(Πρώτος.πίναξ)΄ Γιάννη Χριστοφόρου: Αύριανή ΄Ανάµνησις 'Ο Γάλλος κριτικός Μισέλ Ρατ/ιών, γράφει γι' αύτύν: , «‘0 Χριστοφόρου, είναι πραγµατικά, ένας από τούς πιό αξιόλογους καλλιτέχνες τού νέου εικονι- σµού. Ζωγραφίζοντας πρόσωπα τραγικά, µάσκες καί τοτέμ, µε παράδοση ταυτόχρονα νέγρικη όσο καί 6υζαντινή, ξεκίνησε από µία περίοδο πολύ αναπαραστατική, για να καταλήξη προοδευτικά στην σηµερινή του μυθολογία. "Οτι κανει εντύπωση σε ένα πίνακα τού Χριστοφόρου, είναι ή θιαιότης τόσο τής μορφής όσο καί τών χρωµάτων. Τό μέλλον, Θα διατηρήση ασφαλώς τόν σοδαρό δρόµο αυτού τού διαυγούς µάρ'ι'υρος, που δεν επιδιώκει να καταστρέψη µία τάξη πραγµάτων, παρά µό- νον για να δώση εγαλύτερη ένταση στήν ζωή» 'Ανδρέου: Πληγωµένο Πουλί-…'Ανάγλυφο ? ΄. ΄ ΓΡΆΜΜΑ ΑΠΟ TU ΠΑΡΙΣΙ …: ΜΗΝ… agilllllllllllllllllllllIIIIIIIIIIIIIIllll|IlllIIIIIIIIIIIIIIIlllllllI||||IllllllillHIIIIIIIml|IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIlllllllllfl-"L IIIIIIIHIII .! En ||IIIII|||||||IIIIIIIIIIIIIllllllllllllllllll 8 Μαίου 1966 » ίί-Δεύτερας;πίναξ)ζ|"Αννας Σπητέ- ρη- Βεραπουλου : Κλυται µνήστρα (ί960), (τρίτος) Γιάννη Σπυρόπου- λου: "Επιοτ φή Η. Λάδι (1965) καί (τέταρτος) , ολφέσση : Σύνθεση( I 964) Σέ πλαίσιο εύρωπα'ι'…κό, ή έλλπνική' τέχνη αναπτύσσεται καί προ6αλλει σέ διεθνή κλίμακα τίς καλλιτεχνικές μας δυνάμεις ||||Ι|||ίίί|||||||||||||||||||||||ί||Ι||||||||ιξ ΑΜΠΟΛΛιΕΣ εκθέσεις (Ελλήνων καλλιτεχνών στήν Γαλλία καί τό έξωτερικό, έσημείωσαν φέτος, από τό φθινόπωρο τού 1965, τά ρεύματα καί τίς καλλιτεχνικές αναζητήσεις τών Έλλήνων καλλιτεχνών. ιΗ συµµετοχή τους, έξ αλλου, σέ πολλά από τά γαλλικά σαλόν καί τίς δµαδικές έκθέσεις, "έφερε σέ έ- πσφή τήν σύγχρονη ελληνική τέχνη μέ τό εύρύτερο κοινό καί ή παρου- σία αύτή, τόσο στήν Γαλλία όσο καί στό εξωτερικό, συντείνει στήν εύνο'ι΄κή απήχηση τής χώρας µας, αλλά καί στήν καλλιέργεια έπίοης µιάς ίδιαίτερα ζωντανής καί τής μόνης σταθερά διεθνούς πλευράς, τής ελληνικής, καλλιτεχνικής ά…. ζήτησης. (Η τιµητική διόκρισις πα- ράλληλα, τού έλληνα γλύπτη ΘΟ- ΔΩΡΟΥ, στήν Μπιεννάλε τών Νέων, τού Παρισιού, τόν περασµένο ’0- κτώόριο, όπου όλα6ε τό όραόείο Ροντέν, ύπήρξε ίδιαίτερα σημαντι- κό καλλιτεχνικό γεγονός για τήν προδολή σέ πλαίσιο διεθνές, µιάς πλευράς τής σύγχρονης Ελληνικής γλυπτικής τών νέων, αλλά έπίσης, ύπήρξε γεγονός ενθαρρυντικό, για τόν ίδιο τόν καλλιτέχνη, πού ξλαόε µέρος εν συνεχεία, σέ δύο σημαντι- κές έκθέσεις, τήν Εκθεση µέ Θέμα «Τό Χέρι», μέ συμμετοχή ογδόντα περίπου γλυπτών, τής γκαλερί Κλώντ Μπερνάρ καί τήν έκθεσή του, στό Κέντρο Κουλτούρας τής ’A— μιέν τήν φετεινή "Ανοιξη. Η αναζήτηση τού Θόδωρου, προσ- ανατολισμένη σταθερά, στήν σύν- θεση τριών κυρίως επιπέδων, πού αναπτύσσονται όργανικα, από τίς κατεργασµένες, ανώμαλες έπιφά- , . , .., , , .του στό Λονδίνο καί τό νικά κεφάλαια στόν τοµέα τής ζω- γραφικής καί πάµπολλες έκθέοεις Παρίσι, καθώς καί έγκυρες μελέτες Γάλλων κριτικών σέ καθιερωµένα καλλιτε- χνικά περιοδικά, τοποθετούν τό έρ- γο του σέ έπίπεδο, πού αποτελεί 6- πωσδήποτε, μία εγκωµιαστική προ- αφορά καί αναγνώριση τής δικής του ποιότητος όσο καί τού έλληνι- κου ονόµατος. Ποιό είναι «τό µέτρο τού ωθώ- που», είναι τό 6αθύτερο καί στα- θερό θέμα τού Έργου του καί ήταν τό θέµα επίσης τής τελευταίας ό- μαδικής έκθέσεως τής Γκαλερί της 'Αριστερής '΄Οχθης, όπου συµµετεί- χε, πλέι" στα έργα τού Βίκτωρ Μπράουνερ, τού Ζω Ντυµπυφφέ, τού Μάξ "Ερνστ, τού Μάττα καί τού "Ανρύ Μισσώ. "Αλλες όμαδικές έκ- θέσεις,. όπως ή όκθεσις «Ελλάς 1965», πού οργανώθηκε στήν Νάν- τη καί ή έκθεσις «Προσωρινός πί- νακας κατευθύνσεως για µία τινά. γνώση τής σημερινής Τέχνης», τού κριτικά) κάν - Ζακ Λεδέκ, τοποθε- τούν τό έργο του σέ σχέση µέ τήν διαμόρφωση τών καλλιτεχνικών δυ- νάµεων τού καιρού µας καί πρόκει- ται τόν ,Οκτώδριο, δύο ταυτόχρο- νες εκθέσεις του στό Λονδίνο καί τό Παρίσι, να συµµετάσχουν σέ µια όμαδική, πού θά πραγματοποιήση περιφορά σέ όλη τήν Εύρώπη. Τό έργο τού ΑΝΔΡΕΟΥ, πού Ξ- λα6ε μέρος στήν Μπιενναλε τών ’A- ΜΑΝΩΛΗ ΐΜΑΥΡ-οΜΜΑτΗ) , Ξ |Η σεις καί µία ατομική Εκθεσις τής νΤίτας KPIEZH, στήν ίδια γκαλε- ρύ, έπέτρεψε µία συνολική έμφάνι- ίση τού όργου της, προσανατολισµέ- νου στήν σύθόρµητη αποτύπωση ν…χρωµατικών καί όπτικών εντυπώσε- ων, από τοπία, πού αφοµοιώθηκαν καί πού στήν φαινομενικά, αφηρη- μένη τους διατύπωση, παραµένουν [σέ Ενα στάδιο, ένδιάμεσο µεταξύ τής είκόνας πρίν συγκροτηθή καί τής έντυπώσεως, &…) συγχωνευΘή σέ µία αλληλοδιαδοχή προσωπικών , καί εσωτερικών, όαθύτερων μεταδο- … λών. 