0ΡΙί1|ΒΗ Μορόνι; ι ΚΙΤ?ΟΣ Α. ΜΑΚΡΗ? OI ΤΟΙΧ()ΓΡΑΦΙΕΣ ΤΩΝ TUITION ΤΗΣ" ΕΡΑΤΥΡΑΣ -?'ΕΛΙ'ΡΓΑΓ- Αυτή η "άγνωστη χώρα", η Ελλάδα, προσφέρει άπειρες ευχάριστες εκπλήξεις στον "ε- ξερευνητή" της, αλλά και Θλίφη μεγάλη από τη διαπίστωση πως δεν είναι µόνον άγνωστη, µα παει να γίνει και αγνώριστη µε το ρυθµό της καταστροφής όλων των στοιχείων που συν- θέτουν τη φυσιογνωμία της. Ιδιαίτερα της λαϊκής ζωγραφικής που είναι από τα είδη τα λι… γ6τερο ανθεκτικά στο χρόνο. Οι τοιχογραφηµένοι σοβάδες, είτε πάνω σε τσατµά είναι είτε σε λασπόχτιστους πετρότοιχους, ξεκολλούν εύκολα και σκορπούν στο δάπεδο. Και κάτι ακό- µα, οι πρώτοι μελετητές της λαϊκής μας τέχνης, ως τα 1939, αγνόησαν τελείως την τέχνη των χρωµάτων. Αλλά και σήµερα ό,τι έίναι γνωστό για την ελληνική παραδοσιακή ζωγραφική περιορίζεται στα έργα του Παναγιώτη Ζωγράφου και των γιών του, στις ζωγραφιές του Θεό- φιλου, στο ζωγράφο του Μακεδονικού Αγώνα Σωτήρη Ζήση, στις τοιχογραφίες των αρχοντικών της Σιάτιστας1, της Καστοριάς2, των Αµπελακίων3, του Μόλυβου και του Πηλίου. To πλού- σιο και ποικίλο έργο των Χιονιαδιτών ζωγράφων µόλις πριν από ελάχιστα χρόνια έγινε γνω- στό και ελπίζω πως δεν θ'αργήσει και η γνωριµία με την αγιογραφία των βλάχων ζωγράφων της ?αµαρζνας. Με βάση μαρτυρίες από αυτόπτες γέροντες χωρικούς σχημάτισα κατάλογο από 167 σπίτια τοιχογραφηµένα που είτε γκρεμίστηκαν, είτε ανακαινίστηκαν, είτε έχασαν το ζωγραφικό τους διάκοσμο από ασβεστώματα. Η φυματίωση, που μάστιζε την πλλάόα προπολε- μικά, έπαιξε και αυτή το ρόλο της γιατί o πιό προσττός τρόπος απολύµανσης των σπιτιών ήταν το γενικό τους ασβέστωμα. "την επιφάνεια των αγιογραφιών σχηµατίζεται λεπτό στα… µα λιπαρής αιθάλης από τα κεριά και το λιβάνι. ΄Ετσι, τα ασβεστώµατα μπορούν σχετικά εύκολα να αφαιρεθούν. Γτις τοιχογραφίες των σπιτιών, όμως, το ασβέστωμα δεν τις σκαπά- ζει, τις σβύνει καθώς καίει τη συνδετική ύλη. Σήµερα επιχειρώ µπα πρώτη παρουσίαση των τοιχογραφιών του χωριού Ξράτυρα του Βοΐου. Μάο δεκαπέντε τοιχογραφηµένα σπίτια σώζον- ται σήµερα, κι από αυτά τα περισσότ ρα σε άθλια καράσταση. Πολλά δεν κατοικούνται πια και είναι κλειδωμένα -αλλά αυτό δεν εµποδίζει την είσοδο γιατί κάποιος τοίχος τους εί- ναι γκρεµισµένος. ΄Λν η παρουσίαση αυτή γίνει αφορµή να εκδηλωθεί έµπρακτη κρατική µέ- ριµνα, τότε Θα έχει εκπληρωθεί ο σκοπός της. "τη σηµερινή εργασία Θα χρησιµοποιούµε το παλιό όνοµα του χωριού, Όέλιτσα, επειδή έτσι αναφέρεται σε παλιά γραφτά και σε υπογραφές ντόπιων ζωγράφων. To όνοµα 'ράτυρα της δόθηκε σχετικά πρόσφατα, χωρίς να υπάρχει σίγουρη µαρτυρία πως η αρχαία πόλη βρι- σκόταν στον ίδιο χώρο. Η σωστή, στη βάση της, µετονοµασία ξενικών και κακόηχων τοπωνύ- μιων παρέσυρε και µερικά που η βαρειά τους ι%ορική σηµασία θα έπρεπε να τα αφήσει άθι- κτα, όπως η Αλαµάνα, το Κιλελέρ, οι Κορυσχάδες. Η Σέλιτσα βρίσκεται στην επαρχία Ανα- 2 σελίτσας του Νοµού Κοζάνης, ακριβώς στην ευθεία που ενώνει δύο µεγάλα ζωγραφικά κέντρα της Ελλάδας, τη Γιάτιστα και την Καστοριά, πιό κοντά στην πρώτη. Ωστόσο, η ζωγραφική της δεν έχει τίποτα κοινό με τις µπαρόκ τοιχογραφίες των γνωστών αρχοντικών των δύο αυτών δραστήριων ορεινών οικισµών. Βέβαια, στα δύο αυτά κέντρα υπάρχουν και άλλα τοι- χογραφικά σύνολα, σχεδόν άγνωστα, µε δικό τους ζωγραφικό ύφος, όπως π.χ. τα σπίτια του Γκουγκουλίδη και του Μούρτζου στη Γιάτιστα. Η ζωγραφική της ?έλιτσας, αυτή τουλάχιστο που απόμεινε, ανήκει στην περίοδο 1796 … 1915. Η ΤΕΛΙ΄Τ'?Α ΄Αν και το όνοµα της Σέλιτσας -παλιότερα 7έλιτζας η Γέλτζας- εµφανίζεται από το 14ο αιώναΛ, μαρτυρίες για τη ζωή της έχουµε από το 17o, οπότε αναφέρονται εμπορικές σχέσεις της µε την Αυστρία, τη Γερµανία, την Πολωνία και τη Βενετιά. 0 Απόστ. Βακαλό- πουλος τοποθετεί την ίδρυσή της στο 16o αιώνα. "΄Ετσι οι ορεινοί και δασωµένοι όγκοι της Μακεδονίας, η Πίνδος µε τις παραφυάδες της...έγιναν οι προστάτες των πλησιόχωρων πληθυσµών...Παρόµοια συνοικίσΘηκαν στη Δυτική Μακεδονία, όπως αναφέρει η παράδοση, η Γαλατινή, το Μπλάτσι...η Σέλιτσα"5. Ακµάζει κατά το 18ο αιώνα, οπότε, εκτός από το εµ- πόριο µε την Αυστρουγγαρία, τη Τερβία και τη Ρουµανία, έχει αναπτυγµένη βιοτεχνία στη βυρσοδεψία, τη σαπουνοποιία, τη βαφική και την υφαντική. Η ανάπτυξη συνεχίζεται και στις αρχές του 19ου. 0 Πουκεβίλ αναβάζει τότε τους κατοίκους της σε δέκα χιλιάδες, υπο- λογίζοντας 300 πατριαρχικές οικογένειες µε τριάντα άτοµα ή καθεμιά6. Πρόκειται ασφαλώς για υπερβολικό υπολογισµό Κάνε άλλο παρά ειρηνική υπήρξε η ζωή της. Απανωτές οι καταστροφές. "ια τέτοια ανα- φέρεται, χωρίς στοιχεία, στα 1616. Ττα 1774 άτακτοι Φουρκαλβανοί προξενούν σοβαρές ζη- µίες και Θανάτους στο χωριό. Αυτόπτης µάρτυς, ο Καλλίνικος, περιγράφει πολύ παραστατι- κά το χαλασµό "αψοδ΄Απριλήου α'ήµέρα δευτέρα γράφο διά θύµησι οπου εγινε ο χαλασµός /λέξη δυσανάγνωστη/ άπό τους ζορπάδες τόν µισαρόν τά όνόµατα ησούφ ο νιβιτζας ό τζα- τζης και Οσµάν µπεκηκξής κέ ό καραµαχµούτης καί χοτοκούλης κε μπεχλούλης καί οί έπίλη- πρι µπαχουρμπασιάδες τό όνόµατα πιός τα ήξεύρη. ήρθαν χιλιάδες δισ κε µησή κέ έµπίκαν κε έσκότοσαν κε όλο το βηός το έμασαν κε έκαψαν όσπήτια κέ αργαστήρια 104 καί έκαψαν ανθροπους κε άπέθαναν κε έπίραν βιός πολήν φορτία άµετριτα και εκάθησαν µέσα ήµέρες 10 κε βγένοντας έπίραν ως σκλαβους τόν κυρ άναγνώστην αλεξιουν κοτζιάµπασιν και έπίλιπου 10 καί έκαψαν τήν έκλισήαν τής άγίας Παρασκεβής κε τόν άγίον Αποστόλον την έκλισίαν και εγινε θρίνος κε οδηρμός κε γραφο δια Θίµησι"7. ?τα 1804 ο Αλή Πασάς κάνει µε τη βία τσιφλίκι του τη Γέλιτσα. Θα την ξαναγοράσουν οι κάτοικοί της, στα µέσα του 19ου αιώνα, µετά το θάνατο του Αλή, από το Σουλτάνο για 228,000 γρόσια. Στα 1824 νέος χα- λασμός, χωρίς ανθρώπινα θύµατα αλλά µε τεράστιες υλικές ζηµίες. ?τα 1877 νέα επιδροµή 3 Γκέκηδωνπρσκαλεί νές καταστροφές στο χωριόΆ. Υτις συμφορές της Υέλιτσας ας προστεθεί και η δραστηριότητα των ντόπιων κοτζαμπάσηδων που, όπως παντού, ήταν άρπαγες και άσ- πλαχνοι. Χαρακτηριστικό είναι το σελιτσιώτικο δημοτικό τραγούδι που δηµοσίεψε ο Αθαν. Γιομπλάκης= -Γιατί είσαι τόσο αµαρτωλός, τόσο κριματισμένος το λάδι δον είναι νερό και το κερί σου ξύλο και το θυµιάμα όπου καίς και τούτο δε µυρίζει -Πγώ ήµαν γκοτζιάµπασης και προεστώς στη χώρα, στους πλούσιους έβανα εκατό και στους φτωχούς διακόσια και μια χήρα κακόµοιρη την είχα πεντακόσια. Την άρπαξα τ'αμπέλι της και στο Έαρκό χωράφι. Ο To τραγούδι είναι ασφαλώς νεότερο γιατί και λόγιες επιδράσεις έχει και οι στίχοι του δεν έχουν στρώσει από την οµαδική κατεργασία στο χρόνο. Είναι προβληµατικό αν μπορού- σε να τραγουδηθεί, ασφαλώς σε δοσμένη παραδοσιακί µελωδία, µε τις στιχουργικές τη" ανω- μαλίες. Μας παραπέµπει, όµως, στις πανάρχαιες δοξασίες για τους οιωνούς κατά τις θυσίει Πυκνές και οµαδικές οι µετοικεσίες των Τελιτσιωτών προς την Γυρώπη και προς διά- φορα μέρη της Τουρκίας, έτσι που o Αλής βάζει όργανά του να εμποδίσουν τις µεταναστεύ… σεις και να ξαναφέρουν τους φυγάδες, χωρίς πάντα να το καταφέρνουν1Ο. Αναφέρεται, μά- λιστα, ένας ζαµπίτης /αστυνόµος/ που επειδή δεν κατάφερε να βρεί τους σκόρπιου;Γείτσιώ τες εγκατέστησε με τη βία οικογένειες από το κοντινό χωριό Κοντσικό, τη σηµερινή Γαλα- τινή. Αυτή η λύση δεν ικανοποίησε τους προϊσταµένους του, που τον ελέγχουν αυστηρά και του συνιστούν: "ιδέ από τ'άλλα χωριά και τους κοντσιότες τράβα χέρι". Για ένα διάστη- µα η Γέλιτσα σχεδόν ερηµώνει. Οικογένειες ?ε ιτσιωτών αναφέρονται στο Κραγιούγεβατς, στο Βελιγράδι, στην Αυστρία11, στην Πόλη....Κατά το 190 αιώνα η μετανάστευση κατευθύ- νεται κυρίως προς τη Βλαχιά και την Πόλη12. Πολλοί από τους µετανάστες αφοµοιώνονται από το καινούργιο τους περιβάλλον13. Αυτή η δηµογραφική αιμορραγία αναπληρώνεται, ως έ να βαθµό.