… των νέων ποδοσφαιρι- στών Θα γνωρίζουν καλλίτερον καί πλέον συνδεδεµένοι Μικτός µέ τόν σύλλογό… των θά είναι. Ποία… γνώμη-ν έχουν επ σύτού ή Νίκη, ό ΄0λυμπιακός, ό Παγαση- τικός καί & "Εθνικός; ΕΝΤΥΠΩΣΕΙΣ ΜΟΥ ΙΙΙΙΗΘΣΙΙΙΙ'ΡΑΦΠΥ 111111 ΕΠΙΣΚΕΨΙΙΥ Ε (ΣΉΝ=ΕΧΕ|:Α οκ τής 3ης σολίδος) τα τούς θησαυρούς ιµου, ιµας ότι: ιµέ ένα… συγκρατηιμένο χαµόγελο ό Μακρής. Δειµένος στενό µέ όλες αύτέ τίς πα- λιές ιγιρα6ιού.ρες, τίς Βλάχικα, φορε- σιές, τίς ποιιµενικές φλογέρα, τίς λα… οκάδες, & οίκοδ:σπότης ιµας 0.111111060— ιλε΄ι', Βλέποντας .ότι' όλα αύτό το πρά- γιµατα τό. προσέχουν οί ξένοι του µέ έν- διαφέρον, Σ-νμπΜρώθηκαν ήδη είκοσι ένα χρό- νια από 1.61: πού εξεδόθη τό πρώτο 6ι6ιλίο του. Αυτό ήταν αφιερωµένο στή ζωή καί 10 δημιουργικό έργο τού .101- κού "Ελληνα ζωγράφου θεοφίιλον. Τώρα ό Κίτσος Μακρής είναι our/9001213; Εξ ι6ι6ιλίων. Τό τολ=:υτσίο του πού αφορά τίς ΄παλιές ενδυµασίες, τό τύπωσε στό τυπογραφείο του σέ 3'50‘ αντίτυπα καί τό 100 Με: αύτό τό χάρισε… Δέν είνα… πολύς καιρός πού ό K1- τσος Μακρής έκαµε "εκθεσι- σέ διεθνές |σννέδριο γιό τή ιµ":λίΤ.η τού Βυζαντίου καί ήλθε σέ επαφή ιµέ επιστήµονες τής Γαλιλίαςι καί τής ΄.|ποΙλίας. -'Ποιλύ θάθελα, ιµιΞς είπε ό Κίτσος να γνωιοισθδ µέ τούς |Σο6ιετικούς λαο- ιγιράφους. ΕΤιµαι ύποχρεωιµέινος στή 61- 6λιοθήκ>η σας τού Λένιν. "Οταν παρε- κάλεσα νό ιμού στείλουν τό όι&λίσ πού χιρειάσΘηικα, άπήντησεν αμέσως στήν πα ωάκιλιη-σί ιµο.υι… "H‘- ένειργητιικότης καί ή όργατικότ.1ς τού 1Κίτσου Μακρή είναι πραγµατικά καταπληκτική. Παρά τό γεγονός ότι 6- οχαλείται ιµέ τήν …συ|λιλο…γή τον ιµόνο στίς Υ|ΜΙΙ 11111 1111 11111111111 ΑΘΗΝΑΙ, 19-:. 'Η τιµη τής χρυσής λίρας 'Λγγλίας διακυµάν- θη σήμερον πέριξ τών 322 δραχ. Μετοχαί Τραπεζών: 'Ελλάδος 1.270, ΄Εµπορικής 137, Κτη- µατική-ς 200, Λαϊκής 680 «0.1 Έθνι'κής-'Αθηνών 680. Δάνεια 1881. —— 1884 72, 1887 -— 1889 µονοπώλιο: πάγια 63,50, 1910 110 έκστσµ.. 56,50, 1914 500 έκατοµιμυρίων 104,50, 1902 Σ ιδηροδρόµων 49, 1924 προσφυγικά: είς ιλίρας 101 , 1925 ύδρεύσεως 3.100, 1931 παραγωγικού 109, µεταναστεύ- σεως 3, ανταλλαξίιμων 8% 8,60, 1931 λιπασµάτων 550, 1954 παραγωγικού σειραί Α΄, Β΄, Γ΄ 140, σειρά Δ΄ 144, σειρα Ε΄ 155, σειρά ΣΤ΄ 170, Κτ-ηµ…ατιικής είς λίρας 197, 'Ελ- λήνων ύπιηκόων 2,65, 1907 11, 1850 Λαρίσης 59. Η ΛΙΡΑ ΕΙΣ ΒΟΛΟΝ 'Η τιµή τής λίρας είς Βόλον |8ιεκύμάνθη χθές µεταξύ 321 - 324. ..…. 111111111111: "όπου…" ΚΑΡΔΙΤΣΑ, 19.— 'Υπτό άπω… τού Τµήµατος ΄ΜΜλείας συνελήφθη χθές, άς τόν σιδηιρσδροιµικόν σταθµά & σεσηιµασιµιένος πορτοοολάς ,ιΑθ. Νονό- πουλος ή "Τσιτρ&ς ή Παυλίδης, που 52, I'm Έρέιστιανης Λακωνίας… ‘O Να- νόιπουιλιος έποχιείιρητσιε να αφαιρέση χρη- ιµατιικιόν ποσόν άπό τό θυιλάκια όµιπό- ρου ένώ ούτος προΘ:τπάΘ:ι νά ανέλθη Επί τής αμαξοστοιιχίας. 'Εγέ…νετο όµως αντιληπτός καί ων5λήιφθη ύπό τού ί- δίοιι, διοιφυιγών όµως τών χ-:ι-ρών του έσπευσε να άνό.λιΘιι όπί στω€ιµιώοντος αύτοκινήταυ σε νά δ'ιαφύιγη. Συνελή- φθη 101: ύπό οργάνων τής 'Ασφσιλείας, τά 011010 καί έξηικρί6ωσαν ότι ούτος εί- ναιι έξ Επαγγέλµατος πιορτοφο'λάς, κα- ταδιικασιθείς διά κλοπας :1; διαφόρους "ψυχάς "τής κέρας Μάρκ… ή επιγραφή… ΣΤΗΝ 111111111 ΜΑΣ λίγες ώρες τής άναπαύσ:ύς του, έχει σνγκεντρώσει5ιακόσια διαφορετικά cv- 11-x1:1.p1:v0 λαϊκής τέχνης. Στά λευκώ- ιματά του ύπάρχουν περισσότερες από πέντε χιλιάδες φωτογραφίες καί aimi- νες. Στό σπιτάκι, όπου καί πρώτα χρη- σίμευε για µουσείο, υπάρχουν κάθε ε΄ι΄- δονις εκθέµατα. ιΝιο΄:΄ έπί παραδείγµατι, ιµιό "ως": τοιχογραφία ένός χωριάτι- κου σπιτιού. .Αύτό «επεστράφη από τούς σεισµούς. 'Ο |Κ΄ι΄τσος όµως καί ή γυναίκα του µάζ:ψαν ιµέ προσοχή το κοιμµάτια τού τοίχου ιµέ»σα Με: τό ερεί πια καί συναριµαλόγησαν τήν είκόνα. Χωριάτικα ύφαιντά, κεντήµατα καί ύ… φάσματα... "Νά, ιµιό ολοκληρη συλλο- ιγή από διακοσμημένες ιγικιλίτισες.., Μιά παλιό λύρα... ΙΜιό 106190 "τή-ς έποχής τής τουρκοκρατίας. Πάνω σ΄ 011111- ύ- «Στήν ύγιεία σας, φίιλοι'.». 'Μ:.λιό,πιτιες από ζυιμάρι καί ζάχαρι, πού όνο.µόζονται …οκκοναν&ς». κάθε ιμελόπιττω είναι ένα μικρό έργο τής ιλα'ι'.κής τέχνη-ς. 'Α=5.ρά.χτια, παιγνι- 601110, ιμετωλιλικό …άντιικείιµενα οίκω- .κής χοήσ:ως ιμ-έ ΄ιλεπτό σκαλίσιµατα κάθε όντικείιµενο πού ανακαλύπτει ό Κίτσος καί τό φυιλάει µέ πσοσσ…χή καί αγάπη "για την Ιστορία, σποτ:λεί τήν ιμαρτυρία τού ιμεγάλου καλλιτεχνικού ταλέντου τού λαού. "Η ιγν.ωριιµ|ία ιμας ιμέ τόν ιΚίτσο M0- κρή ιµ&ς Βοήθησε νά κατανοήσουµε πά- ρα .πολιλό γιά τήν πνευματική ζωή τής σύγχρονης Ειλιλάδος. ΤΟΥ ΕΡΡΙΞΕ IITPIOAI ΔΙΟΤΙ ΤΗΝ ΚΑΤΗΤΘΡΗΙΕ O" AIHI'E ΕΚΛΥΤθΝ ΒΙθΝ ΘΕΣΣ…ΑΛΟΝΙΚΗ 19.-ΕΙί-ς τήν 'Κα τεριν-ην χήρα, τής οποίας τό Βνοµα δέν άνω.…" έρριψε 6ιτοιαλιον r1; τό πρόσωπον τού N1. Ζηζιώλια, έτι?" 30, ιόνταλλήιλσυ ξενοδοχείου, ό 1011010; υπέ- ιστη ελαφρό έγκαύιµατα, ιµετσιφερ'θείς είς ικιλιινικήν. 'Η δράσης προέ6ιη :ίς τό διάδηµα της διότι άποιλιΙΘεΤ=σο πρό τετιρωµήνου εκ τού ξενοδοχείου, :1; τό όποίον είµ- ιγάζετο, ιµέ τήν ικατηγο;ίαν ότι διήγεν Ξκλυτον 610v, Με…: τό «γεγονός είς την ι:ι΄.ς δάσος της είΙσήγησιν τού θύµα- τος τό όποιον είι…ογάζετο Επίσης είς τό Πδ ιόν ξενοδοιχι= 10v ΠΡΘΙΚΛΗΣΙΣ ΣΙΙ!ΜΘΠΛΗΚΤΩΝ Π.ρ-οσκαλούνται οί κάτωθι δικαιούχοι -5-ανεί ου έπ ιοικιευής, όπω ς προσέλ 90w είς τό 107 '-Ειογοτάξιον καί κατά τας έδρας 12—2, mpomxc.p1§0v1:; καί τό όι6.λιάριον τής Τραπέζης: Σακελλαρίδης Δηµοσθένης, Συκιά:- .του Ε'λιένη, Σταµατάκη Μαρία, Σµυρ- νιούδη Πέλια, Σοφοκλέους '|ωάννης, ,Στέφας Πέτρος, ΣιγΝροιµάιλιλη'ς Κων- σταντίνος, Στεργίου Εύανθία, |Σωτηρο- .πούλοιι Καλλιόπη, Σπήλιου M01910, Σά- .χου Σταµατία, Σιενιουκτισή ΄Ειλισάδιετ, Τσακαλιός Σωτήριος, Τζανέτου "Αννα καί Φρόσω, Τζαοει…ροπούλου ΄Αποστοιλία Ταµ6άκ-ης Δηµήτριος, Ταμτζή Φανή, Αη ιµ.ήτ.ριος, Τράσυσµαντ 'Ελ-έν.η, Τζανέτου Κύµα-ΜΠΕ, Τσουιράπας Κωνσταντίνος, Τί-γκας Στέφανος, |'Υ΄ζουι|.ι.έιρτηις Σπυρί- δων καί Εύτυχία, Χριστοδούλου 'Ελέ- νη, Χατζιηαναγνώστου" "Αστερια Χάνα "Αλεξάνδρα, ΧονΙδρονάισιου Ευθυµία, Χαλκιάς Γεώργιος, Χριστοφόρου 'Ξ:λ.έ. νη Χαλκιάς Βασίλειος, Χατζή ΄.Αιθανα- σία. . 'Επίοιης δια τόν σύτόν ακοπιόν ποσα- ικαλούντσι οί «0112:491- δικαιούχου δανείου κατασκευής, όπως προσέλθουν είς '10 107 ,Ειργοτάξιον (|Κουιµου-νδοι΄Λρου-΄Α- ιλεξάνδρας) κατά τός 6ρας 12—2: Βάθος ΄Ιωάννης, Γεωργίου "Άννα, «ψηλά… 'Ανδροµά-χιη, Κωνσταντινίδου ΄|ιωάννα, Μητρόπουλος |Νικόλαος, Μα- 'Ψΐ1ς Χρήστος, Χαντζη:µατού Παρασκευή. | ΠΕΝ0Η Τήν προσφιλή μας μητέρα…. αδελφήν καί μάμμην ΕΥΑΝ0|ΑΝ N. ΑΙΑΛΕΤΤΑ 6ανούσαν έκηδεύσαµεν χθές. ΄Εν BIS->110 τή 19 Φε6ρουαρίου 1957 το τέκνα: ΓεώΩν…σ καί Ρ-΄λι'….ιι-. - . α» "> " 'Ρ"'-"ν κυ6ερνήτου µεγάλας εξουσίας καί ανεξέλεγκτον δύναµιν, αί όποί αι εΤναι άξιοι τής Ιμπεριαλιστ:- κής νοοτροπίας ή όποία έπεκρά- τει πρό 200 ετών. Μετα τόνι ικ. ΄Α6έρωφ τόν ιλόγον ΄ε΄λα68ν ό αντιπρόσωπος τής" Αύ- στιραλίας σόρ Σπέντελ, ό όποίος ίισχυιρίσθηι, ότι ή (Ελλάς ζητεί νό προσαρτήση τήν Κύπρον… καί προ- σέθεσεν, δτιι πάσα έπέμιδασιςι τής 'Ελιλ-άδος ή τήις Γενικής Συνελεύ- σεως είς τό πρόδ.λημα τής Κύπρου σε: είχεν ως αποτέλεσμα νά καθυ- στ'ερήση τήν αύτο=ν.οµίαν τής νή- σου. 'Ακολούθωςν ώµί…λησεν ό αντιπρό- σωπος τής Κεύλάνηςι κ. -Ούγκάνι|νν τε. Ούτος έπέκιρι-νε…νι ώριισµε΄νας ά- πό τάς ένεργείαςι τών 581dech- μένων χωρών, καί έν συνεχεία απηύ- θυνεν έκκλησιν πρός τήν 'Ελλάδα ΤΑ ΠΕΡΙ ΔΙΑΚΟΠΗ! ΤΩΝ ΕΡΓΑΣΙΩΝ ΤΗ! ΒΟΥΛΗ! ΑΘΗΝΑΙ, 1…9.- 'Ο πρόεδρος τής Βουλής, αναφερόµενος είς τα γραφέντα, 51-1 ή Κυ5έρνησις έπι- ζητιεί τήν διακοπή-ν τών Εργασιών τής Βουλής διά να άποφύγη τήν συζήτηισιν έπί τού Κυπριακού, εί- πεν, ότι είθισται τάς παραµονός ":… ΄Απόκρεω να διακόπτωνται επ' όλίγσ,ς ήµέραςι αί έργασίαι τής Βουλής καί ή διακοπή αύτη, ή 6- 11010 πρόκειται να γι΄:νη τήν προ- σεχή έδδοµάδα, είναι άσχετος µέ τό Κυπριακόν. ΑΘΗΝΑΙ, 19.— Κύκλοι τού κόµµατος Φιλελευθέρων, αναφερό- µενα. είς δημοσιεύµατα απογευµα. τικής έ=η::;ίδσς, Ξ΄ ών «που… να ail-.011 ή Ελλάς καλως ιό.-π…. σοδ…αζευσα τούς πατριώ- τσς τής Κύπρου μέ όπλα καί ότι είναι όρθ.ή ή ακολουθουµένη πολι- τική τής Κιυ6ερνήσεως, -έξέφραζον τ-ήν κατάπληξίν των διά τα γραφό- µενα καιί παρετήρουν, ότι ή Κν- 6έρνησιςι δέν είναι δυνατόν να άρ- νείται είς τό έξωτερικόν όσα δια- 'κηρύσσοινται είς… τό έσωτεριικόν. Είς άπάντησιιν οί κυδειρνητικοί κύκλοι έξέφρασαν τήν .λύπην των, 51611 6 κ. Παπανδρέου έσπευσε ινόι Ι.-:΄ σχολιά-αη όνώθυνα καί άποψή δηµοσιεύµατα. θΑ ΙΔΡΥΘΗ ΑΣΤΥΝΟΜΙΚΟ: ΣΤΑΘΜΟΣ … :γΝοικιεΜοΝ XPYzoxo'I'AH 'Ο διοικητής τής 'Υποδισικήσεως BIS λου κ. Πούλος ιµετέ6η προχθές είς "Α- νω |Βόιλον καί έξήτσσ: τό ζήτηιμα τής άνεγέ,ρισεως άστυνοµικού σταθµού διά τόν Μοίον έχει εξασφαλισθή πίστωσις 200.000 δραχµών. ‘0 σταθμός ούτος κρίνεται… ότι… πρέπει να γίνη Με: τόν συνοιικισιµόν Χςου:σοχο΄ι΄ιδη καί …επι-κών π.ροκειιµένου νδ καταστή :1; τό µέλλον τό 150v αστυνόµιικόν τµήμα Βόλου µετά τήν πρός 6ο;οιρόν επέκτασιν τής πόλεως. 'E1; τήν περιόχήν αύτήν ύπαρχει έν οίκόπε'δον τού κ. Χρυσοχοΐδη ιµικρότερον τα? πηρο6|λεποµιένου ύπό τής µελέτης, αλλά πάντως έόιν ό κι. Χρυσοχοΐδης δε- χθή να κόµη ιµίαν σο6αιρόν Εκπτωσιν |… τήν ι5ιάθ:σίν του, θαµώνων Μ' 6- ψιν τόν σκοπόν σε: τόν όποίον & χρη- σιιιµοιποιηιθή, είναι: πιΙΘαινόν να προτοµή- θή τό οίκόιπε5ον τούτο ανεξαρτήτως τής έικτάσεώς του. 'Ο κ. Πούλος είχεν έπί τού ζητήμα- τος συνε…οιγασίαν ιµέ τούς προέδρους … κοινοτήτων 'Αγίου Γεωργίου κ. Α. Κα- ραιλέτον καί "Αγίας Παιρ……ής & Μα ;κιρήν καί ιµέ τόν πρόιειδιρον τού "Εξω- ρα'ι'ιστιικού Συλλόγου Χρυσοχο'ι"δη κι Α, Πολιίτην. ΑΠΟΓΡΑΦΗ ΕΛΚΥ1ΤΗΡΩΝ KAI OAOHOIHTIKQN MHXANHMATHN 'Ανωκοινούταιι Η" διετάχθηι γενική &- πσγιραφή γεωργικών έιλικυστήρωιν καί ό- δ…ιητικών ιµηχανηιµάτων (ιπ,ροωθητών γαιών, ίσοπο5ωσών, απόξεστών, σε… ιστιρωτήιρων, &ε.ροσυιµπιεστών, σκωπ- θρωυιστδν, ιμαλ|αικτή.ρων, σικυ,μοδέιµατος| ιγορανών όκσκαφέων, κυλινδρικό… cr-uu- :πιεστών, ιµηχανικών σαρώθρων όργο…:πα ισίων, παραγωγής άσφαλτοιµίγιµατος, …η ;χανηιµάτων Ιδιιαστρώσ:ιως άσφαλπομίτγ|μα τος, άσφαλτο [λε6ήτων θεριµάνσεως καί ||:ιο:ντ«ιισιµού (αύτοκίνητος 100 γαλ.), ά- σφαλτολ-ε6ήτων θειριµάνσεως καί ραντι- οµού (έιλκόιμεινοι 1000 γαλ., 53010 γαλ. καί 225 γαλ.) ολοκλήρου τού Νοµού ίΜαγνη:οίας. 'Η απογραφή αύτη δι΄ όλόκλιη.ρον τόν |Νοιμόν Μαγνησίας θά γίνη οίς τό Κέν- τρον απογραφής αυτοκινήτων Νομού Μα γνησίας (Τιμήµα Στρατολογίας τού An ιµαρχείον Βόλου), θά αρχίση δέ τήν [ην Μαρτίου έ. E. καί σε: λήξη τήν 3|ην Ιδίου µηνός. O ΦΟΝΕΥΣ ΧΩΡΟΦΥΛΑΞ ΑΡΝΕΙΤΑΙ ΝΑ ΑΠ0ΛθΙ'ΗΘΗ ΛΕΥΚΑΣ, 19.- Συνεχίζονται είισέτι οιί ανακρίσεις διό: τό Εγκλη- μα είς τό χωρίον Βασιλικό Λευ- κάδος. ιΟ δράστης χωρνοφύλαξ Κ. Φαρµάκης, ό όποίοιςι έπ-υ-ρο66λησε καί έφόνευσε τόν Ιένωµοτάιριχηιν : Μ.πουράτσαν καί έτ-ραιυµιάτιισε τόν ύποµ.οίρσρχοιν Γ. ΚωνσταντάκΙην, αρνείται να άπολογηιθή, άναµένων, ως ιλέγει, τόν άνώτερον Διοι=κητήν Χωροφυλακής ΄Ιωσννί-ν…ων. ’Ev τώ μεταξύ, 6 φονιάς ίσχυρίζεται, ότι προέ6η είς τό έγκλημα του διά λόγους τιµής. Ούτως όποστηρίζει, ότι τά δύο θύ µατα παρηνώχλουν τήν 24έτιδα σύζυγόνι του Δή µη- τραν. 'Η οίκία τού χ-ωιροφύλαικος εύρΐσικεται έναντι άκριι6ώς τού 0- a1-uvop11xofi τιμήµατος. το SHMEPINON ΡΕΣ|ΤΑΛ ΤΟΥ r. Δ|ΜΑΣΙΩΤΗ Μέ Ιδιαίτερο ενδιαφέρον ανωμιένεταιι τό ρεσιτάλ τραγουδιού τού συιµπο.λι΄ιτου 6αρυτό… κ. Γ… Δαµασιώτ.η, τό όποίον θά δοιθή τήν … ιµ. ιµ. σήµερον είς τόν «Κρόνον». Τό πλούσ 10v πρόγραµµα θά «0102111111— 1ξη ι…ιιέ τήν ποιικ-ιλιίαν του. |Κόιθε τραγούδι |θό άκομπανιάιρεται &… ιµσ-γν.ητοφωνη- …µε", ειπε, να ανεχ6ωµεν πρα- ξεις τρομοκρατίας είς 0101:8111”.- τε μέρος τού κόσµου καί ό κόσµος έχει τό δικαίωμα να γν-ωρίζη τός πράξεις αυτός». 'Εκάλεσεν έν συνεχεία τήν Με- γάλην Βρεταννίαν να αναγνωρίση τό γεγονός, ότι 6 λαός τής Κύ- πρου έπι'θυμεϊ τήν αύτοδιάΘεσιιν. «"Εάν, είπεν, ή 6ρεταννιικιή κυ6έρ- νησις έχιη άμφιιδολίας καί θεωρεί τό περί αύτοδιιαΘέσεως αίτημα ως τεχνητόν, γνωρίζει κάλλιστα κατά ποίον τρόπον δύνανται να έξωκρι- δω…] τήν γνώµ»ην του, ε΄ι΄τε διά της διεξαγωγής δηµοψηφισµατος, ειτε δια τής αποστολής επιτρο- πή)ς τού Στέμματος». Είς τό τέλος τής όµιιιλίας του ό αντιπρόσωπος τής Κεύλάιης έ- ξέφρασε ."… εύχήν όπως ή Ελ- λάς καί η Αγγλία έπιδιώξουν τήν έξεύρεσιιν ίδίας λύσεως είς τό δ- λον πρόδληµα. θ'-τ τα" :… Με; Με #5; cxp- χών. 'Ο ά-.-.ιπρόσωπος τού Καναδά ύπεστήριξε τήν αγγλική-ν άποψιν καί συνέστησε τήν αποδοχή-ν τού ψευδοσ…τάγµ'ατος καί! ό Φιλιπ- πίνος άντιπ.ρόσωπος! συνέστησε φι- λικήν λυσιν δια διαπραγµατεύσεων. 'Ο Σέρ6ος αντιπρόσωπος έκτι- ρύχιθη όναφαινιδόιν- ύπέρ τού Κυπρια- κού .λιαού καί κατήγγειλε τήν c’xy- γλικιήν τρομοκρατία…. Αύριον να είναι ή πλέον αποφα- σιστική ήµέρα διά τήν σνζήτησιιν τού θέματος. Θα όμιλησουν οί άν- τ-ιπρόσωποι Ρωσίας, "Αμερικής καί άλλοι, ενδέχεται δέ ό ΄Αµερι- κανός αντιπρόσωπος να ύπο6άλ.η ίδιικόν του σχέδιον έπιλύσεως τού Κυπριακού. 'Εν τό µεταξύ, οί "Άγγλοι κα- τα6άλουν .λυσσαλέαν προσπάθειαν διά να µή γίνη δεκτή ή έλληνιική πρότσσ:ς περί αποστολής, είς τήν πρώτος έντυπωσει τήν δημιουργη€εισ είς τήν Πολιτικήν ΟΗΕ καί 101; χ( των αρχηγών των 'Ε'λλάδσς, "Αγγλία ΄Ως έδηλώθη σήι ή Κυ6έρνησις-, συμι tum/70.109 της, 8 κήν µάχην διό τήν Θεσιν µέ πίστιν ι 511 ό αγών θα άπι Θησιν τού δικαίου Κυπριακού -λαού. ΛΟΝιΔΙΝΟ|Ν, 1‘ άποψινήν συζήτηση κού είς τήν α΄γγλικι τ'ιπρο'σωποςι Τω" Γκάλιαγκαν είπεν, δέν πρέπει να έξι Κυπρίους να παρα ωτοκρατο.ρίαν ύπ τής ξι'Φαλόγχηςι Π 1'11 ΠΑΡΤΥ… T1111 11111P11111 KPATOYMEflnfljlt ΤΑ ΣΤΡΠΤΠΠΕΙΙΠ ΦΟΒΕΡΑΥ ΑΠΟΚΑΛΥΨΞΙΣ ΔΥΟ ΑΞΣΜΟΦΥΛΑΚΩΝ ΛΟΝΔΙιΝ-ΟιΝ, 19.