' ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ | 93620… πως Ξο΄3-ΐ? Η αγιογραφία, ασφαλώς. υπηρετεί το δόγμα και στο- χεύει στην εκλαί'κευση ευαγγελι- κών περικοπών και στην προβο- λή του παραδείγματος των Αγίων. Στην απεικόνιση, όµως, της μεταθανάτιας τιμωρίας των αμαρτωλών, οι λαϊκοί ζωγράφοι … κυρίως των χωριών - βρί- σκουν την ευκαιρία να καυτηριά- σουν παραβάσεις που στρέφον- ται κατά των λαϊκών στρωμάτων και σε μερικές περιπτώσεις φτά- νουν σε σκληρή κοινωνική κριτι- κή. Μέσα, όµως, από τα αµαρτή- ματα που τιµωρούνται διαφαί- νονται και στοιχεία ιδεολογίας, όπως οι αντιλήψεις για τη θέση της γυναίκας. Ας μην ξεχνούμε πως, εκτός από μερικά ορεινά δραστήρια κέντρο εμπορίου και βιοτεχνίας, η,αγιογροφία είναι η μοναδική ζωγραφική εκφραση των ραγιάδ Του Κίτσου ΜΑΚΡΗ Το πρώτο που παρατηρεί κα- νείς, είναι πως για τους άντρες προεχουν οι οικονομικές παρα- βάσεις, είτε µε τη μορφή αι- σχροκέρδειας, όπως ο «παραζυ- γιστής», δηλαδή ο έµπορος που κλέβει στο ζύγι ή σκέτο «ο μπα- κάλης», «ο µυλωνάς οπού κλέ- πτ*ει στον μύλον», είτε µε τη μορφή αρπαγής. όπως «o νηδά- ρης οπού κλέπτη πρόβατα και γήδια» και άλλες. Είναι χαρακτη- ριστικό πως, εκτός από τις ανα- φορές που αφορούν αδικήµατα ευρύτατα διαδεδοµένα, κατά τις ιδιομορφίες κάθε περιοχής υπάρχουν και εξειδικευμένα αδι- κήματα, "όπως ο «αλογοσούρ- της», ο ζωοκλέπτης, στις ορει- νές περιοχές ενώ στις πεδινές «ο παραυλακιαστής εκείνος οπού χαλνάει τα συνουρέµατα», αυτός δηλαδή που µεταθέτει προς όφελος του τα αυλάκια που αποτελούν ορόσημα των πε- δινών γεωργικών ιδιοκτησιών. Σε μια περίοδο όπου ο ανορανομι- κός έλεγχος, όπως θα τον λέγα- με σήμερα, είναι ανύπαρκτος και η δημόσια ασφάλεια υποτυ- πώδης, η λαϊκή αγιογραφία κα- λείται'να αντιδράσει. Εδώ οργιά- ζει η λαϊκή φαντασία. Οι ποινές που παριστάνονται δεν πηγά- ζουν, βέβαια, από-κάποιο επίση- µο εκκλησιαστικό κείμενο. Ετσι… βλέπουμε ένα τεράστιο χωνί βυ- θισμένο στον πρωκτό του μπα- κάλη,' τεράστια μυλόπετρα κρε- ΄ µασμενη από το λαιµό του μυλω- O λαϊκός μας πολιτισμός νά, έναν σουβλισμενο ζωοκλέ- πτη να ψήνεται σα γίδα... Για πε- ρισσότερη έμφαση, ως μέσα βα- σανισμού χρησιμοποιούνται τα ίδια τα όργανα που χρησιμοποίη- σε o παραβάτης. ' ντίθετα στις γυναίκες KU- ριαρχούν τα αδικήματα ηθών. Εχουμε τις «πόρνησες γυ- ναίκες και εκείνες που παρακι- νούν ταις άλλες εις πορνίαν», καμιά φορά και στην πιο κατα- νοητή κυριολεξία «η ποτάνα», «οι µάγισσες», «εκείνες οπού κάνουν μαναφικλίκι», δηλαδή συκοφαντούν ή προκαλούν έρι- δες. Κι εδώ οι τιμωρίες επικεν- τρώνονται είτε στα γεννητικά όργανα είτε στη γλώσσα. Το µό- νο αντρικό παράπτωμα σχετικό µε τα ήθη που συναντούµε κι αυ- τό