από συνεχείς εγκαταστάσεις κατοίκων άλλων χωριών. Απελπισμένοι απόκληροι κα- ταφεύγουν στη Γέλιτσα αναζητώντας κάποια καλλίτερη τύχη :" ΄Οποιον δεν τον κρατάει η Γη τον κρατάει η Γέλιτσα". Αργότερα, όταν επεκτείνεται η καλ'ιέργεια και επεξεργασία του καπνού, έρχονται και ειδικευµένοι εργάτες ντενκτσήδες, Επειδή η καπνεργασία είναι εποχιακή, οι περισσότεροι µένουν µόνο για ένα διάστηµα, µερικοί όµως εγκαθίστανται µό- νιµα. Αυτή η συνεχής ανανέωση του πληθυσµού δεν αλλοιώνει την πολιτιστική παράδοση τοι χωριού επειδή γίνεται βαθμιαία και σε µακρύ χρονικό διάστηµα και οι καινούργιοι κάτοι- κοι προέρχονται από κοντινά χωριά µε παραπλήσια παράδοση. ΄Έτσι, αφοµοιώνονται ομαλά στον καινούργιο τους κοινωνικό περίγυρο. Από τις πρώτες δεκαετίες του αιώνα µας σβύ- 4 νουν οι µεταποιητικές και μεταπραττικές δραστηριότητες του χωριού και η οικονοµία του γίνεται γεωργική-κτηνοτροφική. Τύµφωνα με τα στοιχεία της Κοινότητας, σήμερα υπάρχουν 6,000 ζώα, από τα οποία πάνω από 5,000 είναι πρόβατα, 500 γίδια και τα υπόλοιπα βοο- ειδή1Λ. Χαρακτηριστική της βελτίωσης της καλλιέργειας είναι η µέση στρεµατική απόδο- ση των καπνοχώραφων, που από 41,6 κιλά στα 1954 φτάνει στα 169,5 το 1980. Γήαερα ο πλη θυσμός του χωριού είναι γύρω στα 1,500 άτοµα, αλλά με µεγαλύτερη από το µέσο όρο ανα- λογία µεγάλων ηλικιών. Χωρίς να παρουσιάζει ιδιαίτερη έξαρση, αρκετά ζωηρή είναι η πολιτιστική ζωή του χωριού κατά το 190 και τις αρχές του 200ύ αιώνα. Οι κομπανίες των μουσικών που παίζουν στις γιορτές δεν είναι πάντοτε ντόπιες, µνηµονεύονται, όµως πολλοί αξιόλογοι παίχτες του κλαρίνου, που είτε συµμετέχουν σε ξενόφερτες κομπανίες15, είτε σχηµατίζουν δικές τους, που περιλαμβάνουν και χάλκινα πνευστά όργανα16. Τα πανηγύρια και οι γιορτές κατά τις τελευταίες δεκαετίες έχασαν τον παραδοσιακό του χαρακτήρα17. Τα σπίτια της 7έλιτσας ανήκουν στο "βορειοελλαδίτικο" τύπο που τον συναντούµε και στην περιοχή του Αργυρόκαστρου, στη νότια Γιουγκοσλαβία, στη νοτιοδυτική Ρουλγαρία ως τη Μακεδονία και την ανατολική Θεσσαλία. ΄"ργα ασφαλώς Δυτικοµακεδόνων µαστόρων, έχουν τον κάτω όροφο λιθόχτιστο, καθώς και ολόκληρο το βορεινό τοίχο, και τον επάνω µε ελαφρά υλικά, τσατμά ή μπαγδατί που προστατεύονται από τη βροχή με έντονη προβολή της στέγης. Υπάρχουν, όµως, και αρκετά σπίτια ολόκληρα λιθόχτιστα. ?τα ψηλότερα σηµεία του οικισμού που, κατά την αρχιτέκτονα Δέσποινα Αϊβαζόγλου-Λόβα, φαίνεται πως είναι και τα παλιότερα, υπάρχουν σπίτια με χαγιάτι, που ανήκουν σε παλιότερη αρχιτεκτονική φάση. Σ'άλλα σημεία συναντούμε σπίτια µε σαχνισί, που είναι εξελιγμένος τύπος των σπι- τιών µε χαγιάτι. Παλιότερες χρονολογίες σπιτιών που συνάντησα είναι 1711 στο σπίτι τοι Κεχαγιά και 1732 της Λαζαρίδαινας. Τα τέμπλα των εκκλησιών της Παναγίας, του Αγίου πικολάου και το νεότερο/μέσα 1901 αιώνα/ του αγίου Γεωργίου είναι αξιόλογα δείγµατα ηπειρώτικης εκκλησιαστικής ξυλογλυ- πτικής από το 180 αιώνα κι ύστερα. Αξιοσημείωτη είναι η ικανότητα των μαστόρων τους να συνδιάζουν στοιχεία από τη βυζαντινή παράδοση με τα επείσακτα μπαρόκ φυτικά διακοσ… μητικά , όπως π.χ. στις ποδιές του τέµπλου της Παναγίας το συνηθισµένο στα βυζαντινά θωράκια σύµπλεγµα πέντε κύκλων εδώ αποδίδεται µε περιστρεφόµενα σαρκώδη φύλλα που πε- ριβάλλουν ρόδακα. Το µεγαλόπρεπο τέμπλο του ΄Αη Γιώργη1?, πλουσιότατο σε θέματα, σχη- ματίζει στο κέντρο του τεράστια κόγχη. "τα θέµατα δαίνεται επηρεασμένο από τα ξυλόγλυ πτα του παλιού ναού, που βρισκόταν στην ίδια θέση, αν κρίνουµε από λίγα κοµάτια τους που φιλοξενούνται στο πολύ ενδιαφέρον "ουσείο της "έλιτσας. Λιθανάγλυφα λίγα και όχι αξιόλογα υπάρχουν, αλλά σε πεζούλι γύρω από δέντρο στο παλιό "Παζάρι" υπάρχουν πέντε λίθινα κεφάλια σε μέγεθος µεγαλύτερο από το φυσικό, που ! 5 προβάλλουν από τον τοίχο σε τεχνική ολόγλυφου και με φανερή την προσωπογραφική πρόθε- ση. Τα έργα αυτά, µε σίγουρο πλάσιμο και έντονο ρεαλισμό, πρέπει να μελετηθούν και να γίνει προσπάθεια να εξακριβωθούν τα πρότυπά τους, που ασφαλώς κάποια σημασία θα έ- χουν για την ιστορία, έστω τη "μικρή ιστορία" της Γέλιτσας. ?το Μουσείο του χωριού υπάρχουν και μερικά κεντήµατα , από τα οποία τα περισσότε- ρα ανήκουν στην περίοδο γύρω στα 1900 και είναι επηρεασμένα από τα έντυπα πρότυπα που κυκλοφορούσαν ευρύτατα τότε. OI ΤΩΙΧΟΓΡΑΦΙΕΤ Τα πολύτιµα στολίδια της Γέλιτσας είναι ασφαλώς οι τοιχογραφίες των σπιτιών της. Ωστόσο, και σ'όσα έχουν υπογραφή ή είναι γνωστοί οι τεχνίτες τους, δεν είµαστε βέβαιοι πως αυτοί είναι ντόποιοι εκτός από μία περίπτωση. Πάντως είναι εύλογο να υποθέσουμε πως θα είχαν ανατεθεί και σε ντόπιους ζωηράφους διακοσµήσεις σπιτιών. Αγιογράφοι Γελι- τσιώτες υπήρχαν αρκετοί, κυρίως κατά το 19ο αιώνα. Εικόνα της Γλυκοφιλούσας σε σανίδι, που βρίσκεται στο σπίτι του Μίλιου, υπογράφεται από τον Παναγιώτη Ζωγράφο, Τέλιτσα 1857. Ttnv εκκλησία του Αγίου Δημητρίου στο χωριό Βελίτσι, εικόνα των Τριών Ιεραρχών έχει µόνο τα αρχικά "Γ.Μ.Ζ. εκ Γελίτσης"19. Η κόγχη του καθολικού στο Μοναστήρι της Λα ριούς, κοντά στη Βέρβερη, τοιχογραφήθηκε από τον Πρωτοπαπά Θωμά Ζωγράφο "Τελίτσης" στα 18742Ό.΄Αλλοι ζωγράφοι είναι o Γεώργιος?1, ο Γεώργιος Μανουήλ22, o Αντώνης Καλέτσας, ο I. Καραμήτσος και o Παπαζήκος, που το κανονικό του όνοµα είναι Ζήσης Ζωγράφος, με τους δύο γιούς του Δηµήτριο και Θωµά, που τον συναντήσαμε πιό πάνω κι αργότερα έγινε κληρικός µε τ'όνομα Αγαθάγγελος. 0 Γεώργιος Μανουήλ είναι σύγγαμβρος του Παπαζήκου και εργάσθηκε μαζί του στη Λαύρα του Αγίου ΄0ρους. Ζωγράφοι είναι και οι δύο γιοί του Γε- ωργίου Μανουήλ, ο Ιωάννης και o Εµµανουήλ. Στο τέμπλο της Αγίας Παρασκευής Παλαιού Μυ- λότοπου υπάρχουν µερικές εικόνες λαϊκού ύφους που υπογράφονται από τον Ιωάννη τον εκ ?ελίτσης,1815. O Ιωάννης δεν είναι o γιός του Γεωργίου "ανουήλ γιατί αυτό τον συναντού με µετά µισόν περίπου αιώνα νέον να βοηθάει τον πατέρα του. Για τον Παπαζήκο έχουμε αρ κετά βιογραφικά στοιχεία επειδή o γιός του Θωμάς, ως ΑγαθάγΥελος, Αρχιερατικός Ρπίτρο- πος του Ψεβασμιωτάτου Αγίου Σισανίου, δηµοσιεύει τα "Αποµνημονεύµατά" του, χωρίς τόπο έκδοσης, ούτε χρονολογία, που πρέπει όμως να είναι γύρω στα 1909?Λ. Από αυτά μαθαίνου- με πως ο Παπαζήκος "δεν έσχε το ευτύχημα να αποκτήση μεγάλην παιδείαν, πως έκανε πέντε παιδιά, "διήλθε βίον πλήρη πόνων και βασάνων" και, εκτός από τα ιερατικά του καθήκον- τα και την άσκηση της ζωγραφικής τέχνης, αν και λιγογράμματος, δι ρίστηκε δάσκαλος στι Γέλιτσα. 'Εκανε και τον πρακτικό γιατρό. Παραγωγικότατος τεχνίτης, εργάστηκε στη Βλά- στη, στη Βελανιδιά, στην Καστοριά, στην Κλεισούρα, στο ΄Αγιον ΄0ρος και σε πολλά άλλα μέση. Από τα παραπάνω φαίνεται πως το επάγγελμα του ζωγράφου δεν ήταν αρκετό για να 61 σει την πολυμελή οικογένειά του, πράγμα που τον ανάγκαζε να καταφεύγει σε ποικίλα πα- 1 ραεπαγγέλματα. Οι αγιογράφοι αυτοί ίσως έκαναν και κοσµική ζωγραφική, πράγμα συνηθισμένο στην επτ χή τους, αλλά δεν έχουµε σχετική μαρτυρία. Υπάρχει, όµως, μνεία 7ελιτσιώτη κοσµικού ζωγράφου στα χρόνια του Αλή Πασά. Ο Ιωάννης Φωτόπουλος μεταφέρει αφήγηση γέροντα πως "ο Αλής ελθών εις την Γέλιτοαν εφιλοξενήθη εις την οικίαν του γαλίκη /νυν Γαλίκαινας/, όστις ων ζωγράφος εις τα Ιωάννινα, ήτο ζωγράφος και του Πασά"25. Ζωγράφος στην Αυλή του Αλή Πασά δε µπορούσε παρά να είναι κοσμικός. βίναι γνωστό πως ο νεωτεριστής Τουρ- καλβανός τοπάρχης έχτισε µεγάλα και πλούσια διακοσµηµένα παλάτια. Από περιγραφές ξένων περιηγητών ξέρουµε πως τα διαμερίσματα του Αλή και των γιών του είχαν πλούσια ζωγραφι- κή διακόσμηση µε τοπία, πολεµικές σκηνές, εκτελέσεις Ελλήνων, σκηνές κυνηγιού, προσωπα γραφίες, ουράνια σώματα και άλλα θέματα. Φυσικά, οι κρίσεις των ξένων για την καλαισθτ σία των διακοσµήσεων αυτών είναι συνήθως αρνητικές. O Πουκεβίλ τα θεωρεί έργα Αρμένη- δων "µπογιατζήόων"26. Οι σχέσεις του Αλή µε "Έλληνες κοσµικούς ζωγράδους επιβεβαιώνον- ται και από την αντιδικία του με τον Λευκαδίτη "προφεσόρο" ζωγράφο Υπ. Βεντούρα για τν πληρωμή μιάς προσωπογραφίας2 . Από τις τοιχογραφίες σπιτιών πρώτη έρχεται του σπιτιού ΑαΞαρΞδη, έργο καμωμένο στα 1796 από άγνωστο ζωγράφο. 0 τεχνίτης του φαίνεται πως ήταν αγιογράφος. Το χρώμα τι είναι λιτό και χαµηλότονο, σε συνδιασµούς διαφόρων τόνων του γκριζοπράσινου και του κο φέ σκούρου. Βέβαια, o τόνος των χρωμάτων μπορεί να έχει πέσει από τους καπνούς της θές μανσης και του φωτισµού του δωμάτιου. Επαναλαµβάνει γνωστά θέματα που βρίσκονται κυρί- ως σε εκκλησίες, όπως η αποµίμηση ορθομαρµάρωσης, και µάλιστα σε φρίζα ψηλά δίπλα στο ταβάνι, σε θέση δηλαδή που δεν υπήρχε ποτέ κανονική ορθομαρµάρωση, ο δικέφαλος αετός, το κομμένο καρπούζι µε καρφωμένο επάνω του το μαχαίρι που ήταν παλιότερα συµβολισµός της Αποτομής του Ιωάννη αλλά από το 180 αιώνα ξεχάστηκε το συµβολικό του περιεχόμενο" απόδειξη και το πηρούνι που είναι καρφυμένο στο καρπούζι. Το θέμα το συναντούμε όχι µε νο σε εκκλησίες αλλά και σε σπίτια του Πηλίου, της Γκούρας, της Καστοριάς, της Σιάτι- στας και των νεγάδων. Γυνηθισµένο είναι και το θέμα του δέντρου με καρπούς.΄0λες οι συνθέσεις στο σπίτι αυτό στηρίζονται στην τυπική τριαδική συμμετρία µε κεντρικό κάθε- το ξξονα. ?το δικέφαλο αετό κεντρικός άξονας…σε όλο το ύψος της σύνθεσης.είναι ο αετό. και το δέντρο που προβάλει ανάµεσα στα κεφάλια του. Δεξιά και αριστερά του από ένα δέ τρο. ΄Ετσι υπάρχουν τρία δέντρα με τρείς τούφες φυλλωσιάς το καθένα. 7τα καρπισµένα δ τρα άλλης σύνθεσης κεντρικός άξονας ο κορµός από τον οποίο ξεκινούν τα κλαδιά με τρεί καρπούς το καθένα τους. 7τη σύνθεση του κοµμένου καρπουζιού κεντρικός άξονας οι συνε- χόµενες μορφές του βάζου, του καρπουζιού και του πηρουνιού' δεξιά και αριστερά, συμμε τρικά από ένα πουλί και ένα τσαµπί σταφυλιών. Ανά τρία και τα δέντρα στα µικρά διάµε… σα των συνθέσεων. Το ίδιο ισχύει και για τα διακοσμητικά στα πλάγια του χαμηλού κουµ- , πέ στο κέντρο του ταβάνιού. Αεύτερη χρονολογικά είναι η τοιχογραφία στο ισόγειο του σπιτιού Καρανίτσιου, εκτε- λεσμένη στα 1864 από τους γιούς του Αντώνιου Γεωργιάδη, Αθανάσιο και Γπυρίδωνα. Κατά την τοπική παράδοση, που ενισχύεται και από άλλα στοιχεία, ο πατέρας Αντώνιος είναι ντε πιος και σκάλισε το τέµπλο του Αγίου Γεωργίου με τη βοήθεια των δύο γιών του. Ανάμεσα στις τοιχογραφήσεις των σπιτιών Λαζαρίδη και Καρανίτσιου µεσολαβούν 70 χρόνια. Εδώ θα πρέπει να θυμηθούμε πως οχτώ χρόνια µετά την τοιχογράφηση του σπιτιού Λαζαρίδη η Γέλι- τσα γίνεται τσιφλίκι ΧόΗΧΧΧή για σαράντα ολόκληρα χρόνια. ΄Αν σ'αυτό προσθέσουμε και με ρικές δεκαετίες για να αναλάβει η οικονοµία του χωριού από το αντίτιμο της εξαγοράς τοι το χάσμα εξηγείται. ?