-Δύο τέως 51:01:0- φύλακες στρατοπέδου κρατουιμένων :ίς τήν Κύπρον κατήγγειλαν είς Λονδίνσν ότι Βοεταννοί στρατιώται συµπεριφέ- μόντα κακώς προς τούς κρατούµενους καί Τους έκτυπουν ιµΣ τους υπο(1ΤΓά- νους τις… όπλων των ως… ε΄κειντο επί τού εδάφους. Οί δύο δεοιµοφύλακες είναι 6 Ού΄ι'ιλλιαµ Ούίκοιµ, 49 ετών καί ό Ντέ- 16 Τούν, 37 έτδν. Ούτοι ο……" mi µερον προς τους αντιπροσώπους τού Τύπου κατά τήν διάκειαν ειδικής συγ- κεντρώσεως είς τήν Βουλήν των Κοινο- τήτων, οργανωθείσης ύπό τού Έργα- τικού 6ουλευτού «. Μπρεκγουαίη, προέ όρου τής κινήσεως διά τήν όλευθφίαν των αποικιών. ΑΑμφότεροι οί διεσ1µοφόλακες €πέΞει- gay ;1; τούς δηµοσιογράφος αντίγρα- φα εγγράφων ωυ5……όι…ν τας κα- ταγγελοµένας πράξεις. Είς τό έγγραφα, τό οποία άπεστάλησαν είς τόν ΟΗΕ δεί": νό χρησιµοποιηθούν κατά τήν συζήτησιν τού Κυπριακού, ά…φέΡ:…. µπαξύ άλ- λων ότι τήν 24ην Σπτεµ6…οίω Μετρ- ρήθησαν αναταραχαί μεταξύ τών 300 κρατουµένων τού στρατοπέδου K01152110- τριιµνθίας. Οί Βρετανοί στρατιώται εξε΄ δαλον διαίως τούς κρατουμένους από τούς θαλάμους των καί άπειιλούντες αύτούς διό τών όπλων τούς ώθησαν όπί το… συ;µατ-οπιλιεγιµάτων, προκαλ-έσαντες τόν τραυµατισµών παλιλών é; αύτΐόν. Τό ιµαρτύριόν των όκράτησεν όπί 1121900- μον. Έπίσηις τό έγγραφα αναφέρουν άλλος σκληρός καί απανΘρώπόυς πρά- ξεις τών Βρεταννών στρατιωτών… ΛΕΥΚΩΣΙΑ, 19.—.‘E1’; τήν 'Λεµεσόν £11265- ήθη σήµερον απαγόρευσις τής κυ- κλοφορίας καθ΄ όλη-ν τήν ήιμέραν καί νύκτα δι΄ όλους τ:ύς "Ελληνας Κυπρί- ους ηλικίας 12-21 ως… Τό µέτρσν όλήφθη κατόπιν τής όπεργίας ή όποία έκηρύχθη όκ:ΐ. Τό έν Appear; καταστή- ιματο Ξκλει.σαν σήµερον ένίό οί ιµαθηταί ΤΗΛΕΓΡΑΦ ΑΙΑΜΑΡ1 ΤΩΝ EKI’IAM AOHNAI, 19.— τών επαρχιακών κέ λον τ-ηιλ-εγρσφήματε 6έρνησιν, δια των τύρονται διό τήν έγ Μέσης Παιδείας και ψιιν µέτρων ύπέ.ρ κατσι6ο.λ,ήν έπιιδόµε κής είς τούς έκπσι ετεκε mm AAA' ΑΠΕ HTO HPOB/ ΤΡΙΚΑΛΑ, 19. κριτού ιμας).- Εί Βασιλική µία .ττρο'€ Δε-λή έγένν.ησε των μετά τόν τοκετόν ές ΕΝΕΡΓΕ|ΑΙ ΒΟΛΟΥ ΔΙΑ το Π Τό "διοικητικά συμδούλιον τής Ένώσεως Γεωργικών Σιµέ- τσιρισµών Βόλου είς τελευταίαν συνεδρίασίν του έξήτασε τήν δυσχερή κατάστασιν τού Παστε- ριωτηρϊου καί αναζήτησε τάς έ- νεργείας είς τάς οποίας £7160}— λεται να προδή ή ΄Ένωσις, προ- κειµένου να 6ελτιωθή ή θέσις τού εργοστασίου, διά να κατα- στή δυνατή ή λειτουργία του. (Ως γνωστό, είς τό εργοστάσια προσκοµίζεται πρός παστερίωσιν έλαχίστη ποσότης αγελαδινού γά- λακτος, ττερ= τας 1200 όκ. ήµερη- σίως, ένώ διά να συνεχίση τούτο τήν λειτουργίαν του καί να Συ- νηθή να δώση ίκανοποιητικήν τι- μήν είς τούς αγελαδοτρόφ:υς πρέπει νά επεξεργάζεται ηµερη- σίως 4 χιλ. περίπου άάδας γά- Wax-reg. TE) συµδούλιον τής Ενώσεως έλαόεν άπω… όπως αναχωρή- σουν τήν Κυριακήν είς ΄Λθή'.'ας ό πρόεδρος τής 'Ενώσεως κ. Μπάζας καί ο 'διευθυντής αύτής κ… Β. 'Αγγείλ-όπουλος διά να προ- δούν είς σχετικός ένεργείας παρε": τοϊς άρμοδίοις. Οί έ-κπρόσωπο. ΤΗΣ ΕΝΩΣΕΩΣ τών σχολείων ("εστάλησαν είς τάς οί- INA! "|| κίαςτων. Οί έργάται δέν προσήλθαν είς ΕΠ"|ΓΗ ΕΝΤΟΣ τό στρατιωτικά Εργα τόν "Αγγλι--/ ΄ Είς ή" ΄ ΛΑ, 19, πολλά κα ζ)…- E11l ,… 8.- ετής ως τισιθησαν αλαθών ριφθείισης ναντίον π,"? ,το… Κ? me- ήν σ ,? , πρως … ρι΄ου Πυλί | ': ill! τ" ΙΚΩΝ ΓΙ 19.- ΑΣΤΕ ΜΕΤΑΒΑΣΙΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΕΙΣ ΑΘΗΝΑΣ τής 'Ενώσεως & επισκεφθούν τόν Μιπρόεδρον τής κ…υ6ερνήσε- ως ικ. 'Αποστολίδην, τόν υπουρ- γόν Εµ:πορίςυ κ. Παπαληγούραν καί τας αρµοδΞας υπηρεσίας τού υπουργείου πρός τούς όποίους & εκθέσουν τή; δηµιουργηθείσαν αναφορικώς μέ το έργοστάσιον κατάστασιν καί & ζητήσουν τήν λήψιν ριζικά… µέτρων. ιΩς πλη- ροοορούμεθα, oi εκπρόσωποι τής 'Ξνώσεως οι ζητήσουν συγκεκρι- μέτως τήν δια τής νοµοθετικής ό- 500 επιδολήν τής υποχρεωτικής παστεριώσεως τού γάλακτος διά να κατασ"τή δυνατή ή συγκέντ "- 6:; είς τό εργοστάσιον ολοκλή- ρου τής παραγοµένης ποσότητ0ς αγελαδικού γάλακτος. ΣΥΝ)ΣΜΟΣ ΕΙΣ ΚΡΟΚΙΟΝ Δ1΄ ΕΚΤΕΛΕΣΗ! ΚΟΙΝΩΦΕΛΩΝ ΕΡΓΩΝ Είς τό χωρίον Κρέκιον ίιδρύθη συνεταιρισµός διάχειρίσεως χόρ- του. το έσοδα τού συνεταιρισμού έκ τής ενοικιάσεως τής xopT-ovo- ,.ής % διατίθενται δ:ά τήν έκτέ- λέων κοινωφελών έργων είς τό χωρίον. ΑΘΗΝΑΙ 19.— Είς τήν Εφη- µερίδα τής Κυ6ερννιήσεως (τεύχος Β΄ άρια 441 δηµοσιεύεται άπω… σις τού ύπουργού Συγκοιινωνιιών καί Δηµοσίων "Εργων, διό τής ό- ποίας όρίζεται, ότι- απαγορεύεται έφεξής χορήγησις αδειών κυκλοφο- ρίας είς έπι|6ατικό πετρελαιοκίνη- τα αύτοκί-νηται οίασδήποτε… χρήσε- ως (δηµοσίας ή ίδιωτιιική!ς) τό πρώ- τον τιθέ'µεινα είς κυκλοφο'ρίαν έν "Ελλάδι. 'Επίισης απαγορεύεται ή χορήγησις! του… κυκλοφορίας είς φορτηγά ίδιωτικής χρήσεως τό πρώτον µέλλοντα να κυκλοφορή- σουν ιόν 'Ελλάδι, άπό ωφελίμου φορτίου δύο τόπων, συμπεριλαµ- 6αν.οµένων καί κάτω. "Επίσης ά- παγορεύεται ή άντι-κατάστασις τών 6ε-νζινοκινητήρων ":… ήδη κυ- κλοφορούντων έπι6ατι-κών αυτοκι- ΔΕΝ 011 ΕΠΙΤΡΑΠΗ Η ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑ ΝΕΩΝ ΠΕΤΡΕΛΑΙ0Κ|ΝΗΤΩΝ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΩΝ ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ ΒΕΝΖΙΝΟΚΙΝΗΤΩΝ νήτων δηµοσίας ή ίδιωτικής χρή- σεως, καθώς καί των φορτηγών αύ- τοκινήτων ίδιιωτι-κής χρήσεως, από δύο τόννων, σιυμπεριλαμ6ανοµένων, καί κάτω, διό πετρελαιοκινήτων. Τών ανωτέρω άπαγορει΄ισεων έξω- ρούνται τά νέα αυτοκίνητα, το 6- ποία μέχρι τής δηµοσιεύσεως τής αποφάσεως είς τήν "Εφηµερίδα τής Κυ6ερνή…σεως είσήχθησαν έξ άλλο- δαπής ή ήγοράσΘησαν συμδολαιο- γραφικός ή προσυιεφωνήθη όµοίως ή αγορά των. ΄-Επίσης έξαιρούνται τό έν κυκλοφορία αυτοκίνητα έπι- 6ατικό πετρελαιοκίνητα οίασδήπο- τε χρήσεως καί τά φορτηγό παρε… λαιοκί'νητα ίδιωτικής χρήσεως &- πό δύο τόννων καί κάτω, έφ΄ όσον οί πετρελαιοκι'νητήρες των ήγ.ο…ρά- σθησαν µέχρι τής δηµοσιεύσεως τή αποφάσεως. ΤΡΙΚΑΛΑ, κριτού μας . µ.ιµ. έπραγµ'ατοποιήιΘη είς τό Δημαρχείον ι'ιπό τήν προεδρ'ιαν τού Δημάρχου σύσκεψις των δη- μοτικών συµδούλων καί εκπροσώ- 1 9. ( T00 ανταπο- πων όλων «:… όργανώσεων τής πόλεων, κατά τήν όπ.οίαν συνεζη- τήθησαν τό ζήτημα τού ήλεκτρο- φωτι…σµού, ή =διαπλάτυνσις τής σι- δηροδρομικης γραμμης Βόλου- "λ " .…….,…- .. - -; ,-…-... …-.- ΣΥΣΚΕΨΙΣ ΕΙΣ ΤΑ ΤΡΙΚΑΛΑ ΔΙΑ ΤΑ ΤΟΠΙΚΑ ΓΕΝΙΚΑ ZHTHMA‘I’A δικτύου ύπουόμων καί διά τό ζή- τημα τής δροµολογήσεως τού φέρ ρ»μπώτ από τό Πρίντεζι πρός ιΙ-Ιγο'.;'ιιενίτσαν καί 6x1 πρός λι- μένα τής Πελοποννήσου, ώστε να έξιπτηρετηθούν τουριστικός ή Θεσ σαλίσ. καί ή "Ηπειρος… Μετά μακρά-ν συζήτησιν γη επιτροπή έκ τού Δηµάρχου καί εκπροσώπων τών οργανώσε- ων, ή οποία μέ έπιτροπή τής πό- λεως Καρδίτσης θά μετα6ή είς έξελέ- χώρας. ΄Εµπορίου προήδρευ κτηνοτρόφων διό τό ! ζήσω; της τιµής1 , και των τυροκιομικτ ιΗ σύσκεψιςι θα έτι οιον. ΑΠΕΙΛΟΥΝ ΝΑ | ΤΑ ΚΑΤΑΣΤΗΜι ΑΘΗΝΑΙ, 19.-΄'Εικ" νοιµοσπονδίας "Επαγιγειλ τεχνών Έιλιλόδος ένα…? ιρολικυστική στάσις τώι ότι όµως": τήν έπί:λυσι αίτημάτων τής του… (Έλλην 3ύ.σιν Με» τό κιλ-ι ταστιη:μάτων καί των ο 'Η συντονιστιικι΄ κλάδου σε συνέλ'θη Τετάρτην πρός λήψιν ΤΙ Η ΕΚΤΕΛΙ ΟΔ|ΚΩΝ Η ΑΘΗΝΑΙ, 19.— Δηµοσίων "Εργων κ. κοίνωσε τήν εσπέρ ν ποι'ι"ας ικαιί γεφυρώιν Educ-11101 είς "τό πρ τρέχοντος έτους. Ν περιλαμ6άνεται' ή δι' ΄Ιωσ-ννίνιων, 51011 κατοµμινρίων, τό 65 Πηλίου 3 έκατοµµιυι Λαρίσης - Τεµπών νης 20 έκατο.µ'µ-υρίω — Τρικάλων 20 έκατ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ" Τ ΞεΝΘΔσΧΩΝ ΑοΗιΝΑι, 19.— ζουν αί ιέργωσίαι τοί Συνεδρίου ξενο-δόχωιν µατα: Τουριστική ξεν .λιιτιική, ένοιικιοστάσι ματιική στέγη, φορολο φιοµα καί Ταµείον Τό Συνέδριον 02: δι…ήμερον, έκλήΘησαιν στουν είς αύτό οί οί αρχηγοί τών κοµµ "- Π ΑΡΑΤΑΣΙΣ EEO ΟΦΕΙΛΩΝ ΤΩΝ 'Η 'Αιγροτιική- Τράπεζι ύπόιµν.ηιμα σχετικώς ιμέ ναοτολής έξοφ|λήσως τι είς τούς ύποσ»τάντας & νιών καλλιοργιηιτός καί τούτων διό σπόρων καί ναι… ινοί αφρό… ς τού Κεντρικού πρός το" ταστήιµατα τής Τραπέζη ζητουιμένην Μάταια… ι οφειιλ&ν των :1; τούς προήλθαν είς τήν ένίισχι τως όφςι)υών πηρός &… καλλιεργψικ&ν των ά… ότι ΑΙ ΑΡΧΑΙΡΙ ΤΩΝ απο…"… Κατά τάς ιγ:νοµένας ; τσίας τού Συλλόγου οι τών εξελέγησαν Ι) Δια 1 Κων. ΚολΙληιμ.ένος, 11,. K Ματής, Σοφ. *Κωνστα=ν1& αυλής. 2) Διά τήν έξε-λεγ πήν ‘N. Λιι…ιινιώτης, Δ. ιΚι '.Α-σηιµέλιης καί 3) διό τό 'Οιμοοπονδίας 'Αθ Εστί O κ ΜΟΔΑ! El! 1 ΠΑΡ1ιΣ|ιΟ…|, 19.——

Κ|ΤΣΟΥ &. ΜΆΚΡΗ Πηλιορει΄τ…ες φορε6ιες …- ΒΟ΄λ0ς 1.949 …- ΠΑΝΡΠ|ΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ Β|ΒΝΟΘΗΚΗ ΣΥ.΄/κ( Ξ Λ,'».ΟΓΡΑΦ|ΚΟΥ … "….Ξ΄΄΄!ι΄. , χ!΄Γ΄ΣΟΥ ΜΑΚΡΗ …ο ., 50.2 ........... …'… μπω Α. ΜΑΚΡΗ HMO ΠΗΛΙΟΡΕΙΤΙΚΕΣ Φ Ο Ρ Ε Σ Ι Ε Σ Κέτσος Α. Μακρής γενικά ιά άπό τίς πιό ενδιαφέρουσες ελληνικές λαϊκές φορεσιές, ή γυναι- κεία πηλιορείτικη, πέρασε πιά όριστικά στα περασμένα. ΄Π αντρική φοριέται ακόμα από λίγους γέρους, που κυκλοφορούν, σά νά τους ξέ- χασε όχρόνος, στά καλντερίµ…ια καί στίς πλακόστρωτες πλατείες τών ]. χωριών. Έφυγαν απ, ανάμεσά =µας κι οί στερνές πηλιορείτισσες που φορούσαν τήν παλιά φορεσιά. Τό πηλιορείτικο τοπίο μοιάζει σά νά όρφάνεψε. Δέ θά ωφελουσε σέ τίποτα νά κλάψουμε γι, αυτό. Οί καινούργιες κοινωνικές συνθήκες, που δημιουργήθηκαν στό Πήλιο, μαςί μέ τήν αλλαγή πολλών άλλων μορφών έφε- ραν καί τήν αντικατάσταση τής παλιάς ντόπιας φορεσιάς από τή σύγχρονη ευρω- παϊκή. Χρέος μας είναι, όχι νά προσπαθήσουμε νά κρατήσουμε μορφές που δέν ανταποκρίνονται πιά στή σύγχρονη πραγµατικότητα, αλλα νά μελετήσουμε καί νά διαφυλάξουμε τίς μορφές αυτές, που είναι σημάδια τής πορείας μας µέσα στό χρόνο. Έκτός από τ, άλλα ώφέλη,θά πάρουµε καί ένα μάθηµα καλαισθησίας καί δημιουργικής άφοµ.οίωσης ξενικών στοιχείων. Δέν είναι καθόλου ευκολη ή μελέτη αυτή. Στα τελευταία της χρόνια ή φορεσιά αυτή έπαθε τόσες αλλαγές, που χρειά- στηκαν μακροχρόνιες έρευνες γιά ν, άποκάτασταθή στήν παλιά της μορφή. Δυσκο- λος, ακόµα, ήταν 6 καθορισμός τών γεωγραφικών της όρίων. Παλιές οίκογενειακές φωτογραφίες ή ζωγραφιές, ξεμοναχιασµ.ένα κομάτια τής φορεσιάς ξεχασμένα μέ- σα σέ σεντούκια, κουρέλια παλτών κεντήματα»), θαμπές αναμνήσεις από γριές πη- λιορείτισσες, σκόρπιες πληροφορίες σέ Θιβλία, τοιχογραφίες κτητόρων εκκλησι- ών, καθετί που μπορούσε να γίνη χρήσιµο €εήθησε τήν έρευνα αυτή. Έλέγχοντας τή μία πληροφορία µέ τήν άλλη μπορέσαμε νά άναστήσουρ…ε τήν παλιά πηλιορείτικη φορεσιά καί νά παρακολουθήσουμε τήν εξέλιξή της. Είναι χαρακτηριστικό πως ή φορεσιά, που μελετουμε σήμερα, φοριόταν 0’ έ- λόκληρο τό Πήλιο, έκτός από τό Τρίκερι. Έιρ") ή Τρικερίτικη έχει «όλα τά στοι- χεία τής νησιώτικης φορεσιάς καί μοιάζει περισσότερο μέ τή σκυριανή>>, όπως τονί- ζει ή κυρία ,Λγγελική Χατζημιχάλη, που τή μελέτησε, 1 ήπηλιορείτικη παρου- σιάζει ένα μικτό χαρακτήρα, νησιώτικο καί στεριανό µαζί. Καί είναι φυσικό αυ- τό. Τό Τρίκερι, άν καί 6ρίσκεται στήν άκρια του Πηλίου, ουσιαστικά είναι νησί, γιατί μόνο μέ τή θάλασσα επικοινωνεί µε τήν υπόλοιπη 'Ελλάδα. 'Η στενή κακο- τράχαλη λουρίδα στεριάς, που τό συνδέει µέ τό άλλο Πήλιο, μόνο μερικές, σχεδόν άδιά€ατες, γιδόστρατες έχει. Καί οί ασχολίες τών κατοίκων τους είναι νησιωτικές: ναυτικοί καί σφουγγαράδες είναι οί άντρες τους. Οί πηλιορεϊτες είναι καλλιεργη- τές τής γής καί βιοτέχνες αλλά καί ναυτικοί. Τό Πήλιο, µοναστικό 8οινό άπό τόν δέκατο αίώνα καί δώθε, άρχισε κυρίως νά κ' τοικεϊται άπό τον δέκατο έκτο, καί τα περισσότερα χωριά του είναι νεώτερα κτίσµατα. Οί κ ΄…τοικοί του είναι παλιοί κάτοικοι του θεσσαλικου κάμπου, τών Ά- γροίφων, τής Ευβοιας καί τής Χαλκιδικής, που τους τρά€ηξε ή γονιμότητα του τόπου καί οί σχετικές πολιτικές έλευθερίες που δόθηκαν στό Πήλιο από τό δέκ το έ€δοµο αίώνα. Ξενοφερμένοι είναι καί οί άρχιμαστόροι καί οί άλλοι τεχνίτες που έδωσαν τόν άρχικό χαρακτήρα τής τέχνης του. ,Αργότερα όμως μαρτυρουνται καί τεχνί- τες γεννημένοι στό Πήλιο. ΄Στήν αρχιτεκτονική ακολουθεί τόν τόπο του 60055051105— δίτικου σπιτιου. Πώς καθιερώθηκε αυτός ότυπος φορεσιάς. άντρικής καί γυναικείας. δέν Ξέ- Χ 11 µ.εγ ΄λησ συγγένεια 0.'5 τίς φορεσιές άλλων περιοχών τής Θεσσαλίας, καί ποοτάντός της 5757.0 χίάς Άγιάς, 0.025 κάνει νά υποθέσουμε ότι τήν έφερα αν οί πρώ- .ζί τ.ους ']Ιγ ειτονεία 0'5 τό 'Γρίκερι επιδράσ αυτήν, σο στ ή γυ- ναικεία. όσο καί στ ήν αντρική. γιατί κι ή βράκα είναι νησιώτικης προέλευσης. Όπως 7 'όλόκληρη την "Ελλάδα, έτσι καί στό Πήλιο θα φορέθηκεή ηφουσ. τάνέλλα, άπό μιαν όρισµ.ένη κοινωνική τάξη. Στήν εκκλησία του "A5 Γιάννη τής Βυζίτσας υπάρ- χει ένα ανάγλυφο που παριστάνει φουστ .ανελλά πολευ.ιστή 05'5 τουφέκι καί σπαθί. '11 5710501805 τής Χ'Ιάκρινίτσας, στήν επανάσ τάση του 1878, Μαργαρίτα Μπασδέκη, παριστάντε αι 0.5 φουσ. τανέλλα. 2 Αντίθετα οι, οί προ υχο τες (ΜΜΜ… µ.α/.ρυ πό" όάοι, τζουυ.πέ, καί στό κεφάλι σαρίκι. ’51175 ειδή όαως ή τάξη τών πολε =…υ.ιστών δέν ευδοκίυ.ησε στό Πήλιο,3 καί οί .. τλιιουσιοι ξενητευτηκαν ή κατέβηκαν στόν και- ξη τών νυ.ικρονοικοκυρε΄ων, κι αυτής ή φοοεσιά επικράτησε. 11 έπικράτησή της ήταν ολοκληρωτική. ( 800 ;\1r λιώ τες λόγιοι Ιρηγ. Κωσ ταντάς WJ.1.\7.‘71"/)7.111L7.1757518ng, στή «Νεωτ= ερική 1 εωγραφ ια» τους, άνάαεσά στίς τόσες άλλες πο- λυτιυ.ες πληροφορίε ς, που δίνουν γιά τή ζωή καί τά 51150.7. τής εποχής τ υς στό Πήλιο, σημειώνουν: «οί άνθρωποι όλοι καλοφορεµένοι κατά τή συνήθεια του τόπου». Τό πρώτο ρήγµα σημειώνεται λίγο πρίν από τήν Έπανάσταση του 1821. Γ() παλιός λόγιος Ρήγας Καµ.ιλάρις στή όιογραφία του Γρ. Κωστα- 077, που εξέδωσε, γράφει.- « '(1NLA. Γαζής ήτο ήρραόωνισµ.ένος ..... Είχε κληθεί΄ό γάµ.