'Ακολουθώντας στήν εξέλιξή του τήν αντίθετη κατεύθυνση, ό ΓΡΑΜ- ΜΑΤ|ΚΟΠΟΥΛΟΣ, πού έξέΘεσε στήν γκαλερί τού «Πανεπιστηµίου», από τήν αύθόρµητη αποτύπωση τών αίσθησιακών του εντυπώσεων, 68η- γεϊται στήν απόδοση τού περιεχο- µένου τού ύποσυνειδήτου, µέσα ά. πό σηµεία καί από σύμόολα καί οί αφηρηµένες του συνθέσεις, μέ μία ΄ε΄ννοια προσωπική, χαρακτηρίζονται από τήν ύπογράμµιση τού αποξένω- µένου, τού απόκοσµου καί παράδο- ξου, ύποκειµενικού τοπίου. "Αλλοι καλλιτέχνες, όπως 6 ΔΑ- ΜΙΑΝΑΚΗΣ καί ό Φαίδων ΠΑΤΡΙ- ΚΑΛΑΚΗΣ, παρουσίασαν τό έργο τους σέ ατοµικές εκθέσεις, ή Έ- λίζα ΧΑΝ|ΩΤΗ, σέ µια όµαδική στήν γκαλερί Μαρσέλ Μπενα΄ιμ, ο ΒΑΛΣΑΜΗΣ καί ό ΚΟΥΛΕΝΤ|Α- ΝΟΣ, συμμετείχαν στήν έκθεση «Τό Χέρι», τής γκαλερί Κλώντ Μπερ- νάρ, ενώ 6 ΒΥΖΑΝΤ|ΟΣ, ό ΚΑΡΑ- ΧΑΛ|ΟΣ καί ό ΜΟΛΦΕΣΗΣ όλα- όαν µέρος στήν όμαδική έκθεση οι:.» - , (πιτς… I ....... “mm-mum- M ΕΓΑΛΟΣ πειρασμός ή αθα- νασία. Κίνητρο ύψηλών ή απλώς εύγενικών πράξεων, αλλά καί δολιοφθορέας µνημείων τής αρχαιότητας, τού µεσαίωνα, καί τής νεώτερης Έλλάδας. "Ενας ό (Ηρόστρατος στήν αρχαία Έλ- λαδα. Κατάφερε µέ τήν ανόσια πράξη του να τόν ξέρουµε, ύστε- ρα από τόσους αίώνες. Νά ύπο- χρεωθή καί ό ύποφαινόμενος να τόν όνοµατίσει στό σηµερινό ση… µείωµα. Χιλιάδες οί ήρωστρατίδες στή νεώτερη ιΕλλάδα. Έννοούν να απαθανατίσουν τό ασήµαντο ό… νοµό τους χαραζο…ντάς το ΄σέ αρ… χαία μάρµαρα, 6υζαντινές καί µε- τα6υζαντινές τοιχογραφίες, λαϊκά ξυλόγλυπτο. ,ίδιαίτερα, στίς τοι- χογραφίες, πού δέν απαιτούν µε- γάλη προσπάθεια. ‘H ίερότητα τής επιφάνειας κατοχυρώνει τήν διάρκεια τής εγγραφής. Ποιός Θά τολµήσει να άπαλείψει σε6άσµιες τοιχογραφίες γιά νά εξαφανίσει τά όάρ6αρα χαρά ατα ένός ή περισσοτέρων 6έ6η ων; Καί τό κακό προχωρεί µέ γεωµετρική πρόοδο. τά χαράγµατα µεγαλώ- νουν µέ τό πέρασµα τού χρόνου * για να γίνονται πιό εύδιάκριτα. ,Αρκεϊ ένας να γράψει τό όνομα του, μέ µικρά γράµµατα σέ μιαν ακρη αγιογραφίας για να δρεθή ένας δεύτερος να δάλει τό δικό του σέ όρατότερη Θέση καί μέ με- γαλύτερα ψηφία. ‘O είκοστός θά συναγωνισθ,ή σέ µέγεθος τίς έπι- γραφές τών καταστημάτων. Κάτι ξέρουν από αύτά οί εύφυείς καλό- γεροι τού ‘Ayiou "Όρους, πού σκόρπισαν σέ διάφορα σηµεία έ- πιγοαφές: «Τών 6λα:κών τά 6V6— ματα γράφονται παντού». Μητρώα ήλ»ιθίων έπρεπε νά λέ- γονται αύτοί οί κατάλογοι όνοµα- των, οί χαραγµένοι σέ µνηµεία τέχνης. Βέ6αια, ό όρος δέν κα- λύπτει τό φαινόμενο σέ όλες του τίς πλευρές. Πέρα από τήν έλλει- ψη στοιχειώδους νοημοσύνης, πού απλώς δέν ενεργεί ανασταλτικά, οί άλλοι παράγοντες είναι ή µω- ροφιλοδοξία, ή απρέπεια, ή άφι- λοτιµία, ή δεισιδαιµονία καί ή ά… διαφορία για μια κληρονομιά πού δέν τήν δημιουργήσαμε καί έχου- µε ύποχρέωση νά τήν παραδώσου- με ανέπαφη στίς γενιές πού έρ- l ΣΥΝΕΔΡΙΑ, ΜΝΗΜΕΣ, ΥΠΟΤΡΟΦΙΕΣ σεις. "Αφθονες οί πρόσφατες έγ- γραφές. Υπάρχουν αντι-κειυενικα στοιχεία, πού τό έπιόεδαιωνουν. Πρώτα απ, όλα, οί χρονολογίες, πού συνοδεύουν πολλές φορές τά όνόµατα. Κι: ακόμα, τό είδος των όνομάτων πού φανερώνει πρόσφα- τη διάπραξη τού 6αινδαλισµ…ού : Λίλιαν, Μπέττυ, Ντίτα, Τζίµης, καί ή λοιπή σειρά όνοιµάτων πού ξενικού προγράμµατος «προµή- θειαι διά τήν Έλλάδα». Νά ανα- φερθούµε σέ περιπτώσεις; κάθε έπισκέπτης τών καλλιτεχνικών καί Ιστορικών μνηµείων έχει προσωπι- κή του πείρα. ‘H φωτογραφία, πού δημοσιεύεται σήµερα, είναι έ- να χαρακτηριστικό παράδειγμα, καί ίσως όχι από τά πιό έντυπω- σιακά. "Ολοι συµφώνσύµε, πώς τό κα- κό πρέπει να σταµατήσει, καί µά- λιστα άµέσως. Είναι απαράδεκτο να καταστρέφονται µνηµεία τού παρελθόντος από τή µαταιοδοξία µερικών άνοήτων. 