σπάνια, είναι o «apostKoi- της» που προσβάλλει την αντρι- κότητα. Ολα αυτά χαρακτηριστι- κά ανδροκρατικής κοινωνίας. Σηµειώνουμε ότι σε φορολογι- κούς καταλόγους και αλλά εν- γραφα ενώ οι άντρες γράφονται µε το όνομα και το επίθετό τους . ή έστω με το όνοµα του πατέρα τους, στις γυναίκες χρησιµο- ποιείται πολύ συχνά σκέτο το αν- δρωνυμικό «Μήτσαινα», «Γιώρ- γαινα>> κτλ. Το βάψιμο του προσώπου εί- ναι πολύ πιο διαδεδομένο στις γυναίκες της Τουρκοκρατίας από όσο σήμερα πιστεύουμε. Πάμπολλες είναι οι μαρτυρίες- περιηγητών. Ο ζωγράφος Παγώ- νης στην Αγία Μαρίνα Κισσού — 1802 — παρουσιάζει «Εκείνους οπού αγαπούν την διαβολικήν µεταμόρφωσιν» µε τη μορφή γυ- ναίκας που βάφεται ενώ ο Διά- βολος της κρατάει τον καθρέ- «fin-(1) Y ndpxouv, όµως, και περι- πτώσεις όπου η κριτική επεκτείνεται σε γενικότερες εθνικές ή κοινωνικές καταστά- σεις. Σε τοιχογραφία του Ιωάννη Πρόδροµου στο Ανω Λουτράκι Αλμωπίας … 190ς αιώνας με νεότερες επιζωγραφίσεις - εμ- φανίζονται «οι προδότις οπού προδήνουν τον χριστιανόν ης τους Τούρκους». Σημειώνουµε ότι η θρησκεία αποτελούσε το ορατό διαχωριστικό ανάµεσα σε εκμεταλλευτή και εκµεταλλευό- μενο. Εκμεταλλευτής δεν είναι μόνον ο Τούρκος, ούτε εκμεταλ- λευόμενος µόνο ο Χριστιανός. Σε άλλο σημείο της ίδιας τοιχο- ιτική γραφίας βλέπουμε να τιμωρούν- ται «η κοτζιαµπάσηδες οπού τρόγουν από τον χωρίον» που αντιπροσωπεύονται από γυµνόν άντρα κρεμασµένον από χέρια και πόδια. Στο ίδιο κλίμα βρίσκε- ται και δημοτικό τραγούδι από τη Σελιτσα - Εράτυρα όπου ο κο- τζάμπασης εξοµολογείται: Εγώ ήμαν κοτζιάμπαοης και προεστώς στη χώρα, στους πλούσιους εβανα εκατό - και στους φτωχούς διακόσια και µια χήρα κακόμοιρη την είχα πεντακόσια. Την άρπαξα τ' αµπέλι της και στο Βαρκό χωράφι.(2) Τελειώνοντας πρεπει να ανα- φερθούμε και στους ίδιους τους αγιογράφους. Αμεσες πληροφο- ρίες δεν μας παρέχουν οι ζω- γραφιές των εκκλησιών. Μπο- ρούμε, όμως, έμµεσα να σταθμί- σουµε την κοινωνική τους θέση από τις επιγραφές. Σε πάμπολ- λες περιπτώσεις μνημονεύονται τα ονόματα όλων των συντελε- στών της αγιογράφησης εκτός από του ζωγράφου. Πολύ χτυπη- τό παράδειγμα είναι η επιγραφή . στην Αγία Παρασκευή - Αρσένι Εδεσσας 1863 … όπου αναγρά- φονται τα ονόµατα του Αρχιερεα της περιοχής, του εφηµέριου, του επίτροπου, ακόµα… του καντηλανάφτη, όχι όμως του ζω- γράφου που «ανεστόρηοε» το έργο. Αλλού το όνομά του µπαί- νει στο τέλος της επιγραφής εί- τε µε μικρότερα κεφαλαία γράµ- … µατα είτε με ακόµα πιο µικρά πεζά. (1.) Κίτσος Α. Μακρής, Βήμα- τα. Αθήνα 7979, σελ. 283 (2.) Αθανάσιος Noun/lama, Τοπική Αυτοδιοίκηση στην Epc’z— τυρα επί Τουρκοκρατίας. Περιο- δικό Τα Χ vdpta, τεύχος πέµπτο, 7983, σελ. 37.