το μεσοδιάστηµα, όμως, αυτό η λαϊκή μας ζωγραφική έχει κάνει ση- µαντικά βήματα. 'Οταν, λοιπόν, συνεχίζεται η παράδοση τοιχογράφησης των σπιτιών,το ύφοι της ζωγραφικής έχει αλλάξει. Αυτό γίνεται φανερό και από την ωριμότητα που παρουσιάζου* οι τοιχογραφίες στου Καρανίτσιου, από την ποικιλία των θεμάτων, το πλούτο του χρώματος και την ατμόσφαιρα παραµυθιού µέσα στην οποία παρουσιάζονται πολιτείες, δέντρα, βουνά, σύννεφα, πουλιά, καράβια, γυναικείες μορφές, μουσικά όργανα... Η Σέλιτσα, ελεύθερη οι- κονομικά, ξανασαίνει και ρίχνεται µε Αζέφι στη δουλειά για την ανάκαμψή της. Γπειδή η ζωγραφιά απλώνεται σε όλη την επιφάνεια του τοίχου δεν υπάρχει η παρατακτική διάταξη που παρουσιάζεται στις ζωγραφικές φρίζες. ΄Ετσι οι συνθέσεις είναι περισσότερο ελεύθε- ρες αλλά και πιό οργανωμένες. ΄Ισως να υπάρχουν χαρακτικά πρότυπα αυτών των έργων αλλά οι τεχνίτες τα µεταπλάθουν σε γνήσια ζωγραφικά έργα. Οι εμαλλαγές του χρώματος στο έδα φος,που περνούν από το σκουροπράσινο στο κοκκινωπό, οι λόφοι, τα ανοιχτόχρωµο κτήρια που έχουν πάντα σκούρο φόντο, τα χόρτα και τα δέντρα που διαγράφονται καθαρά σε ανοιχτ χρωµο βάθος, οι σκιοφπτισμσί στις φυλλωσιές των δέντρων, στα πανιά των καραβιών και στις τούφες των σύννεφων, στοιχεία που επιδιώκουν την αληθοφάνεια, συνδιάζονται µε πα- ράξενα σχήματα γαλάζιων κυλινδρικών λόφων, µε πλήθος μικρών και µεγά)ων πουλιών στον ουρανό, με μεγάλα ψάρια που φαίνονται καθαρά μέσα στα νερά. 'Ολα αυτά, σ'ένα γοητευτι- κό σμίξιμο, δημιουργούν μαγική ατμόσφαιρα παραµυθιού και καθιστούν τις τοιχογραφίες αυτές λαμπρά δείγµατα ελληνικής παραδοσιακής ζωγραφικής. Οι δύο μικρές γυναικείες µορ- φές µε επιγραφή "κοκόνα καλή" και η αβακωτή επιφάνεια ενός καραβιού θυμίζουν έντονα ντ σιώτικα κεντήµατα. Τρία χρόνια αργότερα, στα 1867, άλλος ζωγράφος κάνει σε δωμάτιο του ισόγειου, µέ- σα σε περίπλοκο πλαίσιο που κορυφώνεται από γυναικείο μαόύστο, ένα τοπίο ψυχρό και χρι ματικά φτωχό. "ε άλλο δωμάτιο του επάνω πατώματος μερικά χρόνια αργότερα άλλος ζωγρά- φος φιλοτεχνεί μερικές τοιχογραφίες µε ρωµαντικές-νεοκλασικές επιδράσεις. Μέσα στη δεκαετία 1865-1875 διακοσµείται το σπίτι του Παπαθεοδώρου.Μαθητής ή οπωι δήποτε επηρεασµένος από τους ζωγράφους του σπιτιού Καρανίτσιου, κάνει µια στενόμακρη ! 8 τοπιογραφική φρίζα σε όλο το μάκρος των τοίχων του μεγάλου χώρου στο επάνω πάτωπα. Αυτ τον υποχρεώνει σε παρατακτική διάταξη των θεµάτων του που είναι µεγάλα κτήρια, γεφύρια δέντρα, τζαµιά, καράβια, ψάρια...πάντα µέσα στην ίδιαν ατµόσφαιρα παραµυθιού. Εδώ, ό- µως, µερικές σκηνές καθηµερινής ζωής δηµιουργούν κλίµα οικειότητας: ο γάϊδαρος δεµένος στο δέντρο, ο ξυλοκόπος, το κοµμένο δέντρο µε τα κλαριά του πεσμένα καταγής, ο καρπο- συλλέκυης επάνω στη σκΧέλα, ο πετεινός, άνθρωποι μέσα σε καράβια, το ειδύλιο στην εξο- χή. Ενώ στα τοπία του σπιτιού Καρανίτσιου απουσιάζει σχεδόν η ανθρώηινη µορφή, που µόν µέσα σε µερικές βάρκες εµφανίζεται, εδώ τον βλέπουµε ενταγµένο ενεργητικά μέσα στο το- πίο. Τε όλο το µήκος της φρίζας κυριαρχούν τρείς οριζόντιες ζώνες, η κάτω με τη γή, η μεσαία µε τη φωτεινότητα του ορίζοντα και η επάνω µε το βαθύτερο χρώμα του ουρανού. Οι άνθρωποι και τα γυμνά δέντρα αποδίδονται µε πλακάτο µαύρο χρώµα και προβάλλουν έντονα επάνω στο ανοιχτό γαλάζιο χρώµα που, άλλωστε,σε διάφορους τόνους κυριαρχεί σ'ολόκληρη τη ζωγραφιά. O ζωγράφος δεν περιορίστηκε µόνο στη φρίζα αλλά διαµόρφωσε χρωµατικά όλες τις επιφάνειες των τοίχων και της οροφής προσθέτοντας και μερικά ανθοδοχεία στα χαμηλό τερα σημεία. Είναι ασφαλώς o ίδιος τεχνίτης που έκανε, λίγο μετά το 1865, τις εσωτερι- κές τοιχογραφίες στο σπίτι του To ίκα στη Βλάστη και τις εξωτερικές στο σπίτι του …σ6γ κα στο ίδιο χωριό. *ε στενή φρίζα περιορίζονται και οι τοιχογραφίες στο σπίτι του ϊΞλιΞυ, έργο που πρέπει να έγινε γύρω στα 1870 με 1880. Εδώ, όµως, η συνέχεια σπάζει σε μικρές ενότητες µε άλλη διάθεση η καθεµθά τους και σε διαφορετική κλίµακα. ΄Ρτσι, χωρισµένη από τη λοι πή τοιχογραφία µε ηρικυκλικές πλαγινές πλαισιώσεις, έχουµε την ειδυλιακή σκηνή τεσσά- ρων περιστεριών που βόσκουν µπροστά σε ολάνθιστο βάτο ενώ στα πλάγια απλβ»εται ειρηνι- κό τοπίο. Τα περιστέρια είναι σε άλλη κλίµακα, µεγάλα όσο περίπου τα λιοντάρια που στι πουν αντικρυστά σε άλλο σηµείο της φρίζας. Αλλού, πάλι χωρισµένο με παρόμοια πλαισίωσ1 ένα ρωµαντικό τοπίο. Πάνω από το τζάκι εμφανίζεται το παμβαλκανι ό θέμα του ανασυρμέ- νου παραπετάσµατος, σε άλλα σηµεία µια οπλισμένη στρατιωτική περίπολος, ένα µικρό έ- φιππο απόσπασµα και παλι χόρτα, δέντρα, κτήρια, σύννεφα.. Από την άποψη της τεχνικής δεν διαφέρει πολύ από τις προηγούµενες τοιχογραφίες. 7το σπίτι του Χατζηγιάννη οι τοιχογραφίες ανήκουν σε δύο περιόδους. Οι εξωτερικέ που πρέπει να έγιναν κατά το χτίσιμο του σπιτιού, βρίσκονται ψηλά στην πρόσοψη, ανάµε σα στη σειρά των παράθυρων και στην προβολή της στέγης. Κύρια θέµατα τα αντικρυστά λιοντάρια και τα παγώνια. Λεν είναι εντελώς αβάσιµο να τις τοποθετήσουµε στην πριν απ την τσιφλικοποίηση της Τέλιτσας περίοδο. ?το εσωτερικό οι τοιχογραφίες είναι αρκετές δεκαετίες νεότερες, οπωσδήποτε μετά την εξαγορά του χωριού. Η µεγαλύτερη σύνθεση είνα ρωμαντικό τοπίο, όπου µέσα σε κλειστό κόλπο είναι αραγµένα πλοία ενώ στη στεριά υψώ- νονται βίλλες και κάποιο αρχαίο κτίσμα. ?την κάτω δεξιά γωνία του τοπίου ρωµαντκή σκη- νή βοόκού που παίζει τη φλογέρα του τριγυρισμένος από τα πρόβατά του. ΄Εργο ψυχρό και άχρωµο, pa σωστή όµως γραμµική και ατμοσφαιρική προοπτική. Σε άλλο δωµάτιο, νεοκλασικό σύµπλεγμα από δυό αγγελάκια-ερωτιδείς μέσα σε φυτικό πλέγμα και σε τεχνική που µιμεί- ται πλαστική διακόσμηση. οι εσωτερικές τοιχογραφίες του σπιτιού Χατζηγιάννη µάλλον εί- ναι έργα Κλεισουριώτη ζωγράφου. 'τα κατάλοιπα ενός από αυτούς, του Κώλτσου ΠαπαγιάνΉ, υπάρχει ευρωπαϊκό λιθογραφικό πρότυπο με το ίδιο σχεδόν θέμα και.ελαφρά τροποποιημένο, δικό του σχέδιο σε μεγέθυνση. ?τα 1878 o ντόπιος ζωγράφος Μπαλµάς τοιχογραφεί, σε µεγάλη ηλικία, το σπίτι του Λελήμπαση, καθώς και το παράσπιτο που χρησίμευε ως εργαστήριο γουνοποιίας. To έργο του ν… αυτό, αν κι έχει πια ξεφύγει από το αφελές μα τόσο γοητευτικό κλίμα των παλιότερων λαϊ- κών τοιχογραφιών και είναι πιό "σοφό", δεν παύει να έχει ποιότητα και δροσιά. Στο σπίτι χωρίζει την επιφάνεια των τοίχων σε μεγάλα ορθογώνια που τα γεμίζει pa ένα επαναλαµβα- νόμενο φυτικό διακοσµητικό που στο κέντρο του έχει κύκλο όπου εικονίζονται είτε μικρά φανταστικά τοπία είτε πουλιά επάνω σε ανθισµένα κλαδιά. To διακοσµητικό αυτό σε φόντο ώχρας περικλείνεται από κοιλόκυρτη πλαισίωση, έξω από την οποία το φόντο γίνεται καφέ σκούρο. fro ταβάνι ενός δωµατίου ζωγράφισε τις παράλληλες σανίδες µε φυτικά διακοσμητι- κά. Περισσότερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι τοιχογραφίες του παράσπιτου-εργαστήριου. Πά- λι µέσα σε φυτικό πλαίσιο, πλουσιότερο εδώ αλλά σε χρώµα γαλαζοπράσινο και μέσα σε ελ- λειπτικό σχήμα, ζωγραφίζει νεανικές γυναικείες μορφές ως τη µέση τους, ευρωπαϊκά ντυ- μένες και με περιπσιημένη κύρωση. Η µία, με λουλούδια στα μαλλιά, κρατάει µε το ένα τηι χέρι ανθισμένα κλαδιά και µε το άλλο ένα χαρτάκι΄ ίσως να πρόκειται για υπαινιημό κρυ- φού αισθηµατικού δεσµού. Η άλλη, πάλι pa ανθοδέσμη, κρατάει στην αγκαλιά της σκυλάκι. Η τρίτη, εκτός από τα λουλούδια στα μαλλιά και στο στήθος, κρατάει με το ένα της χέρι ανθοδέσμη και pa το άλλο βεντάγια. Πάνω από το τζάκι, σε αψίδα που σχηματίζουν διπλοί ζωγραφιστοί κίονες και τόξο, µία άλλη νεανική γυναικεία µορφή, σχεδόν ολόσωµη, περιπου είται κάποιο πουλί που το έβγαλε από το κλουβί του. Φιόγκος στα μαλλιά που πέφτουν πΡά σε χοντρές µακρυές πλεξούδες, φόρεμα με πολλές δίπλες, σφιχτό στη μέση. π σκηνή στο ε… τερικό αρχοντικού σπιτιού: σιδερόφραχτο παράθυρο, τριπλό χάλκινο κηροπήγιο, κρεμαστή λάμπα, πλουμιστό φαρφουρένιο βάζο, σκαλιστό τραπέζι... Θέματα και εκτέλεση εκφράζουν κοινωνική µερίδα που πέρασε στη μεταποίηση και το εµπόριο και αστικοποιείται µε δυτικό ευρωπαϊκά πολιτιστικά πρότυπα. Στη δεκαετία 1875 µε 1885, πιθανότατα, ζωγραφίζεται το σπίτι του ΞΞκρή,τώρα εκκλη σιαστική ιδιοκτησία. Οι ζωγραφιές του έπαθαν σοβαρές ζημίες στα χαμηλότερα σημεία του τοίχου. Αυτά που χαρακτηρίζουν τη διακοσµητική αντίληψη του τεχνίτη τους είναι η φρον- 10 τίδα να αναδείξει και να υπογραμμίσει τα αρχιτεκτονικά στοιχεία του χώρου /τζάκι, κόγ- χη/ και η ζωγραφική απομίμηση πλαστικών διακοσµήσεων /ανάγλυφα, φιλέττα/. ?