βρός μετά 7053 7857.500?) αυτου Κωνσταντίνου, όστις πρώτος είχε φέρει τήν ευρωπα΄ίκήν ενδυμασίαν είς Μηλέας καί τόν 7517.052.»5 Αυτά έγιναν τήν Πασχαλιά 700 1821. ’A- 5000 οί Μηλι 5'55 ήταν τό έκπολιτι 'σ.'ικό κέντρο τής πε- ριοχής, γυρω στη χρονολογία αυτή πρέπει νά 70770— Στάθης "αϊ,Μυΐδα)ΐά ψωμί… 11577100005 την πρώτη έι;.φά ιση άντρικ'"ς 5 ευρωπαϊκής Έΐιχ΄΄γίαψα",υ"α΄…ε""Σπυ΄ ι µου)… καµωµενη στα 1819 - φορεσιάςστόΠήλιο. '11 επικράτηση τής γυναικείας 1116th551116500- ει Ο … κ & η 9 Ν Ο .. ".: Ω v7.5. συντηρητικότερε ς καί δε μπορουν μέυ.ιάς να παρουσια -70 … τη δημιουργία .0 ως τής καινούργιας πόλης του Βόλου, νέα στον εία 0.7771) ουν στη 700 εσια αυτή καί τής άλλάζουν τό χαρακτήρα Στό μυχό 700 Παγασιτικου κόλπου, γυρω 0'575’ 70 παλιό Κάστρο του Γόλου, ώς τις αρχές του 11100 άίώνα δέ όρίσκονταν παρά ιιερικά άθλια µαγαζιά κι άπο- I θήκες. ()ί χωρι άτ ες καίοί 7500505 τευτάδες έκαναν τις συναλλαγές τους καί 2050705— 6άινάν στά χωρ οιά .57005. Στά 0.507- 700J αίώνα ( 0.0700 άρχίζει νά χτίζεται ήκαινοόρ- γιαπ όλη ητου Γή όλου, 7500. πήρετ όνου.ά της 0'575’ τα χωριά που ξαπλώνονται στα … … ριζά του 007 5700 Πηλίου Πολ 7.01 κάτοικοι τών χωρ: ών 750 Πηλίευ κάτεζ.αίνουν τώρα στήνκ καινουργια πολη. Μαζί τους φέρ ρνουν καί τόν τρόπο ζωής τους, τα έθιμά .005. τις φορεσ .55 5 7005. τήν ίδια πόλη όυ.ως έρχονται καί 5.700507750701855 άπό τό εςωτερικό, 075050 λλαδίτ.ς, νησιώτες A5’ άλλοι. Χάρη στο νκάινουργιο 0107570700— 9 πο ζωής καί στήν έπαφή 0'5 ελεύθερους Γ'Ελληνες, ό παλιός τρόπος ζωής χάνει τόν πρώτο του χαρακτήρα καί ή γυναικεία φορεσιά προσαρμόζεται στόν τύπο τής φορεσιας τής ,Αμαλίας, 7705') πάει νά γίνη πάνελλήνιος. Λίγα χρόνια 1307500- απ' τήν ίδρυση τής πόλης, έπικρατεϊ όριστικά τό 01200.05 Βόλος.7 'H νέα πόλη αναπτύσσε- ται γοργά. έρχεται σέ συναλλαγές 05' 70 εξωτερικό. 8 '11 ευρωπαϊκή φορεσιά, 7500 πρωτοφάνηκε στίς Μηλιές τίς παραµονές τής ,Επανάστασης 700 1821, κερδίζει κάθε 05'005 έδαφος. Ή ντόπια, κρατιέταν ακόμα σέ μερικα χωριά, ή γυναικεία πα- ράλλαγ…υ.ένη, ή αντρική πιό κοντά στόν αρχικό τύπο.Τώρα δέ μένουν παρά 0505Ao1 γέροι βρακάδες για νά μας θυμίζουν τό χρέος 0055 νά περισυλλέ΄ξουµ.ε ότι 557500.5— νει από τήν πρόσφατη ίστορία 0055. Παλιότερες πληροφορίες για τήν πηλιορείτικη φορεσιά δέ λείπουν. "Ωστόσο . _ πρέπει νά τίς αντιµετωπίζουμε 0'5 αρκετή δυσπιστία, ' ,; "΄;.….ξ.& γιατί τίς περισσότερες φορές είναι αυθαίρετες. '11 A0.- "" κή αρχή γίνεται από τόν Siackelberg ο 05 μιαν …… παράσταση 7501) πολυ απέχει από τήν πραγματικό- τητα. Τήν ίδια απεικόνιση αναδημοσιεύει ό Δ. Εισι- λιάνος … σάν σίγουρη «ενδυμασία τής Μακρινίτσας κατά τό 1825 >> χωρίς έλεγχο τής πιστότητάς της. Μέ τήν ίδια εμπιστοσύνη αναδηµ.οσιευ΄εται καί στό πανηγυρικό τεύχος τών «Θεσσαλικών Χρονικών» " 7505') έχει χρονολογία έκδοσης 1935 αλλά κυκλοφό- ρησε αρκετά αργότερα. ,Εκεϊ 87100055057055 σάν «Πη- λιορείτισσα κανηφόρος 0'5 γραφικήν στολήν>> χωρίς νά σημειώνεται 750500 αίώνα καί τίνος καλλιτέχνη είναι ή απεικόνιση αυτή. '11 κυρία ,Αθηνά Ταρσούλη. στίς «'Ελληνικές φορεσιές » της δημοσίευσε μια άν- τρική καί 055'5 γυναικεία πηλιορείτικη φορεσιά τής τε- λευταίας περιόδου. … ΄Επίσης στό «Λεύκωμα'Ελληνι- Πηλιορείτης, απόσπασµα από … , … … , , . , ,, ζωγραφιά τού .εόφ…… "…. κων Ενδυμασιων του Μουσειου Μπενάκη» υπαρχει εγ- μέ… στόν "Αλλη-Μπιλ "Ανω χρωμη αναπαράσταση τής γυναικείας φορεσιας από - g ί , , . , ι … , Βόλου 1 … το μικρογραφο Sperhng, A5 αυτή της τελευταίας πε- ριόδου. 13 ,Αντίθετα, οί απεικονίσεις, σέ τοιχογραφίες, δωρήτών 7Εκκλησιών είναι σχεδόν πάντοτε πιστές, 0’ όλη τήν αφαίρεση A051 τή σχηματοποίηση που τίς δια- κρίνουν. Στίς Μούζιες, 050'5 τοποθεσία κοντά στό χωριό Λαυκος, στή εκκλησία τής Κοίμησης τής Θεοτόκου είναι ζωγραφισμένα οί κτήτορες Στάθης καί Μυγδάλιά Σταμάτη, από τόν καλόγερο Σπυρίδωνα, στα 1819. '11 φορεσιά 700 Στάθη 51527.5 ή συνηθισμένη φορεσιά 700 050005700 προύχοντα .- μακρυά ανοιχτόχρωμη βράκα, τζου…υ.πές χωρίς μανίκια καί στό κεφάλι σαρίκι. Τής Μυγδαλιας (01200.05 συνηθισμέ- νο καί 07’105055 στήν περιοχή αυτή ) διακρίνεται τό 0.0.A00 κεντητό πουκάμισο. τό φουστάνι, ό αλι…υ.παντές. Στό Χορευτό, κοντά στή Ζαγορά, στήν εκκλησία του "A5. Νικόλα, είναι ζωγραφισμένες από άγνωστο λαϊκό καλλιτέχνη ενδιαφέρουσες ήθο- γραφικές σκηνές 05 απεικονίσεις κοστουμιών. '0 λαϊκός ζωγράφος Θεόφιλος ζω- γράφισε αρκετούς πηλιορείτες καί πηλιορείτισσες, 14 αλλά στήν εποχή του κυριάρ- χοι")σε πιά ή ευρωπαϊκή φορεσιά. "Εκανε, 00505, καί 0505Ao125 πηλιορείτες 0‘5 ντόπια .---- φορεσιά. "() παλιός φωτογράφος καί ζωγράφος τού Βό- ΄ : ' λου Στέφανος Στουρνάρας είχε κυκλοφορήσει µια σειρά από κάρτ-ποστάλ μέ θεσσαλικές φορεσιές, κι ανάμεσά τους ακριόείς φωτογραφικές αναπαραστάσεις πηλιορείτι- κων γυναικείων τής τελευταίας περιόδου, ακαλαίσθητα όμως χρωματισμένες. ,Αργότερα πολλοί ζωγράφοι (καί ίδιαίτερα οί Θεσσαλοί Ιίοσµ.αδόπουλος, Γκέσκος, ,Αστε- ριάδης, ό ξυλογράφος καί γλύπτης Νικόλας κι άλλοι)είτε µέσα σέ τοπία, είτε σέ ήθογραφικούς πίνακες απεικόνισαν πηλιορείτες καί πηλιορείτισσες μέ τοπικές φορεσιές. Λα- θεµ.…υ.ένη αναπαράσταση δόθηκε στό πανηγυρικό τεύχος τών «Θεσσαλικών Χρονικών» στήν έγχρωµη είκόνα έκτός κειμένου. "Όπως φαίνεται από τήν περιγραφή κι από τίς εί- κόνες πού συμπληρώνουν τό κείμενο, ή πηλιορείτικη φο- ρεσιά δέν έχει τίποτα τό φανταχτερό. Είναι απλή αλλά όμορφη. Ή μακρυά μετα- ξωτή φούστα. πού είναι τόσο φαρδιά καί στενεύει στή µέση σουρώνοντας, κι ό έ- φαρμωστός κορμας αναδείχνουν όλη τή χάρη τού κορμιού. Τό κεντητό πουκάμισο προόάλλει κάτω των τόν ποδόγυρο τού φουστανιού, στα µανίκια καί στό λαιμό. I Τό κοντογούνι, ακριόώς στό μάκρος τού θώρακα, προσθέτει κι αυτό στόν τονισυ.ο . ; δι΄!" Δελταριο Στε'ρ Στουρναρα l του καί στό διαχωρισµό του από τό υπόλοιπο κορµί. "Η μέση υπογραμμίζεται με τή χρυσοκέντητη ζώνη που καταλήγει στά ώραία κλειδωτάρια. ,Αργότερα, που φοριέται ή φαρδυά ζώστρα,οί δύο άκριες της,πού κρέμονται έλεύθερες καί κυρ.ατίζουν στό όάδισµα, δίνουν έναν τόνο έλευθερίας καί χάρης στήν απέριττη αυτή φορεσιά. "() αλιμπαντές έχει ανασηκωτά τα μανίκια γιά νά προόάλλουν τά πολύχρωμα κεν- τήματα τού πουκάμισου. Τό µέσα μέρος τών µανικιών που αποκαλύπτεται με τό ανασήκωμα, δέν έχει φόδρα πού θα μείωνε τήν έντύπωση τών κεντημάτων. Είναι από τό ίδιο ύφασμα, αλλά υποδηλώνεται διακριτικά μέ τή διαφορετική κατεύθυν- ση που έχουν οί ρίγες. "Όταν αργότερα 6 αλι…ιιπαντές αντικαταστάθηκε από τή τζά- κα στή θέση τών κεντημάτων µπήκε δαντέλλα. ,Επάνω στό βελούδο τής τζάκας διαγράφεται ώραίαή αρματωσιά, χρυσοκέντητη στήν αρχή, μεταξωτή αργότερα. 1ο κοκκινο φέσι, κοινό 0’ όλόκληρη σχεδόν τή .εσσαλία, αφίνει τή χρυσή φούντα του να χύνεται πίσω μαζί µέ τα ξέπλεκα µαλλιά. Τό μεταξωτό µαγνάντι ρίχνει ένα φωτεινό τόνο στό κεφάλι. '0 φιόγκος του στό πλάι" δίνει τήν τόσο ταιρια- στή στόν κεφαλόδεσµο ασυµμετρία. ,Αργότερα οί χρυσόκοσιες πειθαρχούν τα Ξέ- πλεκα µαλλιά σέ δυό κοτσίδες, που τό πάχος καί τό μάκρος τους ήταν στοιχεία 6- μ-ορφια΄ς. 'I Ι αντρική δίνει έναν αρρενωπό τόνο καί κάποιον αέρα αρχοντιάς μέ τό πλουµ.ιστό σταυρωτό γελε΄κι καί τό φαρδύ ζωνάρι. Αυτά κυρίως αφορούν τίς παλιό- τερες φορεσιές γιατί τόσοή αντρική όσο καίή γυναικεία δέ μένουν αμετάβλητες τό πέρασµα τού χρόνου, όπως καθαρά Οι. φανή στήν περιγραφή τους. Πρίν παρα- χωρίσουν όριστικά τή θέση τους στήν ευρωπαική, έχασαν σιγά-σιγά τήν παλιά τους λαμπρότητα κι απλουστεύτηκαν υπερόολικά. ,Εκεϊ όπου ή απλούστευση αυτή διαγράφεται έντονώτερα είναι τό σκέπασµ.α τού κεφαλιού τών γυναικών. "Από τό . '. . . . : ". | …' … … | | 1 ! , κοκκινο χρυσοκεν.ητο φεσι με .α μακρυα κροσια. και το μεταξωτο µαγναντι, ως ….. 11 ___ τό πενιχρό καλεμκερί ή διαφορά είναι μεγάλη. Ή χρησιμοποίηση μεταξωτών υφασμάτων όφείλεται όχι µόνο στόν πλούτο τού τόπου αλλά καί στήν υπαρξη ακραίας βιοτεχνίας καί παραγωγής μεταξιού. «Τά είσοδήµ.ατα τού τόπου πρώτα είναι τό μετάξι...» σημειώνουν ό Κωσταντας καί Φιλιππίδης. ,Αναφέροντας οί ίδιοι ένα-ένα τα χωριά. σημειώνουν στά πιό πολ- λά σάν ένα από τα σπουδαιότερα προϊόντα τους τό μετάξι. Μπρισί…υ.ια, γαϊτάνια, µαντήλια κι άλλα τέτοια είδη παράγονταν σέ μεγάλες ποσότητες, που όχι µόνο έ- φταναν γιά τή ντόπια κατανάλωση αλλά καί για έξαγωγή στό εξωτερικό σέ µεγά- λη κλί…ιιακα. Οί πληροφορίες για τή όιοτεχνία αυτή τού Πηλίου αφθονούν στους συγγραφείς, παλιούς καί νεώτερους, πού ασχολήθηκαν μέ τήν περιοχή αυτή. 15 "Η ύφανση τού μεταξιού, κυρίως προκειμένου γιά τους αλατζάδες μέ τούς όποίους γί- νονταν οί παλιοί αλιµ.παντέδες, γίνονταν ή στή Μακρινίτσα … ή στίς κωμοπόλεις τής όόρειας Θεσσαλίας, στήν περιφέρεια ,Αγιας. " 'Η κατεργασία καί ή ύφανση τών ταφτάδων καί τών µεταξωτών βελούδων δέν γίνονταν στόν τόπο, αλλά σέ μέ- ρη µέ τα όποία τό Πήλιο είχεν επικοινωνία γιατί τους έστελνε τήν πρώτη ύλη. “H όιοτεχνία τού Πηλίου ξέπεσε γρήγορα καί στά τέλη τού 19ου αίώνα δέν σώζονταν παρά ή όυρσοδεψία καί ή κατασκευή σκουτιού στή Μακρινίτσα … καθώς καί μεγά- λο μεταξουργείο στα Λεχώνια. … Χρησιμοποιήθηκε, καί θά χρησιμοποιηθή καί παρακάτω συχνά, όόρος «πα- λιότερα». Μέ τόν αυτό έννοούµ.ε τήν περίοδο τήν πρίν από τήν απελευθέρωση, στα 1881, τής Θεσσαλίας. Οί αλλαγές δέν είναι απότοµες, ούτε ταυτόχρονες σέ όλα τα χωριά. Συντελούνται. κυρίως, από τήν απελευθέρωση ώς τή λιγόχρονη κατοχή τή; περιοχής, από τούςΤουρκ>υς, μετά τόν άτυχο πόλεµο τού 1897. Αυτό, φυσικά, δέ σημαίνει πως στα προηγούµενα χρόνια οί φορεσιές έμειναν ανεξέλικτες, αλλά στήν περίοδο πού σημειώσαμε, ή ουσιαστική αλλαγή τών πολιτικών καί κοινωνικών όρων έφερε καί στή φορεσιά γοργή εξέλιξη. Κύριο μέλημά μας είναι νά δούμε τή φορεσιά, όπως καί τή λαϊκή τέχνη γε- νικότερα, όχι σάν κάτι ακίνητο αλλά σα μια διαρκώς εξελισσόμενη πραγματικό- τητα, όπου οί παλιές µορφές σ, ένα διαλεκτικόν αγώνα µέ νέα στοιχεία συνθέτουν μία νέα μορφή, που κι αυτή θα αντιμετωπίση άλλα . … στοιχεία καί Θα ε΄νωθή ι! αυτά σέ μια νέα σύνθεση. " *' "'Οταν περιγράφεται ένα είδος, όπως τό είδε ό λαο- γράφος σε µιαν ορισμένη στιγμή, τότε ακινητοποιη- μένο μέσα στό όιόλίο γεννάει τήν ψευδαίσθηση ότι αυτή είναι ή μόνιμη μορφή του. Μόνιμη δέν υπάρχει" υπάρχει ή µορφή σέ µιαν όρισµένη έποχή. Ή σχέση τών μορφών αυτών μέ τό κοινωνικό τους περίγυρο, δέν θίγεται εδώ γιατί πρόκειται για πρόόλη…υ.α κο".- νωνιολογικό. Μιά έργασία, σάν αυτή εδώ, δέν θα ήταν κά- τωρθωτή χωρίς τή συνεργασία πολλών. Ευχαριστώ όλους όσοι μέ βοήθησαν. Αυτούς πού µού δάνεισαν στολές ήε΄ξαρτήματά τους για μελέτη, όσους μού εμπιστεύτηκαν παλιές οίκογενειακές φωτογραφίες Ή άπΞ…,;…η … Stackelberg καί ζωγραφιές, τίς ήλικιωμένες κυρίες πού μου χάρισαν τίς γνώσεις τους, τίς νέες κοπέλλες που ντύθηκαν τίς φορεσιές, τούς αγαθούς πηλιορείτες πού καλόόολα πο- ζάρισαν. τούς κατόχους σχετικών όιόλίων πού τάθεσαν πρόθυµα στή διάθεσή μου. "Αν υπάρχει κάτι χρήσιµο στήν έργασία τούτη δώ, χρωστιέται αποκλειστικά 0’ αυτούς, κι άς είναι δικός τουςό έπαινος. ,Από τό ποικίλο 001310 υλικό, πού είχα στή διάθεσή μου, κράτησα γιά τήν εί- κονογράφηση μόνο ότι ήταν πιό αντιπροσωπευτικό καί ότι ήταν κατάλληλο γιά τσιγγογράφηση. 'Ο αναγνώστης θα διαπιστώση ότι για τήν τυπογραφική έµφάνιση τής έργασίας καταόλήθηκε κάθε προσπάθεια νά έΞαντληθούν οί περιορισμένες δυ- νατότητες πού προσφέρει ή έπαρχιακή τυπογραφία. Οί δυσκολίες πού έπρεπε νά ύ- περνικηθούν ούτε λίγες ήταν ούτε μικρές. Οί μικροίαριθμοί μέσα στό κείµενο παραπέµπουν στή βιβλιογραφία, ένώ οί µεγάλοι μέσα σέ παρένθεση παραπέµπουν στή σχετική είκόνα. T00 σχέδια τών κοματιών τής φορεσιάς έγιναν σέ κλίµακα 1:5. Τα σύνολα πού τά συνοδεύουν είναι έλεύθερα σχεδιασµένα. Χωρικοί από τή Βούλγαρων); τού Μαυροότυνωύ ή γυναικεία ι.ι.ί.= !? Έ… &; ως… ??; µπαμ. ΕΚΩΣ 4.432.303 .μΟ,…. πω./..…4 Ξ…. ©…Ξ ΜΞΝΞΆΟΘ ΜΞΞµ.Ξ.…ΞΞΞ Μ΄...ΞΞζΖ.Γ… Η?" πωΞωωΞ : πηλιορείτικη γυναικεία φορεσιά, όπως όλες οί φορεσιές, έχει και τον 11091590 καί τόν καθημερινό της τύπο, που στίς γενικες τους γραµμές είναι ίδιοι. Διαφέρουν µόνο στην ποιότητα των υφασµάτων, πού στό γιορτερό είναι καλλίτερης ποιότητας, καί 0100 κεντήματα, που στό γιορτερό είναι πλουσιότερα καί ώραιότερα. Για ασπρόρουχα φο- ριούνταν οι άσπρού δ ες, χασεδένιες μακριές ώς τόν αστράγαλο σχεδόν, χωρίς μα- νίκια. Οί ασπρούδες φοριούνταν απανωτές από τρείς ώς πέντε, καί πολλές φορές ένισχύονταν από τή μέση καί κάτω μέ ένα ή δυό µισοφόρια, για νά φούσχών71 καλλίτερα τό φόρεμα που θα . . .. * ’1111001125 από πάνω. "Υστερα φο- ριόταν τό πουκάµισο (1) μονοκοματο, 110091913 ως τα κό- τσια, µέ φαρδιά δίφυλλα 1100— 11190100. T00 110915900 πουκάμισα ήταν άσπρα (γιά τίς νύφες) χρωµατιστά (κόκκινα, 6130112100, πράσινα) μεταξωτά. Τ ά πιό λεπτά ήταν τα σκεπένι α, 7.00— μωμένα δηλαδή από σκέπη, λεπτότατο μεταξωτό ύφασμα, πού ύφαίνονταν απ τίς γυναίκες. T00 κάπως χοντρότερα ήταν τα κουκ' λίτικα (κουκουλίτικα) από νήμα πού έόγαινε από τό 1 κουκούλι καί γνέθονταν στό μαντανι. T00 δυό φύλλα τών µανικιών, καθώς καί τα φύλλα τού κορµιού 11100 περίπου πιθαμή γύρω στόν ποδόγυρο, δέν 900601110012 115— ταξύ τους 001100 συνδέονταν μέ κέντηµα. Στά σκουρόχρωμα τό κέντηµα αυτό ήταν χρυσοκέντητο. Γά πουκάμισα γύρω στό 1001130,0100 μανικέτια (2) καί στόν ποδό- γυρο (3) ήταν κεντημένα μέ ωραία πολύχρωμα κεντήματα. Επειδή 10‘0 φουστάνια ήταν αρκετά (10-15 πόντους) κοντότερα από τα πουκάμισα, καί το. μανίκια τής τζάκας ήταν ανασηκ τά, τά κεντήματα τού πουκάμισου φαίνονταν. Τα 01201101100 τών κεντήμάτων αυτών δέν σώζονται γιατί τα πουκάμισα καταργήθηκαν έδώ καί πολλά χρόνια. T00 χρυσά κεντήματα λέγονται 910139101313009019’1100. (4) Τά καθημερινα πουκάμισα ήταν στό'ίδιο σχέδιο μέ τα 11091590001100 από χοντρότερο βαμβακερό ύφασμα, μπλέ σκούρο, καί τά κεντήματα, τα Ξό 11111101 ήταν 0100139065 c1012100. Πάνω από τό πουκάμισο φοριέται τό φουστάνι, φ 0.00121 (δ ΄") οπως Τό ΤΕΡΟ' φέραν, από μεταξωτό ταφτα (παλι τερα μουαρέ α΄ε ανθάκια). Τό επάνω μέρος τού φουστανιού. πού σκεπάζει τό θώρακα, λέγ..