GPE-Σουηδία

Taxonomy

Code

Scope note(s)

Source note(s)

Display note(s)

Hierarchical terms

GPE-Σουηδία

Equivalent terms

GPE-Σουηδία

Associated terms

GPE-Σουηδία

2 Archival description results for GPE-Σουηδία

2 results directly related Exclude narrower terms

01_A_G_102_17_023.jpg

ΜΙΑ ΑΛΛΗ ΕΛΛΑΔΑ ΤΟΥ ΒΟΥΝΟΥ ΚΑΙ I 6 ΣΕΛΙΣ 5 ανδρες. oi γυναίκες καί ή ζωή ιν κόσµο τον Σαρακατσάνων ήθικές αξίες µιας µικρης «κλειστης» κοινωνίας. - Μιά ύ- ειγματική µελέτη του Βρεττανού έρευνητού Δρος Κάµπελ έζησε δύο χρόνια µέ τούς Σαρακατσάνους τού Ζαγοριού της Κυρίας ΚΑΛΛΙΟΠΗΣ MOYZTAKA μιάς κοινότητας Σαρακατσάνων, περίπου 4.000 ψυχές ποτελούνε 600 οίκογένει.ες καί ζούνε τό καλοκαίρι στά τού Ζαγοριού κ.αί … αύτό είναι τό θέμα πού έρευνά καί παρουσιάζει δ Σάµπελ στό τελευταίο 6ι6λίο του: «Τιµή, Οίκογένεια α» (Ι). ; αναφέρει στόν πρό- του είναι καθαρά ι>κή καί όχι έθνο- γραφιική. Κατά µία (ή καί γεωγραφική Σαρακατσάνων τού ιννναΦέας προχωρεί ής οίικογένειας στήν πλατειά της έννοια, νεται στήν ξεχωρι- τόν χειµωνα στίς πεδιάδες τής Koi, καί ακόµη γιατί ή τιµή καί τό γόητρο περνδύν άπό τή μιά γωνιά στήν άλλη, πού κληρονομεί ή µαθαί- ν.ει τό δικό της ρόλο καί άπό τούς δύο γονείς. "Ετσι έξηγείται καί ή µεγάλη έκ- λεκτιικότητα "... Σαρακατσάνων στό συνταίριασιμα τού γάμου. ΄Ανάλογες είναι καί οί ήθικές ύπσχρεώσεις των παιδιών στούς γονείς, .… όροφο… ατσάνοι συζητούν έξω από τίς καλύ6ες τους 511110, καί έξετάζει ί τίς άξίες πού πι- .συθούν τά µέλη της, τιπτώσεις πού έχουν τή ζωή K011i στήν ειδη- "Ετσι ή épycwiu :ίναι μελέτη όάΘους, ιροσωπική τον έρευ- αιµε στά I954 καί δύο σχεδόν χρόνια ιρακατσάνους καί ά- ..… τόν δικό τους ν «μετέχουν παρατη- 'ειρήσωµε σήµερα νά 1’ αύτήν έδω τή στή- ντερες διαπιστώσεις 161 του. γµατα, γράφει 6 δρ έρονται κυρίως οί για τά πρόόατα πού ,i τους, γιατί άπό | ή ζωή καί τό γόη- :ιας, γιά 161 παιδιά τά αγόρια, πού 66… '01 καί φυλάγουν τήν ν καί των αδελφών ,ν δική τους τήν τι- ίέτει σωµατικές καί ς, απαραίτητες γιά ί συχνά έπικίνδυνο από τά τρία αύτα ανάλογα μέ τό πού τούς τήν οικογένεια ονται στοργή, άφο- ττασι α, πρός τους ισµός καί αρακατσάνο οίκογέ- κέντρο τού κόσµου. τοργή καί ασφάλεια 1101 νά στρέφονται ποχρ.εώσεις. Σέ µι- α τά συναισθήματα ται καί σέ όλόκλη. έξω από αύτό, τόν ί κοινωνία, πού για απίση δπλίζεται μέ ιεια καί ανταγωνι- ς έκείνσυς πού δέν :. Σύµφωνα μ' αύτά άναφορός δ Σαρα- ατώνει τό ρόλο του πολίτης. είναι µιά ήθιική έ- 'ήν όποία κάθε µέ- ιό του διαφοροποιη- τόν οποίο δέν μπο- ορίς νά χαλ*άση τήν καί χωρίς νά προ- ώπητο κοινωνικόν έ- όλ…ο πού ή θέση τής πολύ κατώτερη άπό ίι-κή εύθύν-η πού ση- στήν τιμή καί στό 'ένειας είναι τό ίδιο ρόλος τής γυναίκας παρά τήν άντιΘετι- ίναι συμπληρωµατι- L έχθρότη- ; καί των συγγενών μεταξύ τους. Για- τί όλα τα μέλη τής οίκογένειας εί-ί ναι γόητρο καί τίς άλλες αξίες, πού τούς περι6άλλουν σάν τόν ίστό τής αράχνης. "Οταν ό ίστός αύτός σπά- σει κάπου, ματώνεται ή τιμή καί τό γόητρο ολόκληρης τής οικογένειας. γυναίκας, είτε σύζυγος είναι, είτε μάννα, δική της τήν τιμή, στήν στενή έδω σημασία τής λέξεως, έξαρταται ή τιμή, τό γόητρο καί άκόμη ή έπι6ίω- ση τής οίκογένειας. Παρέκκλιση τής γυναίκας από τόν ρόλο πού τής έπι- 6άλλει τό φύλο της, αναγκάζει τόν άνδρα ——- πατέρα, σύζυγο, ή αδελφό … νά φτάση καί 0’ αύτόν ακόµη τόν φόνο, µέ αποτέλεσµα τόν δικό τον χαµό καί τήν καταστροφή τής οί- κογένειας. συνθήκες ή γυναίκα είναι πού διατη- ρεί άσ6εστη τήν έστία τής οίκσγέ-' ι νειας, πού ό άνδρας τήν ":… σει καί τήν αντιπροσωπεύει µέ τό φύλο τους ταυτίζονται από πολύ μικρά 125' τόν Ξ. α η τόν άλλον γονέα καί παίρνουν µέρος στήν εύ- ' . "το… της οίκσγέΏας. Είναι άξιώωµ…η ή κατ… καί ή λογική µέ τήν Μία κανονί- ζονται οί σχέσεις καί οί ρόλοι το. παιδιων καί το. γονέων στήν που δική, έφηόεκή καί δω,… ήλικία, πού θά μπορούσε νά γίνη πρότυπο 716 τή δική µας, δήθεν πολιτισμένη κοι- νων ία. © Τήν ήθι'κή συνοχή τής οίκογένειας έπι6άλλει καί ή ίδιόμορφη διάρθρω… ση τής Κοινότητας των Σαρακα- τσάνων, μέ τή διασπορά τους σέ τό- σα χωριά, µέ τήν απομόνωση τής µιάς οιί>κογένειας από τήν άλλη, καί µέ τήν έχθρότητα πού ύπάρ.χει ανά- µεσα σέ οίκσγένειιες πού δέν συν- δέονται… µέ συγγενικούς δεσμούς, έ- χθρότητα πού είναι γέννηµα άνταγω- νισµού γιά τήν απόκτηση μεγαλύτε- ρου γοήτρου Εύτυχως η φυσική από. σταση των οίκογενειων δίνει έλαχι- στες εύκαιρίες γιά τ-ήν έκδιήλωση τής εχθρότητας αύτής, πού συνήθως πε- ριορίζεται σέ χαιρε…κ.ακία καί κοινω- νικό έλεγχο, ή σέ κλοπές καί αν… κλοπές προ6άτων, ίδίως τήν έπο- χή τής µετακινήσεως άπό τά δουνά στίς πεδιάδες καί τάνάπα.λιν. 'Η κλοπή ζώου στούς Σαρακατσάνους έχει καί συιμ…6φλι+Κή σηµασία. Τό γόη- τρο αύτού πού παίρνει τό 1106160110 01’)§61v51011, ένω αύτού πού 16 χάνει µειώνεται. Γι΄ αύτό είναι 000x050)- µένος νά άνταπσδώση τήν κλοπή. 