'Λρκετιή ζημιά προξενεί ή ανακαινιστική μανία τών εκκλησιαστικών έπιτρόπων, ό εύσε6ής ζήλος τών δωρητών, ή έλ- λειψη πιστώσεων καί προσωπικού τών αρμοδίων ύπηρεσιών, ή από- σπαση ένθυμίων από τά µνημεία τού παρελθόντος. Κοντά σ, αύτά, άς προσθέσουμε τήν απογύμνωση έξωκ,κ.λησιών καίιμοναστηριών από φιλότεχνους τουρίστες. "Ανάγκη, λοιπόν, να αναληφθή μια σταυρο- Φορία, για νά σταματήσει ή όλέ- Θρια συνήθεια. "Οταν γίνει κοινή συνείδηση, πόσο καταστρεπτική είναι, &… ή περιφρόνηση καί δ χλευασμός περιµένουν όσους άνα- γράφουν τά δώµατα τους σέ &- γιογραφίες, τότε µόνον... τών έ- χΘρών τους τα όνόματα Θά χαρά- ξουν οί κακοί. 'Η προσπάθεια πρέπει νά είναι διττή, προληπτική καί κατασταλ- τική. Στό σχολείο, στήν εκκλησία πρέπει νά γίνονται σχετικές όµι- λίες όπου να αναλύονται οί ζηµίες 'Λτιοτελούν τιμητικές διακρίσεις, πρού- ιιοΘέτουν, όµως οί διακρίσεις αι';τι΄.ς όχι µόνο θετικές αξίες, , αλλά καί εύρε΄ι΄α γλωσσοµαθεια. Τό LINGUAPHONE μέσα Ι . Βανδαλισµοί M” ΠΗΡΑ" nAmmN τού Κίτσου Α. Μακρή πού προκαλούνται. T6 ραδιόφωνο καί ό τύπος µπορούν να συµ6α- λουν σηµαντικά. Φυσικά, δέν σε ήταν άσκοπη ή ύπενθύμιση των συνεπειών τού Νόµου. Σοφός παν- τοτε δ συνδυασµός τής γάτας µέ τον αγιασµό. Έκτός από (από! νά πρέπει να φωτογραφηθοω τα έργα, πού δέχτηκαν τίς πρώτες εγγραφές ήλιθίων. Για όσα µέχρι σήµερα έμειναν ανέπαφα, δυσκο- λα γίνεται αρχή, Kl’ αν γίνει έπι- σηιµαίνεται εύκολα. "Ένας έλεγχος κατά διαστήµατα, μέ δάση τις φωτογραφίες, θά έντοπίσει τίς νε- ώτερες χαράξεις, πού % έπισύ- ρουν τίς νόμιµες κυρώσεις. 'Η πιό πρόσφορη στιγµή γιά τό έργο αύτό είναι ή Κυριακή τής "Ορθοδοξίας, όταν γιορτάζεται ή αναστήλωση τών είκόνων, ύστερα άπό τήν είκονοµαχία. ‘O συνδυα… σμός τής έπετείου αύτής µέ τήν καταδίκη τών σηµερινών είκονο- κλαστών μπορεί να έχει καλά &- ποτελέοματα. Θά μας επιτρέψει ή ,Αρχιεπισκοπή 'Αθηνών να ύπο- δείξουµε τήν αποστολή μιας έγκυ- ι(λίου στήν δποί,α να δίνονται αδη- γίες, ώστε τό θείο κήρυγµα τής Κυριακής… τής, "Ορθοδοξίας νά έχει και περικοπές, πού να αποτρέ- πουν τούς πιστούς από τέτοιες 6έ6ηλες ένέργειιες. Νά εξηγούν, πώς κάθε άλλο παρά θεϊκή αντα- µοι6ή µπορούν να περιµένουν από τήν άνω… πράξη τους. & Εύκαιρία να σηµειώσουμε καί μερικά ανάλογα φαινόµενα, όπως ή απόσπαση σταλακτιτών καί σταλαγµιτών από σπήλαια. Χα- ρακτηριστικό είναι τό παράδει- γµα δη μοδιδασκάλου, πού όδήγη- σε τούς µαθητές τού σχολείου του, µόλις αποκαλύφθηκε τό πιε- ρίφηµο σπήλαιο τού Περάµατος, κοντά στά Γιάννινα κι> έσπασαν µεγάλη ποσότητα σταλακτιτών για να διακοσµήσουν τή στέρνο: τού σχολείου. "Ας αναλογισθούν πόσοι αιώνες χρειάσθηκαν για να ,σχη.µαπισθούν σύ ά τά φυσικά καλλιτεχνήµατα. ά στηθαϊα τού γεφυριού τής Πόρτα - Rowen/61;, πού χτίστηκε εδώ καί 450 χρό- νια, καταστρέφονται από ό……- δητους περίεργους, πού αποσπούν λιθάρια καί τά ρίχνουν στό ρέµα σέ σύντοµο χρονικό διάστηµα Θά σας έ- ξασφαλίση την αρτία κατάρτι… πού &… παιτεί η σταδιοδροµία σας. Με τό LIN- GUAPHONE δέν πειραματίζεοθε, αλλά ξεκινιΞτε µε όε6αιότητα για την κατάκτη- σι τού σκοπού σας. Για πληροφορίες έ- πισκεφθήτε µας ή γράψτε μας. 96: έχετε τό 26σέλιδο εικονογραφηµένο αναλυτικό µας τεύχος δωρεαν. INHITUYTflN LINGUAPHUNE χονται. ,Απίστευτο, καί όμως αληθινό. Κατά διασταυρωµένες μαρτυρίες χωρικών ή αναγραφή τού όνόµα- τος σέ αγιογραφίες προέρχεται καί από τήν πρόληψη, πώς έτσι δ άνθρωπος προστατεύεται από «κακό µάτι» ή αποχτάει ανοσία από αρρώστιες. Είναι, νοµίζω, πολύ εύκολο να πεισθούν οί προ- ληπτικοί, πώς μια πράξη 6ε6ή… λώσης καί ασέ6ειας, όχι µόνο δέν για να ίδούν πόση ώρα κάνει ν΄ άκουσθή ό ήχος. ‘H λαθραία άμ- μοληψία από ακτές, τά νταµάρια πού τραυµατίζου…ν καί παραμορ- φώνουν περίοπτους λόφους, άρδε- στώµατα τοιχογραφιών από εύσ*ε- δείς ήλικιώµένες κυρίες, χίλιες … µύριες καταστροφές, των µέ λίγη καλή θέληση Θά ήταν δυνατό ν' αποφευχθούν. Θ' αναρωτηθή δ &… ναγνώστη…ς, γιατί τά γράφω όλα αύτά, αφού ξέρω από πρίν πώς µπορεί να έχει εύεργετική έπίδρα- 'ΛΘήναι: Πανεπιστηµίου ιο. Τηλέφ. τίποτα δέν θα γίνει. Με, αν έστω. ση επάνω τους, αλλά τούς έπι6σ- 623.880. καί μια µικρή τοιχογραφία γλυ- ούνει µέ µιαν ακόµα αμαρτία. Θεσσαλονίκη: Τσιµισκή 68. Τηλέφ. τώσει, άν έστω κι, ένα υλόγλυ- Μέ τή διόγκωση τού έκδροµι- 32.370. πτο μένει ανέπαφο, κάτι πρόσφε- κού ρεύματος τό φαινόμενο παίρ- ρε τό σηµερινό σημείωµα. Για πιε- νει συνεχώς µεγαλύτερες διαστά- , ρισσότεοα, άς µήν" ελπίζουµε. 37 ΞΕΝΕΣ ΓΛΩΣΣΕΣ