ται κορμας ή πανωκό 913.1. Ο 7.09— 2 μας είναι χωρίς μανί- κια κοί πάντοτε φο- δραρισυ…ένος. Παλιότε- , ρα ήταν πάντοτε ανοι- '. …, χτός στό Λαιµ.ό να φαίνονται τα κεν 11111.0.— τα τού που- κάμισου.,Αρ- γότερα ήταν άλλοτε κλει- στός στό λαι- 110 (καί τότε είναι στολι- σµένος 11'5 φρίλια από πλισέ) κι άλ- λοτε ανοιχτός 93% ή" '…έ"*** «& …. …θα, % όπότε από κά" 3 τω φοριόταν 11100 τούλινη τραχηλιά κλειστή στό λαιμό. 'Η φούστα είναι πολύ φαρδιά καί σου- ρώνεται στή µέση, έκεί πού ένώνεται 115 τόν κορμά. Παλιότερα ή φούστα έφτανε λιγο πιό κάτω από τή μέση τής γάμπας. κι από έκεί καί κάτω φαίνονταν τό κεντη- τό 1100910011100. "Υστερα όμως μάκρυνε ή φούστα ώς 101 κότσια καί τό πουκάμισο καταργήθηκε. Τότε, για νά μήν τρίβεται 0 ποδόγυρος, τοποθετήθηκε γύρω τό βουρτσάκι, 115' κάθετες σκληρότερες τρίχες, πού αυτές έρχονταν σέ επαφή µε τό έδαφος. T00 φύλλα που αποτελούν τή φούστα λέγονταν 110012 ες, κι από τόν αριθ- 110 τους κρίνονταν ή αξία ένός φουστανιού. «Τό 10’0100121 τής Μαρίας έχει πέντι μά- νες!>> Οί δίπλες που σχηματίζονταν λέγονταν ντούκες. Πολλές φορές 101 1901)- 010012100 ήταν κεντημένα από τίς ίδιες τίς γυναίκες, άν καί οί ραφτάδες τους ήταν κατά κανόνα άντρες. "Π φούστα έχει φαρδύ στρίφωμα, γιά νά 60190001271. Τά φου- στανια γίνονταν ανοιχτόχρωμα για τα κορίτσια καί τίς νέες γυναίκες, καί πιό σκού- ρα όσο περνούσε ή ήλικία, για να καταλήξουν σέ μαύρο στα γερατειά. T01 01201100— τα τών χρωμάτων ήταν παρμένα από διάφορους καρπούς ή άλλα προϊόντα τής περιοχης. Χ|;… )|'΄|΄ .. μή βάζης τά μελιτζανιά γιατί μας καίγεις τήν καρδιά λέει 0 λαϊκός στιχοπλόκος σέ :]… όμορφη πορταρίτισσα, κι ό ερωτευμένος... ..έόγα Μαργιολή 115 τό φίστάνι τό κο ροµπλί φωνάζει στήν αγαπηµένη του. Βυσινί, πορτοκαλί, κόκκινο τής ντομάτας, κόκκινο κρασάτο, λαδοπράσι- νο κι άλλες τέτοιες είναι οί όνομασίες τών χρωµάτων Πάνω από τό φουστάνι, στή μέση φοριότ : ή ζώ νη. (Ο) μεταξωτή μέ χρυσοκεντήµ.ατα. Τίς ζώνες τίς κεντούσαν οί γυναίκες μόνες τας. σιγά- σιγά όμως είδικεύτηκαν µερικές που αναλάβαιιαν τό χρυσοκέντημα. Οί ζώνες έπιαναν 1111900100 μέ τα κλειδωτάρια ή θίληκωτάρια(7) µεγάλες 111- ταλλικές πόρπες ασημοκαπνισµένες ή έπίχρυσες, σέ .- I? -- σχήματα στρογγυλά ή αμυγδαλωτά. Τα θ΄ληκωτάρια rd έφερναν από τα Γι- άννενα ή από τήν Πόλη. Κατασκευάζον- ταν όµως καί ντόπια καί φτάνει ώς τίς μέρες μαςή φήμη τού Μήτρου Στουρ- νάρα, πού έκανε θίληκωτάρια κι άλλα κοσμήματα στόν "Αι Ααυρέντη, κι έγι- νε γνωστός μέ r’ όνοµα: ό Μήτρος ό Χρυσικός. Έπίσης ό Ντίνος Χρυσοχοΐ- δης απ' τήν Πορταριά κι άλλοι. Στήν τελευταία περίοδο αντί για θληκωτάρια έμπαινε ασημοκαπνισµένη αγκράφα. Πολλές φορές φοριόταν στή μέση καί τό λαχούρι μεταξατό μαντήλι μέ κρόσια. ίΑπί τίς αρχές τού αίώνα µας. … …… … άρχισε να συνηθίζεται ήζώστ ρα, φαρ- 5 διά ζώνη από κλαδωτό µεταξωτό. µακρυά περισσότερο από δυό μέτρα, πού, αφού κάνη τό γύρο τής μέσης, δένεται µέ φαρδύ φιόγκο στό πλάι, συνηθέστερα αριστε- ρά. Οί άκριες τής ζώστρας κρέµονται πρός rd κάτω, φθάνοντας ώς τό γόιατο καί χαμηλότερα ακόµα. Οί ζώστρες ήταν ζωηρόχρωμες καί τίς φορούσαν κυρίως rd κοριτσια και οι νε- ες γυναίκες. Πολ- λές φορές στίς ακριες ήταν κομ- μένες όδοντωτά ή είχαν κρόσια ή δαντέλλες. 6 Πάνω από τό φουστάνι παλιότερα φοριόταν ό αλι µ.παντές, (8) κοντό σα- κάκι, ανοιχτόχρωμο ριγο;τό από άλατζα, μαλλοµ.έταξο ύφασµα πού κατασκευά- ζονταν στή Μακρινίτσα καθώς καί σέ µερικές πολίχνες τής βόρειας Θεσσαλίας. (Τσαρ΄τσανη, Ραψάνη, Σελίτσαιη κι άλλες). Ό αλιμπαντές ήταν φεδραρισμένος 7 μέ κάµποτ καί ' ' ' είχε rd μανίκια πολύ µακριά. Τό κάτω μέρος τών µανικιών, τό απο- μάνικο, ήταν σκιστό από τή μια μεριά καί φοδρα- ρισµ.ένο πάλι με τόν ίδιον αλατζα, μέ µια διαφορά: ένώ τού μανικιού οί ρίγες ήταν κά- θετες στό μάκρος του, οί ρίγες τής έσωτερικής με- ΄ ριας τού απομάνικου ή- ταν παράλληλες. Τό α- πομάνικο αναδιπλώνο- νταν κι έφτανε έτσι ώς τόν αγκώνα περίπου. "Ο αλιμπαντές μπροστά σταύρωνε, καί στά δύο πλάγια, χαμηλά, κο- τά στή μέση, είχε δυό αυτάκια, δηλαδή δυό τριγωνικές προεξοχές πού καρφι- σ ΄νονταν στήν πλάτη για νά έφαρμόζη έτσι καλύτερα στό σώμα. Γύρα-γύρα ό "λιμπαντές ήταν κορδελιασμένος µέ μαύρο γα΄ι'τάνι, αλλά στό απομάνικο τό γα΄ι'- τάνιασμα ήταν διπλό. Στή θέση τού αλιμπαντέ φορέθηκε αργότερα (από τα µέσα τού 19ου αίώνα) τό κοντογούνι ή κοντογ'νάκι ή τζάκα, (9) κοντό σακάκι πού έφτανε ώς τή μέση, από όελούδο, κατ' φεδένιο κατά τήν τοπική έκφραση, πάντοτε σκου- ρόχρωμα μπλέ, γκρενά, μαύρο. Τό κοντογούνι άφινε ανοιχτό τό στήθος νά φαίνε. ται ό κορμάς τού φουστανιού ή ήτραχηλιά. Στίς παρυφές τό κοντογούνι είχε τήν ο ρ μ ατω σ ι ά, (10) κεντητό διάκο- σμο. Παλιότερα ή αρματωσιά ήταν χρυσοκέντητη. Τήν κεντούσαν μό- νες τους οί γυναίκες. σιγά-σιγα ό- μως είδικεύτηκαν μερικές κι ανα- λάβαιναν τό χρυσοκέντημα τών κοντογούνιών µέ πληρωμή. "Υστε- ρα όµως ήδιακόσµ.ιση γίνεται μέ φτηνού γούστου κεντήματα πού τί αγόραζαν στο Βόλο. Τό γαρλιμέντο, ή όελονιά, τό πασματερί (από τό ταυτόσημο γαλλικό Passementerie), όλα µεταξωτά, ποικιλµ.ένα πολλές φορές καί µέ χάντρες ή πούλιες. Στή θέση τών µανικετιών υπάρχει φαρδιά δαντέλλα, συνήθως άσπρη. "Π δαν*τέλλα αυτή πήρε τή θέση τής άκριας τού μανικιού τού πουκάμισου, πού ήταν κεντηµένη καί πρόβαλε από τό δίπλωμα τού αποµάνικου τού παλιού αλιµπαντέ. Τα κοντογούνια ήταν φοδραρισµένα καί πολλές φορές είχαν γούνινη ε΄σωτερική επέν- δυση, εκτός από rd μανίκια. Αυτά φοριόνταν τό χειμώια καί λέγονταν γουνωµ έ- να. Άλλοτε γούνα υπήρχε μόνο στίς παρυφές. 'Η πιό συνηθισµένη γούνα ήταν τό σαμούρι. Στό στήθος, όχι συχνά, κρέμονται από αλυσίδα χρυσά φλουριά: κω- σταντινάτα, ρου- 9 μπιέδες, αυστρια- κά. Στήν αρραβω- νιασ… ένη κοπέλ- λα, όταν τα… Ξωνιαστικός ήταν πλούσιος, χάριζε χρυσό ρολόι µέ € Τ (αδένα, κι αυτή χρυσή, πού έκει΄νη τό κρεμαγε μέ κα- μάρι στό στήθος της. τό κεφάλι οί γυναικες κόκκινα. Στήν αρχή τα φέσια είχαν στόν τεπέ τους απλά σχέδια κεντημένα από μαύρο μπρισίµ…ι. Από τήν κορυφή τους ξεκινούσαν δύο φούντες, μια από μαύρο μπρισίµι καί μια χρυσή. ίΑργότερα ό διάκοσµος τού τεπέ γίνεται χρυσοκέντητος. Από τό ένα µέρος τής στρόγγυλης περι- φέρειας τού χρυσοκέντητου τεπέ κρατιόταν πλούσιο χρυ- σοκέντημα πού κατέληγε σέ µακρια χρυσά κρόσια. Τό φε- σάκι φοριόταν τ σακι στό (12-13) στήν κορυφή τού κε- φαλιού καί ή φούντα του έπεφτε πίσω, πάνω στα ξέπλε- κα ααλλιά. l ύρω από τό φεσάκι τυλίγοντ αν στό κεφάλι -Η]- φορούσαν φεσάκια (11) τό υ…αγνάντι τούλι- νο ή από λεπτό μεταξυ.- τό ύφασμα μαντήλι, πού αφού έκανε τό γύρο τού κεφαλιού, δένονται) µέ μισό φιόγκο μπροστά, λίγο πλαϊνά, αφίνοντας τις ακριες μέ τα κρέσ;α να πέφτουν στόν ώμο.Τό φέσι έδινε μεγάλη χάρη στό γυναικείο κεφάλι και είναι χαρακτηριστι- ._ κό τό λαϊκό τετράστιχο, * 11 άλ710!νδ διαµάντ ι της δ7ι'ι0τι/ης μας ποίησης, γνωστό κι έξω από τό Πήλιο: Όντας όάζ τού αλ κου φέσι υ.'ε τή φούντα τή χρυσή τρεµ οί μ ούλατ, - ήταν τα σταμπάτα σχέδια, είτε κλαδιά ειτε ουρανός να πέση άστρα του υ.αζί. Στά τελευταια του χρόνια τό φέσι, από έπίδρασ | τή; ιιόδας τής Αμαλίας, φοριοταν χωρίς τό ραγνάντι λοξά πανω από τό αυτί καίή φούντα του έπ εφτ ιεστ πλάι. (14) Τότε, για να στερεώνεται πανω στό κε φάλι, προστέθηκε ένα αεταξωτό κορδόνι πού πε; ν τύ- σε κατω απ το σαγόνι. Λίγο- -λίγο αρχίζει να έγκατ α)ε είπ ται τό φέσι και να έπικρατ ή το υ. α φέσι (16 ), που ως τοτε σον- ηθι΄ζονταν αονο σαν πρόχειρος κεφ αλόδεσµ ago .Τό πια- ί φε΄ ι &… ελείται από ένα ζευγάρι τσευ περια στατι- πκ΄τα. Στίς νεώτερες γυναίκες,τ άνω σέ υαύρ π J 3 0A αες κουκίδες. Για τίς γερασυ.ε νες γυναίκεςο 14 δες αραιώνουν καί γίνονται άσπρες. Στίς χήρες το μαφέσια ήταν όλόμαυρα. Τό δέσιµο γίνονταν ώς εξής : (15) Τό πρώτο πσεμπέρι διπλώνονταν δια- γώνια στα δυό ώστε να σχηματισθή ένα τρίγωνο. Τού τρίγωνου αυτού ή µεγαλύτερη πλευρα περνιό- ταν γύρω στό πρόσωπο, αρχίζοντας από τό μέτω- πο, καί δένονταν κάτω από τό σαγόνι. Τό δεύτε- ρο τσεμπέρι διπλώνονταν πολλές φορές, ώσπου να γίνη στενό ίσαμε τρία δάκτυλα, κι έτσι αποχτούσε κι αρκετό πάχος.Τυλίγονταν γύρω στό κεφάλι καί ή έλεύθερη άκρια του, χωρίς να δένεται, περνιό- ταν ανάμεσα στό κεφάλι καί στήν κουλούρα πού σχηματίζονταν. "Ετσι γίνονταν ό σού ρλος ή τό χουνί. Πολλές φορές οί άκριες τού πρώτου τσε- μπεριού λύνονταν από τό σαγόνι καί ανασηκώνον- ταν. ΄Αφού σκέπαζαν τα πλάγια τού σούρλου περνιόταν ανάμεσα στό κεφάλι καί στό σούρλο. Στίς νεώτερες γυναίκες, πολλές φορές τό πρώτο τσεμπέρι λύνονταν από τό σαγόνι καί δένονταν στόν αυχένα. Τα μαλλιά δέν είναι πιά λυτά αλλά σχηματίζουν δυό κοτσίδες πού κρέμονται στήν πλάτη. Τό μάκρος καθώς καί τό πάχος τής κοσιας ήταν σημάδι όµορφι- ας. Οί κοσιές στολίζονταν μέ τίς χρυ- σόκο σιες, ή οι; μόκοσιες (17) με- ταλλικά τριγωνικά κοσμήματα πού κα- τέληγαν σέ έξη γα΄ι'τάνια πού πλέκον- ταν ανά τρία σέ κάθε κοσιά. Τήν τελευταία περίοδο έγκατα- λείπεται καί τό µ.αφέσι καί στό κεφάλι δένεται τό καλεμκερι΄, αράχνούφαντο µαντήλι με μπιμπί…λες ή μπόλια στήν άκρη. ίΑξιόλογη €ιοτεχνία κατασκευής τους υπήρχε σέ πολλα χωριά τού Πηλίου, πού έφτανε όχι μόνο γιά τή ντόπια κα- τανάλωση αλλά καί για έξαγωγή. Οί μπιμπίλες, όµως, ήταν καί προϊόντα οίκια- κής κατασκευής τών γυναικών καί είναι καταπλη- κτική ή ποικιλία τών σχεδίων καί τών συνδυασμών τών χρωμάτων τους. Πλέκονταν είτε μέ βελονάκια στό χέ- ρι είτε μέ κοπανέλια. Τό δέσιμο τού καλεμκεριού γίνεται ώς έξ7"1ς : Διπλώνεται διαγώνια ώστε να σχημα- τισθή τρίγωνο. 'Η µεγαλύτερη πλευρα τού τριγώνου κάνει τό γύρο τού κεφαλιού περνώντας από τό μέτωπο, r’ αυτιά, γυρίζει στό σόέρκο καί. ξανακάνοντας τόν ί- διο γύρο, δένονταν αριστερα στό κεφάλι σχηματίζον- τας φιόγκο. rH τρίτη γωνία τού τριγώνου κρέμεται έ- Λεύθερη πίσω. Καί μέ το καλεµ.κερί φοριόνταν οί χρυ- σόκοσιες. Στα τελευταία χρόνια κ ταργήθηκαν κι αύ- τ΄ες καί στή θέση τους έμπαινε μια σκέτη κορδέλλα με- ταξωτή. Στα πόδια φοριόταν κάλτσες, μάλλινες τό χει- μώνα καί βαμόακερές τό καλοκαίρι. Td παπούτσια τους, rd τερλίκια ή τερλικοπάπ,τσα ήταν μεταξωτά κεντητά. Τό κέντημα τό έκαναν μόνες τους οί γυναίκες, είτε μέ µεταξωτές κλωστές είτε μέ χρυ- σόνηµ.α καίύστερα τά έδιναν στούς τσαγκάρηδες πού τούς περνούσαν τίς δερμάτινες σόλες, χωρίς τακού- νια. Τα τερλίκια γρήγορα αντικαταστάθηκαν από δερμάτινα παπούτσια. Αυτή ήταν ή καλή φορεσιά τής πηλιορείτισσας. Τή φορούσε µόνο τίς πί ση μες ήμέρες: Td Χριστού- γεννα, τή Ααµ.πρή, στό πανηγύρι τού χωριού, σέ γά- μους καί σε βαφτίσια, όταν πήγαινε στήν έκκλησιά. Πολλές φορές στό δρόμο έριχνε στό κεφάλι της ένα σάλι, τή μπό γ α πού τήν έόγαζε μόλις έμπαινε στό σπίτι ή στήν έκκλησιά. Στήν καθημερινή φορεσιά τό πουκάµισο ήταν από βαµβακερό ύφασμα. Τό φουστάνι, τό χειμώνα ήταν καμωµένο μέ μάλλινο χοντρό ύφασμα καίτό κα- 18 λοκαίρι πά. νινο. Τ ζάκα τό καλοκαί- 17 ρι τίς καθη- μερινές δέ φορούσαν. Τό χειμώνα φορού- σαν σκουτίσια τζάκα. Τό φέσι καί τό μαγ- νοίντι είναι μόνο τής καλής φορεσιας. Τίς καθημερινές έπλεκαν τα µαλλιά τους κο- σίδες πού τίς έδεναν γύρω στό κεφάλι…" Tare. ρα έριχναν ένα μαντήλι. Οί γρηές είχαν μαζί τους καί ταµπακιέρα για να ρουφούν το ταµ.πάκο τους. ίΑνακεφαλαιώνοντας όσα γράφη- κ"|.ν παραπάνω σημειώνουμε πώς στίς άρ- χ΄ες τού δέκατου ένατου αίώνα οί πηλιορεί- τισσε; φορούσαν μακρύ κεντητό πουκάμι- σο, πάνω από αυτό ένα κοντό σακάκι από αλατζά, τόν αλιμπαντέ. Στή μέση ζώνο- νταν ή χρυσοκέντητη μεταξωτή ζώνη μέ τα θίληκωτάρια. Στό κεφάλι φορούσαν κόκκινο φέσι μέ χρυσή φούντα, καί γύρω τυλίγονταν τό μαγνά τι. ίΑργότερα καταργείται τό πουκάµι- σο καί τό φουστάνι γίνεται μακρύτερο, ώς τόν αστράγαλο. ΄( ) αλιμπαντές αντικαθίσταται από τή βελουδε΄νια τζάκα, και γύ- ρω από τή µέση δένονταν φαρδιά κορδέλλα, ή ζώστρα. Στό κεφάλι για ένα διάστη- μα φορέθηκε τό μαφέσι, κι απ' τίς αρχές τού αίώνα μας έπικράτησε τό καλεμκε- ρί. Ή είκόνα (18) παρουσιάζει τήν πηλιορείτικη φορεσιά τής τελευταίας περιόδου. #; αντρική ι΄γοι γέροι φορούν (τα)… τήν παλιά πηλιορείτικη σκουτίσια φορεσιά, καί δέν είναι µ.ακριαή μέρα που κι ή φορεσιά αυτή θ,ανήκη στην ι- στορία. λείψανε πια καί οί παλιοί ραφτάδες πού τή φιλοτεχνούσαν, γι'αυτό καί δέν υπάρχει σήμερα ή διάκριση ανάμεσα στους ραφτά- δες, σ,αύτούς πού έραόαν τίς ντόπιες φορεσιές, καί στους φ ραγ γο- ραφ τ αδες, σ, έκείνους πού έρα€αν ευρωπαϊκές φορεσιές. 'H πηλιορείτικη αντρι- κή φορεσιά, όπως θά δούμε λίγο πιό κάτω στήν περιγραφή της, δέν έµεινε στερεό- τυπη. M‘s τήν πάροδο τού χρόνου καί τήν αλλαγή τών κοινωνικών όρων, παθαίνει κι αυτή μια συνεχή μεταόολή. Στίς μέρες µας όμως ή ' ' ' παράδοση σπάζει απότοµα μέ τήν όλοκληρωτική έπικρά- , τηση τής ευρωπαϊκής φορεσιας. : "τό κεφάλι φοριόταν κόκκινο φέσι μέ κοντή μαύρη μεταξωτή φούντα. 