'Ε- σφιχτοδε-μένα μέ τήν τιμή, 161 Κάτω όμως 61116 όμαλές΄ δω δηλαδή οί πράξεις αξιολογούνται μέ αντίθετα κριτήρια από τά κρι- τήρια τού σύγχρονου πολιτισµού, καί περίπτωση αύτή είναι µία από τίς λίγες πού διαγράφουν τήν δια- φορά άνάµεσα στήν Κοινότητα των Σαρακατσάνων καί σέ άλλες έλληνι- κές Κοινότητες. . "Αλλη ίδιαµορφία τής κοινότη- τας των Σαρακατσάνων: ή έχθρα…- τα τής μιάς οίκογένειας πρός τήν άλλη, µετα6άλλεται σέ συνοχή των µελών της όταν έξωτερική απειλή &- πό τσύς κατοί…ους των χωριών στά όποία άνήικουν δηµογραφικά οί Σα… ρακατσάνιοι, άπό τούς ε΄μπόρους ή άπό τήν Κυι6έρνηση πρσσόάλλει ένα από τά µέλη της. ΄Επειδή όµως ή συνοχή αύτή, δέν είναι σταθερή κά- θε άρχηγός προσπαθεί νά προφυλά- ξη τή φαµίλια καί τό 061' του μέ διάφορα μέσα. Κάνει K001111690 τόν πρόεδρο τής Κοινότητας ή άλλο ά- τοµο κύρους στό χωριό Η στήν πόλη, προσφέρει δώρα σέ έκπροσώπσυς τής Κυ6ερνήσεως καί δίνει πολιτική 0- ποστήριξη. "Ετσι αρχίζει σχέση κη- δεµονίας ανάµεσα στόν Σαρακατσά- νο καί στόν άνθρωπο τοΘ χωριού ή των πόλεων, πού have-110153 161 συµ- φέροντα καί των δύο, τά ύλικά καί 161 ήθιικά, γιατί καί γιά τά δύο μέλη τής αλληλοεξαρτήσεως αυτής "από. νεται ή 111111'1 καί τό γόητρο. "Ετσι όλες οί άνθρωπινες σχέσεις τού Σα- ρακατσάνου μέσα καί έξω από τήν Κοινότητά του έχουν χαρακτήρα προ- σωπικό καί έξαιρτωνται άπό ύλινκές καί ψυχικές ανάγκες. ΄Αφηρηµένες έννοιες άξιων χωρίς πραγμάτωση στήν καθηµερινή ζωή όχι µόνο δέν ύπάρχουν αλλά καί έρχονται σέ άν- τίθεση µέ τήν άντίληψη τής τιµής καί τού γοήτρου. T6 γόητρο είναι ή ύπέρτερη άξία στήν όποία άποδλέπει καί γιά τήν 6- ποία αγωνίζεται ό Σαρακατσάνος σέ όλη του τή ζωή. ,Απστελείται από τίς ακόλουθες μερικότερες άξίες: τήν ί 5 ο οι ρ χ ία µέσα στήν κοινό- τητα, πού στηρίζεται στή γενιά, στόν πλούτο, στήν ήθική, καί στήν συμπεριφορά κάθε ατόμου, τήν τ ι- µή, πού γιά τόν άνδρα έκφράζεται 061v 61115131011160 καί 7161 τήν γυναίκα σάν σεµνότητα στήν ίδιωτι.κή καί 1 δημόσια ζωή της, σέ όλα 161 στάδια της ώριµης ήλικίας τους - νιάτα, ώριµα χρόνια, γεράτειά. Τό γόητρο των Σαρακατσάνων γεννιέται καί 01- πό ύλικά στοιχεια, όπως 6 6 γ κ 0 ς τής οικογένειας, ίδίως ό άριθµός των αρρένων, o πλούτος της, πού τής εξασφαλίζει οίκσνο*μική καί ,|διαίτε.ρα λεπτή είναι 1'1 θέση τήςγενιικώτερη ανεξαρτησία, ή κατά… γυνή της, πού όμως χωρίς δν… 5115 άδΕλφή΄ Υ…" από την ]. καί πλούτο δέν παίζει µεγάλο ρόλο, & 761 µ ο ς πού θεµελιώνει τό γόη- τρο τής νέας οίκογένειας καί 015E61- νει ή µειώνει τό γόητρο των δύο συμ- πεθεριων καί τέλος ήπερηφάνια πού δείχνει 6 άνθρωπος, πού πιστεύει πως 6ρίσκεται ψηλότερα άπό τούς άλλους. Τά στοιχεία πού αποτελούν τό γόητρο των Σαρακατσάνων μπορούν νά χωρισθούν σέ δυό κατηγορίες. Στή µία Μάγον'ται έκείνα πού έξαρτων- ται από τήν διακοπη προσπάθεια '.ιαί αύτσπει…ία τού ατόµου γιά στήν . κοινότητα. Kai τά παιδιά ανάλογα; τήν έπίτευξή τους, όπως Liv-.1111 ' θέ- ση, ή τιµή καί ή πραγµάτωση τού άν- * ή τού γυναικείου ίδεωδους, καί σίτήν άλλη (µία… τά στοιχεία πείνα, πού σέ µεγάλο δαθμό, είναι … από τήν ανθρώπινη θέληση, ό- …. ,» πλούτος είναι απαραίτητες 716 τήν αξιολό- γηση µάς οίκογένειας, από τήν κοι- νότητα .… Σαρακατσάνων καί από τόν ίδιο τόν έαυτό της, καί τό χά- σιµό της φέρνει απόρριψη από τήν κοινωνία καί πλήγωµα τού έγωισµού .… étéuwv.K1’01K61n-1 γιατί η µία, ούτε 1‘1 άλλη κατηγορία στοι- χείων είναι ικανή να στηρίξη μόνη της τό γόητρο. Το σύστηµα των άξιον, γράφει Καί4οί δυό κατηγορίες στοιχείων= , ουτε . . φάλαια, : 0 . δρ Κάμπελ, πού πιστεύουν οί Σάρα-; κατσάυοι είναι άνάλογο μέ τή ο…! τής κοινωνίας τους, πού χαράκτη…" ζεται από τήν ένότητα της οίκογέ- νειας, τήν έχΘρότητα πρός τούς άλ- λους, καί τήν έλλειψη κάθε oiKovo- µικής καί πολιτικής συνεργασίας, έκτός άπό έκείνην πού στηρίζεται στίς προσωπικές σχέσεις καί στήν κηδεµονία. Οί κοινωνικές αύτές &- ξίες πού στηρίζονται σέ απλές, μα- κρόχρονες καί στερεές αντιλήψεις, δέν Βρίσκονται σέ αντίθεση, όπως Θά μπορούσε νά φανή 61116 τήν πρώτη έντύπωση, µέ τίς Χριστιανικές &- ξίες, γιατί οί Σαρακατσάνοι τίς &- φαρµόζουν στίς σχέσεις τους μέ τούς συγγενείς τους, µέ τούς όποίσυς δέν 6ρίσκονταιι σέ έχθρότητα άλλά σέ 617611111, καί γιατί έχουν 6αθιά συν- είδηση τής έξαρτήσεώς τους από τόν Θεό. Τελειωνοντας τή σύντομη αύτή παρουσίαση τού. 6ι6λίου τού δος Κά- META ΤΙΣ Σ'ΠΑΤΑΛ'ΕΣ Η ΣΑ|΄'ΚΛΝ ΚΑΝΕΙ πιο ανιαιιαιιιεΣ έπιχειρήσεις της ΠΑΡΙΣΙ, Αύγουστος. 'Η Φραν- σουάζ Σαγκάν θά down/110101871 νά κά- μνη οίκονσιμίας μετά 61116 σειράν άν- τιξοοτή:των, αί όποίαι έντ.ελως'ξα- φνιικ.ά, τήν αναγκάζουν νά αλλάξη τρόπον ζωής. Η μέχρι σήμερον ύ- περ6ολικά γενναιόδωρος Γαλλίς συγ- γραφεύς, ή οποία έχάριζεν δλόκλη- ρα διαµερίσµατα είς φίλους της καί έόρταζε 1151’ αύτων κάθε έπιτυχίαν της, παραθέτοντας µυθικά γεύματα, ζεί" σήµερον είς Πλοίων σχεδόν µ.ο- ναξιάν. Παρά τά έιτιμελη.μένα σκη- νιικά τού Μπερνάρ Μπυφέ, τό μπαλ- λέτο της «'Η δηµιουργία» δέν εί- χε τήν έπιτυχίαν τήν όποίαν προέ- 6λιεπον. Εϊς τό aim-rpm «Ζυµνάζ» τό «Τά διολιά καμµιά φορά» τής Σαγκάν δέν μπόρεσαν νά σταθούν παρ΄ όλην τήν διανοµήν των ρόλων είς λαμπρούς καλλιτέχνας. "000v άφορά τήν κινη-µατσγραφικήν ταινί- αν «Πύργος στήν Σουηδία», δέν τής απέφερε ούδέν κέρδος. Καί ένω ή συγγραφεύς πίστεψε είς τό «ξανα- γύρισµα τής τύχης» µέ τήν έπαυ- χίαν τού «Τό μώ6 φόρεµα τής Βα- λεντίνης» αί παραστάσεις 510K6- πησαν έξ αίτίας τής ύγείας τής Ντανιέλ Νταριέ. Κατόπιν αύτων΄, ή Φρανσουάζ Σα- γκάν αποφάσισα νά αποσυρθή από τό πλήθος ":… «παρασίτων» τά 6- ποία διεσκέδαζον μέ 161 χρήµατά της καί των όποίων 1‘1 άχαριστία τόσο τήν θύµωσε. Μόνη έξαί.