\ \ ΜΜΜ… …εΦ…ε…οΣ τΡ΄ικΜιΝΑ ΝΕΑ, 'Βµεροµηνια…ι7 Μ…. 199" ": Μιοπενωµε… ι ΄΄ ια τάε/λυωι… καί Γαµώ… &… "Χι: "ο… ως. υιυ ΕΕ! Επιµελητήριο Τρικάλων µε σκοπό τήν ϊ . αν…" αντιπρορωπωτικης σπα-…! ΜΜΜ Μ…… nou (θα αγ…… 6… γιό τή διεκδίκηση των σχολιο? …… μ…ώ ων;πισπ1μ!ου nay HY‘IKbWMm‘MNd, cm: τµ- - καλα. . l ϊ… συγκάπρωση αυτή µίλησαν "ενηµερωτικό τα µέλη της Οργαν….- ΄ι κής Επιτροπής Άγώνς γρ το δε…"… '. λιµό Μπη…ώ΄κ. Δ. Σούλος, ], οποία: αναφέρθηκε …… "&… οι… ών Μ…. & κ. Α. Ρ…; Με: πού … για τους στόχους ' τών …άνΦΜ ,… .… φα… ως …' Θεσσαλίας και & κ. Ε μας πού µίλησε για τό "."! ων… ο…… που ea γίνει στις 26…- …'η …… mo ' _ 'O …µε… επιτροπη πού Δ…; …: αποτελώ… από τους: έ η !… Δηµήτριο τω 1ου Λ… '4' & …ν…ΜΜκΜ . '΄ Μου. &) .…… Μα.… , 3ου ΑΜ…. 4) Τα… Με)…» τού το? ΑΜ…. "Μα…… … : :… …. ΕΠΑ. a) Με»… norm: ,…» θα: Μπα… 7ΜταγύΜ [Μ.-τ? "Η «www- .! ύ … α . ,| … "-"...