'Αργότερα όμως αντικαταστάθηκε από τό καλπάκι, (19) είδος φεσιού από µαύρο αστρακά, διπλοφοδραρισμένον, για να γίνη σκληρός. 'Ο τεπές γί- * 19 νονταν κωνικός καί ύστερα διπλώνονταν ώστε να γίνουν δίπλες πού σχηματίζουν όμόκεντρους κύκλους. μέ κέντρο τή μέση τού τεπέ. Το σχέδιο (20) δείχνει πώς είναι αρχικά ή κάθετη τομή τού καλπάκιού (α) καί πώς γίνε- {Lie το δίπλωμα (6). Στο στήθος, μετά τα ασπρόρουχα, φοριόταν τό που- κάμισο, π7 κάμσου, άσπρο από χασέ ή λινοµ.έταξο ύ- α' φάσµα, μέ παστάκια καί κολαρισμένο. Τό πουκάμισο, κοινό στα περισσότερα µέρη τής "Ελλάδας, είναι χωρίς γιακά, κι έφτανε αρκετά χαμηλά αλλά τό µέρος πού ήταν κάτω από τή μέση σκε- πάζονταν από τή όράκα. Td πουκάμισα τής τελευταίας περιόδου γίνονται από ξ, φό ρτι χρωµατιστό, ριγέή καρρώ πάντοτε σε σκούρα χρώµατα. 'Η βράκα ή το σαλόάρι γίνονταν από μαύρο ή σκούρο μπλέ αλατζά. 7Hrdv πολύ φαρδιά, μέ άπειρες δίπλες, καί πίσω σχημάτιζε ένα θύλακα, τήν κόφ α, πού στό όάδισµ.α πήγαινε δεξια-ζερβά. Τόν αλατζά πού προορίζονταν για σαλόάρια τόν ύφαιναν άσπρα/΄΄ Υστερα τόν έδαφαν οί µ. το ο γ ιατζή δ ε ςτών χωριών. 21 , … Για να σιδερωθή καί να πάρη τό ύφα- σμα γιαλάδα, περνιόταν από ένα µαρ- μάρινο ή πέτρινον κύλινδρο. Το σημείο του υφάσματος που όρι΄σκονταν σε επα- φή µέ τόν κύλινδρο χτυπιότανε μέ εί- δικούς ξύλινους κόπανους. από δυό συγ- χρόνως μπογιατζήδες, "ένα &… τίς δυό µεριές τού κυλίνδρου. Είχαν τόσο έξα- σκ'|,θή πού χτυπούσαν ρυθµικό καί τή στιγµή που ό ένας κατέβαζε µ." δρχ ή τον κόπανο, ό άλλος ανασήκωνε τό δι- κό του. "Οταν το µέρος ε΄'.είνο τού υφά- σματος σιδερώνονταν καί γιάλιζε, προ- χωρούοαν σέ καινούργιο, αοιδέρωτο µέ- ρος τού υφάσματος. ΄Εννοείται πώς ό κόπανος καθώς έ- πεφτε έκανε έναν θόρυόο πού ένοχλούσε τούς γειτόνους, κι από αυτού έμεινε καί ή γνωστή έκφραση ...καί τού μπογιατζή ό κόπανος "Υστερα τό σαλόάρι αντικαταστάθηκε από τό ό ρακί ή παν ου€ράκι,(21)από μαύρο σκ,τί (σκουτί), χοντρό μάλλινο ύφασμα πού γίνεται στόν τόπο.Γίνεται έπίσης κι από ρούχο (τσόχα) πολύ όαρύ. Τό βρακί είναι φαρδύ, όχι όμως όσο τό σαλόάρι, καί στή μέση σφίγγει, σουρώ- 22 νοντας, μένα κορδόνι. Το ποδονάρια στενεύουν πρός τα κάτω καί είναι κορδελιασμένα γύρω-γύρω μέ σειρήτι (γα΄ι'τάνι) μεταξωτό, κι αυτό προϊόν τής ντόπιας όιοτεχνίας. Δεξιά καί αριστερα έχει στα πλάγια κι από μιά έσωτερική τσέπη μέ τίς παρυφές κορδελιασμένες. Τό όρακί πέφτει μέ λίγες φαρδιές πτυχές ώς τό καλάμι τού ποδιού" μισή περίπου πιθαµ.ή πάνω από τόν ο… στράγαλο. 'Ο γενικός αυτός τύπος τού βρακιού έχει παραλλαγές από χωριό σέ χω- ριό: «βράκα αγιολαυρεντι'τικη>> (µακριά ώς τόν αστράγαλο σχεδόν) «όράκα μακριν- τζιώτικη>> (λίγο κοντότερη) Στή μέση ζώνεται τό ζωνάρι, ζ,νά ρι, από μαύρο σατέν ή σόφι, σόφ. Τό ζω- νάρι είναι φαρδύ περισσότερο από δυό πήχες καί μακρύ πέντε περίπου Μ πήχες, κι έτσι κάνει πολλές δίπλες πού χρησιµεύουν καί για θήκες τής καπνοσακούλας, τού τσιμπουκιού, τού πουγγιού καί άλλων αντικειμέ. νων. Στίς έπίσηµ.ες μέρες στό ζωνάρι, µπροστα δεξιά, διπλώνεται καί ένα άσπρο µαντήλι, μεταξωτό τίς περισσότερες φορές. Πάνω από τό πουκάµισο φοριέται τό γελέκι (22). Παλιότερα τά γελέκια γίνονταν από όελούδο, κατ' φεδένια, καί αντί για κου- 3 μπότρυπες είχαν θηλίτσες για να κουμπώνουν, κι αυτές μεταξωτές. Td χρώματά τους ήταν σκούρα, (πράσινο, γκρενά, μπλέ) µερικοί όµως νέοι τής έποχής φορούσαν καί κατακόκκινα γελέκια."Υστερα άρχισαν να χρησιµοποιούν τσόχα (ρούχο).Διπλώ- νουν σταυρωτά, µπροστά στό στήθος, κουµ.πώνοντας μέ μια σειρά από μεγάλα µεταξωτά κου… ι'., «πού τα δίλεύνι οί γ"ναίκις>>. Ή σειρα τών κουμπιών αυτών αρχίζει από τό κέντρο τής µέσης (πάνω από τόν όφαλό) καί κατευθύνεται λοξά πρός τόν ώµο. Td κουμπιά συνδέονται μέ τό γελέκι, μέ διπλό γα΄ι'τάνι μή- κους περίπου δυό πόντων, είναι σφαιρικά καί καταλήγουν σε μικρή φούντα. Μια άλλη σειρά από κουμπιά, συμμετρικά αντίθετα πρός τήν πρώτη, κατευθύνεται πρός τόν άλλον ώμο. Γύρω-γύρω τό 94 γελε΄κι, καθώς καί οί κουμπό- τρυπες, είναικορδελιασμένο μέ γα΄ι'τάνι. Στό έπάνω µέρος, μπροστά, υπάρχει πολλαπλή σειρα γαϊτανιών, σέ οπλο. σχέ- δια. Τό γελέκι δέν έχει µανί- κια, είναι πάντοτε φοδραρισμέ- νο καί πολλές φορέςή πλάτη είναι καµ.ώµ.ε΄.νη μόνο από δι- … θα..." , . πλή φόδρα. Στή ράχη, μερικές φορές, υπήρχε άνοιγ- μα πού έφτανε σχεδόν ώς τό σβέρκο. Το άνοιγµα αυτό ανοιγόκλεινε μέ κορδόνια σταυρωτά, όπως δείχνει τό σχέδιο (23). Τα κορδόνια ήταν μεταξωτά καί κατέληγαν σέ µικρή φούντα. Παλιότερα στήν πλάτη τού γελεκιού ήταν κεντημένος δικέφαλος αε- τός. "Οταν τό γελέκι ήταν χρωματιστό ό αετός ήταν κεντημένος µέ µαύρο μεταξωτό μπρισίμι. "Οταν τό γελέκι ήταν μαύρο γίνονταν χρυσοκέντημα. Τήν πα- ραπάνω πληροφορία, έπιόεόαιωμένη από πολλές προφορικές πηγές, δέν έγινε δυνατό να έξακριόώσω καί μόνος μου, παρ, όλες τίς σχετικές προσπάθειες. Πάνω από τό γελέκι φοριέται τό κοντογο ύ- νι, (24)παρόμοιο περίπου μέ τό γυναικείο, άλλα σημαντικά διαφορετικό στό κόψιμο. Τό κοντογούνι είναι κι αυτό από τσόχα ή από σκουτί, έχει μακριά μανίκια, είναι φοδραρισμένο καί στίς παρυφές κορ- δελιασµ.ένο. Δέν έχει κουμπιά ή θηλίτσες καί μένει πάντοτε ανοιχτό µπροστά, αφίνοντας νά φαίνεται τό σταυρωτό γελέκι. Τό χειμώνα ή φορεσιά συμπληρώνεται καί από κάπα ήτό καπουτέλι, (25) από τραγόµαλλο, "Η… μαύρο ήκαφέ. Οί κάπες τής Ζαγοράς ήταν όνομαστές σίόλη τή Μεσόγειο. '0 Fel. Beaujour μας πληροφορεί πώς στα τέλη τού 18ου αίώνα έξάγονταν επτά χιλιάδες κάπες. 20 'H κάπα είναι πολύ φαρδιά καί στό κεφάλι έχεικουκούλα, τό κ τσούλι ή κατσούλα. Τα μανίκια του είναι μακρυά καί φαρδιά. Δίπλα στή μανιγοκόληση, μπροστά, υπάρχει άνοιγμα, κιαπό τα δυό χέρια, σέ σχήμα Γ αναποδογυρισµένου. Τό άνοιγμα αυτό κουμπώνει, στή γωνια τού |-, µέ κουμπί καί θηλίτσα. Στό πίσω μέρος τής κατσούλας, ακριόώ; στόν αυχένα, υπάρχει μια μικρή φούντα, πάλι από ….. ., τραγόµ.αλλο. Ή κάπα φοριέται κατά τρείς τρόπους: Ρίχνεται αναπεταρίκι στό σώµα καλύπτοντας καί τα χέρια, ή rd χέρια όγαίνουν από τα ανοίγματα πού είναι στή µανικοκόληση, αφίνοντας rd µανίκια να κρέμονται έλεύθερα στήν πλάτη, ή φοριένται κανο- νικα rd µανίκια. '0 πρώτος τρόπος είναι ό πιό πρό- χειρος,ό δεύτερος χρησιμοποιείται στίς χειμωνιάτικες έργασίες στό ύπαιθρο, για νά µή έμποδίζονται οί κι' νήσεις τών χεριών από τα χοντρά μανίκια ότρίτος είναι όκανονικός. '0 καρπός τού χεριού προφυλάγεται από τό κρύο μπαίνοντας, σα σε τσέπες, σέ δυό πλευρικά ανοίγματα τής κάπας. Τό καπουτέλι είναι λα΄ι'κότερη φορεσιά. Οί πλούσιοι κιοί αρχόντοι φορούν τό χειμώ- να τή γούνα ή r’ αρνιακό κοντόπαλτο από μαύρο χοντρό ύφασμα, συνήθως τσόχα, φοδραρισμένο όλο 27 δα. Τό πουγγι΄, (27) για να όάζουν τα νοµίσματα, είχε κι αυτό κεντήματα μεταξωτά ή μέ χάντρες. Στό χέρι έπαι- ζαν συχνα χοντρόκοκο κεχριμπαρένιο κο µ.πολόί. ίΑνακεφαλαιώνοντας όσα γράφη- καν παραπανω σημειώνουµε πώς στίς αρχές τού 19ου αίώνα οί πηλιορείτες στό κεφάλι φορούσαν κόκκινο φέσι {1.‘5 ι.".αύρη φούντα καί στό κορµί άσπρο πού- κάμισο. μαύρο άλατ ζαδένιο σαλβάρι, χρωματιστό Θέλουδένιο σταυρωτό γε- λέκι καί μαύρο τσόχινο κοντογούνι. Στα πόδια άσπρες κάλτσες {1.5 χρωματιστά σειρήτια. καί µονοκόµατα παπαδίκα παπούτσια. Αργότερα τό φέσι αντικα- τασταθηκε από τό μαύρο καλπάκι, κα- μωµ.ένο από αστρακά, τό σαλόάρι από τό όρακί πού είναι ίδιο σχεδόν, τό γελέ- κι έγινε μαύρο καί τό κοντογούνι έμεινε ίδιο.Στά πόδια οί κάλτσες είναι µαύρες καί rd παπούτσια τα ίδια παπαδίκά. έσωτερικα {1.5' γούνα. Τό άρνιακό έχει μεγάλον γού- νινο γιακά, πού, όταν κάνει πολύ κρύο. τόν σηκώ- νουν κουμπώνοντάς τον απροστά {1’ ένα κουμπί, πού πιανει σέ µ.εταξωτή θηλίτσα. Στα πόδια φοριένται τό χειµώνα rd σκα- πίνια, χοντρές µ.άλλινες κάλτσες, καί τό καλο- καίρι πανίτικες. Οί κάλτσες, όπως σ, όλόκληρη τήν "Ελλάδα ήταν πλεχτές 1.5 τό χέρι απ' τίς γυ- ναί |.ςε ,Αρχικα ήταν ασπρες, A εντητές στα πλάγια, αργότέρα μαύρες. Τέλος, rd παπούτσια είναι μόνο- κύµατα έπάνω, χοντρά, χαμηλά, τα παπαδίκά Οί παλιοί ασίκηδες τών χωριών τα φορούσαν κο- λ 0 πα τ η τ ά, δηλαδή τού ένός παπουτσιού πατού- σαν τή -φτέρνα κι έτσι τό ένα πόδι αναγκάζονταν νά σέρνεται λίγο. Μερικά αντικείµενα συμπληρώνουν τή φορε- σιά: 'II καπνο σακούλα, κεντημένη από τήν αρ- ραόωνιαστικια {1.5 μετάξι ή µέ χάντρες. Πολλές φορές αντί για καπνοσακούλα είχαν µεταλλική ταµπακιέρα(26) που τή συγκρατούσαν µέ αση- μένια ‘28 αλυσύ βεβλδΟΥραφι΄α —- οι * 1) Αγγελικής Χατζημιχάλη: ιΕλληνική λαϊκή τέχνη . Ρουμ.λούκι, Τρόποι, 'Ικαρία. Αθήναι 1931 - σελ. 141. 2) Σοφίας Σ. 'Ηλιάδου: ‘0 μύθος τής ΄Αλκήστιδος καί di Θεσσαλαί γυναί- χεΒ - Αθήναι 1934 - σελ. 13. 3) Τό κουστούμι τών Έπαναστατών τού I878 δέν είναι ντόπιο. Βλέπε καί: Νικ. Γαντζοπούλου: "Ιστορικαί σελίδες της έν Πηλίου έπαναστόισεως.-ίΕν Βό- λω 1906 - σελ. 19.- «καί ήλθοµ.εν είς τήν θέσιν Φτιλιό αντικρυ τών Τρικέρων' έκεί έστάθηµ.εν όλη τήν ήμέραν καί ώπλίσθημεν ένδυθέντες άπαντες έπαναστα- τικά>>. 4) Δανιήλ ίερομονάχου καί Γρηγορίου ίεροδιακόνου, τών Δημητριέων: Γεωγραφία Νεωτέρική - Βιέννη 1791. 5) Γρηγορίου Κωνσταντα, Βιογραφία, λόγοι, έπιστολαί. 'Εκδιδόμενα υπό Ρ.Ν. Καμιλάρι. 'Εν Αθήναις I897 σελ. 29 6) "Αθω Τριγκώνη: Χρονικά του Βόλου. Βόλος 1934, σελ. 26, όπου καί ή σχε- τική με τή χρονολογία τής ίδρυσης τού Βόλου βι6λιογραφία. 7) Μ.Μ. Παπαϊωάννου: Γόλος- Βόλος καίτοι συγγενή σλαβικά τοπωνύμια στήν Έλλάδα. Αθήνα 1947, όπου καί οί σχετικές γνώμες για τήν καταγω- γή τού όνόματος καί ή βι6λιογραφία τού θέματος. 8) Δημητρίου Κ. Τσοποτού: '0 Βόλος(ί΄δρυσις καί εμπορική κίνησις αυτού κατά τα πρώτα δέκα έτη) 'Ev Αθήναις 1933. _ 9) O. M. de Stackelbergz Costumes et usages des peuples de la Gr‘ece moderne grav‘es d aprésles d3ssins exécutés sur les lieux en 1811 par 15.... Roma 1825 πίναξ XIV 1())Δηµ.ητρίου K. Σισιλιάνου: ‘H Μακρινίτσα καί τί) Πήλιον Οσπρια. μνη- μεία, έπιγραφαί) Αθήναι 1939 - Είκόνα έκτόςκειµ.ένου στήν αρχή τού όιβλίου. Λάθος είναι ακόµα καί ή χρονολογία 1825 γιατί σαφώς τονίζεται στόν τίτλο τού 6ιόλίου τού St πώς τα σχέδια έγιναν στα 181 1. 11) ((Θεσσαλικα χρονικά» "Ιστορικής καί λαογραφικής έταιρίας τών Θεσσα- λών (έκτακτος έκδοσις) Αθήναι 1935, σελ. 42. 12) Αθηνάς Ταρσούλη= 'Ελληνικές φορεσιές. - Αθήνα 1941, Τέταρτος φάκε- λος άριθ. 18 Adi 19… 13) Λεύκωμα Έλληνικών ΄Ενδυμασιών Μουσείου Μπενάκη - Αθήναι 1948 τόμος Α΄ πίναξ 28. 14) Κίτσου Α. Μακρή.- ‘0 ζωγράφος Θεόφιλος στό Πήλιο. Βόλος 1939. πί- νακες έκτός κειµένου 17,18,25,41 15) Δ. Κ. Τσοποτού: Γή καί γεωργοίτ1΄|ς Θεσσαλίας κατά τήν Τουρκοκρα' τίαν. ’Ev Βόλω 1912 σελ. 158. 16) Λεξικόν Έγκυκλοπαιδικδν (έπιμελεία Ν. Γ. Πολίτου) Αθήναι 1894-1896 τόμος πέμπτος, στη λέξη Μακρυνίτσα. «'Η άλλοτε ακµάζουσα 6ιομηχανία τών αλατζάδων έξέλιπε>>. 17) &… Κουκίδη: Τό πνευμα του συνεργατισμου τών νεωτέρων Έλλήνων καί τ΄ Αμπελάκια. Αθήναι 1948. σελ. 32. 32 — 18) Ν…… Γεωργιάδου: Θεσσαλία - 'Εν Βόλω 1894 σελ. 109. …) Ά Φιλαδελφέως; Ακτίνες έκ τής Θεσσαλίας - ίΕν Αθήναις 1897. σελ. 10 211) Felix Beaujour, ex consul en Grece - Tableau de Commerce (16 1a (Επεσε (1787 ' 1797) Paris τοµ.. Α' σελ. 252. σχέδια ΜΑΝ)… … ?? Λ ( (έ…ΘΟΣ (ΠΛΑΤΗ ΠΛΑΤΗ 7 / 1 … /'/'ίίίΨί) ΣΥΝΟΛΟ ΦΟΥΣ ΤΑ 3 ΦΥΛΛΑ ΛΈεΔΛιΜΠΔΝτ:Σ ΠΛΑΤΗ ξ ΜΑΝη ί… / ΣτΗΘοΣ 7 Σχ. Ώ Δα; * ΣγΝοΛρ ΛΑΤί-| … Γ|ΑΚΑΣ κΟΝτΟΓΟγΝ ι ΤΌΑΧΗ/Χ|Α ΓΔΜ… ΠΛΑΤΗ Στ Με 09 ΚΑΒΑ/ΧΟΣΧ [| ΟΔΟΝΑΡ| \ / ΣΥΝ O/\O 3 ΕΑ Κ Δ Γ€/Χ€Κί / |"ιΑκΑΣ Χ . …. « . …. ΧΣΥΝΟ/ΧΟ Θ .. .. * Μ »-ΣτΗοοΣ ΚΟΝΤΟΓΟΥΝ| Μπήκε) Τό βι6λίο τούτο στοιχειοθετήθηκε καί τυπώθηκε στό τυπογραφείο τού Κίτσου Α. Μακρή (Βόλος -Χατζηαργύρη 20) τό καλοκαίρι τού 1949 T0'1 σχέδια τυπώθηκαν στό λιθογραφείο Ν. Καλαμάτα (Κοραή 29) Οί έγχρωμες αναπαραστάσεις έγιναν από τό ζωγράφο Φώτη Ζαχα- ρίου. Τυπώθηκαν 350 αντίτυπα. Ή ξυλογραφική έκτέλεση τών αναπαραστάσεων τού Ζαχαρίου έ- γινε από τή ΛΟΥΚΙΑ ΜΑΓΓΙΩΡΟΥ. Ή ευγενική της προσφορά ήρθε μετά τήν έκτύπωση τού κειμένου, γι, αυτό καί δέν =… αναφέρεται στη θέση πού τής ανήκει. τα "πια τον πω…"!!! ει… ΣΕ "|…" l : 10

ΔΠ0Κ0ΜΜΔ ΕΦΗΜΕΡ|Δ0Σ ΕΛΕΥΘ. Με…-ς); ΉβΨσµηνω Ξεσιικώνονται ta Τρίκαλα για IO Θεσσαλικό Πανεπιστήµιο ΤΡΙΚΑΛΑ, 5 την κα ολΙκη απαιτηση του Τρικαλινου λαού για την ίδρυση στα ΐκα*λα ώτζνπίστηµιοκών σχολών διετρόνωσον χθες το Βράδυ σε µε- για 4 ψη στο Επιµελητήριο Τρικάλων οι εκπρόσωποι όλων των µΧ… " φορέων της περιοχής- Στ ιάρκεια της σύσκεψης υπογραµµίστηκε όπ η ανάγκη της καθό- δου σε αγωνιστικές κινητοποιήσεις του Τρικαλινού λαού προκειµένου να αρθεί η αδικία σε Βάρος του µε τον καταµερισµό των σχολών του Θεσσαλικού Πανεπιστηµίου στο δίπολο Βόλου - Λάρισας. Τονίσθηκε ακόµη από τους οµιλητές ότι η Δυτική Θεσσαλία είναι µιά υποβαθµισµενη περιοχή και στα πλαίσια του σχετικού σχεδιασµού της ανάπτυξης δεν Θα έπρεπε αυτό το στοιχεία να αγνοηθεί και να επιµερισθούν οι σχολές µόνο σε Βόλο και Λάρισα. Αναφέρθηκε ακόµη ότι o Βόλος και η Λάρισα αντιµετωπίζουν περι- Βαλλοντικα και άλλα προβλήµατα από την πληθυσµιακή συσσώρευση. Οι οµιλητές ερµήνευσαν την λειτουργία των σχολών στο δίπολο Λά- ρισας - Βόλου ως απαίτηση του καθηγητικού κατεστηµενου καθώς και απέδωσαν ευθύνες στην Δ. Ε. του Πανεπιστηµίου από την onoia απουσιάζει η εκπροσώπηση του δυτικού Θεσσαλικού διαµερίσματος .χ Τελικά συγκροτήθηκε πολυµελής επιτροπή αγώνα η οποία Θα προ- γραµµατίσει τις σγωνισπκές κινητοποιήσεις ανάµεσα στις οποίες προ- annual κλείσιµο των καταστηµάτων και άλλες ενέργειες. \ "" ΠΙΣ-..