ρεσις: ή Ζυ- λιέτ Γκρεκό ή όποία τής προσέφε- ρε ένα ταξίδι είς τήν Σουηδίαν. Πως θά εύρεθή τρόπος νά «6γή» άπό 16 0l11K0v011111K6v άδιέξσδον τό όποί-ον '16— 00 την άπασχολεί; "Ισως µπορέση ή Σαγκάν νά εύρη τήν λύσιν είς τήν µοναχικήν γωνιάν της είς τήν δποίαν άπωύρθη. Ε 8 Ν | Κ 0 Ν EKllA I A'EYT’H‘PI‘U‘N AN‘AB‘PYTII‘N "Ανακοίνωση; 'Ανωκοινούται ότι «I έξετάσεις διά τήν είσαγωγήν νέων μαθητών είς τάς τάξεις Δ΄ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ καί Α΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ να διενεργηθούν έν 'Ανα6ρύτοις τήν 1Οην Σεπτεμ6ρίου 1964, ήµε΄- pow Πέμπτην καί ωραν 911v π. µ. ΑΙ Εξετάσεις &φσρουν όλους τούς ύποψηφίιους μαθητάς, ήτοι καί τούς προερχοµένους Εκ Δημοσίων Η Ι- σοτίιµων τούτων Σχολείων. Αϊτήσεις διά πλήρεις ή μερι- κας ι'ιποτροφίας δέν γίνονται δε. κταί… Πληροφορίαι παρέχονται από 101785 καθηµερινώς παράτής Γραµµατ ε ί α ς (Τηιλε'φ. 012.081 , έσωτ. 97). 'Ανά6ρυτα τή 12)8)1964 'Ο Γενικός Διευθυντής ΗΛΙΑΣ ΓΙ. ΤΣΟΥΚΑ.ΛΑΣ LIIIIIIIIIIl|IIIllllIllIllllllIIIIllllIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIllllllllIIIIIIIIHIIIIIIIIIllIlllllllIIIIIIIIIIIIIIHIIIIIIIIIII' -,umnlnullnlu111111111nmmn-I-“H I ' I nun-m µπελ, πρέπει νά τονίσωμε τήν άνε- ση µέ τήν όποία διαόάζεται, παρ' όλο πού είναι καθαρά επιστηµονικό, τό ένδιαφέρον πού γεννά καί τόν λογισμό πού προκαλεί. Είναι άξιο- θαύμαστο πως ένας ξένος έρευνητής κατάφερε νά γνωρίση 6x1 60100115101- κά, άλλά στό Μος της, μιά τόσο Ι ιδιότυπη έλληνική κοινότητα, καί ά- κόμη να τήν Μι… στά μάτια τά δικά µας καί όλου τού κόσμου-- τό 6ι6λίο αύτό θά κύκλου-… γιατί ρήση σέ όλα τα έπιστηµονικά κέντρα - έτσι, πού να νομίζη ό 611071113- στης ότι έχει ζήσει καί ζυμωθή K1’ αύτός μαζί της. Πάνω… στόν καµ6ά νεότητας, "ένα ΄ … κ κια κι' " Μία ( . .. ό συγγραφέας κεντα τίς αναγκες, τούς θεσµούς καί τίς αξίες των με-; στίς ανθρωπινες σχέσεις καί στόν αγώνα; λδν της, όπως έκδηλόνονται γιά υλική καί ήθική έπι6ίωση καί εύ- ηµερία το. ατόµων. Πλούσιο ύλικό, µεθοδικά ταξινοµηµένα µέσα στίς 359 σελίδες του καί στά ένδεκα κε- έρµηνεύεται µέ σύνεση καί έπιστημονι»κότητα, πού δέν αφήνουν απορίες, ούτε γεννάνε αντιρρήσεις, άλλά πείθουν καί 6ε6αιώνουν τίς δια- πιστώσεις καί τά πορίσµατα. Θαυ- µάσιες φωτογραφίες από τόν «Δηµή- τρη», καί πλούσιο εύρετήριο όνομά- των καί έννοιά". Γενικά είναι ένα έξαίρετο 6ε6λίο, πού πρέπει v61 με- ταφρασθή στά έλληνικά όχι μόνο γιά τό περιεχόµενό του, πού είναι πολύ- τιμο σάν ύλη καί σάν μορφή, όχι µό- νο γιατί είναι µελέτη έλληνικής 'K01- νότητας, πού οί περισσότεροι θε- σμοί καί άξίες της Βρίσκονται σέ πολλές έλληνικές καί μεσογειακές κοινότητες, άλλά καί γιατί 16 61- 6λίο αύτό µπορεί νά χρησιμεύση σάν πρότυπο επιστημονικής έργασί (: ς στίς κοινωνικές έπιατήµες, πού δυ- ".…" 6ρίσ-κονται σέ στάδιο έµ- 6ρυακό στόν τόπο µας. KAAAIO’I'I‘H MOYZTAKA (I) J. K. Campbell: Family and Patronage (O.U.P., Honour, I964). ΔΩ O ΛΟΓΟΣ E 0101 των χωρ τους ένα διπλό σανίδι θέσεις, από αύτές πού άγιοι σέ προτοµή πού οί δυό κα6αλλάρηιδες Γεώργιος. Υπάρχσι, 6660110, ένας τεχνικός λόγος. Στίς µι- κρές διαστάσεις των είκό- νων αύτων µιά πολυπρόσω- πη σύνθεση θά άπαιτούσε μικρογιραφιική τεχνική πού ξεπερνούσε τίς συνηθισμέ- νες δυνατότητες των λαϊ- κών άγιογράφων. Μά καί στίς λίγες περιπτώσεις πού ‘H Παναγία τού Θεοφίλου θά ύπήρχε αύτή ή δυνατότη- τα, ή κατασκευή µιάς τέ- τοιας είκόνας θά 611101110005 πολλαπλάσιο χρόνο µέ συνέ- πεια τήν ανάλογη αύξηση τής τιµής τους. Τά περιτρ- ριισµένα οίκονοµιικά μέσα των χωρικών δέν έπιτρέπσυν τέτοιες δαπάνες. !Υπάρχει, όµως, καί 'Ενας ούσιαστικώ- προς λόγος πού συνδέεται µέ τή λαϊκή ψυχολογία. Στή χωρική οίκογε…νειακή ζωή τό είκονοστάσι παίρνει ένα μέ- ρος 61116 τίς καθημερινές φροντίδες. T6 µαντήλι καθα- ρίζεται καί άνά6ει καθηµε- ρινά. Τίς γιορτές τού Πά- σχα ένα κόκκινο αύγό τοπο- =θοτείται στό είκονοστάσι, νκαθός καί ένα κλώί άπό Βάγισ άπό τήν Κυριακή το. Βαΐων. Σέ διΐ"ορες περιο- χές έκεί προσφέρονται τά πρωτα προϊόντα τής χρονι- άς. Τά στέφανα τού; γάµου, νά… στό drama-11in θά µπούν. Στή σπιτική είκόπ θά προσφύγων τίς δύσκολες στιγμές νά πούν τόν πόνο τους καί νά ζητήσουν 6011- θεια. Οί χωρικοί µας πηγαί- νουν στήν έκκλησία µόνο στήν κυριακάτικη λειτουρ- γία καί τίς χρονιάρες µέ- ρες. ίΑκόµα καί τόν 'E0115- p1v6 µόνος του τόν κάνει συ- νήθως 6 παπάς… Τό άναµµα των καντηλιων στά ξωκλή- σια καί οί εξοχικές λειτουρ- γίες είναι περισσότερο έκ- π.λήρωση κάποιου τάµατος ή µιά µικρή γιορτή. Τό οίκο- γενεακό είκόνισµα είναι ή µυ στική καταφυγή γιά µιά πιό έμπιστευτι.κή όµιλία µέ τό Θείο. "Ομως στίς πολυπρό- σωπες συνθέσιες 161 πρόσω. πα είναι πάρα πολύ Μωβ λημένα μεταξύ τους 7161 νά προσέξουν τίς προσευχές των ταπεινή". Στή σταύρω- ση 6 Χριστός πάσχει έπάνω στό Σταυρό, ή Παναγία καί ό ΄Ιωάννης είναι σνντριµ.µέ- νοι άπό τόν πόνο, Στόν E6. αγγελισµό ή 60106011111 έµ- φάνιση τού άγγέ'λου έκπλήσ… σει τήν Παρθένο. Στή Γέν- τικές είκόνες πού Βρίσκονται στά είκονοστά- πεινδ)ν ζωγράφων. Σπάνια έχουν πολυπρόσωιπες συν- καί στίς είκόνες των εκκλησια… Σχεδόν πάντα ειναι ΛΑΤΡ Ε IA KAI ΤΕΧΝΗ ΤΟύ κ. είναι 716: τίς µικρές λατρευ- …;… µας σπιτιών. ΚαΘεµιά ζωγραφισµένο από χέρια τα- συναντάμε στίς τοιχογραφίες κυττάζουν κατά πρόσωπο ή άγιοι, ό Δημήτριος καί ό νηση ή Θεοτόκος είναι άπο- καµωμένη, οί µάγοι φέρνουν τά δώρα τους, 6 Χριστός όρέ;φος δέχεται τίς πρωτες περιποιήσεις. B100K0i, άγγε- λοι στόν ούρανό, ή φάτνη, Βράχοι, δέντρα... 