ΜΙΑ ΑΛΛΗ ΕΛΛΑΔΑ ΤΟΥ ΒΟΥΝΟΥ ΚΑΙ I 6 ΣΕΛΙΣ 5 ανδρες. oi γυναίκες καί ή ζωή ιν κόσµο τον Σαρακατσάνων ήθικές αξίες µιας µικρης «κλειστης» κοινωνίας. - Μιά ύ- ειγματική µελέτη του Βρεττανού έρευνητού Δρος Κάµπελ έζησε δύο χρόνια µέ τούς Σαρακατσάνους τού Ζαγοριού της Κυρίας ΚΑΛΛΙΟΠΗΣ MOYZTAKA μιάς κοινότητας Σαρακατσάνων, περίπου 4.000 ψυχές ποτελούνε 600 οίκογένει.ες καί ζούνε τό καλοκαίρι στά τού Ζαγοριού κ.αί … αύτό είναι τό θέμα πού έρευνά καί παρουσιάζει δ Σάµπελ στό τελευταίο 6ι6λίο του: «Τιµή, Οίκογένεια α» (Ι). ; αναφέρει στόν πρό- του είναι καθαρά ι>κή καί όχι έθνο- γραφιική. Κατά µία (ή καί γεωγραφική Σαρακατσάνων τού ιννναΦέας προχωρεί ής οίικογένειας στήν πλατειά της έννοια, νεται στήν ξεχωρι- τόν χειµωνα στίς πεδιάδες τής Koi, καί ακόµη γιατί ή τιµή καί τό γόητρο περνδύν άπό τή μιά γωνιά στήν άλλη, πού κληρονομεί ή µαθαί- ν.ει τό δικό της ρόλο καί άπό τούς δύο γονείς. "Ετσι έξηγείται καί ή µεγάλη έκ- λεκτιικότητα "... Σαρακατσάνων στό συνταίριασιμα τού γάμου. ΄Ανάλογες είναι καί οί ήθικές ύπσχρεώσεις των παιδιών στούς γονείς, .… όροφο… ατσάνοι συζητούν έξω από τίς καλύ6ες τους 511110, καί έξετάζει ί τίς άξίες πού πι- .συθούν τά µέλη της, τιπτώσεις πού έχουν τή ζωή K011i στήν ειδη- "Ετσι ή épycwiu :ίναι μελέτη όάΘους, ιροσωπική τον έρευ- αιµε στά I954 καί δύο σχεδόν χρόνια ιρακατσάνους καί ά- ..… τόν δικό τους ν «μετέχουν παρατη- 'ειρήσωµε σήµερα νά 1’ αύτήν έδω τή στή- ντερες διαπιστώσεις 161 του. γµατα, γράφει 6 δρ έρονται κυρίως οί για τά πρόόατα πού ,i τους, γιατί άπό | ή ζωή καί τό γόη- :ιας, γιά 161 παιδιά τά αγόρια, πού 66… '01 καί φυλάγουν τήν ν καί των αδελφών ,ν δική τους τήν τι- ίέτει σωµατικές καί ς, απαραίτητες γιά ί συχνά έπικίνδυνο από τά τρία αύτα ανάλογα μέ τό πού τούς τήν οικογένεια ονται στοργή, άφο- ττασι α, πρός τους ισµός καί αρακατσάνο οίκογέ- κέντρο τού κόσµου. τοργή καί ασφάλεια 1101 νά στρέφονται ποχρ.εώσεις. Σέ µι- α τά συναισθήματα ται καί σέ όλόκλη. έξω από αύτό, τόν ί κοινωνία, πού για απίση δπλίζεται μέ ιεια καί ανταγωνι- ς έκείνσυς πού δέν :. Σύµφωνα μ' αύτά άναφορός δ Σαρα- ατώνει τό ρόλο του πολίτης. είναι µιά ήθιική έ- 'ήν όποία κάθε µέ- ιό του διαφοροποιη- τόν οποίο δέν μπο- ορίς νά χαλ*άση τήν καί χωρίς νά προ- ώπητο κοινωνικόν έ- όλ…ο πού ή θέση τής πολύ κατώτερη άπό ίι-κή εύθύν-η πού ση- στήν τιμή καί στό 'ένειας είναι τό ίδιο ρόλος τής γυναίκας παρά τήν άντιΘετι- ίναι συμπληρωµατι- L έχθρότη- ; καί των συγγενών μεταξύ τους. Για- τί όλα τα μέλη τής οίκογένειας εί-ί ναι γόητρο καί τίς άλλες αξίες, πού τούς περι6άλλουν σάν τόν ίστό τής αράχνης. "Οταν ό ίστός αύτός σπά- σει κάπου, ματώνεται ή τιμή καί τό γόητρο ολόκληρης τής οικογένειας. γυναίκας, είτε σύζυγος είναι, είτε μάννα, δική της τήν τιμή, στήν στενή έδω σημασία τής λέξεως, έξαρταται ή τιμή, τό γόητρο καί άκόμη ή έπι6ίω- ση τής οίκογένειας. Παρέκκλιση τής γυναίκας από τόν ρόλο πού τής έπι- 6άλλει τό φύλο της, αναγκάζει τόν άνδρα ——- πατέρα, σύζυγο, ή αδελφό … νά φτάση καί 0’ αύτόν ακόµη τόν φόνο, µέ αποτέλεσµα τόν δικό τον χαµό καί τήν καταστροφή τής οί- κογένειας. συνθήκες ή γυναίκα είναι πού διατη- ρεί άσ6εστη τήν έστία τής οίκσγέ-' ι νειας, πού ό άνδρας τήν ":… σει καί τήν αντιπροσωπεύει µέ τό φύλο τους ταυτίζονται από πολύ μικρά 125' τόν Ξ. α η τόν άλλον γονέα καί παίρνουν µέρος στήν εύ- ' . "το… της οίκσγέΏας. Είναι άξιώωµ…η ή κατ… καί ή λογική µέ τήν Μία κανονί- ζονται οί σχέσεις καί οί ρόλοι το. παιδιων καί το. γονέων στήν που δική, έφηόεκή καί δω,… ήλικία, πού θά μπορούσε νά γίνη πρότυπο 716 τή δική µας, δήθεν πολιτισμένη κοι- νων ία. © Τήν ήθι'κή συνοχή τής οίκογένειας έπι6άλλει καί ή ίδιόμορφη διάρθρω… ση τής Κοινότητας των Σαρακα- τσάνων, μέ τή διασπορά τους σέ τό- σα χωριά, µέ τήν απομόνωση τής µιάς οιί>κογένειας από τήν άλλη, καί µέ τήν έχθρότητα πού ύπάρ.