ι εδώ υπάρ- χει η βεβαιότητα νεκλασικών προτύπων. Μερικά τοπία είναι χωρίς ιδιαίτερο ενδιαφέρον, εκτός από την απεικόνιση της Πόλης, που διαφέρει τελείως από τις γνωστές τοιχογραφίες της Τιάτιστας, της Καστοριάς, της Δράκιας, των ιμπελακίωυ και του Μόλυβου. Τ'αυτή, pa— ρικές αναστροφές της προοπτικής, όπως στις γέφυρες του Κεράτιου Κόλπου, και μερικά ζε- στά κόκκινα στις στέγες καθώς και στις τουρκικές σημαίες πάνω στον πύργο του Γαλατά και σε µιναρέ μάλλον του ?ουλεϊμάν τζαμί, ζωντανεύουν κάπως την άτονη τοπιογραφία. Ρί- ναι µεγάλη η πιθανότητα το σπίτι του "ακρή να διακοσµήθηκε από τον ίδιο Κλεισουριώτη τεχνίτη που ζωγράφισε και το σπίτι του Χατζηγιάννη γιατί και η τοπιογραφική αντίληψη είναι ίδια και το θέμα των αγγέλων-ερωτιδέων παρουσιάζει απόλυτη ομοιότητα και στη σύν θεση και στην εκτέλεση. ?τον ίδιο ζωγράφο, με κάποιες επιφυλάξεις, μπορούµε να αποδώ- σουµε και τις τοιχογραφίες στο σπίτι του ΞΞιαπακέ. Στα 1888 διακοσµείται το σπίτι του ΞήΞΞΞ µε μεγάλα συµμετρικά διακοσμητικά χβτς . παραστάσεις, εκτός από έναν αετό που κρατάει στα νύχια του ταινία με την επιγραφή "1888 ΙΟΥΝΙΟΥ 20". Ta χρώματα είναι βαριά κι έγιναν βαρύτερα από µεταγενέστερο βερνί- κωμα. To σπίτι του.Ξικ:-Ξιαφάρα στολίζεται pa απλά νεοκλασικά διακοσμητικά στα 1909 από τους Παπαφώτη και Μουστακλή, κατοίκους του γειτονικού χωριού Πελεκάνος. Τ**: αερικά ακόμα σπίτια σώζονται κάποια κατάλοιπα τοιχογραφιών. ?το σπίτι του ΞΞΞΞΧΞΞΞΖΞΞΞ διατη- ρείται σε κακή κατάσταση μία µόνο εξωτερική παράσταη δύο λιονταριών ανασηκωμένων στα πίσω πόδια τους. Πε το στόμα κρατούν κορδέλλες που ξεκινούν από στέμα με σταυρό. Η προέλευση του θέματος από ευρωπαϊκό πρότυπο είναι πιθανότατη. To σπίτι του Παστρακίλη ήταν κλειστό όσες φορές βρισκόμουνα στη Σέλιτσα, δηµοσιευµένη όµως φωτογραφία τμήματος των λίγων τοιχογραφιών του/περιστέρι/ δείχνει ζωγραφική μέτρια και σε κακή κατάσταση. Γτο σπίτι του &άτσκου,χτισµένο στις αρχές του αιώνα µας, υπάρχουν ενδιαφέρουσες τοιχογραφίες με τοπία και σκηνές αγροτικής ζωής, ανάµεσα στις οπόίες και αντίγραφο από τις "Σταχυομαζώχτρες" του Ζαν Φρανσουά Μιλλέ /1814-1874/ που κυκλοφόρησαν σε επιστο… λικά δελτάρια στην Ελλάδα τις δύο πρώτες δεκαετίες του 28ού αιώνα. 'Ενα από αυτά ταχυ- δρομήθηκε στις 2 Νοεµβρίου προς το Δημήτριο Τσιόπελα στον Πειραιά. βρίσκεται στο Αρ- χείο μου. Ο Μιλλέ έκανε και χαλκογραφία µε το ίδιο ακριβώς θέμα, αλλά είναι απίθανο να έφτασε αυτή στα χέρια του ζωγράφου της 7έλιτσας. Απ'όσο ξέρω , µόνο ένα αντίτυπο της χαλκογραφίας υπάρχει στην Ελλάδα και βρίσκεται στην Εθνική Πινακοθήκη28. 'Αλλωστε, o ζωγράφος της Σέλιτσας ακολουθεί το πρότυπο και στη χρωματική απόδοση. Δίπλα στις τρείς γυναίκες υπάρχει και αντρική µορφή, για να απασχολήσει το χώρο επειδή η τοιχο… γραφία είναι αναγκαστικά πιό στενόμακρη από το έργο του Γάλλου χωρικού ζωγράφου. "ε- ρικέςζωγραφιές στο σπίτι του Τσιουπλάκη pa ψυχρή απόδοση συνηθισµένων θεμάτων /ανθο… ' &… , 11 δοχείο, αµφορέας.../ και δύο μισοχαλασµένα τοπία µέσα σε κύκλους στο σπίτι της Μπακάλως συµπληρώνουν τα γνωστά µας κατάλοιπα της σελιτσιώτικης ζωγραφικής. Τέλος, σε δημοσιευ- µένη φωτογραφία της εποχής του ’30 που παρουσιάζει παστάλιασµα καπνού σε αίθουσα του παλιού Παρθεναγωγείου ?έλιτσας, διακρίνεται θαμπά στο βάθος ζωγραφιά που παριστάνει κά- ποια από τις γνωστές αλληγορίες της προπολεµικής ελληνικής Παιδείας - Ελλάδα, Ρλευθερία Λόξα ή κάτι τέτοιο. Λεν θα έπρεπε να κλείσει η αναδροµή αυτή στη ζωγραφική της ?έλιτσας χωρίς να γίνει απλή µνεία δύο θαυµαστών προσωπογραφιών των δωρητών της αγιογράφησης Κρεµαζόπουλων που βρίσκονται στην εκκλησία του Αγίου Νικολάου, έργα του 1737. Παρόµοια προσωπογραφία του δωρητή Γεώργιου I. Κοεµτσόπουλου, έργο του 1736, στην εκκλησία της Ανάληψηςήπεριγράφει λεπτοµερειακά ο Ιωάννης Φωτόπουλος29. Από τις περιγραφές, και περισσότερο από τις φωτογραφίες που δηµοσιεύονται, γίνεται φανερό πως η ζωγραφική των σπιτιών της Γέλιτσας ακολουθεί, στις µεγάλτες της γραµµές τη πορεία της ελληνικής παραδοσιακής ζωγραφικής. Από την περίοδο της κυριαρχίας του µπαρόκ στη Σέλιτσα ξέρουµε µόνο τις τοιχογραφίες Λαζαρίδη, οι οποίες χαρακτηρίζονται από στα- τικότητα αντίθετη προς την ανησυχία του μπαρόκ. Μία, και χρονικά αποµονωµένη, περίπτω- ση δεν αποδείχνει τίποτα. Από τα 1880 και πέρα διακρίνονται επιδράσεις του νεοκλασικισ- µού και του ακαδηµαϊκού ρεαλισµού, όπως και σε άλλες περιοχές της Βόρειας Ελλάδας30. Τελειώνοντας θέλω να ευχαριστήσω θερµά τον κ. Βασίλη "τρέμπα για την πολύτιµη συμ- παράστασή του, την κ. Βικτωρία Νικήτα που µου έστειλε από το Παρίσι τις έγχρωμες διαφά- νειες pa έργα του Μιλλέ και τον κ. Αντώνη Βουρνά που φρόντισε ν'αποκτήσω τα επιστολικό δελτάρια που κυκλοφορούσαν στις αρχές του αιώνα μας. την… α. Μπο… Π Α Ρ Α Π Ο Μ Π Ρ Τ 1. Γεώργιος "έγας, "ιάτιστα, τα Αρχοντικά της, τα Τραγούδια της και η "ουσική της. Αθή- να 1963. 2. “Ln. Vovtoénovxoq, Καστοριά, τα Αρχοντικά. Αθήνα 1962. του ίδιου, Καστοριά, Ιστορία, Μνηµεία, Λαογραφία, θεσσαλονίκη 197A. του ίδιου, Καστοριά, Λεύκωµα. Θεσσαλονίκη 1977 .."-"----…"--…- Παντελής Ψσαµίσης, Η Καστοριά και τα "νηµεία της, Αθήνα 19A9. 3, Μιχ. "ουτσδτουλος, Τα Θεσσαλικό Αμπελάκια, Αθήνα 1966. "ιχ. λ8ραμόπουλος, Τα Θεσσα- λικό Αμπελάκια, Θεσσαλονίκη 1961. πγήνωρ Αστεριάδης, To VKCIL του "βάρτς στ'Αµπελά- -…-------- κια, Αθήνα 1928. 4. Βασίλης ?τρέµπας, Υυνοπτική Ιστορία της Εράτυρας /Υέλιτσας/, Περιοδικό Τα Χνάρια, τετ χος πρώτο, Καλοκαίρι 1980, σελ. 2. 5. Απόστολος Ρ. Βακαλόπουλος, Ιστορία της Μακεδονίας 135A — 1833, Θεσσαλονίκη 1969, σελ. 100. 12 6. F. POUQUEVILLE, 70YAGE DANS LA GRECE, PARIS 1820, σελ. 420. 7. Αθανάσιος Γιοµπλάκης, Οι "Χαλασμοί" της Σέλιτσας/Εράτυρας/, Ανάτυπο περ. Μακεδονικά. Θεσσαλονίκη 1968, σελ. 86. 8. Κώστας E. Χασιώτης, Επιδροµή Γκέκηδων στην Εράτυρα το 1877, περ. Τα Χνάρια, τεύχος δεύτερο, Φθινόπωρο 1980, σελ. . 9. Αθανάσιος Γιομπλάκης, Τοπική Αυτοδιοίκηση στην Βράτυρα επί Τουρκοκρατίας, περ. Τα Χνάρια, τεύχος πέμπτο, 1983, σελ. . 10. Κ. Σιµόπουλος, Ξένοι Ταξιδιώτες στην Ελλάδα 1800 — 1810, τόμος Γ1, Αθήνα 1975, oak. 392 και 395 /απδ το βιβλίο του Ψ.Μ. LEAKE, TRAVELS IN NORTHEN GREECE, LONDON 1835/. 11. Απόστολος Βακαλόπουλος, όπου παραπάνω, σελ. 357 και 360. 12. Βασίλης Στρέµπας, όπου παραπάνω, σελ. 4. 13. Απόστολος Βακαλόπουλος, όπου παραπάνω, σελ. 394. 14. Γιάννης Κάτανος, Προτάσεις για Ανάπτυξη και Βελτίωση της κτηνοτροφίας και ειδικό- 15. Ιωάννης Φωτόπουλος, Ιστορία της Σελίτσης |Εράτυρας/, Αθήνα 1939, σελ. 13o. 16. Ομάδα 'Epauvaa Πολιτιστικού, Δηµοτικές Κομπανίες στην Εράτυρα, περ. Τα Χνάρια, τεύ- χος δεύτερο, Φθινόπωρο 1980, σελ. 15. 17. Αθαν. Γιοµπλάκης, Οι Γιορτές στην Εράτυρα, περ. Μακεδονική Ζωή, τεύχος 25. 18. Δέσποινα Αϊβαζόγλου-Δόβα, Το Τέμπλο της Εκκλησίας του Αγίου Γεωργίου Εράτυρας, περ. ΄Επιπλο και Φως, τεύχος 8, Αθήνα 1982, σελ. 70. 19. Λουΐζα Συνδίκα-Λαούρδα, Μία Εικόνα του Αγίου Νικάνορος, ανάτυπο από το περ. Μακεδο- νικά, Θεσσαλονίκη 1958, σελ. 430. 20. Κωνσταντίνος Σιαµπανόπουλος, Αιανή, Θεσσαλονίκη 1974, σελ. 159. 21. Κλεόβουλος Τσούρκας, Σισάνιον, το Μοναστήρι της Παναγίας, περ. Μακεδονική Ζωή, τ.2' Θεσσαλονίκη 1968. 22. Βασίλης Στρέμπας, Λαϊκό Ζωγραφική της Βράτυρας, περ. Τα Χνάρια,τεύχος πέμπτο, 1983 σελ. 39. 23. Στη Χώρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου, Τουριστικός Οδηγός Νοµού Πέλης, 1973, σελ.212. 24. Αποµνηµονεύματα του Πανοσιωτάτου Κου Αγαθαγγέλου Αρχιερατικού Επιτρόπου του λεβά- --.… ..-- µιωτάτου Αγ. Σισανίου. Χωρίς τόπο έκδοσης και χρονολογία. 25. Ιωάννης Φωτόπουλος, όπου παραπάνω, σελ. 93. 26. Κυριάκος Σιμόπουλος, Ξένοι Ταξιδιώτες στην Ελλάδα 1800 - 1810, τόμος Γ1, Αθήνα 197' σελ. 474. Σπ. Αραβαντινός, Ιστορία Αλή Πασά του Τεπελενλή, Αθήνα 1895, oak. 480, 6. 13 που αυτός τις χαρακτηρίζει "ωραιοτάτας ζωγραφίας". 27. Δ. Θεµελής-Κατηφόρης, Ο Τπυρίδων Έεντούρας και η Αντιδικία του pa τον Αλή Πασά, Επτανησιακή Πρωτοχρονιά 1960, Αθήνα 1960, σελ. 203.0 ?. Λε Βιάζης, αντίθετα, σηµει… ώνει πως όχι µόνο δεν υπήρξε αντιδικία για την αµοιβή αλλά πως ο Εεντούρας " τοσού- τον επιτηδείως την έγραψε /την προσωπογραφία του Αλή/ ώστε ο τύραννος έδωκεν άΧώΧΧΧ αυτώ διπλασίαν τιµήν της συµφπνηθείσης". Υπ. Λε Βιάζης, ΝεοελληνικαίΔξ λπυρίδων Βεντούρας, περ. ΕβδοΞάς, Αθήνα 8 Ιουνίου 1884, oak. 149. 28. Υπουργείο Πολιτισµού και Επιστημών, Ξένοι Χαράκτες στην Εθνική Πινακοθήκη, Αθήνα 1984, πίνακας 1Δ3. 29. Ιωάννης Φωτόπουλος, όπου παραπάνω, σελ. 94. 30. Κίτσος Α. Μακρής, Η Ελληνική Λαϊκή Ζωγραφική και οι Ευρωπαϊκές Καλλιτεχνικές Σχο- λές, Ανακοίνωση στο 1ο Τυµπόσιο για την Τέχνη που οργάνωσε το Τελλόγλειο ΄Ιδρυμα του Αριστοτέλειου Πανεπ. Θεσσαλονίκης 12 - 14 Οκτω ρίου 1984. Θα δηµοσιευθεί στα Πρακτικά του Ρυμπόσιου.