'Ο π.ρσσευ- χηιτής αίσθάνεται ξένος. ΄Αν τίθετα, στή μόνοπρόσΜη εί- κόνα, προσευχητής καί άγι- ος στέκονται ό ένας Με…... τι στόν άλλο. 'Ο άγιος τόν κυττάζειι » κατάµατα, προσέ- χιει µόνον αύτόν Koni τόν &- κούει νά τού μιλάη γιά τούς πόνους καί τούς πόθους του. Κλίµα κατάλληλο για έξομο- λόγηιση καί προσευχή… ,Ανάμιεσα στά οίικογενεια- κά είκονίδια Ιδιαίτερη θέση έχει ή Παναγία. Βρίσκεται σχεδόν 0' όλα τά έλληνικά σπίτια. Μέ τό γαλάζιο ή γαλαζσττράσινο ίµάτιο καί τήν κόκκινη καλύτπρα τού κεφαλιού, πού σκεπάζει καί τούς ώμους της, κρατάει στά χέρια της τό μικρό Χρι- στό 'Η παρουσία τού Θεού παιδιού της δέν έµποδίζει τή δηµιουργία τής άτµι΄» σφαιρας οίκειότητας. Τό αν. τίθετο σνµ6αίνει' τή δυνα- μώνει. Μέ τό µικρό στήν ω- καλιά συνήθισαν νά &&… ΤΙ:| µανα του "ΙΤ|Όυ νά νοι- -. αψται γιά"τώς…. "Η" &…… τής Θεοτόκου 601- Μίκι µόνο από τήν &… πως 5x51 τή δυνατότητα νά μ…… στό 900— παιδί της γιά τήν έκπλήρωση …. πόθων πού τής 5111110151301;- ται .Τό ήθικό κλίµα τής έ- παφής δηµιουργείται άπό τήν ίδιότητα τής πονεµένης µάνας, πού — άκρι6ως 7101— τί καί ή ίδια πόνεσε πολύ- μπορεί νά νοιώση καί v6 61- παλύνη τόν πόνο τού άλλου. Οί Παναγία ":… λαϊκών αντιγράφων έχουν ά……- κρυνθή από τό Βυζαντινό ί- δειίνδες, πράγµα πού συµ6αί. νει, σέ κυµαυνόµιενη κλίµακα, µ, δλό:κ.ληρη τή λαϊκή µας ά. 7 1 ογραφία. 'Η θρη.σκευτ ι κό- τητα τού 1800 καί τού Ι9συ αίωνα έχει διαφορετική χροιά από τή Βυζαντινή. 'Ο ύπερ- δατικός χαρακτήρας, πού έκ- φράζεται µέ τή γνωστή 6ο- ζαντινή τεχνική, παραχωρεί τώρα τή θέση του σέ μιά πιό άνθρώπινη αντίληψη. T61 δυτικά πρότυπα παίζουν καί έδω τό ρόλο τους. Μόνο πού ή Φραγγοαταναγιά -- Γυναί- κα γίνεται Μάνα -- 'Ελλη- νίδα. "Αν αφαιρέσουμε άπό τήν είκόινα τής Παναγιάς τό .. ' ναφΡ.ιων. ξ ήιγες περιπτωσεις & Η ΠΑΝΑΓΙΑ ΤΩΝ ΦΤΩΧΩΝ 'H Θεοτόκος στή λαϊκή αγιογραφία ΚΙΤΣΟΥ A. ΜΑΚΡΗ φωτοστέφανο Θά Εχουµε µπρο στά µας μιά χωρική µέ τό παιδί της. Θά ήθελα v61 προσέξη ό &- νσγνώστης τήν Παναγία τού λ.αι'κού ζωγράφου Θεόφιλου, πού συνοδεύει τό σηµερινό σημείωµα. ’Ag μού συγχωρε- Θή πρωτα µιά µικρή παρένθε- ση. Παρ' όλα 161 «φιλολογι- κά» πού γράφονται τελευ- ταία, ό Θεόφιλος εάν… ένας λ α 'ι' κ 6 ς ζωγράφος, όταν δέ µεταχειριζόμαστε µέ συγ- κατά6αση τή λέξη λαϊκός. 'Εκτελεστής, δέκτης, ζωγρα- φική άντί.ληψη, θεµατολογία, όλα είναι λαϊκά στήν περί- πτωση Θεοφίλου. Η καλλι- τεχνική του αξία είναι ένα άλλο θέµα. Πρόκειται 7161 έργο κάµω. μένα σέ σανίδι πού, γιά νά μή ακύρωση, έχει στίς 015.. νές του πλευρές καρφωµένες πίσω δυό τρα6έρσες. Οί δι- αστάσεις του είναι: 18,5Χ 30 εκατοστά τού µέτρου. Στό πίσω της μέρος έχει τό συνηθισμένο σταυρό, τή χρο. ν-ο«λογία κατασκευής 1911 καί τήν ύπογραφή «"Εργον 'Θιεοφίλου Γ… Χατζή Μιχαήλ». Προέρχεται από σπίτι τής Παρταριάς καί άνή.κει στή συλλογή µου. 'Η Παναγία παριστάνεται, πάνω σέ καφέ φόντο, ως τά γόνατα, κρα- τώντας µέ τό άριστερό της χέρι τό Χριστό, ένω τό δεξί της άκουµπάει στό στήθος της. Ο Χριστός µέ τό άρι- στερό χέρι κρατάει εύαγγέ- λιο καί μέ τό δεξί εύλο- γεί. Δίπλα στό φωτοστέφα- νο, πού αποδίδεται µόνο μέ τριπλό κύκλο σέ χρωµα &. χρας, δύο µικροί άγγελοι πά νω σέ σύννεφα. Στό κεφάλι τής Παναγίας ξενόφερτη Ko- ρ…. "Αν σκεπάσουµε µέ τό χέρι μας τό φωτοστέφανο μέ τήν κορώνα, ποιά διαφορά θά Θρούμε µέ τίς άλλες γυναί- κες τού ίδιου ζωγράφου, κυ- ράδες καί 6οσκοπούλες; «Φέτος χάλασαι ή σοδιά µας καί 16 µουλάρι ψήφισε. "Αν δέ µάς συντάξης καί σύ, ήµασται χαµένοι». Γράµ- μα σέ ξενητοµένον σπιτικό ή δέηση στή μικρή σπιτική Πα' ναγία; Μέ τό ίδιο ύφος άπω 86v01v1011 K101i στούς δύο. Με, τανάστης yin-1011 161 τελευ- ταία χρόνια καί ή είκόνα, µόνο πού παύει δριστικά νά ενδιαφέρεται γιά κεί…νους πού έμειναν στήν πατρική γή. 'Ο γυρολόγος καί & «τουρί- στας» φροντίζουν γι΄ αύτή τή µετανάστευση. Μέ µικρό χρηματικό άντάλλαγ.µα ή µέ τήν αντικατάσταση µέ κά- ποια φανταχτερή λιθογραφία ή εικόνα παίρνει τό δρόµο ' γιά τό άθηιναϊικό παλαιοπω- λ*είο καί γιά τήν εύρωττα΄ι΄κή αγορά… 'Αφού αποψίλωσε 161 ξωκκλήσια, δ «φιλότεχνος» ζήλος στράφηκε πρός τίς εί- κόνες των χωριάτικων 0111- τιων. 'Εδω δέν ύπάρχει καί τό στοιχείο τής κλοπής, άί φού πρόκειται γιά έλεύΘερη συναλλαγή. Γιά τίς είκόνες .… εκκλησιών, όσες σπείρει. ναν, κάποια ύποτΜηςψέ- pup-w: …… τά χρόνια αύτά μέ τή …… τους στίς κεντρικές έκκλη- Ε '! : µια άσο/ραφή: «Είκων Θερτόκσυ ΜΜΜ. « "Αγιοι Κωνσταντίνος m1 "Μη», -, (Εικονίδια ‘A7100)... Καμ- μιά άλλη ένδειξη. Ούτε ύλη, ούτε διαστάσεις, ούτε χρο- νολογία ή …γραφή. Πως Ga έντοπισθή μιά 611111016010- , Τό Δεκαπενταύγουστο γι- ορτάζεται στήν Τήνο ή Με- γαλόχαρη. Αύτή είναι μιά «άλλη Παναγία». Είναι χρυ. σοστόλιστη, κάνει θαύµατα, έιτισκέπτεται Παλάτια, πα- ραστέκει σέ πολεµικές έπι- χειρήσεις. ’A'116 τή δική τους, τήν ταπεινή Παναγία των φτωχών, δέν περιµένουν θαύµατα οί χωρικοί… Λίγη στοργική συμπαράσταση τής ζητούν στή δύσκολη ζωή τους. Είναι τόσο λίγα αύτά πού έλπίζουν! Τούς 611107011- τευσε Kl’ αύτός ό τοπικός Βουλευτής... «Οί καπνσπαρα. γωγοί τού ’Ayplviou, έγρα- φαν πρό καιρού σί έφηµερί- δες, συγκεντρώθηκαν στό δη- µόσιο δρόµο κρατώντας µπροστά μιαν είκόνα τής Παναγίας». ΚΙΤΣΟΣ Α. ΜΑΚΡΗΣ μια!!!" µένουν "… ,σέ ::….