χει ανά- µεσα σέ οίκσγένειιες πού δέν συν- δέονται… µέ συγγενικούς δεσμούς, έ- χθρότητα πού είναι γέννηµα άνταγω- νισµού γιά τήν απόκτηση μεγαλύτε- ρου γοήτρου Εύτυχως η φυσική από. σταση των οίκογενειων δίνει έλαχι- στες εύκαιρίες γιά τ-ήν έκδιήλωση τής εχθρότητας αύτής, πού συνήθως πε- ριορίζεται σέ χαιρε…κ.ακία καί κοινω- νικό έλεγχο, ή σέ κλοπές καί αν… κλοπές προ6άτων, ίδίως τήν έπο- χή τής µετακινήσεως άπό τά δουνά στίς πεδιάδες καί τάνάπα.λιν. 'Η κλοπή ζώου στούς Σαρακατσάνους έχει καί συιμ…6φλι+Κή σηµασία. Τό γόη- τρο αύτού πού παίρνει τό 1106160110 01’)§61v51011, ένω αύτού πού 16 χάνει µειώνεται. Γι΄ αύτό είναι 000x050)- µένος νά άνταπσδώση τήν κλοπή. 'Ε- σφιχτοδε-μένα μέ τήν τιμή, 161 Κάτω όμως 61116 όμαλές΄ δω δηλαδή οί πράξεις αξιολογούνται μέ αντίθετα κριτήρια από τά κρι- τήρια τού σύγχρονου πολιτισµού, καί περίπτωση αύτή είναι µία από τίς λίγες πού διαγράφουν τήν δια- φορά άνάµεσα στήν Κοινότητα των Σαρακατσάνων καί σέ άλλες έλληνι- κές Κοινότητες. . "Αλλη ίδιαµορφία τής κοινότη- τας των Σαρακατσάνων: ή έχθρα…- τα τής μιάς οίκογένειας πρός τήν άλλη, µετα6άλλεται σέ συνοχή των µελών της όταν έξωτερική απειλή &- πό τσύς κατοί…ους των χωριών στά όποία άνήικουν δηµογραφικά οί Σα… ρακατσάνιοι, άπό τούς ε΄μπόρους ή άπό τήν Κυι6έρνηση πρσσόάλλει ένα από τά µέλη της. ΄Επειδή όµως ή συνοχή αύτή, δέν είναι σταθερή κά- θε άρχηγός προσπαθεί νά προφυλά- ξη τή φαµίλια καί τό 061' του μέ διάφορα μέσα. Κάνει K001111690 τόν πρόεδρο τής Κοινότητας ή άλλο ά- τοµο κύρους στό χωριό Η στήν πόλη, προσφέρει δώρα σέ έκπροσώπσυς τής Κυ6ερνήσεως καί δίνει πολιτική 0- ποστήριξη. "Ετσι αρχίζει σχέση κη- δεµονίας ανάµεσα στόν Σαρακατσά- νο καί στόν άνθρωπο τοΘ χωριού ή των πόλεων, πού have-110153 161 συµ- φέροντα καί των δύο, τά ύλικά καί 161 ήθιικά, γιατί καί γιά τά δύο μέλη τής αλληλοεξαρτήσεως αυτής "από. νεται ή 111111'1 καί τό γόητρο. "Ετσι όλες οί άνθρωπινες σχέσεις τού Σα- ρακατσάνου μέσα καί έξω από τήν Κοινότητά του έχουν χαρακτήρα προ- σωπικό καί έξαιρτωνται άπό ύλινκές καί ψυχικές ανάγκες. ΄Αφηρηµένες έννοιες άξιων χωρίς πραγμάτωση στήν καθηµερινή ζωή όχι µόνο δέν ύπάρχουν αλλά καί έρχονται σέ άν- τίθεση µέ τήν άντίληψη τής τιµής καί τού γοήτρου. T6 γόητρο είναι ή ύπέρτερη άξία στήν όποία άποδλέπει καί γιά τήν 6- ποία αγωνίζεται ό Σαρακατσάνος σέ όλη του τή ζωή. ,Απστελείται από τίς ακόλουθες μερικότερες άξίες: τήν ί 5 ο οι ρ χ ία µέσα στήν κοινό- τητα, πού στηρίζεται στή γενιά, στόν πλούτο, στήν ήθική, καί στήν συμπεριφορά κάθε ατόμου, τήν τ ι- µή, πού γιά τόν άνδρα έκφράζεται 061v 61115131011160 καί 7161 τήν γυναίκα σάν σεµνότητα στήν ίδιωτι.κή καί 1 δημόσια ζωή της, σέ όλα 161 στάδια της ώριµης ήλικίας τους - νιάτα, ώριµα χρόνια, γεράτειά. Τό γόητρο των Σαρακατσάνων γεννιέται καί 01- πό ύλικά στοιχεια, όπως 6 6 γ κ 0 ς τής οικογένειας, ίδίως ό άριθµός των αρρένων, o πλούτος της, πού τής εξασφαλίζει οίκσνο*μική καί ,|διαίτε.ρα λεπτή είναι 1'1 θέση τήςγενιικώτερη ανεξαρτησία, ή κατά… γυνή της, πού όμως χωρίς δν… 5115 άδΕλφή΄ Υ…" από την ]. καί πλούτο δέν παίζει µεγάλο ρόλο, & 761 µ ο ς πού θεµελιώνει τό γόη- τρο τής νέας οίκογένειας καί 015E61- νει ή µειώνει τό γόητρο των δύο συμ- πεθεριων καί τέλος ήπερηφάνια πού δείχνει 6 άνθρωπος, πού πιστεύει πως 6ρίσκεται ψηλότερα άπό τούς άλλους. Τά στοιχεία πού αποτελούν τό γόητρο των Σαρακατσάνων μπορούν νά χωρισθούν σέ δυό κατηγορίες. Στή µία Μάγον'ται έκείνα πού έξαρτων- ται από τήν διακοπη προσπάθεια '.ιαί αύτσπει…ία τού ατόµου γιά στήν . κοινότητα. Kai τά παιδιά ανάλογα; τήν έπίτευξή τους, όπως Liv-.1111 ' θέ- ση, ή τιµή καί ή πραγµάτωση τού άν- * ή τού γυναικείου ίδεωδους, καί σίτήν άλλη (µία… τά στοιχεία πείνα, πού σέ µεγάλο δαθμό, είναι … από τήν ανθρώπινη θέληση, ό- …. ,» πλούτος είναι απαραίτητες 716 τήν αξιολό- γηση µάς οίκογένειας, από τήν κοι- νότητα .… Σαρακατσάνων καί από τόν ίδιο τόν έαυτό της, καί τό χά- σιµό της φέρνει απόρριψη από τήν κοινωνία καί πλήγωµα τού έγωισµού .