/πτει'Αξιπικ… TA "|"… πι: Διοικ. Ingram": I "' τ΄ ?- τοι] ο ". …" κΑναι ο &…… , ' δς, αλλα και ο λογιΩς χρώ- ' ος για την έναρξη ": λιι . ουργίας του "ο"… IIIII 3τσσαλ ας», τόνισε ς & τη Μάρκο… συν΄ tug!“ "όπου ο πρόεδρος της Διοτι when: Επιτροπής του Πα 'κπιστηµίου Bun-Jana: Ώ 1αντιλ. Λαζαρίδης. . οποίο; στίξης Μπένι… " χουν η Μ'" . . για τις ανάγκες του ιπ- ντηµΞον Μαλίας .… ΒΕ- ιο το παραλιακά comm“! 1απσστρατου, το γιιτονι (µιταξι'ι Αργαναυτων " Μαι luau“) πιο του " Μαοροω ηµιτιλίς Ξ;κτιριδ (παραλιακο) και π'ιδ το" σωρο κυριο (ΓαµΗτα -τι 3ικσνοιιακη) αντι …λικ τοσού 310 ικατοιµνρϊ Μινώτ- ;. .… Η Ε ΒΑ παραρΜί " "πριν" συγκροτη" της πρωην ιαπνοδιοµητανιας Μα των… νι χαμηλο τίµηµα και III πολλα "Ml“ ' στις Μέσα στο T985 &; εκπονη- δούν οι δασικές με.!!!" για τα έργα διαμέσου… τα' κτιρίων ιαι απο το αι µαικό -τος 1986-87, το & σον θα εχουν ολοκλΜί τα έργα αυτά, Θα αρχίσει η Μι Τουργ| ' Τα που"… ΤΝ" των των πανιπιστηυιακών| σχολών. . τούτων και : . λια. …νηχανίας. … … …σιριαµιακης αναπτυξης, γι παιδαγωγικό. Μετα ζην ι:ξασώλιση των* κτιρίων στο Βόλο, Επι πλέ- ον Μαϊ προτεραιότητα στις επιδιώξιι΄ς της Διοικούσας Επιτροπής για την ιξασώ- λιση αναλδγων κτιρίων στη Λαρισα. Υπαρχουν όλις οι πιστό- σεις που χρειάζονται για την ταχύτατη ιξίλιξη του πανκ- πιστημίω µε απώτερο στσχο να καταστιί τούτο το τρίτο της τόσος III την ανάπτυξη ακαδημα|κών µονάδων στο Βόλο και στη Λάρισα΄και ι- νδς πλέγµατος πανιπιστηµι- and" δραστηριοτήτων, Ivan- ευνητικών κίν- τρων σι ολοι: ηρη τη emu- Σι και" Μ θα Μιτου νήσων δύο axon: µι οκτώ συνολικά τµήµατα: Ιατρικής, µηχανολόγων μηχανικών δισ- χωροταξϊας και Φυσικής αγωγής. νηπιαγωγών. παιδαγωγικθ δηµ. εκπαί- δκνσης και γονιών. ανθρω- ιπονίας, Tl‘lflHSl‘llfiIflllTOU πιστιιών Επιστημών. Παραλληλα έχω αρχισει η "σπάει… και για την ι- επ…… κτιρίων για σοι-| τη…η στέγη. Πολύ σύντοµα προσλαμδο νοχται µι σύµ6αση οι πρό- τοι υπάλληλοι για την καλυ- των πιο επιιγουσόν αναγ- κών, σύντοµα δι Θα προσλη- οθούν οι πρώτοι T60 τακτι- και διοικητικοι υπαλληλοιι και θα ιπακολουΘήστι η πρό. ολη… άλλη 160. , Η συνίντωξη ήταν η πρώ- τη που δόθηκι και µάλιστ στα γραοιία της Διοικούσας Επιτροπής στο Βόλο, τα o- ποία στιγάστηκαν µε ινοίκιο στον διότι" όρου οικήµα- τος στην οδό Αγιον Νικο- λαού & και τα οποια αρχι- σαν να ιξοπλιζονται νι την απαραίτητη ιπιπλωση, µι τι΄λιξ, κονµπισύτιρς κλπ. Η Σ ΨΕΝΤΒΤ:.Η «Η Amoflm επιτροπή - άρχισε τη Μέντα η του o 17.0; Λαζαρίδη; -- δεν )τιτοι'ργούα έως τώρα µυστηριωδώς. Στό… τη: πρωταρχικό: ηταν ν 986 αρχιζει II ITsIInupviII ΄ Θεοσπι1ίπς ι|΄0Ρ"ΣΤΗΚΑΝξΗΑ|| το HTIPIB TOY ΠΑΠΑΣΤΡΑΤΒΥ KAI το TEITUNIHB ETITMIP οι… T IA TH ΠΕ…" ΤΩΝ Χ0Α1Ν.-ΣΥΝ10ΜΑ|!ΠΡ0ΣΑΗΨΗ MfllKHTTKflY ΠΡ0ΣΩΠ|Κ0Υ.- ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ TOY K'. ΠΑΝ. ΑΑΖΑΡ|ΑΗ "(ισχυει εργο τα ο"? να & πιχοιιτηνησιι με τον Τύπο. Σή- µερα όµως και δι|.αωι΄µιιοτι. και οι"?! υποχρεωμένοι. να ν.ι΄ι νων; τ πρώτο τιτολογιψό, αφού ή…" πάνω: ο).ι)ι|.ηρινιθεί |- νιι; κύκλο; ενεργειών. Μάλιστα για την επόµενη Τετάρτη,. 37 τρία.. στο υπουργείο Παιδεία; &- Μ…… Ν … µια αυτή. στην οποία θα αν …ο και o …… για να |"… να ο… 6- χουν ένα ία»: τώρα, που πλού να ο πρώτος των); και αρχί- ζω νέο ξεκίνημα. )ΦιΜ ένα δεδοµένο —— δον "φάω; τον - ότι έδρα του ΙΜντ.τωτΜ Θεσσαλίας ένα o Βόλος, "ώ σύντομα το Παιν… αυτό θα "ταινια πλήρη. γιατί Μαρίζα… να τα- λώ… τις ανάγκες όλης της ιώ- ρα; … ν΄ Μπουάτ… τα δυο οι… Πα…"… των Α… να της …; Ανά" ένα και η Μιρνητική βούληση και γι' αυτό υιοθετήθη- καν από το ΕΣΑ" οι τελευταί- ις "μια… για την ίδρυση … και νέων τµψύτων πέραν ικά- νιυν … είχαν Μαέ αποφασι- στι να ιδρυθούν. α»΄Ε… μ.… τα ": Μι Εχω" πλέον την …ο no; |ΠαιιτιστψΕου πληρως, το ο- |ωω'δεν Θα Μασάζ"… μονο ν ΄ιιτ…μφορι'… τα διό µεγάλα |1…σιψια. αλλά να κατα- στώτο τρίτο της χώρας. το Πα Μι ή; Ελ- O! ΣΧΟΛΕΣ : ΚΑΙ TA TMHMATA' I I“ mam-I'm Βατ… — Μι… - να… να διασφαλι- στο… οι… οι δρα ώστε να υ- … οι Μπας των σχο- λών και να διαΘίπι το Πανι- …ι'µιο. όταν ολΜλΜωΘά. |… εξης τέσσερις … αν …: . ," Δήµοι… επισηµα". I2) Βαψιμο" παραγωγή:. '.) ΡΜψΞπ υγεία; … ζω- ι; τα " Θετικών αποικιών] Έτσι µετά την υιοθέτηση "& το ΒΣΑΠ των χορτάρια" που έγιναν. το "maxi-um Swear Ha; θα διόδια: Λ. Σχολή Ανθρωπιστικών Ε- …ών |" Winona: I I) Παιδαγωγικό "Μονών. ) ΠαδαγωΜ Αντώνης Ειτα1διωης και &) Γ … Tum Adam επικών ΕΜΜ. Β. Σχολή ΜΜΜ Παρα το": με που"… 1) Xmomuiin; … …το… η; α…… !) Γεωπονίας, φυτικής τα να… ζω… Μανστά- . II) Μηχανολόγων µε τα"… "| "ο" *" θα…" χαπια. ο) Ιωνικής… s) Φυσικής Αγωγής να Α0λη| καλοι"). 98/2/82 ;οωοινιχνη \ To τμήμα της Μάης". δα τΞιλιχΘιί σύντοµα α κλήση σχο- λή ΜΜΜ τιµίας. όπως διακρίνω. ο κ. Λαζαριδης ο οποίος και πρόοδο": «Ήτα ολοκληρώνεται η [δον ση των η… των τ…… κύκλων ΜΜΜ και διαγράψο- ται µια …ψένη προοπτική «Wm-win: προς "ιν "το"… της Β…": Με κλήρου: Πα… ιουνίου». !! ΟΡΓΑΝΩΣΗ Σκ…-ά οι την "αν… … &… για … ων…" της "των"; του "αν… …. o κ. Λαζαρίδης …: «ΟλαΜοώΜ η" »… των που της Δια… ?πτΜ; στο Βόλο και ο τζο- τι…; τους µε την κατάλληλη …στη και τα την…! µέσα. µποξύ των οποίων άλα και η .! υπολογιστές. Εξ ι'τ.'ι' οΙιλφώνπα οι δέκα "&." εξεταστικη στα γρα- ψτία της Δια… Επιτροπής στην Αθήνα (Μητροπόλιως 60). όπου "ίσης οι" γίνα η να calm-m διαρρύθμιση του ιό ρου. OI ΠΡΟΣΛΗΨΕΙΣ >Παοαλληλα προωθήθηκαν & λα τα των…… και… αυτή να! αντε… για τις α- νάγκι= της Am; Βατ…» κής. και " µια Η "πολλα" Η!!!" …»Ειΐξ |; αρχή: η α.…" ση : και , ' Π "ιζ? Έκπτωση; του |…" όµοια αντί). .. ψωµί?» "math: 13:: :: π;- λι… ninth. ο… και στις εκ- παιδπ…ές νοηµα", ήταν να γινουν οι κατάλληλη ανέργους. ωστε το Παν…στ%ιιο να αντα- χδνι "& το δυνατό στον αστι- κό ιστό. πράγµα που Θα βοηθή- ω την κοινωνική ολοκλήρωσή ;?ώ "ένα; {wooden}; µας θα ! ' τα… ' οι 'Ο "τ'"? !. και » " ήταν φακό. & δουλεια -της Διοικούσας "Εξω? στις η". να Μαλάουι τις δυνα "τήνος,. που προσφέρει η πόλη. … έχει αναλογεί σαν έδρα του Παν…π'ιίου, δηλαδή ο Βό- λος: και! ν …λα-δήωιν µπα Μπα… εν!ογνιις και προς την πλατιά της Λάρισας. »ΛντΙλιψή µας ήταν, ότι το βδοµάδα "Μα … Παγωτά… Θα άρα" να κρατη.αι κατά το δυνατή τη σιΜη του και ν' απαντηθεί o ……τιψ6ς του. )Γ…ποα. Μ…… µας οϊ- να - Μαι" o κ. Λαζαρί- δης - ν' αναµιχθούν µονάδα "ξαδΙΜΞΞς στο Βόλο και στη Απο… και Μ πλέγµα Juven- "παπών. Μ…"; γ… …στι…πων Μ φωνητικών |". 0 am το… α' " Granting. δο…ηριοτήτων, ιν- " την περιοχή της …,Ξ…… από το Βόλο και 0Μ1ηοωΜ ίνας "ρωτησα"! ΄ιδι.αγωνιΜς για "?" …ΜΨ- "Πέ την δη- την κάλυψη Νισάν… αοι- θµοι'ι "αν… για τα γραφεί την … "ολων. !… διαγων… για κίνα" των Άδηνι'ον. &… και η έδρα "ές πολύ Mum; no για την τξασφ&λιση της τον… για των γραψε… … Βόλου. :" |!" "|. ο υποβλη- .?ΐ "ο &, Παιδείας πι" & τ , Amflhmn'n- Vii). Ν … "Μι" Μη Μι"! ' ο τη "το… και σν "μα διαδικασίας …το … Ο…… Ν "το"; 160 "Μακ Ως τον Gunman) "I"; Όλις mt; οι "... "αν"… για την… έδρα του '…. ενω ετοιµάζιτ no ' than all δι' "ΞΏΟ…" "…να" …. Ν-Ώ………'ω "µε "αν "τα……" τα ""… … … : Μήδοι. "|"… &… μονάδων µας". '……τι. … . .- αν… "ο " ι…Μι τα διάταγµα έχει Μ την αγορά τριών Μόνον ' την τα…-Μι συνολικού … V310 ικα- 'ό"ς "ο… οργανικές "… για την Β…… … της Διοικούσας Επτοωτή;. ια "ή και (weak. ΔΥΟ KTIPIA ΣΤΗΝ ΠΛΡΛΛΙλ υ'!τσι την πιο… Τ… Μι… τωρα… δραχµών. το … για την| … δα κ…"… τµηµατικά. ! Δ… Επιτροπή Μο- νέ ότι το ”maniac ο… µια τεράστιο κέρδος. τόσο για- τι η νξωληση θα γίνω. …α- uni. boo και για τα … που σψ…νήθψαν µι τους ιδιοκτή- τις των κτιρίων. τΠρι'ι…ται για το παραλιακό .