σωπος της πόλης. ΜΑΜοί και"… (? πώ κια τη…… Μ…… ενα-κα "Αντιδράσεις προκαλεί n Δ.Ε. του Πανεπιστηµίου ΄ καλοι?» Το δηµοτικό συµβούλιο Βόλου ασχολήθηκε χθες το θρόδυ με την αιφνίδιο αντικατάσταση της διοικήσεις επιτροπής του Πανεπιστηµίου Θεσσαλίας και "εδωσε διαµαρτυρία η οποία µεταξύ …… αναφερει: Από τον τοπικό τόπο πληροφορηθήκοµε τη νεο σύνθεση της διοι- καθως επιτροπής του Πανεπιστηµίου Θεσσαλίας. Εκείνο που παθος εξαρχής κανει εντυπωση είναι η πλήρης αντικατάσταση της προηγού- µενης Δ. E. που αποτελείτο από πολύ ικανό όταµα που παρουσίασαν σοθαρό εργο µε µόνη εξαίρεση τον δήµαρχο της Λάρισας. Ενώ λοιπόν παραµένει o δήµαρχος Λάρισας στην Δ. E. σαν εκπρό- ;ch εξαιρεθεί o δήµαρχος Βόλου. Θεωρούµε ότι η "µια αυτή είναι σοβαρό στοπηµα από µια»… rou υπουργού Παιδείας γιατί ιόν κάποιος δήµαρχος (πρεπει να εκ- προσωπείται στην Δ.Ε . αυτός θα έπρεπε να ήταν ο δήµαρχος Βόλου. όπου ι|ναι η "ρα του Πανεπιστηµίου. '? ζχιτΠΛ Ξ…. Ξ: Λαρισαίος Με ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΥΠΟΥΡΓΟΥ ΠΑΙΔΕΙΑΣ καθηγητής, Πέτρος Γέµτος πρόεδρος Πανεπιστηµίου Θεσσαλίας Ο ΑΠΟΚΛΕΙΣΤ|ΚΗ ΔΗΛΩΣΗ.ΤΟΥ ΣΤΗΝ "Ε" Ο Λορισαίος καθηγητής οι- κονοµικων της Νοµικής Σχο- λής του Παν. Αθηνών κ. Π:- τρος Γεµτος ορ|σθηκε νέος πρόεδρος της Δε. του Πανε- πιστηµιου Θεσσαλίας. με από- φαση Iou υπ. Παιδείας κ. Βασίλη Κοντογιάννόπουλου. Στη νεο Δ E σουπερλοµθονετοι εκ νέου και ο δήμαρχος κ. Αρ ιομτρουλης. H πληρης αντίθεσή της ΔΕ ε- ως εξής: αττικό μελη πως Πετρος καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών. προεδρος της Δ Ε.. tum-46c, Δημή- ΤΩιος. καθηγητης Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. om- προεδρος της Δ E Σεξ! Μητροπο- λίτης Δημητριάδος Έ Χριστοδου- λος. Λαµπρούλης Αριστείδης δή- µαρχος Λάρισας Δεµίρης κων|νος καθηγητής.αντιπουτανηςΑριατστε- λιιου Πανεπιστημίου Θεσσαλονί- κης. Παπαδηµητρίου Kan/veg κα- θηγητης Αριστοτελείου Πανεπιστη- μιου Θεσσαλονίκης. Σπυρι6άκης ίωόννης καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνων. Διάκος Αρης, καθηγητής Πανεπ.στηµίου|ωαννίνων.Γιαννακό πουλος Αθανάσιος. αναπληρωτής καθηγητής Αριστοτελείου Πανεπι- στηµίου Θεσσαλονίκης Τελος ως αναπληρωματικό μελη ορίζονται o κ ΖερΘος Ιωαννης. επίκουρος ιαθηγηής'του Πανεπι- στηµίου Αθηνών και η κ. Χαµηλό- m - Πολυµερου Αικατερίνη. φιλό- λογος - λαογράφος ερευ.ήτρ-.α της Ακαδηµίας Αθηνων ο ΝΕΟΣ ΠΡΟΕΔΡΟ! O κ Π. "μας, σπούδασε νοµικό στη Νο,κη Σχολή του Παν Αθηνων. και Εν συνεχεία εκ- πόνησε διδακτορική ασταθή στο 'διορίσθηκε ως γεν. ΤιΒιγκεν της Δ Γερµανίας σε σε… µετα νοµικης και οικονοµίας, ενώ ανακηρύχθηκε Καθηγητής της λα μας Αθηνων το 1978. Επι Τζαννετάκη γραµµατέας κυΒερνήσεως του υπ. Παιδείας Ο κ. rtmoc είναι παντρεμένος και έχει δυο κόρες; µία φοιτήτρια της αρχαιολογίας κο. µία µαθήτρια Λυκείου Σε δήλωσή του χθες προς την -Ε- σε τηλεφωνική επικοινωνία που ειχαµε µαζί του στην Αθηνα τόνισε. -Αισθατομαι ιδιαίτερη τιµή και χορό που annoyed-aw την Προε- δρία του Πανεπιστηµίου Θεσσα- Μος. "Εχω πληρη επίγνωση των δυ- σκυλιών αλλά και των δυνατοτη- των που έχει το Πανεπιστήµιο- Θεσσαλοί; Θεωρω ότι το Πανεπιστήμιο αυζ το έχει ιδιαιτερη σηµασία όχι µόνο για την περιοχή. αλλά και για τον ευρύτερο ελληνικό εκπαιδευτικό χώρο Πιστευω ότι µπορεί να εξελιχθεί ac nuICHIOTnuIO — πρότυπο για όλο το ελληνικο ανώτατα ιδρύμα- τα. ώστε µε τη σειρά του να ουµ- Με. στην αναθαθμιση της ανώτα- της εκπαίδευσης της χώρας. Θα προσπαθησουµε. διατηρώ- ντας ο." καλο εγινε ως τώρα να επιταχύνουµε τις διαδικασίες για την υλοποίηση των προθλεποµε νων σχολών και την εύρυθµη λειτουρ- γιο τους- . Spurned: o κ. Μαιος για την Ιατρική Σχολή Λάρισας. δήλω- σε οτι θα ειναι σε σε… να εκφό- ρει πιμφιωµινη αποψη µολις Τα των ("θα . . Καμπ ι*,.'-κ λ%λζιζΜ "€;αι16ξ?ιΆιι κλείνει σήµερα o Δήµος της Λάρισας… 3 . Με ΚΑΤΑ ΠΛΕ|ΟΨΗΦΙΑ ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ . KAI O ΔΗΜΟΣ ΤΥΡΗΑΒΟΥ Κατά πλειοψηφία, µειοψη- φάσης "Η σωστος της ΔΗΦΑΚ υιοθέτησε χθες το δηµοτικό συµβούλιο Αόρατος to ομόφωνο ψήφισµα της ΚΕΔΚΕ και αποφάσισε να αυµμετόσχει ο δήµος της κα- ρισας στο σηµερινό κλείσιµο των δήµων και κοινοτήτων σε ένδειξη διαµαρτυρίας κυριο για το θέµα του Β Βαθµού Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Παράλληλα στο ψήφισμα της ΚΕ- ΔΚΕ αναφέρονται και όλλα λόγοι που αναφεροντοι σε ρεπορτάζ της -Ε-- σε άλλη σελίδα. καθώς και στο οικονοµικό πρόβληµα που αντιµετωπίζουν OI ΟΤΑ Επί του θέµατος τοποθετήθηκαν one τις πτερυγες 0 κ Χρ. Mom: I: οποίος αφου αναφέρθηκε ΟνΟλ'.ΠκΟ στα noo- ΒΩΜαμ:να επιχειρήµατα. τόνιπ στι αυτό δεν "πόθου… οτι η ΚΕΔΚΕ Θιόστηκε και κινήθηκε κυρίως από αντιπολιτευτική όρθια. και οτι τα στοιχεία που παρατίθενται είναι υποθετικά και δεν δικαιολογούν την κινητοποίηση. Δήλωσε &. ότι. τόσο ο ίδιος όσο και η παροτοξη του δεν npo- κείται να συναινεσουν στο κλείσιµο και ότι Ba επρεπε όλοι να διο- κρίνονται από ένα αίσθηµα αναμο- νής τουλαχιστον ενός εξαµήνου απέναντι στους χειρισμούς της νέας κυθερνησης Η κ. Πόπη Βοκάλη τόνισε ότι παρατηρείταιµπαράζκαταργηαεων των κατακτήσεων και ότι παρατη- ρείται µία οπισθοδρόμηση και δη- λωσε ότι η παρότοξη της υπερψη- φιζει το ψήφισµα της ΚΕΔΚΕ O κ. Χρ Χαλκιάς τόνισε ότι η κατασταση'που σήμερα Βρίσκονται οι ΟΤΑ είναι Θέµα ευθύνης όσων κυθερνησεων καθιέρωσαν αυτόν τον τόπο και ότι πολύ σωστα κλεί- νουν σήµερα οι δήµοι προκειµένου να γίνουν οι εκλογές και να εφαρ- µοσθεί o νόµος Υπήρξαν ώ.ιτερολογ'ες µεταξύ των οποίων ο κ Γ. Σωτηρίου τόνι- σε ότι το κίνητρο της κινητοποίη- σης είναι καθαρό πολιτικό σε µια εποχή που η κυβερνηση προσπο- θεί νο ανασυγφστήοει τον τόπο αυτό από το οικονοµικό χάος στο οποίο τον οδήγησαν α κυβερνη- cm του ΠΑΣΟΚ. Εξάλλου στην χθεσινή συνεδρία- ση συζητήθηκαν και τα οικονοµικά του δήμου της Λάρισας. θεµα αλ- ληλένδετο µε το προηγούµενο και ιδιαίτερα καυτό καθως και η προοπτική σύναψης δανείου Τελος εκ της ημερήσιας διατα- ξης εντάχθηκαν και εγκρίθηκαν οµόφωνα τα ακόλουθα θεµατα - Arman του Συνεταιρισμό-; CONSUM o Καταναλωτής - Αίτηση του Συνδέσμου Φιλο- "λόγων για την ενίσχυση u: το πα- σο 300 χιλ όραχµων ano TO 6n μο συνεδριο γ.α το αγροτικό (η… τημο που Θα γίνει το Σεπτεµθρ.ο με που… την συμπλήρωση 70 χρόνω-. από το mum και την παραχωρεί… του Χατζτγιο…:ιου για τ.ς εργασίες του συνεδρίου Δευιοινίζουμε ότι ο δήµος Λαρι- σας Θα είναι κλειστός για το και- νο αλλά οι υπαλληλοι θα δουλε- ψουν κανονικα . Εξάλλου µε κατά πλειοψηφια αποφαση κλεινει σήμερα και o δη µας υΤρναθου µειοψηφαυσης της δεξιάς πτερυγας η οποία υποστη- ριξε ότι δεν είναι δυνΟΤΟν να στη- ριχθεί µια κινητοποιηση σε -ό.α- φαινοµενες προθεσείς… και ότι όταν απόσχισθηκε η Ελασσόνα ο τύρναθος πανηγύρισε γι αυτό ΜΑΡΙΝΑ ΑΠΟΠΟΛΟΠΟΥΛΟΥ ενημερωθεί Παντως. σηµείωσε. ότι έχει αποφασισθεί ως σήμερα για τη λειτουργία του ως το Φθινόπωρο. θα υλοποιηθεί με επιτάχυνση µόλι- στα των ρυθµών. Εκτίθεντοι έργα αξιό- λογων ιωγρόφων Μεγόλος αριθμός αξιόλογων ζωγράφων θα αντιπροσωπεύε- ται με σηµαντικά έργα τους στην δεύτερη ενότητα νεοελλη- νικής ζωγραφικής σε Λορισοί- ους συλλέκτες. που εκτιθενται στην ισόγεια αίθουσα του Δη- µαρχείου. Η έκθεση αυτή Θα διαρκέσει εως 20/6 και θα είναι ανοικτή για το κοινό τις ώρες 11 — 1.30 και 630 9.30 κάθε µέρα Ειδικότερα εκτίθενται έργα των Αιθατζόγλου. Γεωργά Μ . Γουναρίδη Δ. Γκόντεσταλ, Διο- νότου Γ.. ΚαρσΒουζη Σ.. Ku- προίου Β.. ΚατοΜιωτη M. Βικτωρία αλ. ?

οι…". Μαβίλη… ("Φορ 1ι1ΙΨ/ & αν"… … *5-Άα "Αντιδράσεις προκαλεί II Δ.Ε. του Πονειιιστπµίου ρολοι. so Το δηµοτικό Νθαυλια θόλου ασχολήθηκε χθες το θράδυ µε την αιψνίδιο αντικατάσταση της διοικούσας επιτροπής του Πανεπιστηµίου Θεσσαλίας και εξέδωσε διαµαρτυρία η οποία µεταξύ άλλων αναφερει: Από τον τοπικό τυπο πληροφορηθηκαµε τη νεα Macon της διοι- κούσας επιτροπής του Πανεπιστηµίου θεσσαλίας. εκείνο που "σας εξαρχής κάνει εντύπωση είναι η πλήρης αντικατάσταση της προηγου- µενης Δι που αποτελείτο από πολύ ικανό άτοµα,"… πορσυσισσαν φθορά εργα µε µόνη εξαίρεση τον δήµαρχο της Λάρισας. ενώ λοιπόν παραµένει o δήµαρχος Λάρισας στην Δ. E. σαν εκπρό Μπος της πόλης. ε΄χει εξαιρεθεί. o δήµαρχος θόλου Θεωρούµε ότι η πραξη αυτή είναι αοθαρό στόπηµα από µερους του υπουργού Παιδείας γιατί εάν καποιος δήµαρχος'επρεπε να εκ- προσωπείται στην Δ.Ε.. αυτός θα έπρεπε να ήταν 0 δηµαρχος Βόλου, όπου είναι η εδρα του Πανεπιστηµίου. Ξ.… Με ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΥΠΟΥΡΓΟΥ ΠΑΙΔΕΙΑΣ 3 Λαρισοίος καθηγητής Πέτρος Γέµτος πρόεδρος Πανεπιστηµίου θεσσαλίος . ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ ΔΗΛΩΣΗ.ΤΟΥ !ΤΗΝ µε…» Ο Λαρισαίος καθηγητής οι- κονοµικων της Νοµικής Σχο- λής του Παν. Αθηνων κ. Πε- τρος Γεµτος ορίσθηκε νέος πρόεδρος της Δ.Ε. του Πανε- πιστηµίου θεσσολίας µε από φαση του υπ, Παιδείας II. "διορίσθηκε ως ΥΠ- Βασίλη Καντογιοννόπσυλσυ. Στη νεα Δ ε σουπερλαµθανεται εκ νέοι,… και 0 δήµαρχος κ. Αρ Ααμτρουλης. H πλήρης συνθεση της Δ.Ε. ως εξής: ..κτ-.κό μελη "ειπες Πετρος καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών. πρόεδρος της Δ Ε.. Ψωι΄νός Δημή- τριος… καθηγητης Αριστοτελείου Πανεπιστημίου ΘεσσαλονΞ κής. αντι- προεδρος της A E Zea Μητροπο- λίτης Δηµητριάδος & Χριστοδου- λος. Λαμπρούλης Αριστείδης δή- µαρχος Λάρισας. Δεµίρης ΚωνΝος many" της. αντιπουτανηςΑριστστε- Μου Πανεπιστηµίου Θεσσαλονί… κής. Παπαδηµητρίου Κων.'νος κα- θηγητης Αριστοτελείου Πανεπιστη µίου Θεσσαλονίκης Σπυριδακης Ιωάννης καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών Διάκος Αρης καθηγητής Πανεπιστηµίου|ωαΜνων Γιαννακό- πουλος Αθανασιος αναπληρωτής καθηγητής Αριστστ…ίου Πανεπι- στηµίου Θεσσαλονίκης Τελος ως αναπληρωµατ .κά μελη ορίζονται 0 II ΖερΘας Ιωαννης, επίκουρος καθηγητής του Πανεπι- στημίου Αθηνών και η κ. Χαµηλό κή - Πολυµερου Αικατερίνη. φιλό- λογος - λαογράφος ερευνήτρια της "Ωδή…" Αθηνών ο ΝΕΟΙ ΠΡΟΕΔΡΟΣ 0 II Π. Γερτας. σπούδασε νοµικό στη Να,-κή Σχολή του Παν Αθηνων, και εν συνεχεία εκ- πόνησε διδακτορική ασταθή στο έ. ΤιΒιγκεν της Δ. Γερµανίας σε οι… από νοµικής και οικονοµίας. ενώ ανακηριζχΘηκε καθηγητής της τις» μικής Αθηνών το 1978. Em κυθερνήσεως Τζαννετάκη γραµµατέας του υπ. Παιδείας O κ. Γεμτος είναι παντρεµένος και έχει δυο κόρες; μία φοιτήτρια της αρχαιολογίας και µία µαθήτρια Λυκείου Σε δήλωση του χθες προς την -Ε- σε τηλεφωνική επικοινωνία που είχαμε µαζί του στην Αθήνα τον.σε; -Αισθαναµαι ιδιαίτερη τιµή και χαρά που οι'αλαµθόνω την Προε- δρία του Πανεπιστημίου Θεσσα- Νας. Έχω πλήρη επίγνωση των δυ- σκολιών αλλά και των δυνατοτή- των που εχει το Πανεπιστήμιο. Θεσοαλ'.ας Θεωρώ ότι τα Πανεπιστήµια αυτ το έχει ιδιαίτερη σηµασία όχι μόνο για την περιοχή. αλλά και για τον ευρύτερο ελληνικό εκπαιδευτικό χώρο. . Πιστεύω ότι μπορεί να εξελιχθεί σε πανεπιστήµια - πρότυπο για όλα τα ελληνικά ανώτατα ιδρύµα- τα. ώστε µε τη σειρά του να συµ- θαλει στην αναθαθµιση της ovum- της εκπαίδευσης της χωρος. . Θα προσπαθήσουµε. διαστρω- ντας ό,τι καλό εγινε ως τώρα να επιταχύνουµε τις διαδικασίες για την υλοποίηση των προθλεποµενων σχολών. και την εύρυθµη λειτουρ- για τους-. Ερωτηθεις 0 κ. "µας για την Imp: κή Σχολή Λάρισας δήλω σε ότι θα είναι σε σε… να εκμ- cu τεκµηριωµένη άποψη µόλις Έ άλατα "κ'-ι «και Κατά πλειοψηφία. µειοψη- τοωης της που… της ΔΗΦΑΚ υιοθέτησε χθες το _ δηµοτικό συµβούλιο Λάρισας το οµόφωνο ψήφισµα της KEAKE και αποφάσισε να συµµετάσχει o δήµος της Λα- ρισσς στο σηµερινό κλείσιµο των δήµων και κοινοτήτων σε ένδειξη διαµαρτυρίας κύρια για το σε… του Η Βαθµού Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Παράλληλα στο ψήφισµα της ΚΕ- ΔΚΕ αναφέρονται και οι… λόγοι που αναφέρονται σε ρεπορτάζ της .ε… σε …η σελίδα. καθώς και στο οικονοµικό πρόβλημα που αντιμετωπιζουν οι ΟΤΑ Επί του θέµατος τοποθετήθηκαν απο τις πτέρυγες: 0 II Xp. Ντολας ο οποίος αφου αναφέρθηκε αναλυτ.κο στα ποσ- 8α)λορενο επιχειρήματα. τόνισε ότι αυτό δεν "πείθουν-… ότι η ΚΕΔΚΕ στα…" και κινήθηκε κυρίως από αντιπολιτευτική διαθεση και οτι τα στοιχεία που παρατίθενται είναι υποθετικό και δεν δικαιολογούν την κινητοποίηση. Δήλωσε δε ότι. τόσο o ίδια-ς όσο και η παρόταξη του δεν προ- κειται να συναινεσουν στο κλείσιµο και ότι θα επρεπε όλοι να δια- κρίνονται σπό ένα αίσθηµα αναμο- νής τουλαχιστον ενός εξαµήνου απέναντι στους χειρισµούς της νέας κυ8ερνησης. H II. Πόπη Βακαλη τόνισε ότι των κατακτήσεων και ότι παρατη- ρείται µία οπισθοδρόμηση και δη- λωσε ότι η παράταξη της υπερψη- φίζει το ψήφισµα της ΚΕΔΚΕ 0 II. Χο Χα.λκιας τόνισε ότι η κατασταση'που σήµερα Βρίσκονται οι ΟΤΑ είναι οι… ευθύνης όσων κυθερνήσεων κυ8ερνησαν αυτόν τον τόπο και ότι πολύ σωστά κλεί- νουν σήµερα οι δήµοι προκειµένου να γίνουν οι εκλογές και να εφαρ- µοσθεί 0 νόµος. Υπήρξαν δψτερολαγ'.ες µεταξυ των οποίων o κ Γ. Σωτηριου τόνι σε ότι τα κίνητρα της κινητοποίη- σης είναι καθαρό πολιτικό σε μια εποχή που η καθιέρωση προσπα… παρατηρείταιµπαραζκαταργήσεων: ΠΆ κ. «να ως λ%ΐΕΜ "έτι-ισα…" Κλείνει σήμερα o Δήµος της Λάρισας? 3 . Με ΚΑΤΑ ΠΛΕΙΟΨΗΦ|Α ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ . ΚΑΙ Ο ΔΗΜΟΣ ΤΥΡΝΛΒΟΥ θεί να ανασυγκροτήσει τον τόπο- curd από το οικονοµικό χάος στο οποίο τον οδήγησαν α κυ8ερνή σεις του ΠΑΣΟΚ -- i Εξάλλου στην χθεσινή συνεδρία I ση συζητήθηκαν και το οικονοµικό του δήµου της Λάρισας θεµα αλ ληλένδετο με το προηγούµενο και ιδιαίτερα καυτό καθώς και η προοπτική συναφής δανείου Τελος εκ της ηµερήσιας σατα- ξης εντάχθηκαν και εγκρίθηκαν συ…… τα ακόλουθα θεµατα ΄ Αίτηση του Συνεταιρισµού CONSUM o Καταναλωτής. — Arman του Συνδέσμου Φιλο- 'λογων για την ενίσχυση με το Πο- σο 300 χιλ δραχµων ono το δη- µο. συνέδριο για το αγροτικό τη τηµο που Θα γίνει το Σεπτεµ8ρ.ο με αφορμή την συµπλήρωση 70 …αν… από το κοινο και την παραχώρηση του Χατζτγιαννειου για τ.ς εργασιες του συνεδρίου Δημου-ζουµε ότι o δήµος Λαοί. σας Θα είναι κλειστός για το κοι- νό αλλα οι υπαλληλ0ι Θα δουλε- ιες)… κανονικό . Έψιλον µε κατά πλειοψηφισ απόφαση κλεινει σήμερα και o 5-1- ως Ηρώδου µειοψηφ00σπς της δεξιός περσινός η οποία υποστη- ριξε ότι δεν είναι δυνατόν να στη- ριχθε'. μια κινητοποίηση σε -δ.α- "Μυωνία πρόωρος…- IIoI ότι στον αποσχίσΘηκε η Ελασσόνα o TI'Ipvoeoq πανηγύρισε γι αυτό ΜΑΡΙΝΑ ΑΠΟΠΟΛΟΠΟΥΛΟΥ * Εκτίθενται εργα αξιό- λογων ιωγραφων Μεγαλος αριθµός αξιόλογων ζωγράφων θα αντιπροσωπεύε- ται µε σηµαντικό έργο τους στην δευτερη ενότητα νεοελλη- νικής ζωγραφικής σε Λαρισοί ους συλλεκτες, που εκτίθενται στην ισόγεια αίθουσα του An μαρχείου. H εκθεση αυτή θα διαρκέσει εως 20/6 και θα είναι ανοικτή για το κοινό τις ώρες Η - ενηµερωθεί. Παντως. σηµείωσε. ό,τι έχει αποφασισθεί ως σήμερα για τη λειτουργία του ως το Φθινόπωρο. θα υλοποιηθεί με επιταχυνση µάλι- στα των ρυθµών. Ι.3Ο και 6.30 9.30 κάθε ,… ειδικότερα εκτίθενται έργα των". Αίθατζόγλου. Γεωργα M . Γ ουναρίδη A, Γ κόντεσταλ, Διο- νότου Γ.. Καραθουζη Σ., Ku- πραίου θ.. ΚαταΜιώτη M. (mini—In &»? χ