… étéuwv.K1’01K61n-1 γιατί η µία, ούτε 1‘1 άλλη κατηγορία στοι- χείων είναι ικανή να στηρίξη μόνη της τό γόητρο. Το σύστηµα των άξιον, γράφει Καί4οί δυό κατηγορίες στοιχείων= , ουτε . . φάλαια, : 0 . δρ Κάμπελ, πού πιστεύουν οί Σάρα-; κατσάυοι είναι άνάλογο μέ τή ο…! τής κοινωνίας τους, πού χαράκτη…" ζεται από τήν ένότητα της οίκογέ- νειας, τήν έχΘρότητα πρός τούς άλ- λους, καί τήν έλλειψη κάθε oiKovo- µικής καί πολιτικής συνεργασίας, έκτός άπό έκείνην πού στηρίζεται στίς προσωπικές σχέσεις καί στήν κηδεµονία. Οί κοινωνικές αύτές &- ξίες πού στηρίζονται σέ απλές, μα- κρόχρονες καί στερεές αντιλήψεις, δέν Βρίσκονται σέ αντίθεση, όπως Θά μπορούσε νά φανή 61116 τήν πρώτη έντύπωση, µέ τίς Χριστιανικές &- ξίες, γιατί οί Σαρακατσάνοι τίς &- φαρµόζουν στίς σχέσεις τους μέ τούς συγγενείς τους, µέ τούς όποίσυς δέν 6ρίσκονταιι σέ έχθρότητα άλλά σέ 617611111, καί γιατί έχουν 6αθιά συν- είδηση τής έξαρτήσεώς τους από τόν Θεό. Τελειωνοντας τή σύντομη αύτή παρουσίαση τού. 6ι6λίου τού δος Κά- META ΤΙΣ Σ'ΠΑΤΑΛ'ΕΣ Η ΣΑ|΄'ΚΛΝ ΚΑΝΕΙ πιο ανιαιιαιιιεΣ έπιχειρήσεις της ΠΑΡΙΣΙ, Αύγουστος. 'Η Φραν- σουάζ Σαγκάν θά down/110101871 νά κά- μνη οίκονσιμίας μετά 61116 σειράν άν- τιξοοτή:των, αί όποίαι έντ.ελως'ξα- φνιικ.ά, τήν αναγκάζουν νά αλλάξη τρόπον ζωής. Η μέχρι σήμερον ύ- περ6ολικά γενναιόδωρος Γαλλίς συγ- γραφεύς, ή οποία έχάριζεν δλόκλη- ρα διαµερίσµατα είς φίλους της καί έόρταζε 1151’ αύτων κάθε έπιτυχίαν της, παραθέτοντας µυθικά γεύματα, ζεί" σήµερον είς Πλοίων σχεδόν µ.ο- ναξιάν. Παρά τά έιτιμελη.μένα σκη- νιικά τού Μπερνάρ Μπυφέ, τό μπαλ- λέτο της «'Η δηµιουργία» δέν εί- χε τήν έπιτυχίαν τήν όποίαν προέ- 6λιεπον. Εϊς τό aim-rpm «Ζυµνάζ» τό «Τά διολιά καμµιά φορά» τής Σαγκάν δέν μπόρεσαν νά σταθούν παρ΄ όλην τήν διανοµήν των ρόλων είς λαμπρούς καλλιτέχνας. "000v άφορά τήν κινη-µατσγραφικήν ταινί- αν «Πύργος στήν Σουηδία», δέν τής απέφερε ούδέν κέρδος. Καί ένω ή συγγραφεύς πίστεψε είς τό «ξανα- γύρισµα τής τύχης» µέ τήν έπαυ- χίαν τού «Τό μώ6 φόρεµα τής Βα- λεντίνης» αί παραστάσεις 510K6- πησαν έξ αίτίας τής ύγείας τής Ντανιέλ Νταριέ. Κατόπιν αύτων΄, ή Φρανσουάζ Σα- γκάν αποφάσισα νά αποσυρθή από τό πλήθος ":… «παρασίτων» τά 6- ποία διεσκέδαζον μέ 161 χρήµατά της καί των όποίων 1‘1 άχαριστία τόσο τήν θύµωσε. Μόνη έξαί.ρεσις: ή Ζυ- λιέτ Γκρεκό ή όποία τής προσέφε- ρε ένα ταξίδι είς τήν Σουηδίαν. Πως θά εύρεθή τρόπος νά «6γή» άπό 16 0l11K0v011111K6v άδιέξσδον τό όποί-ον '16— 00 την άπασχολεί; "Ισως µπορέση ή Σαγκάν νά εύρη τήν λύσιν είς τήν µοναχικήν γωνιάν της είς τήν δποίαν άπωύρθη. Ε 8 Ν | Κ 0 Ν EKllA I A'EYT’H‘PI‘U‘N AN‘AB‘PYTII‘N "Ανακοίνωση; 'Ανωκοινούται ότι «I έξετάσεις διά τήν είσαγωγήν νέων μαθητών είς τάς τάξεις Δ΄ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ καί Α΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ να διενεργηθούν έν 'Ανα6ρύτοις τήν 1Οην Σεπτεμ6ρίου 1964, ήµε΄- pow Πέμπτην καί ωραν 911v π. µ. ΑΙ Εξετάσεις &φσρουν όλους τούς ύποψηφίιους μαθητάς, ήτοι καί τούς προερχοµένους Εκ Δημοσίων Η Ι- σοτίιµων τούτων Σχολείων. Αϊτήσεις διά πλήρεις ή μερι- κας ι'ιποτροφίας δέν γίνονται δε. κταί… Πληροφορίαι παρέχονται από 101785 καθηµερινώς παράτής Γραµµατ ε ί α ς (Τηιλε'φ. 012.081 , έσωτ. 97). 'Ανά6ρυτα τή 12)8)1964 'Ο Γενικός Διευθυντής ΗΛΙΑΣ ΓΙ. ΤΣΟΥΚΑ.ΛΑΣ LIIIIIIIIIIl|IIIllllIllIllllllIIIIllllIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIllllllllIIIIIIIIHIIIIIIIIIllIlllllllIIIIIIIIIIIIIIHIIIIIIIIIII' -,umnlnullnlu111111111nmmn-I-“H I ' I nun-m µπελ, πρέπει νά τονίσωμε τήν άνε- ση µέ τήν όποία διαόάζεται, παρ' όλο πού είναι καθαρά επιστηµονικό, τό ένδιαφέρον πού γεννά καί τόν λογισμό πού προκαλεί. Είναι άξιο- θαύμαστο πως ένας ξένος έρευνητής κατάφερε νά γνωρίση 6x1 60100115101- κά, άλλά στό Μος της, μιά τόσο Ι ιδιότυπη έλληνική κοινότητα, καί ά- κόμη να τήν Μι… στά μάτια τά δικά µας καί όλου τού κόσμου-- τό 6ι6λίο αύτό θά κύκλου-… γιατί ρήση σέ όλα τα έπιστηµονικά κέντρα - έτσι, πού να νομίζη ό 611071113- στης ότι έχει ζήσει καί ζυμωθή K1’ αύτός μαζί της. Πάνω… στόν καµ6ά νεότητας, "ένα ΄ … κ κια κι' " Μία ( . .. ό