Μρ… -Π…του. τµ… … π:……… α…Ψοψ… ""τι . Ακσαράι»… δηλαδή το “mull; "(στο - Μαώ. - μεταξύ των οδών Αρ…ών - Μαυ- ροκορδάτου - "ως το ο- … µαζί με το α…… Πα άστρα… Μονοί" την φύλαξη Μ,Πανμ…Ν… .… ιστδ τα ΠΜ"… και "όλος +… Μ οι»… παλιό …… κτίσµα µε αττικά µη… α- ν.δ…. ιδιοκτησίας Κ…… '… δω…"… των οδών Τα; Ηττα και Τάκη θα…… α- Μ".απδτι δη ' ΄σ:ε Μία. Το κτίριο αυτό θα διαττ- 06 για την "κατασταση διοικη- ! να… - "&… ο κ. Ange: …Τι΄ιο.Ν υ.… τα" ' ΄"! "άλλη…, Μ αν…'ξια- νικών µονάδων του Π…… 2 - »Εδώ θα ποδι… να ικανού- … Μι οι uni; µε τις ως έπιπλά… το α…δτψα TIM-emotive!) και το κτίριο Κά- βονοα ήταν …αντικοτιρα και… λές οι σχέση τα τις "τιµή…; που είχαν γ1ντι "το την Εω- (flu. το "παντου"… "ΗΣΑΠ… … Δ…… της "Η " την ο… …ο ο… …" σιγή της συνοδοί…" …. "& φαση. III "I" … Μπολτ… "Με… 913 Μωαβ Β"", ή; για την ΜΜΜ… " ……οψατος τον WOW? |". "πριν"… &… λογικα: 'τψι'µατος, το ." …"…" ζιζά- nu "η"… 86- στις». Η"… για το :… κτίριο της …οβιαιηχανϊας Μα τα"… µεταξύ των οδών Ιωλ- ιοι' - Αλεξάνδρας - Παύλου Μολέ - &… -- Μοναδικο- µαχων. ωδή: —- έχει … ντάλια βαθµό πλακα… η αιδίωξη της Διοι- ωι'… Μ…… με που"… και του Μ…… “mating, Wu: m ιξ…λιση διοικητικών και διδατηαακών χώρων με πήγαν; και… και να μαζι- κά; αγορές, ώστε ν' αποτραπεί η "δήλωση κερδοσκοπικών τάσε- ων µι αφορµή την εγκατάστα- ση τοι΄ “awn-twin: στην αό- λη του Βόλου. >Παοαλληλα. πέραν της κ!- στωση; του "ο; διακατοµµυ- οι… και των πιο august-plan ‘boauubv που έχει διατιΜ α- … τον ω…λσγιψ6 των Δη- µ…… Ε…δ…ν και διοτι"- τα για την κάλυψη των το:- να… αναγκών. η Διοικούσα Επι… Ώχει εφτά… την δια- διση από το Πρόγραµµα Ατµο- οίων Επενδύσεων για τα …- να τέσσερα χρόνια πιστώσεις πιο διακατ…ιοϊων δραχµών. και θα ωτανψη0ών µέσα στον Ο…… χώρο. | Η ΕΞΕΤΡΕΣΗ …ΡΙΩΝ ΚΑΙ ΣΤΗ ΛΑΡΙΣΑ Η"… το Η" η Δ…" E- πι… του Π…ψίου &" …… α.… για θα αγοράς στον Βόλο… για αγορές στην από" Λάρι… Μ."… - … ".": …4Ψ!!'κ-π… ΐοήιδ…άή "η "ι- … στις … …… για τους … "Μ Ετζ η Λάρι- … - »Σχηά για τα … δη φως, ο… κια στον αθηναϊκό 86 -… Με . …" ". . , . . και… να πω…… έξω απο τις …; και κοµµατικές δια- μπιτς. γιατί …ο; είναι ο το… ' φος για να …η val ιξνλ.ιχ0τ[ µι τον ρυθμό των Ξε-| κάσα". κα και ένα o µ» ; . ώ άντρο αυτή; της κλίµακας Η ΦΟΙΤΗΤΙΚΗ ΣΤΕΓΗ , Η" Η … &… "! οτι- "|, ο κ. Μφϊδης ότι: «'Η ωιτητική στέγη ένα μια απο τις Μαι; µας… Τύρο, … ' αν ol αγορές … από… για τήν στέγα- ση τον διδακτήριο" καί ":… διοι- κητών …αν, στόχοι µας η… να ιξοσωλίσ… …; τους minim); … τα": & Μι- … τήν και… κ… τόν κινητα τα"; & Μ…… 'Ε- .φας &… ν' αγορα- … ή κτίρια ή …ο… ή καί τάΜΜ1,ωτΜοΜνάί- ξ…ιτα ασ! ή στέγαση ":… φαγητά. και ol δασικές τους ο… Μας, το Μ…? 6 κίν- δυνος ψ … &…… στΙ; γνωστές μπιτς τη; …ο- "ι…. TA πατα… κλικ ΜΟΝΗ nAo "Επ'… Φ … Λοζω|&1ς Μν- γιιλι δη µ! ΜΜΜ της Δι "ως 'ΕτπΜς καί µετά ο- … Μα µέ την Κοινότη- τα ΄Μγ…, οποία… στο ……ο, από κοινού µέ τον ΕΟΤ. ! … ιοί ή …ή τού µοναστήρια? τα": 'Λγϊου Νικολα- ου στήν πω για ν' σκοτώσει mini) Wold κέντρο και ξαν- να "τεταμένο στα πλαίσια τό Μ…"?! …' των. πω…, … than Με: το δημοτικό συµβούλιο ο… £- µι Μι… µετά και από σχετική ντοµάτα,… τόν µάτη- τά από ισ'ταοδ σχιδίου, … 200 …µ&τ… στα Πιο κάτω (… από το γήπεδο ως Άρτα) ών που»… …- … ,… ammo-mum“ Wm. Παράλληλα. παλι… "χι δη Μή … την Κοινότητα Μακρυ- νϊτσα: Οτι …. Ντάφι… τα Μι στο Π…ιστήμιο Θα: "να …… κοινοτική [πα " "ή "η 'Α… 'Ανω % … Μαώ … Μπι… τα Ο…! σύντοµα. ο:. κο…τογρ…Η;… … 'O worm-m κατά την ΜΜη Μος Βολου καί … & Διοικούσας "Επιτροπής τα": π………ι… Μία; κ. Μιχ. Κ…ς τον… τά & 69 . «Σ' αύτδ το …… ή Διοι- :… Έ"… τού Π…- …μ|ω θ…|ος αγάπη 'µι !… «omen-mm n": ν' Μ…!" το Ντα, τα': "η …! στή 61¢ch τού Ποντ- πιστηµϊου, !… τα) να …Κι… σήμα την το… "&. Παπ…- …Ξω πώ …? Μα να 0- λοιληΜΐ, :" "3 "η…" …!α της Μιλς από άποψ- ως κτιρ|ων στην πόλη τοι? Βολου. νεται-Μα "…!-ή …- radio oi πολύ µικρό χρονικό δια …. Μια πώ & συµ- δάλιι Gut-(d My άντ…ιση &" των πως" δώ ωα- …αν … _ 01 «mm κα στον": θ' have“): τα τό αν: ώς Μ'α- .- .» …' "Η Mimic; τών σχολών τού Πα- …ϊω, το οποιο &… [δρα και αυτή; της M: Mad)- ι . ......Ι.'.… να? να; …"" ... - -.-ι . …ο";

..."-..-.. . | Στις 25 Νοεµβρίου εξετάζεται η υπόθεσή στο Συμβούλιο Νεωτέρων Μνηµείων ΥΠΕΧΩΔΕ: "Ιστορικό" το συγκρότημα Ματσάγγου…ι Υπέρ της διατήρησης του συγκροτήµατος Μα… τσόγγου και του χαρακτηρισμού του ως ιστορι- κού όιατιιρη τέσυ µνημείου, τάσσεται µε γνωµο- δότπσιί του προς το Υπουργείο Πολιτισμού, το Τµήµα Παραδοσιακών Οικιομών ΥΠΕΧΩΔΕ. του Ρεπφτήζ: ΑΝΤΩΝΗΣ Ε. ΦΩΚ|ΔΗΣ υπόθεση θα απασχολήσει το Κεντρικό Η Συµβούλιο Νεωτέρων…Μνημείων την Πέ- µπτη ZS τρεχ., καθώς στη συγκεκριµένη συνεδρίαση θα εξετασθούν n εισήγηση της 5ης Εφορείας Νεωτε'ρων Μνηµείων υπέρ της διατή- ρησης τµηµάτων του συγκροτήματος, οι γνωµο- δοτήσεις συναρµοδίων υπηρεσιών και θα πα-- ρουοιαστούν οι θέσεις του Πανεπιστημίου θεσ- σαλίας, της Νοµαρχιακής Αυτοδιοίκησης Μα- γνησίας και του Δήµου Βόλου. Στο μεταξύ. µετά την αυτοψία στο συγκρότηµα από Τριµελή Επι- τροπή Επικινδύνων κτισµάτων. δόθηκε το "πράσινο φως" για την εκτέλεση εργασιών µι- κρής κλίµακας προκειμένου να καθαιρεθσύν ή να κατεδαφιοτούν στοιχεία. όπως αποξηλωµέ- νες υδρορροές, περιµετρικό στπ0αία, εξωτερικό επιχρίοµατα κ.σ.. τα οποία κρίθηκαν επικίνδυνα. Για τις εξελίξεις στην υπόθεση, ενηµερώθηκε προχθές από τον Προϊστόμενσ της 5ης Εφορεί- ας κ. Δηµ. Παλιούρσ n Διοικούσα Επιτροπή του ΤΕΕ Μαγνησίας στην οποία τις θέσεις του ιδιο- κτήτη του συγκροτήµατος. του Πανεπιστημίου θεοσολίας δηλαδή, εξέθεσε ο Διευθυντής Τε- χνικών Υπηρεσιών του, κ. B. Σπανός. "Υπέρ της διατήρησης" Τις θέσεις της 5ης Εφορείας Νεωτέρων Μνηµεί- ων για τον χαρακτηρισµό ως ιστορικού διατηρη- ' τέου μνηµείου του συγκροτήµατος της πρώην Καπνοθιομηχανίας Ματσόγγου, ενισχύει η γνω- µοδότηοη της αρµόδιας υπηρεσίας του ΥΠΕΧΩΔΕ. Στο έγγραφο με ημεροµηνία ΖΙ.ίθ.Ι999, το ο- ποίο υπογράφει n Τµηµατάρχης του Τµήµατος Παραδοσιακών Οικισµών του ΥΠΕΧΩΔΕ κ. Γ. Κοοµόγλου και απευθύνεται στη Διεύθυνση Λαϊκού Πολιτισμού του Υπουργείου Πολιτισµού, αναφέρονται τα εξής: "Σας γνωρίζουµε ότι συµ- "μ……" … .,- "αι./΄΄ " …'.'- να Ψ # « \ φωνούµε µε τον χαρακτηρισµό ως ιστορικού τόπου του συγκροτήµατος Ματσόγγου στο Βόλο. ιδιοκτησίας του Πανεπιστηµίου Θεσσα- λίας, για το τµήμα του εργοστασίου που Βλέπει προς την οδό Παύλου Μελά και Ερμού και ειδι- κότερα τις όψεις αυτών. λόγω των ιδιαίτερων χρήσεων αλλά στατικών απαιτήσεων, προκειµέ- νου να εξυππρετηθεί η συγκεκριµένη χρήση του Πανεπιστηµίου θεσσαλίος. 'To συγκρότηµα πρέπει να διατηρηθεί γιατί είναι συνδεδεµένο µε τις µνήµες των κατοί- κων και από µόνο τους είναι κτίρια σηµαντι- κού Αρχιτεκτονικού και Πολεοδομικού εν- διαφέρσντος.' Ητανική έκθεση…αυτ'οψίας '… …, Στην εξέταση επικινδυνότητας. από δομική και στατική άποψη. του κτιρίου πρώην Ματσόγγου, προχώρησε στις 18 Οκτωβρίου η Διεύθυνση ΠΕΧΩΔΕ της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Μα- γνησίας, µετά τις αναφορές διαφόρων φορέων στην κατάσταση του συγκροτήµατος. Όπως αναφέρουν στ ην έκθεσή τους οι πολιτικοί μηχανικοί κ.