ή 0800/00…" ΛΑΡΙΣΑΣ &ΐ'Ξ'€ΐ … , ΠΑ πιο θΕΣΣΑΛ|ΑΣ IKOYIA Μπρουκ µου. n . 154 ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ Α ΚΤΙΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΟΙΚΟΠΕΔΑ ΓΙΑ ΣΤ ΕΓΑΣΗ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ ΤΟΥ ΠΑΝ/ΜΙΟΥ θΕΣΣΑΛΙΑΣ ', Τό Πανεπιστήµιο Oceanic: "poti- Octoi τό Με… "πυκνότητες & Μπας. διοικητικές. κοινόχρηστες "| Μπακ µία…" & "για… "|… ή σε κτίριο που πρόσωπα νο όνε- γερ0οόν. σε δυο…… οικόπεδο. σε "αν… … Ii στην περίµετρο το" "ο…… Συγκρότηµα" Βόλου "| Μ… [ Γιό τό σκοπό αυτό ιοί προκειµενου . τό αν"… oi υπό"… δυνατό- τητες ιοί νό εξετοοθοόν oi innum- πες λύσεις Μάτια… τα ποτ/µισ- ών ένα… στις ποµπό… πόλεις. momma oi "σωρό"… Δήµοι. τό Νοµικό "… Ιδιωτικού ή Δηµοσίου από!" ιο! oi Ιδιώτες. που ε|νοι κότοχοι "|… Ι…ος, το "δηλώσουν τό "όπου" τους εγ- γρόΜ, µε τήν υποβολή όνολυτικής ; περιγραφής τής "ως. …… "| Μ- % τόοτοσης τα "αυτή… τους ποδός ΄ mi τής τιµής …σε… τους στή Διοι- κούσα επιτροπή του Πονε|µΙου θεοσο- λΙος, Μητροπόλεως. ω. Αθήνα τηλε- φωνο 3240101 ιοί 3240101 Η προ0εοµΙο υποβολής τής "δήλω- _ στις ο… ενΜοεροντος λήγει στίς 15 "ο!" 1085 Oi εκδηλώσεις αξιώµατος δεν l δεσµεύουν σε αυτό περίπτωσή τό Πο- ' "momma θεοοολ|ος. ! "η… 13 ΝορτΙου ms | ο πρόεδρος Καθηγητής ΠΑΘΑΡΙΔΗΣ

Στη ψωιογρσφισ, η ηγεσΜ rou un. Παιδείας ανακοινώνει γην σπόκ mar; νων κ ιιρ)ων, nou θα o. ιγοοοιιν m ΘεσωΛικ Πανεπιστήμιο. Μισή στέγη m θεσσαλική Πανεπιστήμιο ΑΓΟΡΑ τον Μαιν κτιριακών η Η "ιπποτών που & στεγάσεων το Ο……) Πα…ι΄µιο. συνολι κης αξιας 3|0.….… δρχ.. ολοκλ… κι µις στο ο… "αι… …το του υπουργου κ. Αι. Καλαµά… του ο …για) κ. Στ. Πα…ιλή και :: προσώπων της διοικούσα επιτροπής του Πα…… Μου. Τα κτίρια βρισκονται (Πω Βολτ), …… u ναι και η ω,… του (-)ι,σσαλικιιιι ΙΙανιπι σιημ…υ και είναι σιινιιλικης επιοανεια5 120… τ.µ Οπως ανακοινωΘηιι …… … ι»……ργι… ||ιιι(ιιας µις. γινονται πµ.…πα&ιις για … … …,. .… ΄... , .. …. . . … ' « . . . ' * ' 1 .'…΄ ; ΄ . . | . , …, Β- . " .… ι την αποκτηση ακινητων και στη Λάρισα. ενώ διερι.υνουνται οι όι)νιιτστητι.ς και στις άλλες παλια; της Θισσαλ΄ιας. Η κυριακή υποδοµη του Θεσσαλικού Πανεπιστηµιου ιιισλογιζ.-.ται να ιιλυκληρω0ιι σύντοµα. ωστε να λιιιυυργησει το I986. Εξιιλλου .………ω..… χτες τα πρωτα τµημα… του Θα λιιτι…ργησσυν στο ”(m πιστηµ… umn. To παιδαγωγικό, τα τμηµα γενικών ,.πιστηµων. χωροταξιας και περι οιατιακη…… αναπτυξης… µηχανολογων µηχα νικ…ν. γιι.ιιιι>νιιι5 οιιιικης και ζωικης πα ραγωγης mm θα λι;ιιι…ργησι…ν στο Baku κιιι m ιατρικό. που θα Μιτου γησι'ι στη Λαρισα. .τλαισι…µενυ και µε αλ α τμ ηµαια του κλάδοι» Υγι.ιιι.> και [πως Αξίζει να σηµι;ι…0ι.ι (… η Μαη"… ιρ γιισια του Πανι.πιοτηµι…ι Θισ(ιαλ…ς mp να κατιυ0ι;ιαν στο maow ως µηχανιη)γα νιυσης. ' &… κ…… . Ψμωοό3ΘλΘν9