συγγραφέας κεντα τίς αναγκες, τούς θεσµούς καί τίς αξίες των με-; στίς ανθρωπινες σχέσεις καί στόν αγώνα; λδν της, όπως έκδηλόνονται γιά υλική καί ήθική έπι6ίωση καί εύ- ηµερία το. ατόµων. Πλούσιο ύλικό, µεθοδικά ταξινοµηµένα µέσα στίς 359 σελίδες του καί στά ένδεκα κε- έρµηνεύεται µέ σύνεση καί έπιστημονι»κότητα, πού δέν αφήνουν απορίες, ούτε γεννάνε αντιρρήσεις, άλλά πείθουν καί 6ε6αιώνουν τίς δια- πιστώσεις καί τά πορίσµατα. Θαυ- µάσιες φωτογραφίες από τόν «Δηµή- τρη», καί πλούσιο εύρετήριο όνομά- των καί έννοιά". Γενικά είναι ένα έξαίρετο 6ε6λίο, πού πρέπει v61 με- ταφρασθή στά έλληνικά όχι μόνο γιά τό περιεχόµενό του, πού είναι πολύ- τιμο σάν ύλη καί σάν μορφή, όχι µό- νο γιατί είναι µελέτη έλληνικής 'K01- νότητας, πού οί περισσότεροι θε- σμοί καί άξίες της Βρίσκονται σέ πολλές έλληνικές καί μεσογειακές κοινότητες, άλλά καί γιατί 16 61- 6λίο αύτό µπορεί νά χρησιμεύση σάν πρότυπο επιστημονικής έργασί (: ς στίς κοινωνικές έπιατήµες, πού δυ- ".…" 6ρίσ-κονται σέ στάδιο έµ- 6ρυακό στόν τόπο µας. KAAAIO’I'I‘H MOYZTAKA (I) J. K. Campbell: Family and Patronage (O.U.P., Honour, I964). ΔΩ O ΛΟΓΟΣ E 0101 των χωρ τους ένα διπλό σανίδι θέσεις, από αύτές πού άγιοι σέ προτοµή πού οί δυό κα6αλλάρηιδες Γεώργιος. Υπάρχσι, 6660110, ένας τεχνικός λόγος. Στίς µι- κρές διαστάσεις των είκό- νων αύτων µιά πολυπρόσω- πη σύνθεση θά άπαιτούσε μικρογιραφιική τεχνική πού ξεπερνούσε τίς συνηθισμέ- νες δυνατότητες των λαϊ- κών άγιογράφων. Μά καί στίς λίγες περιπτώσεις πού ‘H Παναγία τού Θεοφίλου θά ύπήρχε αύτή ή δυνατότη- τα, ή κατασκευή µιάς τέ- τοιας είκόνας θά 611101110005 πολλαπλάσιο χρόνο µέ συνέ- πεια τήν ανάλογη αύξηση τής τιµής τους. Τά περιτρ- ριισµένα οίκονοµιικά μέσα των χωρικών δέν έπιτρέπσυν τέτοιες δαπάνες. !Υπάρχει, όµως, καί 'Ενας ούσιαστικώ- προς λόγος πού συνδέεται µέ τή λαϊκή ψυχολογία. Στή χωρική οίκογε…νειακή ζωή τό είκονοστάσι παίρνει ένα μέ- ρος 61116 τίς καθημερινές φροντίδες. T6 µαντήλι καθα- ρίζεται καί άνά6ει καθηµε- ρινά. Τίς γιορτές τού Πά- σχα ένα κόκκινο αύγό τοπο- =θοτείται στό είκονοστάσι, νκαθός καί ένα κλώί άπό Βάγισ άπό τήν Κυριακή το. Βαΐων. Σέ διΐ"ορες περιο- χές έκεί προσφέρονται τά πρωτα προϊόντα τής χρονι- άς. Τά στέφανα τού; γάµου, νά… στό drama-11in θά µπούν. Στή σπιτική είκόπ θά προσφύγων τίς δύσκολες στιγμές νά πούν τόν πόνο τους καί νά ζητήσουν 6011- θεια. Οί χωρικοί µας πηγαί- νουν στήν έκκλησία µόνο στήν κυριακάτικη λειτουρ- γία καί τίς χρονιάρες µέ- ρες. ίΑκόµα καί τόν 'E0115- p1v6 µόνος του τόν κάνει συ- νήθως 6 παπάς… Τό άναµµα των καντηλιων στά ξωκλή- σια καί οί εξοχικές λειτουρ- γίες είναι περισσότερο έκ- π.λήρωση κάποιου τάµατος ή µιά µικρή γιορτή. Τό οίκο- γενεακό είκόνισµα είναι ή µυ στική καταφυγή γιά µιά πιό έμπιστευτι.κή όµιλία µέ τό Θείο. "Ομως στίς πολυπρό- σωπες συνθέσιες 161 πρόσω. πα είναι πάρα πολύ Μωβ λημένα μεταξύ τους 7161 νά προσέξουν τίς προσευχές των ταπεινή". Στή σταύρω- ση 6 Χριστός πάσχει έπάνω στό Σταυρό, ή Παναγία καί ό ΄Ιωάννης είναι σνντριµ.µέ- νοι άπό τόν πόνο, Στόν E6. αγγελισµό ή 60106011111 έµ- φάνιση τού άγγέ'λου έκπλήσ… σει τήν Παρθένο. Στή Γέν- τικές είκόνες πού Βρίσκονται στά είκονοστά- πεινδ)ν ζωγράφων. Σπάνια έχουν πολυπρόσωιπες συν- καί στίς είκόνες των εκκλησια… Σχεδόν πάντα ειναι ΛΑΤΡ Ε IA KAI ΤΕΧΝΗ ΤΟύ κ. είναι 716: τίς µικρές λατρευ- …;… µας σπιτιών. ΚαΘεµιά ζωγραφισµένο από χέρια τα- συναντάμε στίς τοιχογραφίες κυττάζουν κατά πρόσωπο ή άγιοι, ό Δημήτριος καί ό νηση ή Θεοτόκος είναι άπο- καµωμένη, οί µάγοι φέρνουν τά δώρα τους, 6 Χριστός όρέ;φος δέχεται τίς πρωτες περιποιήσεις. B100K0i, άγγε- λοι στόν ούρανό, ή φάτνη, Βράχοι, δέντρα... 'Ο π.ρσσευ- χηιτής αίσθάνεται ξένος. ΄Αν τίθετα, στή μόνοπρόσΜη εί- κόνα, προσευχητής καί άγι- ος στέκονται ό ένας Με…... τι στόν άλλο. 