κ. Νικ. Μαντζίρης. Παοκ. Μπαξε- Βανόκης και Νικ. Τοόκρπς "από τον σχετικό έ- λεγχο που κάναμε. δεν προέκυψε ουσιαστικό "- ιό" ' επικινδυνότητα, με την έννοια του ετοιµορ- ρόπου επικινδύνσυ κτίσµατος στα φέροντα στοιχεία του όλου οικοδοµήµατος. Αντιθέτως, προέκυψε άµεση επικινδυνότητα σε ορισμένα τµήματα όπως: - Περιμετρικά στηθαία ταρατοών. προΒόλων, προεξοχών του κτιρίου. - Αποσαθρωµένα εξωτερικό επικρίοματα σε τµήματα των περιμετρικών τοίχων. - Αποξηλωμένα κουφώματα. σωλήνες εγκατα- στάσεων και υδρορροές που δεν λειτουργούν, όλα τα στοιχεία αυτό στην περίμετρο του οικο- δοµήµατος που γειτνιάζει µε δρόµους και χώ- ρους διέλευσης πεζών και σχηµάτων. Τα ανωτέρω απαιτείται να κατεδαφιστσύν ή ι ... µ.--Μ'"… 4"΄"* ……-.4τ. :. … …. - .., -..…-,.,..…μ... ., καθαιρεθούν άµεσα, διότι υπάρχει αµεσα?- , … "ξ! κίνδυνος ατυχήµατος. " Τέλος, λόγω παλαιότητας και εγκατάλειψης του : όλου συγκροτήµατος έχει επέλθει φθορά στο οι- κοδόμημα από πλευράς δοµικής και όσον,σφο- ρό την στατική αποψη. n στατική επάρκεια. θα προκύψει µε εµπεριστατωµένη έρευνα και µελέ- τη από αρµόδιο Διπλωµατσύκσ µελετητή." Μετά τα αποτελέσµατα της αυτοψίας. n Sn Εφο… ρεία Νεωτέρων Μνηµείων επέτρεψε την εκτέ- λεση εργασιών στο κτίριο καθώς με προηγούµε- vn απόφασή της είχε απαγορευτεί κάθε εργασία στο συγκρότημα των κτιρίων.

Πέμπτη 28 Οκτωβρίου 1999 …να-ην»… µπαρ,… Τοπικό ΡΕΠΟΡΤΑΖ ιαητη- *οιιημι .. ; H οεεεΔΛιΔ 9 To Υπουργείο Πολιτισμού Θα εξετάσει τις προτάσεις της 5ης Εφορείας Προωθείτω χαρακτηρισµού… ως διατηριττέσυ Εναρμονισμένες με τις θέσεις του Πρσί΄σταμένου της 5ης Εφορείας Νεωτέρων Μνηµεί- ων κ. Δ. Παλιούρα για απαγό- ρευσιι εκτόΙεσιις οποιονδήπο- τε οικοδομικών εργασιών στο συγκρότηµα της καπνοβιομη- χανι΄αςΜατσα΄γγου, είναι οι θέ- σεις της Διεύθυνσης Λαϊκού Πολιτισμού του αντίστοιχου Υπουργείου. Ρεπορτάζ: ΑΝΤΩΝΗΣ E. ΦΩΚ|ΔΗΣ Όπως αποτυπώνεται σε διαβι- 110011101 έγγραφο της συγκε- κριμένης υπηρεσίας ιιρος το Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέ- ρων Μνημείων, "απαγορεύεται η εκτέλεση οποιονδήποτε οι- κοδομικών εργασιών στα πα- ραπανω κτίρια και τον περι- βάλλοντα χώρα, σύμφωνα με το άρθρο -1του Ν. 1469/50 και την ατομική γνωμοδότηση του Νοµικού Συμβούλου του Υπουργείου μας υπ' αρ. 282/1988, μέχρις ότου ανακοι- νωθεί η απόφαση του Υπουρ- γείου μας για το θέμα αυτό." Πρόκειται για µια υπηρεσια- κή διαδικασία καθώς n Διεύ- θυνση Λαϊκού Πολιτισµού ει- σάγει, ως έχει υποχρέωση, την εισήγηση του κ. Δ. Παλι- ούρα για συζήτηση στο Κε- ντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων. το οποίο συγκα- λείται κάθε Τρίτη και Πέμπτη και εξετάζει υπηρεσιακές ανα- φορές - προτάσεις χαρακτηρι- σμού ιστορικών διατηρητέων μνηµείων σε όλη τη χώρα. Οι αντιδράσεις των φορέων της πόλης και ιδιαίτερα του Δήµου Βόλου φαίνεται πως δεν έφτασαν στο Υπουργείο Πολι- τισμού το οποία ζητάει από τον ιδιοκτήτη, δηλαδή το Πα- νεπιστήμιο Θεσσαλίας, "εάν ε- πιθυμεί να παραστεί και να εκ- θέσει τις απόψεις του κατά τιι συνεδρίαση του Συμβουλίου, ' παρακαλείται να το δηλώσει στιι Γραμματεία του Συµβουλί- ου μέσα σε διάστηµα πέντε η- μερών από την παραλαβή του εγγράφου αυτού (του ειδοποιη- τηρίσυ), υποβάλλοντας σχετι- κή αίτηση." ”H διατύιιωση είναι γνωστή, καθώς το ίδιο κείµενο χρησιμο- ποιείταισε όλες τις ανάλογες υ- ποθέσεις", δήλωσε στέλεχος του Υπουργείου Πολιτισμού θεωρώντας άτοπη την άποψη που παρουσιάστηκε ότι το θέ- μα παραπέµπεταινα συζητηθεί στο Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο. "Δεν μιλαμε, …… νισε, για αρχαιολογικά ευρή- ματα αλλά για οικοδόµημα µεταγενέστερο του 1830 και το οποίο σύμφωνα με το Ν 1169/30 εµπίπτει στην αρ- μοδιότητα του Κεντρικού Συμβουλίου Νεωτέρων Μνημείων. Η εξέλιξη του θέ- ματος είναι τυπική και ανα- µενόμενη. Γίνεται µια υπη- ρεσιακή εισήγηση και το θέ- μα εισάγεται στο Συµβούλιο το οποίο και θα γνωμοδοτή- σει." Για συνέχισιι της γνωστής διαδικασίας έκανε λόγο και o εισηγητής κ. Δ. Παλιούρας. "Πρόκειται για τιι διαδικασία .που ακολουθούν όλες οι σχετι- κές εισηγήσεις", τόνισε χαρα- κτηριστικά. Η εξέλιξη αυτή αλλά και το γεγονός ότι στους αποδέκτες του εγγράφου περιέχεται η Διεύθυνση Πολεοδοµίας του Δήμου και όχι το Γραφείο του Δημάρχου ή έστω ο αρµόδιος Αντιδήµαρχος, ανησύχησε πιθανότατα το Δήµο Βόλου, ο οποίος αντιµετωπίζεται ε- ντελώς υπηρεσιακά καθώς 11 Διεύθυνση Πολεοδομίας ε- ντέλλεται να παγώσει την εκτέ- λεση οιονδήποτε οικοδοµικών εργασιών. ' Ο Δήµαρχος κ. Μ. Κουντου- ρης, αιφνιδιασμένος ίσως από την ταχεία για τα ελληνικά δε- . δοµένα προώθηση του θέματος στο Κεντρικό΄Συμβούλιο Νεω- τέρων Μνηµείων, με έγγραφό του προς την Προϊσταµένη της Διεύθυνσης Λαϊκού Πολιτισμού κ. Τέτη Χατζηνικολάου, ζητά- ει να κληθεί να παραστεί και o Δήμος Βόλου στη ουνεδρίαοιι του Κεντρικού Συμβουλίου Νε- ωτέρων Μνημείων για να ανα- πτύξει τις θέσεις του για το συ- γκρότημα Ματσάγγσυ. "Σχετικά με τον χαρακτηρισμό του συγκροτήµατος της πρώην Άµεση αντίδραση ...' ι ι" , του Δημάρχου Βόλου () οποίος ζηταει την παρουσία εκπροσώπου του στιι συνεδρίαση ντρικού Συμβουλίου ταξί ωτε΄ρων Μ νη µ΄είων Καπνσβιομηχανίας Ματσάγ- γσυ, ως διατηρητέσυ µνημείου, Θ αρακαλούσαμε στη συνε- ξΨη του Κεντρικού Συμβου- λ Νεωτέρων Μνημείων να κληθεί να παραστεί και οΔήμσς Βόλου.για να αναπτύξει τις α- . πόψεις του στο θέµα αυτό. Πρέπει να έχετε υπόψη σας, ο… ναφέρει στην επιστολή που έ- στειλε χθες 0 K. Κουντούρης. ότι o Δήµος Βόλου, σε συνεργα- σία με το Πανεπιστήμιο Θεο- σάλίας και με τη Γενική Γραμ- µατεία Περιβάλλοντος Π ΕΧΩΔΕ, προωθεί σχέδιο ανά- πλασης της περιοχής όπου βρί- σκονται και οι πρώην καπνσπο- θήκες Ματσάγγσυ, ιδιοκτησίας του Πανεπιστημίου …Θεσσαι λ.τ. ;, γιατί η περιοχή αυτή είναι σημαντικά υποβαθμισμένη και έχει σοβαρές αρνητικές επι- πτώσεις στον κεντρικό ιστό της πόλης. Πιστεύουμε ότι ιο Υπουργείο 11ο…ιτισµού θα λάβει υπόψη του σοβαρά τις απόψεις του Δήµου Βόλου, όπως άλλωστε έ-. πραξε και κατά το παρελθόν, και δεν θα θελήσει να προβεί σε μονομερείς ενέργειες τισυ θα δεσµεύουν αρνητικά την εξέλι- ξη της πόλης μας.΄ Το έγγραφο του Υπουργείου Πολιτισμού, το σιιοίο δίνει νέα διάσταση στα χρονικά περι- θώρια (1v1 ίδρασιις των φο- ρέων στον χαρακτηρισµό τμήματος του συγκροτήμα- τος ως διατηρήτέου, αναφέ- ρει προς το Κεντρικό Συμ- βούλισ Νεώτερη… Μνημεί- ων τα εξής: "Έχοντας υπόψη την Υ.Α. ΥΠΠΟ/ΓΝΟΣ/49Ο95/30- 10-91 (ΦΕΚ 987/Β/28-11- 91) και τη γνωμοδότηση υπ' ορ. 93Ο/88 του Νοµικού Συµβουλίου του ΥΠΠΟ, παραπέµπουµε το φάκελο της υπόθεσης που αναφέ-, perm στο θέμα προκειμέ- νου να εισαχθεί 0101211118013- λιό σας για γνωμοδότηση συμφώνως΄προς το Ν. 1469/50 "περί προστασίας ειδικής κα- τιιγορίας οικοδοµηµάτων και έργων τέχνης μεταγενεστέρων του 1830". Στη συνέχεια παρα- καλούμε να μας επιστρέψετε" τον φάκελο με απόσπασμα του σχετικού πρακτικού. Ο ενδιαφερόµενος ιδιοκτήτης, τιρος τον οποίο κοινοποιείται ιο έγγραφο αυτό, εάν επιθυµεί να παραστεί και να εκθέσει τις απόψεις του κατά τη συνεδρία- σιι του Συμβουλίου, παρακα- λείται να το δηλώσει στη Γραμ- ματεία του Συμβουλίου Νεωτέ- ρων Μνηµείων (τηλ. 3220816, Δ/νοη Ερµού 17, 101 86 ΛΟή- ' ιαδικασια Ματσάγγσυ να),μέσ…α σε διάστημα πέντε(5) ημερών από την παραλαβή του εγγράφου αυτού, υποβάλλο- ντας σχετική αίτηση. Επίσης α- ταγορεύεται΄ η εκτέλεση οποι- ονδήποτε οικοδομικών εργα- σιών στα παραπάνω κτίρια και τον περιβάλλοντα χώρο, σύμ- φωνα με το άρθρο… 4 του Ν. 1‘169/50 και την ατοµική γνω- μοδότηση του Νομικού Συµ- βούλου του Υπουργείου μας υπ' αρ. 282/1988, µέχρις ότου ανα- κοινωθεί n απόφαση του Υιιουργείου μας για το θέμα αυ- τό."