257_d_020.tif

  • GR UTH-HA PC-PL-S2-SS2-F4-SF3-SF3Β-I3
  • Item
  • Σεπτέμβριος 1985
  • Part of Personal Archives

:2 ”0, , A , ," &&… ξ αν, &? ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΑΓΩΓΗ & ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ ΝΗΠΙΑΓΩΓΩΝ Εισαγωγή στις εργασϊες του Συμπσσΐου από την Μαρια Ηλιού, Πρόεδρο της Οργανωτικής Επιτροπής *- To θέμα που μας συγκέντρωσε σήμερα είναι καίριο, όχι μό- νο για το Πανεπιστήµιο Θεσσαλίας που εγκαινιάζει με αυτή την ι,&ήλυκη τις . .… τ…,ν;κές ι«, φ…+…τι….θιηιις, ό,ι …όνο για τον εεσοαλικό χώρο που αγκαλιάζει ιις δραστηριότητε… αυτές' το θέμα είναι καίριο για το παρόν και το μέλλον της χώρας µας. Και βέβαια, όσοι συγκεντρωθήκαμε εδώ, γνωρίζουμε τη σηµα- σία της προσχολικής αγωγής - πολλοί από τους εισηγητές και τους συνέδρους προσφέρουν οι ίδιοι έργο στο σύστημα της προσχολικής αγωγής και όλοι έχουν κάποια σχέση με το νήπιο ή τη νηπιαγωγό. ΄Ετσι, οι εισηγήσεις, οι παρεμβάσεις και οι συζητήσεις που θα ακολουθήσουν, θα συμπληρώσουν την ενηµέρωσή μας, θα προωθήσουν τον προβληµατισμό μας και θα συμβάλλουν στο να γίνει πιο πλού- σια η σχέση μας με το παιδί και τις ανάγκες του)και πιο δημιουρ- γική η δουλειά µας. Αλλά συγχρόνως,ελπίζουμε, οι οργανωτές αυ- τής της συνάντησης, πως θα δημιουργήσουμε ένα κοινωνικό γεγονός γύρω από το θέμα της προσχολικής αγωγής, που στον τόπο μας δεν έχει ακόµα αντιμετωπιστεί στις πραγματικές του, παιδαγωγικές και κοινωνικές διαστάσεις. Η προσχολική αγωγή αφορά, όπως το λέει και η λέξη, την αγωγή του μικρού παωπού κατά την περίοδο που αρχίζει από τη γέννησή του και τελειώνει με την ένταξή του στο σχολείο, στην πρωτοβάθµια εκπαίδευση. Η αγωγή αυτή προσφέρεται στους βρεφι- κούς, βρεφονηπιακούς και παιδικούς σταθμούςνρστα νηπιαγωγεία. Ο όρος δεν χρησιμοποιείται συχνά για την αγωγή που προσφέρεται μέσα στην οικογένεια - και που είναι Βέβαια πρωταρχική και συ- νοδεύει το παιδί µέχρι την ενηλικίωσή του. To θέμα µας, αφορά κυρίως τη θεσμοιτοιημένη προσχολική αγω- γή, την προσχολική εκπαίδευση, τα Νηπιαγωγεία δηλαδή και τους nan. € ικούς Σταθμούς, και το κύριο ειδικευµένο προσωπικό που την προσφέρει, τις νηπιαγωγούς. Η προσχολική εκπαίδευση δεν είναι μόνο ο φτωχός συγγενής µέσα στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστηµα. Είναι και ο μεγάλος άγνω- στος. Μόνο συγκεχυμένη ή υπερβολικά μερική αντίληψη της σημασίας και του ρόλου της φαίνεται να έχει το πλατύ κοινό. Ελάχιστες είναι πια οι χώρες, όπου στο θέμα της προσχολι- κής εκπαίδευσης παρουσιάζονται έτσι συνδυασμένα η καθυστέρηση και η άγνοια. Δεν θα ήταν ίσως περιττή μια συνοπτική αναδροµή στην ιστο- ρία της προσχολικής εκπάιδευσης, για να φανούν εναργέστεραψ οι αναχρονισμοί που χαρακτηρίζουν τη σημερινή της κατάσταση στη χώ- ρα μας. Από το τέλος του 180υ αιώνα και σε όλη τη διάρκεια του l9ou, στις ευρωπαϊκές χώρες που προχωρούσαν στην εποχή της εκ- βιομηχάνισης, δημιουργούνταν ιδρύµατα υποδοχής για τα νήπια των φτωχών εργαζόμενων γονέων. Ιδρύματα που πρόσφεραν περίθαλψη(τρο- φή και ασφάλεια) και συγχρόνως προσπαθούσαν να αναπτύξουν στα παιδιά αυτά τις αρετές που θεωρούνταν απαραίτητες για την κοι- νωνική τάξη οτηι οποία ανήκαν; υπακοή, πιιοορχία, θρησκευτικό- τητα, ευιαζία, ……,….ι……τηια. -… Μι..«ο………ι…ό αυτά ιδρύµατα, εί- χαν τη χρησιμότητά τους (όπως άλλωστε και το ορφανοτροφεία, τα γηροκομεία, τα λογής άσυλα) και συγχρόνως έπαιξαν ένα συγκεκρι- µένο ρόλο στην κοινωνική διαφοροποίηση, σύμφωνα με τις αντιλή- ψεις της ανερχόμενης αστικής τάξης. Μόνο προς το τέλος του 19ου αιώνα αρχίζει να διαμορφώνε- ται η προσχολική εκπαίδευση που απευθύνεται σε πλατύτερο κοινω- νικό φάσμα. Πρόκειται για μια ριζική στροφή στην αντίληψη για την παιδική ηλικία. Η ανακάλυψη των αναγκών της πρώτης παιδικής ηλικίας και του ρόλου των νηπιαγωγείων συνδέεται άμεσα με την ανάπτυξη της ψυχολογίας του παιδιού και της γενετικής ψυχολογίας. Η παιδαγω- γική προσπάθεια προεκτείνεται από τη σχολική προς την πρώτη παι- δική7ΐλΐΐίαΐήουθπαύει πια να θεωρείται σαν περίοδος αναµονής και απλής βιολογικής ωρίμανσης. Ενώ η προσχολική=εκπαίδευση αναπτύσσεται ραγδαία, ένας μεγάλος αριθµός από ψυχολογικές και παιδαγωγικές έρευνες αποδει- κνύουν ότι ο θεσµός αυτός: - αναπτύσσει την ευαισθησία και τις ικανότητες όλων των παιδιών' - αναπτύσσει την κοινωνικότητα και την αυτονομία τους, πράγµα ιδιαίτερα σηµαντικό στις περιπτώσεις υπερπροστατευτικών μανά- δων και συντηρητικής οικογενειακής αγωγής… -΄προσφέρει πρώϊμο αντισταθμιστικό πλαίσιο στα παιδιά που προέρ- χονται από μη µορφωσιογόνο περιβάλλον (τους δίνει δηλαδή ευ- καιρίες για να αναπληρώσουν, μέσα από νέες εµπειρίες, τις ελ- λείψεις σε ερεθίσματα του δικού τους φτωχού περιβάλλοντος). Τα επιτεύγµατα της ψυχολογίας σε συνδυασμό με τις κοινω- νικές αλλαγές επιβεβαιώνουν όλο και πιο πολύ την κοινωνική και παιδαγωγική σημασία της προσχολικής αγωγής. Στο συλλογικό έργο του Κέντρου τεκµηρίωσης για την εκπαί- δευση στην Ευρώπη του Συμβουλίου της Ευρώπης, "Προβλήµατα ως προς την εκτίμηση της προσχολικής εκπαίδευσης" (1975), καταγρά- φονται οι ακόλουθοι κοινωνικοί παράγοντες που συνέβαλαν στην εξάπλωση της προσχολικής εκπαίδευσης, όπως προέκυψαν από έρευ- νες που αφορούσαν πολλές ευρωπαϊκές χώρες: - αυξανόμενη συνειδητοποίηση στην κοινωνία της σηµασίας που έχουν για το παιδί τα πρώϊμα ερεθίσματα και οι πρώϊμες ευκαιρίες μά- Θησης' - αύξηση του αριθμού των εργαζόμενων µητέρων' - αλλαγή στάσεων απέναντι στο ρόλο των γυναικών στην κοινωνία' - ανικανότητα της μικρής πυρηνικής οικογένειας να προσφέρει στο παιδί κατάλ)…. , "ι'.ινι΄,.