Μίκα. και"… (τ Με &… "να… δελτιο Ελ *5-Άα "Αντιδράσεις προκαλεί n Δ.Ε. του Πανεπιστπµίου ρολοι. so το δηµοτικό ωθουλια Βόλου ασχολήθηκε χθες το Βράδυ µε την αιφνίδιο αντικατάσταση της διοικούσας επιτροπής του Πανεπιστηµίου Θεσσαλίας και εξέδωσε διαµαρτυρία η οποία µεταξύ …… αναφερει: Από τον τοπικό wno πληροφορηθηκαµε τη νεα "θεση της διοι- κούσας επιτροπής του Πανεπιστηµίου θεσασλίας. Εκανα που "τους εξαρχής κανει εντύπωση είναι η πλήρης αντικατάσταση της προηγου- µενης Δ.Ε. που αποτελείτο από πολύ ικανό άτοµο που παρουσίασαν σοθαρό εργο µε µόνη εξαίρεση τον δήµαρχο της Λάρισας. ενώ λοιπον παραµένει ο δήµαρχος Λάρισας στην Δ. E. σαν εκπρο Μπος της πό"… ε΄χει εξαιρεθεί o δήµαρχος θόλου Θεωρούµε ότι η πράξη αυτή είναι σοβαρό πάτηµα από µερους του υπουργού Παιδείας γιατί τον καποιος δήµαρχος.επρεπε να εκ- προσωπείται στην Δ.Ε.. αυτός θα επρεπε να ήταν ο δήµαρχος Βολου. όπου ειναι η εδρα του Πανεπιστηµίου. Ξ… . 3 Λαρισαίος Με ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΥΠΟΥΡΓΟΥ ΠΑΙΔΕΙΑΣ καθηγητής Πέτρος Γέµτος πρόεδρος Πανεπιστηµίου Θεσσαλίας . ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ ΔΗΛΩΣΗ.ΤΟΥ ΣΤΗΝ "Ε" Ο Λορισα.'ος καθηγητής οι- κονοµικών της Νοµικής Σχο- λής του Παν. Αθηνών κ. n:- τρος Γεµτος ορίσθηκε νέος πρόεδρος της Δ.Ε. του Πανε- πιστηµίου Θεσσαλίας µε από φαση του υπ. Βασίλη Κοντογιοννοπουλου. Στη νεα Δ € ο…περ.λοµΘονετοι εκ νέου και ο δήµαρχος κ. Αρ Αο…ρουλης. Η πλήρης amt-Icon της Δ.Ε. €… ως εξής; mm μελη "πως Πετρος καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών. πρόεδρος της Δ Ε.. Ψωι΄νός Δομή τρως, καθηγητης Αριστοτελείου Πανεπιστημίου ΘεσσαλονΞ κης, ο… προεδρος της Δ Ε {cg Μητροπο- λίτης Δηµητριάδος & Χριστοδου- λος, Λαμπρούλης Αριστείδης δή… µαρκα Λάρισας Aswan: ΚωνΝος καθηγ τής. αντιπουτανηςΑριστστε- λειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονί- κης. Παπαδηµη?ρίου Κων.'νος κα- θηγητης Αριστοτελείου Πανεπιστη- µίου Θεσσαλονίκης, Σπυριδόκης Ιωαννης καθηγητής Πανεπιστηµίου Αθηνών Διάκος Αρης καθηγητής ΠανεπιστηµίουΙωαΜνων Γιαννακό- πουλος Αθανασία αναπληρωτής καθηγητής Αριστοτελείου Πανεπι- στημίου Θεσσαλονίκης Τελος ως αναπληρωμοτ .κό µελη ορίζονται ο κ Ζε'ρ8ας Ιωαννης επίκουρος καθηγητής" του Πανεπι στημίαυ Αθηνών και η κ. Χαµηλό- m — Πολυμέσα: Αικατερίνη. φιλο- λογος - λαογράφος ερευνήτρια της Ακαδηµίας Αθηνών Ο ΝΕΟΙ ΠΡΟΕΔΡΟΣ O κ n. Γεµτος, σπούδασε νομικά στη Νορ-κή Σχολή του "αν Αθηνων, και εν συνεχεία εκ- πονηστ. διδακτορική ασταθή στο Παιδείας κ. "διορίσθηκε ως γεν. Τιθιγκ.εν της Δ. Γωµανίας cc Θέ- µατα νοµικης και οικονοµίας. ενώ ανακηρι΄.χΘηκε καθηγητής της Νο- μικής Αθηνών το 1978. Επι κυθερνήσεως Τζαννετάκη γραµµατέας του υπ. Παιδείας O κ. Γεµτος είναι παντρεμένος και έχει δυο κόρες; μία φοιτήτρια της αρχαιολογίας και µία µαθήτρια Λυκείου Σε δήλωσή του χθες προς την -Ε- σε τηλεφωνική επικοινωνία που είχαμε μαζί του στην Αθήνα τον.σε: -Αισθανοµαι ιδιαίτερη τιµή και χορό που ο.…αλαµθόνω την Προε… δρία του Πανεπιστηµίου Θεσσα- Νας. "Εχω πλήρη επίγνωση των δυ- σκυλιών αλλά και των δυνατοτή των που εχει το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Θεωρώ ότι το Πανεπιστήµιο συ…: το έχει ιδιαίτερη σημασία όχι µόνο για την περιοχή, αλλά και για τον ευρύτερο ελληνικό εκπαιδευτικό χώρο. . Πιστεύω ότι µπορεί να εξελιχθει σε πανεπιστήμιο - πρότυπο για όλα τα των… ανώτατα ίδρυµα. τα. ώστε με τη σειρά του να συµ- των. στην αναθαθµιση της ανώτα- της εκπαίδευσης της χωρος. . Θα προσπαθήσουµε. διατηρώ- ντας ο,τι καλο εγινε ως τώρα να επιταχύνουµε τις διαδικασίες για την υλοποίηση των προβλεποµένων σχολών. και την εύρυθµη λειτουρ- γία τους- . Ερωτηθείς ο κ. "Μος για την ιοτρ- κή Σχολή Λάρισας δηλ» σε στι θα είναι σε σε… να εισε- ρει τεκµηριωµΔνη αποψη µόλις 3 αίΧλΉ1Ά 1-1 τον Κατα πλειοψηφία, µειοψη- Μικτής της πτέρυγας της Μολις υιοθέτησε χθες το _ δηµαπκό συµβούλιο Αόρατος το οµόφωνο ψήφισµα της ΚΕΔΚΕ και αποφάσισε να ουµµετδσχει o δήµος της Λο- ρισος στο σηµερινό κλείσιµο των δήµων και κοινοτήτων σε ένδειξη διαµαρτυρίας κυριο για το σε… του ! Βαθµού Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Παράλληλα στο ψήφισµα της ΚΕ- ΔΚΕ αναφέρονται και οι… λόγοι που αναφέρονται σε ρεπορτάζ της νε… σε …η σελίδα. καθώς και στο οικονομικο προΒλημα που αντιµετωπίζουν οι ΟΤΑ Επί του θέµατος τοποθετήθηκαν απο τις πτέρυγες O κ Χρ. Ντολος ο οποίος αφου αναφέρθηκε ανώµαλα στα noo- Βα)λοµενο επιχειρήματα. τόνισε ότι αυτό δεν "πείθουν-… οτι η ΚΕΔΚΕ Βία…" και κινήθηκε κυρίως από αντιπολιτευτική διαθεση και οτι τα στοιχεία που παρατίθενται είναι υποθετω: και δεν δικαιολογούν την κινητοποίηση. Δήλωσε δε ότι. τόσο ο ίδιος όσο και η παρόταξη του δεν προ- κειται να συναινεσουν στο κλείσιµο και οτι θα επρεπε όλοι να διο- κρίνονται από ένα αίσθημα αναμο- νής τουλαχιστον ενός εξαµήνου απέναντι στους χειρισµούς της νέας κυβέρνησης. Η κ. Πόπη Βακαλη τόνισε ότι των κατακτήσεων και ότι παρατη- ρείται µία οπισθοδροµηση και οι… λωσε ότι η παράταξη της υπερψη- φίζει το ψήφισµα της ΚΕΔΚΕ 0 κ. Χρ Χαλκιάς τόνισε ότι η κατασταση'που σήµερα θρίσκονται οι ΟΤΑ είναι θέµα ευθύνης όσων "θεραπειών κυθερνησαν αυτόν τον τόπο και ότι πολύ σωστό κλεί- νουν σήµερα οι δήµοι προκειµένου να γίνουν οι εκλογες και να εφαρ- µοσθεί o νόµος. Υπήρξαν δοπερολογίες µεταξυ των οποίων o κ Γ Σωτηρίου τονι- σε ότι τα κίνητρα της κινητοποίη- σης είναι καθαρό πολιτικό σε μια εποχή που η κυβέρνηση προσπα- παρατηρείταιµπαραζκαταργήσεων- ?… ζ. Κα.-α 6388 λΆΉΞλξΜ Χαµσενίς… Κλείνει σήµερα ο Δήµος της Λάρισας :2)- . Με ΚΑΤΑ ΠΛΕ|ΟΨΗΦ|Α ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ Ο ΚΑΙ Ο ΔΗΜΟΣ ΤΥΡΝΑΒΟΥ θα να ανασυγκροτήοει τον τόπο αυτό από το οικονοµικό χάος cno οποίο τον οδήγησαν οι κυθερνη- σεις του ΠΑΣΟΚ Εξάλλου στην χθεσινή συνεδρία- ση συζητήθηκαν και το οικονοµικό' του δήµου της Λάρισας Θεµα αλ ληλενδετο με το προηγούµενο και ιδιαίτερα καυτό καθώς και η προοπτική συναφής δανειου Τελος εκ της ηµερήσιας στα… ξης εντάχθηκαν και εγκρίθηκαν ομόφωνο τα ακόλουθα θεµατα ΄ Αίτηση του Συνεταιρισµοί; CONSUM ο Καταναλωτής ο-- || ι I — Armor. του Συνδέσμου Φιλο- 'λογων για την ενίσχυση µε To πο- σο 300 χιλ δραχμών απο το δη µα. συνέδριο για το αγροτικό τη τημο σου Θα γίνει το Σεπτεµθρ.ο με αφορμή την" συµπλήρωση 70 κιόνων απο το καλές» και την παραχώρηση του ΧατζΡγιαννειΟυ για τ.ς εργασίες του συνεδρίου Δευκ…ρινέζουμε 61: ο δήμος Λαοί. σας Θα είναι κλειστός για το κοι- να αλλά οι υπαλληλοι Θα δουλε- ψουν κανονικα . που… µε κατά πλειοψηφ…ο απόφαση κλεινει σήμερα και 0 5'1- µυς ΤυρνοΘου μειοψηφ0ι΄ισης της δεξιάς πτερυγας η οποία υποστη- ριξε οτι δεν είναι δυνατον να στη- ριχθεί µια κινητοποίηση σε -δ.α- ΦΟι40µ€ν(ς προθεσεις… και οτι στον αποσχισθηκε η Ελασοονα o τυρναθος πανηγύρισε γι αυτο ΜΑΡιΝΑ ΑΠΟΠΟΛΟΠΟΥΛΟΥ Εκτίθενται εργα αξιό- λογων ιωγραφων Μεγάλος αριθµός αξιόλογων ζωγράφων θα αντιπροσωπεύε- ται µε σηµαντικό έργο τους στην δευτερη ενότητα νεοελλη νικής ζωγραφικής σε Λοριοαί σας συλλέκτες, που εκτίθενται στην ισόγεια αίθουσα του Λη μαρχείου Η έκθεση αυτή θα διαρκέσει εως 20/6 και θα ειναι ανοικτή για το κοινό τις ώρες II ενηµερωθεί. Παντως, σηµείωσε. ό,τι έχει αποφασιαθεί ως σήµερα για τη λειτουργία του ως το Φθινόπωρο. θα υλοποιηθεί με επιταχυνση µου στα των ρυθµών. Ι.!!!) και 6.30 9.30 κάθε μέρα Ειδικότερα εκτίθενται έργα των". Αίθατζδγλου. Γεωργα M . Γ ουναρίδη Δ. Γκοντεσταλ, Διο- νδτου Γ.. ΚαροΒουζη Σ.. Κυ- πραι'ου θ.. Καταφυγιώτη Μ. Μ'ς…α Μό- 2 χ

ΑποΦΑεΞιε ΕγρειΑε εγεκεψΗε Στο Bonn Πολυτελής flunnnoomneiu ΠΗΓΑΙΝΕ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ Ι' IA T0 HANEI'IIITHMIC Δισβι'1µστσ πρός τούς όρμόδιους όπουργοι'ις Πολυµελη; αντιπροσωπία ο το "πρότυπου; φορέων του Ιόλου και του Νοµού Μαγνησί- α:. να "Μα…… το "και… κ. Μιχ.*Κωι-τοόρη, και ανεπι- κουρουµινη από Βουλευτές του Νοµού, προκειται να µπα… στην Αθηνα την ερχόµενη εβδο- µοδα και πολύ πιθανον την Πα- ρασκευη, οποτε θα συνέλθει η Διοικούσα Επιτροπή του Πανε- να κειµένου να "(κρατούν οι λη- φθεί"; αποφάσεις, ώστε η &… του Πανεπιστηµίου να µεταφερ- θεί στη Ammo ή οι έδρες σχο- λών ή τµηµάτων στον; τρείς ω.- λω; |εσσα).ικσύ: νοµού; από αποσπασθοι΄ι απ' το Βόλο. Στη σώνει-η. "Οι": …'… τον λόγο ο δήµαρχο; κ. Μιχ. Καυτά". ο οποίο; "οι… σε εµπεριστατωµένη µηρό… των συµµετασχόντυν "ο… στο θε"- μα του Πανεπιστημιου. ΣυγκαβψΜ, ανυψώθηκε ότι: "εργαε…:, που έκαναν ,το 19.3 µαζί και οι τέσσερις δη- µοι τη; Galactic; προκειµένω η κυβερνηση να προχωρήσει στην ίδρυση και λειτουργία στο Να- σω.ικσ χώρο ειό:. σύγχρονου να ολοκληρωµένου Πανεπιστηµίου. [τη "µια κινητή" στη σύγκληση διαφόρων επιστηµονι- κών και αλλων συµπόσια", κατά τα οποία fluid-pa. ότι o lo- ).n; In πρέπει να επιλεγεί για την εδρα του Πανεπιστημίου, α- ψοό υπάρχουν όλες πείτε: οι προυποθέτει; και η "φάτνη υποδοµή.για το στήσιµο ενός σωστού, σύγχρονου και ολοκλη- ρωµένου Πανεπιστηµίου. Επίσης στι; …θτρτητι'ά; "ι- ).ογε΄: για το Ιόλο καί τα δηι …αν… προεδρικα incur/p τα, µε τα οποία οριζονται η δρα του Πανεπιστηµιου και Με: των σχολών ή τµηµα" Ηδη, από δηµοσιεύµατα, ιπ- µνήµατα, ηπ|φι΄σµατα, παρων ως παραγόντων των (ILL Συνέχεια στην in σελίδα πιστηµιου Galactic: uncut] θα του; "της από… και Εσωτερικών και Δηµόσια: Τοξη: κ.κ. Κακλα- µονη και Κουτσόγιωργα, ' του; οποίου; Οι και" παρατα- σει;. όσον … το "να w οποιηπης … των. ..Ε.Κ., τη;- Δ)ιαι για το παραπανω Παναι- αιηµιο. Θα ς… απ' τους κ. κ. Καλαµάτη και Κουτσόγιω- γα τα δηµιο… κατηγορηματι- κιι, ότι θα απορια "να. οσον αηιιρα τι; Μι.……ι; αποσό- ιιει; και τις επιλογές για την µε… του Πονε…ηµίω και τις ώρες των σχολών ή των. τμηµα- των του, που ως γ τι:ι.ενταιο Προύσα… ("Με και Squaw-Ann στο |9|5Ι Όσιο; ως εδρα τω Παπανα- µιου, και στο οΏοίο θα λειτουρ- γησιιυν οι σχολές Μαγικό- "ο…" και µηχανικών …για- το Αυτό είναι το αποτέλεσµα " μια; σύσκεψη; … έγινε "και τη; περιτομή; μια; στο Αινώ"… … από την πρώιμα του |ηµψιου ' Κανακάρη και τη συµµετοχη "σατρα- 6ου…όν του Νόµου (Δ. Tina-ban; και Γ. Λο… λος ιτιλισκι, Γ. Σούρλας IN. Πάγκο; ΑΝΑ), εκπροσώπων των νοµαρ- χιαιώι' επιτροπών του ΠΑΣΟΚ, Ν Δ. ΔΗ. ΑΝΑ, ΚΚΕ, ΚΚΕ Ευ., ΕΔΑ, μαζικών …,. για φιλόλογο". χημι…ν, Toucan; Αυτοδιοίκησης, οι αντι- Mucous Βόλου |. Στάµος και Π. lawman“, o προεδρος του Κων. Λη. Συµβουλίου δηµοτικιιι σύµβουλοι κ.ά.. Η σύσκεψη, και όργανα… o Alum; οσων, πραγµατοποιηθη- It a; γνωστο. µια από σημει- Μποκ MI; νιώσει; παραγόντων |ισοαι.ικων νόµων, µε την ενθαρ- ριιι'ση και αόρατου"… …- λευτων ολων των "µατιών, να µαρχη και τι…; 0|ΙΟΟΜ; οποιες αυτοσκοπό… στην ο- σκηση πιεση; τοσο επί τη; κυ- human; όσο και επι της Δι- Επιτρι…η; τον Πανε- πιστηµίου τη; Καναλια; κρο- για υπουργού; E- "Ο"; Τ"; διαµήκη"… . µε το "παπα ορίζπαι . το Π…- Ιόλου. (ΔΗ. "οι της |. πια…". µε…- ό2.λυ ι και των µητροπολίτη. % ο (Z Y λ Α Η» * ν ύ » Σιπι΄'χειιι από την Ιη σε)ίδα Θεσσαλικό… ηµων Οι κυ6ερνηιικους παρά- γοντες, υπαρχει διυΛυτη η αντιληψη οτι υ- πα..χο… Ων1.οµυοΕιι… τ.κ µερους φορεων τω". γόµα. αυτων οι… της Λοριοος, των Τρικά- λι. ν κα. της ιι.ιµσιτσ-.ις, πρυκει|.ιΞ.νΟυ να ανα- τροπ=ι το Ι΄.ρυιόµ…ό Διατυγµα. Η ΛυµιΟα ςι',…ει υιός της ώρας, κο. τς η'….- . ιατρικη, [εωπονικη και το Η", το τ |ς ιισ.όα',ωιικης. H Καρδιτοα το τρ.,- μα yr} ..ο,ι.ι,:.ιν και τα |ρικαΛα τη σχυλ. σα…-' 'ι]ι, Ι,ι.),ι|ζ . Σι;ν..τ.ως ιιπ.ιµχξι ο κινδυνος ια διασπιτ Μι το Π.1νεΠιΟ'ιηµιυ. µε συνεπιισ να σημ.… 8 …' υπ05μυμιυ'| του lo Δημοτικό ΣυµόουΛιο Βολου, που ουςητι,οε ευρεως το Θεµα και που Lymph-c το οι",φιορσ για τη στηρ.ι',η των Scope Θετι|6εντων, δεν επιθυµεί την αντιπαραΒε…τ.ι µε. τις άλλες πόλεις, αλλά απλως να µη υπο κοψει στις ιιιεσεις αυτες η Δ [nape-m] του Πι'ιιεπιοτηµίου και κατα συνεπεια να µη υ- ποιαχωρηοει η κυ3ερνηση και αλλαξει τις .τιοραυε.ς. Η κυβερνηση για να «peed σε µια τετοια ενεργεια, βάσει (Προεδρικου Δια τάγµατος, πρεπει να υπάρχει ανάλογη ενώ γηση της Δ Ε.. Αλλα η απόφαση της τελευ τσιπς ειναι όμορων… εκτός της γνώμης του δηµσρχ:ω Λαριόας κ. Apart. Λαµπρουλη). . Στη συνεχεια o κ. Κουντουρης επισηµα" Βασικα σηµεια: α) H επιλογή του Βολου, για την εδρα του Πανεπιστημιου, δεν εγινε με καποιες :: "ορθόδοξες mining µεθοδευοεις, macaw, f] πυρεροασεις, αλλά εμνε µε αντικειµενικσ και επιστηµονικό κριτηρια. Δηλ ελήφθησαι …' οψη οι ιδιαιτερότητες της περιοχης µας, για τ ν παραµονή των καθηγητων και ροπή των. tau-mugs. πρόσθεσε, ότι ο καθηγητής του Πανεπιστηµιου. πρεπει να παραμένει στην πυλη ναι να µην φευγει μετά το µάθημα. !) Υπάρχουν τα κτιρια και η απαραίτη τη ρυ,.οτοµία, για τη συγκρότηση του πανε- πιστηµιου µεσα στην πόλη (όχι εξω απ' αυ- In). ου,ειι-αι ανάγκη να γι.ει ' Οι…, να». οι ω…ι-:΄γτι;: Η. ΠΡΙΝ]ίυΣ (ΔΗ ΑΝΑ). !!… πολυ …για… να οιων- πιο…" µηπως σπιν"… οι ο- ποιες ων Μαι.…" µόνο τις προσωπικές pun "σεις, αλλα οι γενικυιιρο "Με" εκανα- ςιιυν τις "ότι; τη; Amorou- ιιψ|ς *:.νιιι'εωοης. (µια Μι οιι δτµιουυγιίτιιι ε΄να πιστευω εΜιιιοευιιι.ο ι- σωµα, ενα .τιινεπισειµιο, τότι βασικα µπαινουν δυο στόχοι. U "ως …. ειναι το ανωιωο εκπαιο..υιικο ώριµο. θα nvua- φερει "φ…… ιπιπωου εκπαι- λευση. U αλλος, οπως ειναι αυτο ιο ανωτοιο εκπαιδευτικό ιδυψο… που θα έχει µια κοι- νωνική ενσψαιωοη, η οποία να …το." anemone προόδου και συντελεσιη ουσιαστικι|; δψιο".ιργικης αναπτυ;η; σ' όλα τα επίπεδα της εθνικη; µας ζω- ιις,.το κοινωνικό. το …και-α… κό. το πολιιικό. Ενα Αα! για να επιτελέσει αυτόν τον προορισµό του. να σπιτι-χει αυτους του; στοχους, θα πρέπει να στψιι, να οργα- νωΏι. θα πρέπει να ι)ψιοωγη- θεί επί τη θόοει κάποιων επι- σεψσνικών κριτηρίων. επί τη βάσει των ιδιαιτεροιήτων, που παρουσιαζει o ελληνικός χώ- ρος και οπωσδήποτε επί τη θα- αι αυτών των κριτηιιίων να ιδωθεί µία ενιαία µονάδα. µε εσυιερικη οργανωτική ουνοχι|, η οποία θα κου εξασφαλίζει λΡιτσυργικότητιι και αποδοτικό- y} Να παραµείνει αδιάσπαστη και …- - - - Παιν, για να μη υποΘαθµιστεί. "Αλλωστε φ…", Αν (&… παραγόταν… . … . . . am. σκοπιµιιτητες και δεν θα για την ανόητος:| των πιριοχων 1ρικαΛι.