δυηουργος όλον … ν ..… ; ΒοΛιΩ'ιικΑ καί… . άλλα - …΄΄ι-…. Μ…… ΟΧΙ μόνο δεν έγινε επί ΠΛ. ΣΟΚ. κανένα αξιόλογα έργο στον τόπο µας, αλλ' αντίθετα πηγαµε πίσω σε ηλείατους ο οσοι; τοµείς. Δεν είναι μόνο ?- α…:βιοµηιάνιοπ… η κρίση σΥΠγ αγορα. το κλείσιμο µιας σειρας μικροµεσαίων επ.κειρπσεων… c περιορισµός του αγροτικου ει- σοδήµατος, η οιιοδυνόμωσπ του λιµανιού και τόσα άλλα. θυσια. οτικό κατήργησσν την σιδηρο- δοσµικη γραμµη Βόλου _ Ko- λαμπάκας και τώρα περιορίζουν τα δρομολόγια και προς Λόρι- oo, Αθηνα και Θεσσαλονίκη κι όµως κανείς δεν διαµαρτυρι- τοι. ίσως γιατί ηείσ0πκαν ηλε΄… ον οι πάντες, ότι... στου κου. σοι": την πόρτα σας θελεις ορο- ντο... . ι.. ΣΑΝ κόµµα της αµέσως και πιο π…:κπγυρ-οό που είναι το ΠΑ[(1Κ… δεν µπορούσε να μην ε:γσνωα:ι µια ευρό από ο…".- οτες και εν όψει εκλογών. Ε. τοι, µε δαπάνες βέβαιο του απ… ωραίου. δηλαδή του λαουτζί. του, ανήγγειλε 0ιέΟΥ(ζ στο Πανεπιστηµιο… στην κόριλα. για το εργατικό σπίτια κ. επ=ι'σι συνέπεια. Δεν αντιλαµβόναντοι ει ανθρωποι. ότι ο Λαός τους να…" πλέον. ότι κόστους α- πό λόγια και λόγους. ότι είδε το... έργο τους και είναι & ωελείς αν ελπίζουν ότι για νε ακόµη σορό Θα τον εµησ'-.-ξοιιν. ΠΕΡΑΣΕ μια ολόκληρη 3ε."ιίο τελείος αδιαφορίας για το από… ναυτικό πρόδληµο των αντλεί- ων του Βόλου και τόσο που .. γι:ρεµϊζονται από την εξουσία µαζί µε το αλλο πολλα και π- πίθανα που µας ανογγέλλαιιγ, ..δπιμοπρατουν και την ανέ- vcoon ακολείων στου Μουρ… τζουκσυ. Και τα µεν σχολεία του Μαυρτζσόκου θα γίνουν ο ναι'ψίδσλα και µε νέο κτίριο και όχι με απλό... 0όψιµο των αρκαίων αποθηκών. Αλλ' αυ- τό Θα γίνει µε την ΝΔ στην εξουσία. Διότι το ΠΑΣΟΚ οπέ- αςιζε ότι µόνο για έργα δεν είναι αξια. ΜΕΧΡΙ τη 2ο ίουνίου, IS n- µέσες δηλαδή πριν από τις ε- κλογές. οι υπουργοί Προεδρί- ας. Δικαιοσύνης και Εσωτερι- κών και Δηµόσιος Τάξης Θα Η. ναι ελευθερο- να µεθοδεύσουν το προεκλογικό όργια του ΠΑ. ΣΟΚ… στην τηλεόραση τις ε- ινοοΕυτικός επιτροπές και τις δυνάµεις ασφαλείας και επο- πτείας των εκλογικών κατσοτη µάτων. Γοτζωµεγοι στην εξου… oio Ανδρέας και Σία… δεν εν- νοόν να ψυγουν ούτε και στ… προεκλογικη περίοδο. ενώ η.. οσο.οτικπ Δεξιά ενσµ.συ :µηνε πριν από τις εκλογές (Μην: τα εκλογ-κα υπουργείο σε ου δ&τερους η ακόµη και ολόιαλπ απ την εξουσία σε υπηρεσια κή κυ0ε΄ρνηοη Ο ΛΕΝ|Ν μαζί με τον... Αν δοεσ στη Βιτρίνα γραψείωυ φα. να.τικσό οπαδού της πασσκικης ((αλλαγηςιι στη Μαλκίδσ. Και η απορία του «Ρίζου»: «κωλο μια φωτογραφία του Λούθαρη δεν βρηκε o ευλογηµενος να σα. λει δίπλα στον φίλο του Αν- δρέα-, Τι του 'ατα:ζε ο Λένιν… ΟΤΑΝ To 198| έψυγς n Nix από των .chusio, αφησε τελει- ωυε'να το εργατικό σπίτια . σελ λες της Νέας Δηµ.… σε::. κ- όµως κρειόσΘηι.:ε να η.-'.µαυουι τρία σλόκληασ καόνι: για ν: ...κατοφερει : κυβερνηση τοι ΠΑΣΟΚ να ολοκληρώσει 1m διαδικασία κληρωοης για την απόδειξη των δικαιούχων… [τηλ εστία του ΠΑΣΟΚ, ποσό τις αν τίθετες ησκυλές διακηρύξεις δεν κτίσθηκε ούτε ένα εργατι- κό διαμέρισμα στην εργατώ- π:ιλη τόν Βόλου και µόνο πρό σωστα έκτισε µερικες δεν-µπε διαµεριαµότων έναντι των δε …ο… κιλιόδων που έχει ανα γκη η φωτιά του Βόλ-.ιυ. Κ ενώ το διαµερίσµατα αυτό ει ναι ακόµη σε κατασταση "(που για…, σπεύδουν. εν όψει εκλο γ'1ιν. να κανουν... κληρε-ι:π Δεν ι,ιγσι αστείο; Ο ΟΤΕ είναι κοινωψελ'.΄ις -. υποτίθεται - οργανισµός, η… δεν αποβλέπει στο κέρδος, αλ λα λειτουργεί για να υπηρετεί και μόνο το κοινωνικό συνολο Στον δηµοσιευ0έντα όµως ισα λογισµό του 6… τα I988 όµοιο νί(ει κέρδη 3| δισεκατομµυρί- αν δρχ. Τι σηµαίνει αυτό; Α΄ πλουοτατο ότι τα τέλη τηλεφω- νίας που καθόρισε π κυβερνη- on του ΠΑΣΟΚ είναι... ληστρι- κό… είναι ησλλοπλόσια εκείνων που επέβαλε το πραγµστ κό κό στος λειτουργίας του ΟΤΕ. Δεν πρέπει λοιπόν τα τελ'η αυτό να µειωθούν, ωστε να ισοσκελιυ9εί ο ηροί'ιηολογιοµός του OTE; 'H νηηως επειδη είναι κράτος εν κράτει και τύχει µονοπώλιο. o ποφσοίζει κα ίδιοι-άζει. χωρίς … …… στην 8n σελίδα Μετα το αµόκ της περασω"; γης Κυριοκπς νεαρού οδηγού που αναστατωαε τους δρόµους του Βόλου. νεα. υπό την οπει λη όπλου αυτή την Φορο, ζέ… ορενη δραστηριότητα σολ…" στρατιώτη, οπμε.ω5πκε χθες. Πρόκειται για τον Νίκο Κων. Κουνέτα 24 χρόνων (η οικογε- νειά του μένει στην οδό κι:- ηρσυ Β?) που υπηρετεί σαν σε' κσννέας στα 490 Τάγµα Amen βάσεων στην Βέρα"). Χθες το πρωί ο Κουνε'τσς ο…" κρυφό από την Μονάδα του. πόρων τος αυτόµατο οπλο Τζί 3 κο ί92 σφαίρες Αφοι") έβαλε µία σασί ρα στην-Θαλόμπ τοι"; όπλου… ε αθοοε στην 0εσ)νίκη, οπου οι γόντηοε τον 38κρσνο γιατρό Βασίλη Α. Θώι.ιογλου και τω υηοκρεωαε µε την απειλή τσι όπλου να τον µετραει… µε | X στο Βόλο. 'Οταν έφθασαν στην Λε πτσκαρυα, ηροψανώς ο στρατών της βαρέθηκε την ανδρ-.ικη ουκ τροψια και εηεζητηοε γυναι- κεία. ΄Ετσι άφησε τον γιατρό και YO Ον'ΟΚίΥΠΤό του και Ο πευΘυνΘπκε στην Βόγια Θ. Κα… ρα ετών 27, κάτοικο Λοριαας. ιδιωτικη νηόλληλσ που την ν- ηοκρε΄ωσε παντοτε µε την οπει λη του όπλου να τον µετσφέ ΚΛΕΙΣΤΆ ΣΗΜΕΡΑ ΆΠΟ ΤΟ ΠΡΩΙ" rm ΚΆ-Τ΄ΑιΣΤΗΜΜΆ| Χάριν τού Γ. Παπανδρέου; Κλειστό θα είναι σημερα ο… πό το πρωί όλα το καταστημα τα του Βόλου και της Νέας |. ωνίος ύστερα από αηόΦαοη Tn: Νοµαρκίσς και διό να κσλυφθΠ υηερωρισκη λειτουργία τους. την Μεγάλη Εθδεµόδα. Λέγεται ότι σκόπιµο προγραµ µοτίσΘηκε η σηµερ'νη αργία των καταστημάτων ως: να δια σασλισθη η λοϊκπ συµμετοχη στην σηµερινή φιέστα των εν κοινών του Πανεπιστηµίου, παρουσία του γιου του Πρωθυ πουργσυ κ. Γ. Παπανδρέου. ΣΟΒΆΡΆ ΑΡΡΩΣΤΗ Η BOYFIOYKRAKH: ΑΘΗΝΑ. 15. — Στα voooxo- µείο βρίσκεται η Αλίκη Βου- γιουκλόκη για εξετασεις και ενδεχόμενη σοβαρη επί…"- σπ Η εφηµερίδα που το απο- καλύπτει γράφει: «Τίποτε δεν &… ακοµη ζε- κοθοοίσι:ι. Τίποτε. Οι αγωνίες υποοκουν και κόπο-οι … οι λι- γοστοί που µοιραζονται το μυΔ ατικό .. προσπαθούν να Keen ε-σκόοουν τα ερωτηµατικό. Β µείς τι να πούµε. Μια κουβεν- τα μονάχα: Κουρόγιο Αλίκη... Εν ονόµατι της Μουοσίταας… της Ησνταλόνας, της Αλίκης ατο Ναυτικό. της EST-rec, του.. της… της. .». on στον Βόλο. 'Οταν με καρσ στα δσλόν έφθασαν στο χωριό Κουλουρη. έξω από την Λαρισα. η Κσρό σταµατησε µε την πρόφαση να πόση βενζίνη σε ένα όενζιναδικο. Εκεί όρη κε την ευκαιρία να τοση-η σε φυγή, από": ο στρατιώτης έζσλ λος έδαλε τις Φωνες. Πρακλπ Θηκε αναστάτωση και την... νι) ση πλήρωσε ένας 58κρσνος οδηγός ασθενοφόρου. o Λου. ΤΠ"! δεί Μισό ΕΞΩ Κό| 'ΆΝ ΤΟ ΠΑΣΟΚ Ρ ΠΡΟΒΛΗΜΑ Εγκαινιαι€ηκε Χθες "οσοι νώς για προεκλογικσυς λόγοι; ο τ…αµιεντηρσς της Καρλας απ τον υφυπουργό κ. Πιτσ.ωρη, n .ρουσία τού υπουρνου … av: ηλπρωτη Οικονοµίας, κ. Ζσκι λίκαυ και όλλων εκπρόσωπο του ΠΑΣΟΚ. Ο ταµιευτήρας xm .— τονϊαΘπκε _ xupmm mm 3.600.000 κυβικών και : ρις σ' αυτόν θα σταµατήση ρύπανση του Παγοοητικσυ κ Β' αρδευθουν 4000 στρέµµα… της περιοχης. 'Ε.γινε µόλις)" και n πρώτη άντληση για γεµίσπ o ταµιευτπρας µε νι ΣκοτώΘηκ πριν… Άκουσα 'Οταν φορτηγό εηέ Τραγικό Θόνατσ βρηκε ":. Φάνι"… του Σαββατου " την Κυριακή ένας 20κρονος »…" o Αντώνης ίωαν. no οτόθης, όταν στο 9 κιλιόµε του δρόμου Βόλου .— N. Αγ λσυ. στην σνηοόρα δηλαδη… Zoom"). ενώ έτρεχε οδηγών την µοτοσυκλεττα του µε τευ9υνση προς τον Βόλο… ή από πίσω του και τον κτι';π Ι.Χ. επιβατικό συτόκίνΠτα. οδηγούσε o !. Κουτσοβο:ί.΄ …… 23. γεωργός΄ από τπτ Αγχίαλο, Ο άτυχος ΠαπσοτόΘπς Τ: …µατίοθηκε θανάσιµο και ι ωρα αργότερα υπέκυψε.