…ΐ΄ι :. …: , ιι * κίνδυνοι και έλλειψη ευκαιριών παιχνιδιού 'το αστικό περιβάλ- λον. Είναι φανερό ότι η αντιμετώπιση του προβλήματος της προσχο- λικής εκπαίδευσης σε κάθε χώρα έχει άμεση σχέση και με τη θέση της γυναίκας στην κοινωνία και με το επίπεδο των προσφερόμενων κοινωνικών υπηρεσιών, πράγματα αλληλοσυνδεόμενα. ΄Ετσι, εάν μετατοπίζεται στους ώμους των γυναικών η ευθύνη για τα άτομα που έχουν ανάγκη από προστασία και φροντίδα (ηλικιω- µένους, αρρώστους, παιδιά) προσφέρεται συγχρόνως και η θεωρητική κάλυψη, ότι αυτός είναι ακριβώς ο ρόλος των γυναικών και αυτή η έµφυτη κλίση τους. Στις αναπτυγμένες χώρες, όπου οι κοινωνικές υπηρεσίες βρί- σκονται σε υψηλό επίπεδο, αυτές οι πρακτικές με την αντίστοιχη θεωρητική θεμελίωση βρίσκονται σε ύφεση. Οι διεθνείς οργανώσεις αναπτύσσουν τα τελευταία χρόνια με-' γάλη δραστηριότητα για την προώθηση της προσχολικής εκπαίδευσης. Μερικές αναφορές: Στην έκτη διάσκεψη των Υπουργών Παιδείας της Δυτικής Ευρώ- πης (1969), ψηφίστηκε απόφαση με την οποία ζητείται από τις Κυ- βερνήσεις των ευρωπαϊκών κρατών να αναπτύξουν στο μεγαλύτερο δυ- νατό βαθμό την προσχολική εκπαίδευση και ακόμα: να αναθεωρήσουν την παιδαγωγική της στοιχειώδους εκπαίδευσης και να προσαρµόσουν τις μεθόδους της παίρνοντας υπόψη μεθόδους που απέδειξαν την απο- τελεσματικότητά τους στα νηπιαγωγεία. Δηλαδή, να επικεντρώσουν τη διδακτική πράξη στο παιδί και να το αντιμετωπίσουν περισσότε- ρο γι΄αυτό που είναι και λιγότερο γι΄αυτό που θα ήθελε κανείς να γίνει. To Κέντρο για την "Ερευνα και τις Καινοτομίες στην Εκπαί- δευση του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης οργά- νωσε το 1973 διάσκεψη με θέμα "Εξέλιξη της προσχολικής εκπαίδευ- σης" και το 1980 άλλη διάσκεψη, διακυβερνητική αυτή, με θέμα "Οι πολιτικές για την πρώτη παιδική ηλικία". Τα υλικά των διασκέψεων αυτών δημοσιεύτηκαν. Στη "Διακήρυξη αρχών για την προσχολική εκπαίδευση" (1978) του Συμβουλίου της Ευρώπης γίνεται σύσταση σε όλα τα κράτη-μέλη να δώσουν προτεραιότητα στη λήψη κατάλληλων μέτρων ώστε να εξα-φ σφαλιστούν σε όλα τα παιδιά δύο χρόνια προσχολικής εκπαίδευσης, σε ιδρύματα που να ανήκουν στον ίδιο διοικητικό φορέα και κατά προτίμηση στο Υπουργείο Παιδείας. To Συμβούλιο Μορφωτικής Συνεργασίας του Συμβουλίου της Ευρώ- πης οργάνωσε το 1979 συνέδριο με θέμα: "Από τη γέννησή του ώς τα 8 του χρόνια: το παιδί στην ευρωπαϊκή κοινωνία της δεκαετίας του ‘80”, στο οποίο διαµορφώθηκε και μια διακήρυξη για την προσχολι- κή εκπαίδευση που ιπορλήδηκε στη Διάσκεψη των Υπουργών Παιδείας στη Λισσαβώνα. Από το σχέδιο της σημαντικής αυτής διακήρυξης: "Στο μέτρο που αναπτύσσονται οι κοινωνικές ικανότητες και οι πνευματικές ανά- γκες του παιδιού, πρέπει να ικανοποιούνται εν μέρει έξω από την οικογένεια (...) Οι ανάγκες των παιδιών είναι διαφορετικές, ανά- λογα με το στάδιο ανάπτυξής τους, τις προσωπικές τους ικανότη- « ……ς υ)τι… Κδ νϊ. (Με ϊ΄ΝΒ Κ μκί , ."; …'…) .- V5M‘€S .. τες και το πολιτισµικό τους περιβάλλον". Αναφέρονται επίσης επ/ γΐο0ν5 περιπτώσεις: α) παιδιά των πόλεων (έλλειψη χώρου, απουσία γονιών, επικίνδυνοι δρόμοι), β) παιδιά αγροτικών περιοχών (απο- μόνωση), γ) παιδιά οικογενειών χαμηλού οικογενειακού εισοδήματος (υλικές ανάγκες και έλλειψη ερεθισμάτων), 6) παιδιά μειονοτήτων (διατήρηση της παράδοσής τους, αλλά και ένταξή τους στην εθνική κοινότητα), ε) παιδιά μειονεκτικά. Το τελικό κείμενο που υπέγραψαν οι Υπουργοί Παιδείας στη Λισσαβώνα τον Ιούνιο του 1981, είναι ακόμα πιο προωθημένο:"Στις περισσότερες σύγχρονες κοινωνίες μας δημιουργήσαμε υλικές και κοινωνικές συνθήκες τέτοιες ... ώστε το παιδί που μεγαλώνει, αν δεν επωφεληθεί από τις επαφές µε τον έξω από την οικογένεια κό- σμο που προσφέρουν τα ιδρύµατα προσχολικής αγωγής κινδυνεύει να υποφέρει από σοβαρές ελλείψεις από κοινωνικής και πνευματικής πλευράς. ΄Ετσι, είναι ουσιώδες να υποστηριχτούν κατάλληλα τα προ- σχολικά ιδρύματα και να αναπτυχθούν με γρήγορο ρυθμό για να εί- ναι προσιτά σε όλα τα παιδιά".)Κα1 αµαΞΌν…ζ "Η προσχολική αγωγή είναι παντού εξαιρετικά πολύτιµη γι αυ- τό που είναι' δεν θα έπρεπε να καταλήξει σε επέκταση προς τα κά- τω του σημερινού σχολικού συστήµατος' χρειάζεται να αποφευχθεί κάθε κίνδυνος προς μια τέτοια εξέλιξη με κατάλληλα μέτρα για να διατηρηθεί, στο προσχολικό στάδιο, το βάρος στην κοινωνική, φυ- σική και πολιτισμική ανάπτυξη του παιδιού, αλλά και για να ευ- νοηθεί η επέκταση στη στοιχειώδη εκπαίδευση της δημιουργικότητας που προωθεί η παιδαγωγική πρακτική στις προσχολικές τάξεις". Ας σημειωθεί, ότι σύµφωνα με τις διεθνείς στατιστικές, τα νηπιαγωγεία καλύπτουν συνήθως την ηλικία των 3 ώς 6 χρόνων και ότι στα ιδρύµατα προσχολική ηλικίας περιλαμβάνονται και οι βρεφι- κοί σταθμοί που υποδέχονται τα µωρά από τον πρώτο χρόνο της ζωής τους. Στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, στη Γαλλία, στο Βέλγιο,τΛΛν ζ…΄ τον Καναδά, "τη Δ.Γερµανία κ.α. σχεδόν όλα τα νήπια και σε υψη- λούς αριθµούς τα βρέφη καλύπτονται από το δίκτυο των αντίστοιχων ιδρυμάτων (βλ. Πίνακα). Στη Σουηδία έχει κατοχυρωθεί νομικά το δικαίωμα (αλλά όχι και η υποχρέωση) όλων των παιδιών για προσχολική εκπαίδευση. Σε περίπτωση που οι γονείς δεν επωφελούνται από το δικαίωμα αυτό, ειδικό προσωπικό τους επισκέπτεται για να τους εξηγήσει τα πλεο- νεκτήματα που προσφέρει η προσχολική εκπαίδευση. ικα… . . & άιηε… & χ ς τν.; χΈχ% αωκ &»… να… Μ… λι…ςια ή…") , αλα Δεν θα ήθελα να αφήσω ασχςχαστη αυτή την καινοτομία. Γιατί μας θυμίζει ότι η πραγματική ελευθερία στην ιδιωτική σφαίρα προ- ύποθέτει υπέυθυνη και πλήρη ενημέρωση. Αλλά ας γυρίσουμε στη χώρα μας. Στην Ελλάδα τον περασμένο αιώνα υπήρξε ενδιαφέρον για την προοχολική αγωγή από πολύ νωρίς.1 Τα πρώτα Νηπιαγωγεία ιδρύονται το 1831 κι όλας, στην Ερμού- πολη (με 140 παιδιά, αγόρια και κορίτσια 2-6 χρόνων) και στην Αθήνα. Είναι ιδιωτικά, ενσωματωμένα σε σχολικά συγκροτήματα(Ετ. Hildner, Francis Hill). H Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία ίδρυσε ξεχω- ριστό Νηπιαγωγείο το 1840 και το 1865 έστειλε µια μαθήτριά της την Ιφιγένεια Δημητριάδου, με υποτροφία στη Γαλλία για να ει- δικευτεί ως νηπααγωγός. Από το 1870 και µετά η Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία άρχισε να δίνει και ειδικό δίπλωμα νηπιαγωγού. Το 1880 επιστρέφουν από τη Γερμανία όπου σπούδασαν δύο Ελληνίδες νηπιαγωγοί: η Ελένη Λοϊζίδου και η Αικατερίνη ΛασκαρίδουΐµΗ Λασκαρίδου ίδρυσε "νη- πιακό κήπο", "διδασκαλείο νηπιαγωγών" όπο#διδάσκονται οι πρω- τοπόρες για την εποχή παιδαγωγικές μέθοδοι του Froebel, "παιδι- κό σταθμ ". To 1895 θεσµοθετούνται για πρώτη φορά με νόµο τα νηπιαγωγεία και καθορίζονται τα προσόντα των νηπιαγωγών. Δ)» "έναν αιώνα µετά, δεν κατορθώθηκε να συμβαδίσουμε με τις κοινωνικές και παιδαγωγικές εξελίξεις. I ! .