ιι ή…… να "ψΨΜΟ…"… 6ο- και Καράτοας, «petunia: η Ιδρυση και µας …"" "φράσεις. λειτουργία µεγάλων ινστιτούτων ερευνας και µεταπτυχιακών σπουδών. Io πανεπιστηµιο Θα πρεπει να συνδέε- ται µε την όλη και… και ανάπτυξη της πε εποχής και όχι µε την ενια… ενοικιαζόµενα δωμάτια, µεγάλη πελατεία για τις ταδερνες και τα εστιατόρια). δ) Επιδάλλιται η στηριξη των επιλογών για την εδρα του Πανεπιστηµίου στο Βόλο και του έργου της Διοικούσας Επιτροπής, α- πό την οποια 0a πρεπει να ζητησου,ιε την επίσπευση της εναρξης λειτουργίας του πα Μ.π-οτπμίου. Τελος o κ. |(ουντουρης ζήτησε να γίνουν παραστάσεις στους αρμόδιους κυ6ερνητι- παράγοντες αλλά χωρις να ακολου- ιούς Ont-Id το παράδειγµα των άλλων πόλεων "µε τη συµπαράσταση µητροπολίτη, νι:- µε'τςχη κλπ.) U κ. Άουντούρης είπε, ότι εί- µαστε κανοικτοί σε διαλόγου µε την Τοπική Α-.ποΕιοικηοη των άλλων νοµών, στα πλαί- σια της επιτροπής στήριξης του πανεπιστημί- ου, που εορευει στην Καρδίτσα και στην o- ποί:ι µετέχουν και εκπρόσωποι του Βόλου και της Μαγνησίας κατ' επέκταση. Η επιτροπή αυτή, δεν έχει ενεργοποιη- θεί και για να υπό ζει ενεργοποίηση της, για το καλό της υπ εσης του πανεπιστηµί στοχεύουν΄να υπηρετήσουν, να ικαν…ιτ΄|σουν πολιτικά αιτήμα- τα, τοπικές ψυχώσεις και οδη- γι|σουν στην πολυδιόσπαση του π…ιστψίου. τότε είναι θέ- θιιιο ότι οδηγοψεθα σε µια στοίθλωση, η οποία οδηγεί µε τη σειρά τη: στην υπώάωιση αυτού του ανώτατου ιππικό…- τικοι'ι ιδρι΄ειατος, το οποίο κα- θίσταται αποτελεσµατικό και δεν µπορεί να επιτελέσει τον προοριψό του. Αυτή είναι η δική µας το- ποθέτηση. ΒοιάιΠσΤ. τώρα στο συγκεκριμένο θέμα. Η ιδέα της δηµιουργίας του Πανεπιστψίσυ Θεσσαλίας. που ωρίµασε µε τον χρόνο, acted); ωρίμσζαν οι κοινωνικές, οι οι- κσνο|ιικε΄: και πολιτικές συνθή- κες της περιοχή;. Από το 198C χρονολογείται η πορεία όψι- ουργίος αυτού του πανεπιστη- µία. Η muse-v11 κυβέρνηση. όταν πίστη η στιγµή, ήταν εκ των πραγµάτων ναοχοειψε'νη να κάνει Μίνι; ο…… επιλο- γές και τις έκανε. Εγώ ειλικρι- winner-bus, ότι τις έκανε µι αξιοκρατικό κριτήρια. Emma: Εχει ότι η κυθε'ρνηση. θέλον- τα; να ικανοποιήσει την ιδέα του Ι΄Ισν…ισττµίου της θεσσα- λι΄.α:, σταωίζσντα; αυτό το και"… &… την επιλογη της και η κιλα… έδρα o Βό- λος και µια οργανωτική µονάδα µα εσωτερική συνοχή. Βιθιιίως "αυτό διασπάσεω; είναι το όλο θέµα της Λαρίσης. Ισως ε- κεί κάποιο πραγµατα να έχουν δικαιολσγψε΄νη όαση. Αλλά n- ανί και πέρα όλα οδηγο… σε πολυδάπανη… η οποία όχι µόνο δεν ε΄χει κανένα κώµα. αλλά θα είναι "ότι" για πέρσι καταστροφική. ||ιοτει-ιιι ότι θα είναι θέµα αντιπαράθεση: της πόλης µας µι τι; αλλες θεσσα- λιΜς πόλεις. Πιστεύω ότι θα "να! λέω: εάν τωοθττησοιι- µε το όλο θέµα επ' αυτής της θάσεως. Πιστεύω ότι πιεί; Θα πρώτα να στηρίξουµε την ορ θύτητα των επιλογών Ελιά: θα πρώτη να πουµε ότι η κιι δε"… &… την επιλογή της. Ηταν ορθή, έκανε λαθος: Α; µας "η καθαρά. Εάν παρ' ελπίδα επικρατήσουν αλλα κρι ή"… και. φθάσουµε στην πο- λυδιόσπαση του πανπιστψίοι'. τότι νψίζω ότι η κυθε΄ρνηστ… θα φόροι αύρα… και 6ορντατη πολιτική ευθύνη. Γιατί σ΄ αντί α"! "Ο……" θα "καθά υπο6όαιιαη του πανεπισιψίον Γι' αυτό. νοµίζω. ότι θα ποε΄ πει να γίνουν αυτές οι παρα- στοσεις. Δ. ΗΠ"ΣΙΩΡΗΣ (ΠΑ ΣΟ. Κ.); Νψιζω ότι 0 II. Δηµαρ- χο; σας ανέφερε τις κυβερνη- mi; αποφάσεις- Αψ0αιι΄ι ιη; σηµερινή; συναντησης νοµίζω ειναι η κίνηση που παρουσια- σττρω, το τελευταιο κυριως δι- ασιτµα, µετά τι: εκλογές και µετά τη δψοσί.ιυση ιου Π.Δ. που ουιζε οτι στο Βόλο ειναι η έδρα των δύο μεγάλων σιο …. ο) των ανθρωπιστικών σπουδών και β) µηιαν…ών πα ραγωνής. ενώ στη Λαρισα πη- γαίνει µονο το τµψο της ια- τρικι|ς σχολής. Και γίνεται αυ- τό - πρέπει να το ξεχάσω… ο… - γιατί στη Λάρισα δη- µιουσγιι΄ται το µεγαλο περιφε- ρειακό νοσ…είο … κλινών σαν το φυσικό γεωγραφικό κέντρο τη; Encoding. Mud τη Ναού… του Π.Δ., οι τρεις αυτοί θεσσαλικοί να… άρχισαν καποιο αγώνα. Είχαν ή έχουν την εντύπωση. ότι το πον…στι|ιιο µπορουν να το κ…ατιάσσυν και να το µοι- πέσαµε σε καθε πόλη. Ποιοι λόγοι Μορ… στην Μαι" "τις …. λογω-Μ: Ο ένας τί- ναι: η ανισότητα που υπάρχει στα εισοδήµατα των νψών. Α- πό το γεγονός αυτό εµφανίζε- ται κάψα … όταν '…"ώοτοΜαι να πανεπι- σψια, δηλ. να "σφι ένα το… «munch-Inc αν…" την: "αυτή; Λαν0αψε΄νη δε- 6αίως αντίληψη. Την αντιλαµ- δανάιασπ. όµως, γιατί η ανι- σότητα στην ανάπτυξη Μωυσ- γοι΄τν αυτούς τους λόγους. Και o δεύτερο: λόγος είναι η πολύ ψτψ6νη ταιικιστική αντί- ληψη, που Μισι΄ψγησε η Λίτ- ρισο. που δεν έχουν τα Τοί- καλσ και η Καρδίτσα, να προ- … πρσ6λήµατα ανισότη- τας έναντι της. Μαγνησίας. O τρίτο; λόγο; είναι το δύο πα- …στήιια της Κρητη; και της θράκης. που έγιναν από την τσόντα. Εκεί είναι η αιτία του κακού. Κ…αα…αν. Οι αντιλ…ε αυτές έχουν …αυτό. ιό τ…; …µ- α….µ' άναψε. προς τα κιάονηιικά στελέχη Η δικη µας πληροφορία εί- ναι, οτι η κυοε΄ρνψη δεν προ. κτιται τα …οιιι…ησιι. Και επο- µένως δεν υπαρχει κανένας φό-| δος. Αυτό δεν στµιιίνιι …στι …… να ικαναπαωραστε. Ε- µεις, το δικό μας κάψα, θα ιι- .αγωνιζιµασ|τ για να ιδρυθεί ένα ολοκληρωµένο και σωστο πιιντπισττ΄µιο. IE: εσωτερικιι συσκευή µας "πω!… ότι οι "πάπες δεν πιάσει να ιιναµιγνι-ονται και & (τη… εντολή … µην αναµιγνυ- σνται. Ταν΄ιζω, οτι η αρχή αυ- τή τηρείται. Είµαι αισιόδοξος. ότι η κυ- 6ίιινηση δεν ανώτατοι να υ: παναιωρι|σει. Γ ΣΟΥΡΛΑΣ (N Δ.): Μ…": τις δηλωσεις του προεδρου της Δ.Ε. του Πανεπιστηµιου. οτι το Πσν…οτηµιο της Θεροσλισς Θα αρχισει vo λειτουργει το 1987, 88. 89. οχι οµως. I0 2010 Ζητηοο απο την ΤΕΔΚ να εγκρι σει ενα ψηφιοµο αλλα δεν εγι- νε. Πληροφορουµε οτι στον οι .πιτµοτ..ς των αλλων πολεων II οποιος τους ειπε οτι δεν υ- παρχει προβληµα. αλλο εαν ει σεις νεμιΖετε οτι πρεπει νσ γι- νει ονοκοτσνοµη των σχολων Θα πρεπει va σπευΘυνετοι στη ΔΕ. (κοινως πεταξε το µπολ-| Ann). Κοτηγορηµστικσ σας το διοδεβσιωνω. …ο) να µη γινει διαφορα U κ |ιιτι.ιωρης, µας ειπε οτι δεν υπαρχει Θεµα Αλλο ο κ. δι1µσρχος κατεχιτσι ano σγχος Δικοιολογηµενες. λοιπον. ει- ναι οι σνησυχιες. 'Οταν απορ- χει δισμοχη µεταξυ δυο πολεων "Με οικυισΛογι|,µνη ειναι η κα- Θυσ1ερηοη Μηπως ειναι τεχνσ οµσ να εριΖ-ιυν αυτες οι πολεις και να καθυστερει η εναρξη λει- των…: του Πανεπιστηµιου. λο| γω οικονοµικών οδυνσµιων της κυβερνηοης. Ειναι πραγματι ε- τσι. Εγω πιστευω οτι οι κινη- σεις και ολο το αλλο στιοβλε πουν σε σπσπρσσσνστολισµο. Μια δηλωση του κ. |Ιιτσιωρη δεν μας παθει. γιατι εως τωρα η κυβερνηση εχει σνακσλεσει και διοτογµστο και …σε… Και ΟΛΠ εχει κατοργη6ει σερο- ι'ιορικως. Apa υπαρχει. Εγω έ- χω κατοθεοει ερωτηση για τον υπουργο Ποιδειος. να κανει μια δηλωοη αν θα εψαρµοσθου'ν το δισταγµοτο για το πανεπιστηµιο Είναι λσθος στον ο κ. An µαρκας µιλαει για διαλογσ µε τους αλλους δηµσυς της Θεσ σσλιος Για µας το Θεµα εκλει- σε οριστικσ και οµετσκλητο. Κι' ενω συνεχιζοντσι οι σντεγ- κλησεις µεταξυ των κ. Σουρλσ και Πιτσιωρη. o κ. Κολοβος. απ' το Μος της αιθουοος. πο- ρενοβη λεγοντας: -Δεν ηρθσµε εδω για να σ- κουοουμε γιο τη Ν.Δ. και για το ΠΑΣΟΚ. αλλο για το Βολσ-. Μολις ο βουλευτης του ΠΑ ΣΟΚ. κ. Γ. ΔιιΕοπσυλος. πηρε το λογο και ειπε: ι΄Ιοωε Μι- Anon στο … της ηλικίας-. o βουλευτης της Ν.Δ. κ. Γ. Σωρλας. Θεωρωντος τον εουτσ του Θιγοµενσ. οποχωρησε της ουσκεψης ΣυνεχιΖοντσς ο κ. ΔοΕσπου-. λος. ειπε οτι το ΟΛΠ και το λοιπσ (puma: o κ. Σουρλος πε- ρι σνατροπης του ΟΛΠ). εινοιι εξω απ το Θεµα ' Αποντωντος στον κ. …ο "σε οτι δεν ειναι µονο το Θεµα Βολου. αλλο κολυτερο πνευµα- τικης αναπτυξη: γιατι στο Bo λο υπαρχει η …η αυτη. Πι- δεν Με… οτι η κυβερνηση προκειται να σνακολεσει Καλο κανει το -συν Αθηνα και χωρο κινει- I. |'ΟΥΜΠΟΣ (της 'EvuI σης Σαλώνων Γονεων και Κι] δε…… Δηµ. Ε….δωα1ε) -Εινσι αναγκη να γινει µια δη Μαη επισηµη. γιατι εχει ανοι- Em το πρσοινο φως- για φοβους και ανησυχίες. Η Ένωση μας Μποριστσται στις ο…σεις. ΚΑΛΟΓΕΡΟΠΟΥΛΟΣ (NE του ΚΚΕ). Οι κινηστις ειναι ο- πσ.ψοοονοτολιστικες και οτι θα ηταν χρησιµα: ενος διολογος Το αρµοδιο …γειο να ξεκο- Θσρισει τη θεση του Η Ν.Ε. του ΚΚΕ προτεινει των σχολών πέραν του Βολου και της Λορισσς και β) να γινουν εντονες προσπαθεια yIa va λει- τουργησει …ο το Πανεπιστη- µιο. Συµφωνα µε το ψήφισµα του Ντικ… συµβουλισυ του Βολου. ΣΤ. ΜΗΤΣ|ΚΩΣΤΑΣ (ΝΕ της ΝΔ): Το ιδιο πνευµα. µε το Immune του δημοτικου συµ- βουλιου του Βολου. πρεπει να βγει Ono δω µεσα Ανάγκη v0 στηριχΘουν οι στιοφσστις της Δ Ε.. να… …" ιών-"τν. σ κινδυνος. θα npcncr να γινει πανελλήνιο ενημερωση γιατι η Δ.Ε επελεΕε το Βολο. Απσντωντος n κ. Πιτσιωρης ειπε οτι η κψερνηση εχει παρει τις οποφωεις της και ειναι δισ κοµµατικες οι κίνησε… των σλ- λων νο,ιων. -Δεν το σπεκρυψσ στι …χουν και Μεση: του ΠΑΣΟΚ που συµπσοιστσντσι-. . γελμοτικης Εκποι&υακ). ' αετοί Σ ΣΤΑΘΟΠΟΥΛΟΣ (Δικηγο- ρικου Σμλλσγου). Έχουµε τις διαβεβοιωοεις κυβερνητικων πο- ρσγοντων. οτι δεν προκειται va γινει manna] του Π. Διαταγ- µστσς. Παντως 8a πρεπει να γρηγορουμε και να ογρυπνωμε 0 Δικηγορικος Συλλογος τσο- οπως ποντσ στο πλευρα της πολης. Γ ΣΕΓΚΛ|ΑΣ '(της Ένωσης Καθηγητων Τεινικης και Enov- H ‘E νωοη µας. ano την πρώτη στιγ- µη τεθηκε στο πλευρο του δη- µου Βολου. θα ΘεωρηΘεί moo- γυριαµσ. αν ληφθεί απο την κυ- βερνηση µε την οποια θα σνα- ' φαινονται το Θοομσθετηθεντσ Κ |ΤΣ. ΜΑΚΡΗΣ (Εταιρεία: Θεσσαλικόν Ε…): . into; η σσ)σµσ"ίηση που επι- του Πανεπι- χειρειται σε 6am: πρεπει στημίσυ. Οι αποψεις τα εφαρµοσθουν. Γ. ΖΑΡΠΤ|ΑΔΗΣ (Ε.Κ.Β.). Το Εργατικο Κεντρο Βολου ει΄- ναι συµφωνα µε το Δήµο Bo- Iou (το σχετικα ψήφισµα του EKB. κα… Saloon του Θουκυ- τη κ. Human, καταιε0ηκε στη πυκνή). Δεν θα πρεπει να µπι…µι στη λογικη οτι η |.υδερνηπη πρεπιι να κανει δηιωση. Θα έχει µεγα λυτερη Βαρύτητα απο ενα Προ- εδρικσ Διτιιιιγµα, Οι εργαζοµ- νοι συµπσρισταιται το Δήµο Βο- λεν. ΑΠ ΔΟΥΜΠ|ΠΤΗΣ (του Τε χιικου Επιµελητηρ…υ) Το Τε- χνικα Επιµελητήριο Ελλαδος (τµηµα Μαγνησια: ) στηριζτι τη Διοικιοσα Επιτροπή και n; κυ- δερνητικε: αποιιασει: για In Πανεπιστήµιο. H σηµερινή συ- σκεψη έχει ει'ηµερωτικσ χαρα- κτηρα των ιιυρεων. Oil: οι κι- anon; των ("των παντων. ιινσι αποπριισαιστολιστικις. Πρι". να γίνει µια δηιωση απο ιηι κυδε΄ριηση για το Παντπιστη µια To Tumzo Επιµειηιηριο συµπαρι΄σταται το Δήµο Bow» To ι.ηιµσµα του Δήµου Βαλ-υ πρέπει \n προσυποτραψουν ολοι οι αορει΄.,. |. ΑΜΟΙΡ0ΓΛΟΥ (του EB. E). Για µενα δει υπαρχει θί- µα. Δεν θα επρεπε να συζητο- µε τοση ωρα Ανιιγκη να στη- ριξιιυµε n: επιλογές και να πρι.συπογριιι.ουµε IO ι.ηφισµσ του Δημοτιν.ου Συµδσυιιτιυ Βο λου. Επιση: πρεπει να αρχισει η λειτουργία του ΠαιΙπιστημι- nu οπωσδήποτε απ' το I906— 87 FIANNOYTIOI (τη. ΤΕ αιµα-… Αυτοδιοίκηση στήριζε'κσι ΄πτηρίζει κάθε προ- σπαθεια του Βολου, για m Πα- ντπιστηµια Swan/JG; Ειιαι που; του βουλευτή κ. Σοφια. I'm το συιεδρισ τη: Τοπικής Αυ- τοδιοικηση: δεν εξέδωσε …η…- σµα για το Πανεπιστήμιο. κ……ο…, "poo-Own. on η κοιιοτητα Αργαλαστή; "…ο. ρηστ στο Παιεπιστηριο την δω- ρεαν ΧΡηση και εκµεταλλευση για 99 χρονια έκταση; 600 στρεµµατων [εχει 2.500 ελαιό- δεν… κλπ.), τη; Μονή; Αγίου Νικολαου τη; Ποσο. Με την α- πσηαση του αυτή το κοινοτικό συµδηυλιπ της Αργαλαστή: διε- γριιψε από τον προυπιµ.πγισµο του 6… ετήσιο παγιο τσοδο του 300.000 δρχ. Ηδη αρχισε η αιαπαλαίωση του πολιτιστικού και πνευµατι- κιιυ κεντραυ τη; Αργαλαστη:, προκειµενου να χρησιµοπυιειται .' για ποΙ.ιτιστικι1υ: σκατών; Είναι… |. ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ (Ιατρι- κου Συλ|.ογου): H '|.υδΕριητικη πολιτικη οι… πολιτικη τη; δι- ασπσρα;. Υπαρχει "το… παρσ- σκην… από του; αλλους |ιιµιιυξ. ενω δεν υπάρχει καμµια κατη- γορηµατική διαδεδαι΄ωση οι… κυδφνητικη; πλευρα; που θα απίκλειε και! ενδιιρρυιση η… παρασκηνιακων ενεργιιων. Πρε- πει να στηριζουµε τι: “5‘0"!- "κε; επιλογες και πρεπει τα "µασάµε προ; το Μουρ"… ”minus και τη Δ.Ε., για τα ζητήσουµε την εφαρµογή των "σπαει". Κ. ΓΚΟΓΚΑΣ (αντιδήμαρχο: Ν. Ιωνίας): ο δήµος τη: Νεα: Ιωνία; απο immune unnam- ριζε την ίδρυση Πανεπιστηµιου τη; almanac. Επίσης συµπυ- νει µε n; "μια: που εγω… για το Πανεπιστήµιο, η εδρα του οποίου δεν θα πρεπει να γί- νει το αντικειµενο διαπραγµα- "οσων, αφου εχουν γινει οι ωδερνητικε; επιλογε:. Λιν τίιαι αδικαιιιλογητη η α- νησυχία του δήµου Βολου και γι' αυτό να πρεπει να υπαρζει δήλωση των αρµοδίων υπουργεί- ου. οτι θα προχωρησει στην ν- λοπσιηση των "ποσοστο". Την ιιλ|η Κυριακη στη Ν |- ωι'ία δα διενεργη0ει δηµιιυ'ηςι- αµα. για να "παραχωρήσει In σιρατιιπεδο κΓιωργο…α, για την χρήση lw απο το “cum στη…… NIK. κοκκινο: (… Δικη- γορικιιυ Συλλογου): Δεν ήρθα εδω σαν tom-nan; Δεν δα ε- πρεπε να γινουν ο… οι σχολές του Βολου. Αλλα απού ετσι έχει αποφασισ0ει. δηλ. επιλεχθηιε ο Bow; για την εδρα του Πανε- πιστηµιου, σαν ατοπικιστή;ι, …- ι'ιζω οτι έτσι πρέπει να γιιει. Συνεχίζοντας είπε, οτι ο) το κλειδί της υπόψη; είναι η Δ.Ε. Ολοι πρεπει να υποστηριξυυµε το εργο τη; επιτροπής και β) η κυβερνηση πρεπει ντι κανει µια δήλωση, µε την οποία να τονίζει ότι το Πανεπιστήµιο θα λειτουργησει στο Ιολο, οπως έχει απ…. ασισυει. Θα ηταν πολυ Χρήσιµο ενηµιρωτικιι αυλλπδιο. για χρησιµοποιείται απο του; ρει:, σωµιιτεια, συλλόγου: κλπ. Απαντώνται; ο κ. δήµαρχο: ειπε οτι η Δ.Ε. εχει ammun- σει τα εκδοσει ινα τετοιο αυλ- λαδιο. ΤΖΑΝΝΕΤΟΣ (Της Επιτρο- πή; του ΕλΜερω Ανοικτού Πα- νεπιστηµίου του Δήµου Βολου): Πιστεύω. οτι το "να "ναυσι- ται στη διαµάχη των κσµρτιιων. εν οι)… των προσεχών δηµοτι- κών "."… Είναι ανάγκη να ένα να || ΙΙ' "που." Ill κοµµατα, προ των ευθυνών τιτυζ. ΟΡ0ΥΖΕΙ (Ν.Ε. του ΚΚΕ Επιστ.): H NE του ΚΚΕ ΕΜΠ. συµπαρίστατσι το Δήµο |…" σ' όλες n; ενέργειά; του και ζη- τάει την εααρµσγή των θεσµο- "πιο"… ΚΟΥΤΣΟ.Λ|ΝΗΣ (του Συλ- λόγω Γυµναστωι'): Τα Τρικαλα, µε την προφαση οτι απ' εκεί ξε- πήδησαν δύο "Πισω"… ρεκορ- ντµαν (Χρ. Παπανικολάου και Σοφια Σακοριιιια) ζητούν \a γίνει στην πόλη του; η Ιχσλη Μαη; Αγωγής H σχολή αυτή δεν πρέπει να αυτ" απ' το Βο- λα στον οποίο υπαρχει και ναυ- ταΘλητισµο;, που δεν έχουν τα Τρίκαλα. ΑΝΤ. ΠΑΤΣ|ΑΝΤΑΣ (τη: Ν Ε. της ΕΔΑ): Η ΝΕ τη: ΕΔΑ στηρίζει τι: επιλογε: για την ε δρα του Πανεπιστηµίου. Κλείνοντας τη σύσκεψη ο κ. δήµαρχο; είπε. οτι οι… οι φο- ρείς τη; πολης πρέπει τα ενδό- now ψηφίσµατα… ώστε η κυδε΄ρ- "ση να πεισθεί και να µην "αν ναχωρήσει, αλλά να υλοποιήσει τις "απαιτει: τηε. ΣΤ. Π0ΥΖ|ΟΣ