΄ΧΌ…ς) ςχ,Μ ΧΧΧ" 093… ΄ . Μπηκα: …"…" "" «Μάι. …" επι/σπ…πτ 'Κ …κι.…Κ ς"……Χ'Χζ΄ « οι (Α]. (| " 6ΐ ν-'νΞάΐ α…Οξη?Ω ν…- &… Μένα»… & ζαΝίν…… :; 0%…ιώτΕ/5 … & να ΈΝλ©οχΧ ι . 1'λΈξζ" 8…ψκχξ,Λµ γ:α…Ή0©Όι… «ΠΝ ς… τι΄6"/ίη…η΄ύΌι€>( Α ζΚζΆ-΄Ω … %! ίιξ%ζ(Χ , €9Ώλ) .. ίδια,. -΄ , - . u κ χνν3κ Ζ….) υ-µ…ΐσϊ% Οκ), Η Ώς… ξηι9νΞ'…Μ Μ Μ'Όω(… ……) 6ΨζΉζξοχ &ιςκοΑΒ%3Χ ,%(ξ.ς…ι&λ) Θ…ΜΝίΜΜ ιν… ΄3την Ελλάδα, όχι μόνο τα νηπιαγωγεία καλύπτουν μόνο τµήμα του πληθυσμού των 3 1/2 - 5 1/2 χρόνων και οι βρεφονηπιακοί σταθ- μοί ελάχιστο προσοτό του πληθυσμού των 0-5 1/2 χρόνων, αλλά πα- . :, , . * ι . .. ι . κ . ΄ |||. κ;ψιζλζµ ι'.λι ξ.Χ» ι.…» ,ιι'ι) …, ζ, ..( |» …' ι.Κ.Ή'5…κ. μ ιι… νπμ;ίων, …3α….ζ…τιιτςς. Στα παιδιά των εργαζόμενων μανάοων…χαμηλού;ζίοοοήματος ΐςνιγω«ι) προσφέρεται άσυλο στους)βρεφΞνηπΐάκούς σταθµούςζ…Για τα παιδιά των οικογενειών που μπορούν να τα βγάλουν πέρα χωρίς την εργασία της μητέρας υπάρχει η δυνατότητα της εγγραφής στα δημόσια νηπια- γωγεία (για περιορισμένο αριθµό θέσεων και μόνο για μερικές πρωϊ- νές ώρες). Στα παιδιά των οικογενειών με οικονομική ευχέρεια προσ- φέρεται η προσεγμένη και πανάκριβη προσχολική αγωγή στα ιδιωτικά . νηπιαγωγεία (με ανάλογους επίσης περιορισμούς στις ώρες υποδοχής και τον αριθμό θέσεων). (;…&ηα……ζι,ι……π…ιξχι)νηξ||€8"2 Μτ!ή Δεν είναι χωρίς σημασία,ότι στη Στατιστική Επετηρί οι βρε- φονηπιακοί σταθμοί περιλαμβάνονται στο κεφάλαιο "κοινωνική αντί- ληψις", τμήμα "περιθάλψεως ανηλίκων": τα παιδιά των εργαζόμενων μητέρων κατατάσσονται πλάι στα ορφανά, στα άρρωστα, στα μειονεκτι- κά. Η δική τουςµειονεκτικότητα, η δική τους δυστυχία - δηλώνει επίσηµα η Στατιστική Επετηρίδα - είναι ότι η μητέρα τους δουλεύει. Δεν είναι περίεργο ότι μπροστά σε τόσο μεγάλα κενά στην προσχολική εκπαίδευση, στο ρόλο της γυναίκας - αγγέλου της οικο- γενειακής εστίας προστίθενται εκπαιδευτικά - παιδαγωγικά καθήκο- ντα . ΄Ετσι, οι ανάγκες του παιδιού εμφανίζονται να μένουν ακά- λυπτες, όχι γιατί η Πολιτεία δενδημιούργησε ακόµα το ανάλογο δί- . κτυο προσχολικών ιδρυμάτων, αλλά γιατί η μητέρα εργάζεται - όταν εργάζεται. Και όταν δεν εργάζεται, το πρόβλημα μοιάζει να μην υπάρχει. H αντιπαράθεση: εργασία της μητέρας - ανάγκες του παι- διού, καλύπτει βολικά το κενό ανάμεσα στις βασικές ανάγκες του πληθυσμού και την παροχή υπηρεσιών. (To μηχανισμό αυτής της μετατόπισης ευθυνών μέσα στην ελλη- νική πραγµατικότητα επιβεβαιώνει και το γεγονός ότι σιγά-σιγά µε- τατοπίζεται προς τις μητέρες και η υποχρέωση για να καλυφτεί κι εκείνο το άλλο κενό; το χάσµα ανάµεσα στις προσδοκίες και την αποδοτικότητα ολόκληρου του εκπαιδευτικού συ- στήματος. Σε καµιά άλλη χώρα δεν παρουσιάζεται το φαινόμενο να "διαβάζουν" - τόσο χαρακτηριστική αυτή η νεοελληνική μετατροπή του ρήµατος ... - οι μητέρες τα παιδιά, στην έκταση, την κλίμα- l ι ( ΄ ι ?.΄ΘΞ…κοΜ ι.ι/ΚΘιι8Μ' ότου9γψι ζ9ςΏα% αν?) ΄Έ€ο?ή%νά# κα και την ένπππιπου αυτό συμβαίνει στη δική µας)Ξλ Στις χώρες όπου υπάρχει αμοιβαία σχέση ανάμεσα στην παι- δαγωγική έρευνα και την εκπαιδευτική πολιτική διαπιστώθηκε, ότι η ανανέωση των παιδαγωγικών µεθόδων σε ολόκληρη την εκπαιδευτι- κή πυραμίδα προωθήθηκε σημαντικά από τις αναζητήσεις και τις και- νοτομίες, που αφορούσαν την προσχολική εκπαίδευση. Είδαμε παραπάνω πως η προσχολική ηλικία μοιάζει να είναι στην Ελλάδα μια άγνωστη, ανεξερεύνητη ήπειρος. Οι πνευματικές, ψυχολογικές, κοινωνικές ανάγκες της πρώτης παιδικής ηλικίας που, παράλληλα, με την οικογενειακή στοργή, απαιτούν, στις σημερινές (΄'ι(ι).)ζ:ι΄|)ιΕ; ζωής"… ;;. ι την τ,π΄ν3,……π1 αν." ' χι εώς χς.΄;.1ι(……ις και τη φρονι- τίοα ειδικευμένο… προοωπικού, παραμερίζοντ;ι οιωπηρά, όσο επιβιώ- νει η αντίληψη ότι αρκεί η μητρική αγάπη για να τις καλύψει όλες. Και η άγνοια του ενός θέματος (παιδί) πολλαπλασιάζεται με την άγνοια του άλλου (μάνα), στο μέτρο που το στερεότυπο της μη-΄ τέρας "που θυσιάζεται για το παιδί της" συνιστά όχι μόνο πρότυπο, αλλά και οικεία αναφορά, στην οποία άλλωστε προσφεύγουν εύκολα οι ίδιες οι μανάδες. Το πόσο αυτό το σχήµα.αντωπθεπκ στις κοινωνικές πραγωα- τικότητες της εποχής μας διαφαίνεται και από τη στροφή στην πο- λιτική της Γιούνισεφ που επεξέτεινε τις δραστηριότητές της και προς τις γυναίκες. O άξονας της νέας αυτής πολιτικής της Οργάνω- σης των Ηνωµένων Εθνών για το παιδί, στηρίζεται στη θέση ότι οι ανάγκες των παιδιών δεν αναμένεται να καλυφτούν μόνο από τη μη- τρική στοργή και δραστηριότητα και ότι οι ανάγκες των γυναικών δεν συνοψίζονται μόνο στο μητρικό τους ρόλο. Σε µιά σύγχρονη κοινωνία, όλες αυτές οι ανάγκες αφορούν την πολιτεία και το κοι- νωνικό σύνολο. Χαρακτηριστικός είναι ο τίτλος αφιερώµατος του περιοδικού της Γιούνισεφ "Τετράδια της παιδικής ηλικίας": "Θέση των γυναικών και ευεξία των παιδιών". Το πρώτο μέρος του αφιερώματος παρουσιά- ζει στοιχεία για τη θετική σχέση ανάµεσα στην ευεξία των παιδιών και την καλυτέρευση της θέσης των γυναικών ως προς τον ελεύθερο χρόνο τους, την υγεία και τη διατροφή τους? ήνΜ%αίδ€υση και την επαγγελματική τους κατάρτιση, την επαγγελματική τους απασχό- ληση και τη συµμετοχή τους στην πολιτική. Στη χώρα μας, ο ανεπαρκής αριθµός των νηπιαγωγείων και o ανεπαρκέστατος αριθμός των βρεφονηπιακών σταθμών περιγράφουν και καθορίζουν, ώς ένα βαθμό, την περιθωριοποίηση και της Ελλη- νίδας και του Ελληνόπουλου. _ Ας συνοψίσουμε τώρα μερικές ελληνικές ιδιαιτερότητες στο θέμα των φορέων υποδοχής, φροντίδας και αγωγής των παιδιών προ- σχολικής ηλικίας. - Ποσοτική ανεπάρκεια των ανάλογων ιδρυμάτων. - Γενικευμένη άγνοια των πραγματικών αναγκών της πρώτης παιδι- κής ηλικίας. - Μετατόπιση της κρατικής και κοινωνικής ευθύνης στους ώμους των γυναικών (εκτός από τις μανάδες, επιστρατεύονται και οι γιαγιάδες, των οποίων η σωµατική και ψυχική αντοχή δοκιμάζο- νται μερικές φορές σκληρά). - Πρόωρσς κοινωνικός διαχωρισμός των νηπίων. Γι αυτό το τελευταίο θέμα, που είναι εξαιρετικά σημαντικό, θα κάνω μια αναφορά (όχι σύγκριση) σε μία άλλη ευρωπαϊκή χώρα, όπου υπάρχουν πάντα όπως και σε εμάς οι κοινωνικές τάξεις, χω- ,»ύς όμως ιωιιή .;ά)ΐ…Λτυιι κιι:…#ιςις ; ………ι,οίς 13 ποιδιικκ3ς σταθ- µούς και στα νηπια;ω|εια. Από μία πανεπιστημιακή έρευνα στη Γαλλία για την εξέλιξη των δημοσίων νηπιαγωγείων στην 30ετία 1945-1975 ανθολογώ μερικά στοιχεία. - το ποσοστό των παιδιών 2-6 ετών στα δηΒόσια νηπιαγωγεία πέρα- σε από 27,6% στο 81% (υπάρχει επιπλέον και άλλο ποσοστό που αφορά φοίτηση σε άλλα ιδρύματα). - η θεαµατική αυτή αύξηση οφείλεται στην ανάπτυξη της ζήτησης προσχολικής εκπαίδευσης από την αστική τάξη πράγμα που εκφρά- ζει εξέλιξη των συµπεριφορών της, ακόμα και του στρώματος των πιο προνομιούχων "απέναντι το νήπιο και στην αγωγή7%ξυ τεί- νει στο εξής να εξασφαλίζεται, κατά ένα μέρος, σε συλλογικά και δημόσια ιδρύματα όπου βρίσκονται πλάϊ-πλάϊ παιδιά διαφορετικών κο ινών ικών τάξεων " .3 Θα προσθέσω μια παρατήρηση που στην έρευνα παραλείφθηκε, προφανώς ως αυτονόητη: η εξέλιξη αυτή των συμπεριφορών θα επηρεά- στηκε σε μεγάλο βαθμό από την υψηλής ποιότητας παροχή υπηρεσιών στα δημόσια Νηπιαγωγεία. Και βέβαια, το θέµα της ποιότητας της προσχολικής αγωγής παραπέµπει κατά κύριο λόγο στο άλλο µεγάλο θέμα της κατάρτισης 3 . επίθ 92Μ5Αη με, των νηπιαγωγών που θα κληθούν να στελεχώσουν παιδικούς σταθμούς και νηπαιγωγεία. Είναι αναγκη να προσφερθεί στις μελλοντικές νηπιαγωγούς όχι μόνο υψηλό επίπεδο κατάρτισης, αλλά κατάρτισξ πολύπλευρη και συγχρονισµένη. Στη Σουηδία, όπου είναι θεσμοθετημένη η ένταξη πολιτισμι- κών δραστηριοτήτων στην προσχολική αγωγή, θεωρείται ότι βιβλιο- θήκες, ωδεία, μουσεία, θέατρα και πολισµικές οργανώσεις έχουν ένα σηµαντικό ρόλο να παίξουν μέσα στο Νηπαιαγωγείο. Σε πρόσφα- τη (1983) έκθεση του Εθνικού Συμβουλίου Πολιτισμού της χώρας αναφέρεται ότι οι γνώσεις και η ενθουσιώδης προσχώρηση των Νη- πιαγωγών είναι απαραίτητες προύποθέσεις για να πετύχουν οι πολι- τισμικές δραστηριότητες στην προσχολική αγωγή. Και ότι γι αυτό, τόσο η κατάρτιση, όσο και η επιμόρφωση των Νηπιαγωγών χρειάζε- ται να εξελιχθούν, έτσι ώστε να ενισχυθούν οι θεωρητικές και πρακτικές γνώσεις τους στον πολιτισμικό τοµέα. Υπογραμμίζεται ακόμα ότι είναι απαραίτητο να ενισχυθεί η θέση των διαφόρων μα- θημάτων αισθητικής αγωγής στην κατάρτιση των Νηπιαγωγών και να αξιοποιηθούν οι γνώσεις και οι δραστηριότητες των καλλιτεχνικών και των πολιτισμικών οργανισμών. Σημειώνω ακόµα, ότι στη "Διακήρυξη αρχών" του Συμβουλίου Μορφωτικής Συνεργασίας του Συµβουλίου της Ευρώπης που ανάφερα προηγούμενα, προτείνεται: — να ληφθούτ μξϊΩα για νι κ.ταρ,……>όµ οι ςυαΞμοί ανάμεσα στις επαγγελματικές κατηγορίες των εκπαιδευτικών ποοοχολικής και πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης' - να παρέχεται σε όλους η ίδια βασική κατάρτιση και να τους προσ- φέρεται στη συνέχεια επιμόρφωση που θα προωθήσει την αµοιβαία κατανόηση' - να αντιµετωπίζονται με τον ίδιο τρόπο τα ζητήματα μισθών,εξέ- λιξης και συνθηκών δουλειάς των εκπαιδευτικών που προσφέρουν έργο στην προσχολική ή πρωτοβάθµια εκπαίδευση. Το Π.Δ. 330/3.9.1983 με το οποίο ιδρύθηκαν συγχρόνως στα ΑΕΙ τα Παιδαγωγικά Τμήματα Δημοτικής Εκπαίδευσης και τα Παιδα- γωγικά Τµήµατα Νηπιαγωγών ανταποκρίνεται σε σύγχρονες απαιτήσεις. Η εφαρµογή του βέβαια προσφέρεται για συλλογικές επεξεργασίες. Ας σημειωθεί ακόµαγ ότι ο πρόσφατος νόµος για τη "Δοµή , και λειτουργία της πρωτοβάθμιας και της δευτεροβάθµιας εκπαίδευ- - 10α - σης" παρουσιάζει, τόσο με το θεσμό των παιδικών κέντρων, όσο και με ορισμένες θαρραλέες διαπιστώσεις και προτάσεις στο αντίστοι- χο τμήμα της εισηγητικής έκθεσης, αξιόλογη προώθηση του σχετικού προβληματισμού σε κυβερνητικό επίπεδο. Θα μπορούσαμε όμως να αναρωτηθούμε στο διήμερο των εργασιών μας για την ανάγκη όχι μό- νο να διευρύνεται η προσχολική μέριμνα με την προσχολική αγωγή, αλλά και η προσχολική αγωγή στα ανεξάρτητα νηπιαγωγεία να διευ- ρύνεται με προσχολική μέριμνα, έτσι ώστε να πάψει σταδιακά αυτός ο ταξικός διαχωρισμός των νηπίων που δημιουργείται και μόνο από το γεγονός των διαφορετικών ωραρίων λειτουργίας νηπιαγωγείων και παιδικών σταθμών ή παιδικών κέντρων. - 11 ' >ΐΜΌ…χξ … %ξαΜ()…1Μ «(M «(µονιµη …ωδ)ο ινα…) \ ι κ H θεσμοθέτηση της κατάρτισης των Νηπιαγωγών σε πανεπιστη- μιακό επίπεδο είναι ένα μεγάλο επίτευγμα. Και αυτό το επίτευγμα που υλοποιεί την αναγνώριση της σημασίαςχτης προσχολικής αγωγής είναι επίτευγμα των διεκδικήσεων του κλάδου, της συνειδητοποίη- σης του θέματος από σημαντικές κοινωνικές ομάδες (αναφέρουμε σχε- τικά τις θέσεις του Γαιεπιστημιακού Ομίλου που δόθηκαν στη δημο- σιότητα στις 18-3-1981), είναι απότέλεσμα πολιτικής βούλησης. 'Οπως αποτέλεσμα πολιτικής βούλησης είναι και η ίδρυση αξιόλο- γου αριθμού νηπιαγωγείων τα τελευταία χρόνια. «έδρα... ώ 1(ΜΣ,…ΑΜ Τα Πανεπιστήμια που θα καταρτίζουν Νηπιαγωγούς βρίσκονται έ)Ο. μπροστά σε μια πρόκληση και σε τεράστιες ευθύνες. Η κατάρτιση που θα προσφέρουν δεν φτάνει να είναι υψηλού επιπέδου, πρέπει να είναι και η κατάλληλη. Γι αυτό χρειάζεται να αξιολογήσουν και να αξιοποιήσουν τα καλύτερα στοιχεία από την προσφερόμενη κατάρτιση στις/ΣξΞλέςιΝηπιαγωγών, να διατηρήσουν και να αναπτύ- ξουν τη σύνδεση της θεωρίας με την πράξη, να γίνουν κέντρα αδιά- κοπου προβληματισμού επάνω στην προσχολική ηλικία και την προ- σχολική αγωγή και κέντρα διαρκούς πληροφόρησης του κοινωνικού συνόλου για τη σημασία τους. Το Πανεπιστήμιο της Θεσσαλίας θέλησε με αυτό το διήμερο να θησαυρίσει από τη γνώση και την πείρα όλων σας. 'Γ* Εισηγήσεις;ανάλαβαν επιστήμονες που από διάφορες επιστη- 'μονικές περιο &ξ δουλεύουν Ήκαΐ π38βληματίζονται για το παιδί, έκπρ δώΞΞΐµΞιδ δικώνψερευνητικώνψ φορέων, προσωπικότητες της πνευ- ματικής μας ζωής που είναι κοντά στο παιδί. Αλλά περιμένουμε πολλά από τις παρεμβάσεις και τις ανοι- χτές συζητήσεις, τόσο and τις εμπειρίες των ατόμων όσο και από τα αποτελέσματα συλλογικής επεξεργασίας φορέων. Στη διάσκεψη της Λισσαβώνας, ο Γενικός Γραμματέας του Συμβουλίου της Ευρώπης διακήρυξε ότι η προσχολική αγωγή "είναι θέμα βασικά πολιτικό". Πράγμα που σημαίνει ότι η προσχολική αγω- γή είναι πρωταρχικά.θέμα των πολιτών.