'Ο άγιος τόν κυττάζειι » κατάµατα, προσέ- χιει µόνον αύτόν Koni τόν &- κούει νά τού μιλάη γιά τούς πόνους καί τούς πόθους του. Κλίµα κατάλληλο για έξομο- λόγηιση καί προσευχή… ,Ανάμιεσα στά οίικογενεια- κά είκονίδια Ιδιαίτερη θέση έχει ή Παναγία. Βρίσκεται σχεδόν 0' όλα τά έλληνικά σπίτια. Μέ τό γαλάζιο ή γαλαζσττράσινο ίµάτιο καί τήν κόκκινη καλύτπρα τού κεφαλιού, πού σκεπάζει καί τούς ώμους της, κρατάει στά χέρια της τό μικρό Χρι- στό 'Η παρουσία τού Θεού παιδιού της δέν έµποδίζει τή δηµιουργία τής άτµι΄» σφαιρας οίκειότητας. Τό αν. τίθετο σνµ6αίνει' τή δυνα- μώνει. Μέ τό µικρό στήν ω- καλιά συνήθισαν νά &&… ΤΙ:| µανα του "ΙΤ|Όυ νά νοι- -. αψται γιά"τώς…. "Η" &…… τής Θεοτόκου 601- Μίκι µόνο από τήν &… πως 5x51 τή δυνατότητα νά μ…… στό 900— παιδί της γιά τήν έκπλήρωση …. πόθων πού τής 5111110151301;- ται .Τό ήθικό κλίµα τής έ- παφής δηµιουργείται άπό τήν ίδιότητα τής πονεµένης µάνας, πού — άκρι6ως 7101— τί καί ή ίδια πόνεσε πολύ- μπορεί νά νοιώση καί v6 61- παλύνη τόν πόνο τού άλλου. Οί Παναγία ":… λαϊκών αντιγράφων έχουν ά……- κρυνθή από τό Βυζαντινό ί- δειίνδες, πράγµα πού συµ6αί. νει, σέ κυµαυνόµιενη κλίµακα, µ, δλό:κ.ληρη τή λαϊκή µας ά. 7 1 ογραφία. 'Η θρη.σκευτ ι κό- τητα τού 1800 καί τού Ι9συ αίωνα έχει διαφορετική χροιά από τή Βυζαντινή. 'Ο ύπερ- δατικός χαρακτήρας, πού έκ- φράζεται µέ τή γνωστή 6ο- ζαντινή τεχνική, παραχωρεί τώρα τή θέση του σέ μιά πιό άνθρώπινη αντίληψη. T61 δυτικά πρότυπα παίζουν καί έδω τό ρόλο τους. Μόνο πού ή Φραγγοαταναγιά -- Γυναί- κα γίνεται Μάνα -- 'Ελλη- νίδα. "Αν αφαιρέσουμε άπό τήν είκόινα τής Παναγιάς τό .. ' ναφΡ.ιων. ξ ήιγες περιπτωσεις & Η ΠΑΝΑΓΙΑ ΤΩΝ ΦΤΩΧΩΝ 'H Θεοτόκος στή λαϊκή αγιογραφία ΚΙΤΣΟΥ A. ΜΑΚΡΗ φωτοστέφανο Θά Εχουµε µπρο στά µας μιά χωρική µέ τό παιδί της. Θά ήθελα v61 προσέξη ό &- νσγνώστης τήν Παναγία τού λ.αι'κού ζωγράφου Θεόφιλου, πού συνοδεύει τό σηµερινό σημείωµα. ’Ag μού συγχωρε- Θή πρωτα µιά µικρή παρένθε- ση. Παρ' όλα 161 «φιλολογι- κά» πού γράφονται τελευ- ταία, ό Θεόφιλος εάν… ένας λ α 'ι' κ 6 ς ζωγράφος, όταν δέ µεταχειριζόμαστε µέ συγ- κατά6αση τή λέξη λαϊκός. 'Εκτελεστής, δέκτης, ζωγρα- φική άντί.ληψη, θεµατολογία, όλα είναι λαϊκά στήν περί- πτωση Θεοφίλου. Η καλλι- τεχνική του αξία είναι ένα άλλο θέµα. Πρόκειται 7161 έργο κάµω. μένα σέ σανίδι πού, γιά νά μή ακύρωση, έχει στίς 015.. νές του πλευρές καρφωµένες πίσω δυό τρα6έρσες. Οί δι- αστάσεις του είναι: 18,5Χ 30 εκατοστά τού µέτρου. Στό πίσω της μέρος έχει τό συνηθισμένο σταυρό, τή χρο. ν-ο«λογία κατασκευής 1911 καί τήν ύπογραφή «"Εργον 'Θιεοφίλου Γ… Χατζή Μιχαήλ». Προέρχεται από σπίτι τής Παρταριάς καί άνή.κει στή συλλογή µου. 'Η Παναγία παριστάνεται, πάνω σέ καφέ φόντο, ως τά γόνατα, κρα- τώντας µέ τό άριστερό της χέρι τό Χριστό, ένω τό δεξί της άκουµπάει στό στήθος της. Ο Χριστός µέ τό άρι- στερό χέρι κρατάει εύαγγέ- λιο καί μέ τό δεξί εύλο- γεί. Δίπλα στό φωτοστέφα- νο, πού αποδίδεται µόνο μέ τριπλό κύκλο σέ χρωµα &. χρας, δύο µικροί άγγελοι πά νω σέ σύννεφα. Στό κεφάλι τής Παναγίας ξενόφερτη Ko- ρ…. "Αν σκεπάσουµε µέ τό χέρι μας τό φωτοστέφανο μέ τήν κορώνα, ποιά διαφορά θά Θρούμε µέ τίς άλλες γυναί- κες τού ίδιου ζωγράφου, κυ- ράδες καί 6οσκοπούλες; «Φέτος χάλασαι ή σοδιά µας καί 16 µουλάρι ψήφισε. "Αν δέ µάς συντάξης καί σύ, ήµασται χαµένοι». Γράµ- μα σέ ξενητοµένον σπιτικό ή δέηση στή μικρή σπιτική Πα' ναγία; Μέ τό ίδιο ύφος άπω 86v01v1011 K101i στούς δύο. Με, τανάστης yin-1011 161 τελευ- ταία χρόνια καί ή είκόνα, µόνο πού παύει δριστικά νά ενδιαφέρεται γιά κεί…νους πού έμειναν στήν πατρική γή. 'Ο γυρολόγος καί & «τουρί- στας» φροντίζουν γι΄ αύτή τή µετανάστευση. Μέ µικρό χρηματικό άντάλλαγ.µα ή µέ τήν αντικατάσταση µέ κά- ποια φανταχτερή λιθογραφία ή εικόνα παίρνει τό δρόµο ' γιά τό άθηιναϊικό παλαιοπω- λ*είο καί γιά τήν εύρωττα΄ι΄κή αγορά… 'Αφού αποψίλωσε 161 ξωκκλήσια, δ «φιλότεχνος» ζήλος στράφηκε πρός τίς εί- κόνες των χωριάτικων 0111- τιων. 'Εδω δέν ύπάρχει καί τό στοιχείο τής κλοπής, άί φού πρόκειται γιά έλεύΘερη συναλλαγή. Γιά τίς είκόνες .… εκκλησιών, όσες σπείρει. ναν, κάποια ύποτΜηςψέ- pup-w: …… τά χρόνια αύτά μέ τή …… τους στίς κεντρικές έκκλη- Ε '! : µια άσο/ραφή: «Είκων Θερτόκσυ ΜΜΜ. « "Αγιοι Κωνσταντίνος m1 "Μη», -, (Εικονίδια ‘A7100)... Καμ- μιά άλλη ένδειξη. Ούτε ύλη, ούτε διαστάσεις, ούτε χρο- νολογία ή …γραφή. Πως Ga έντοπισθή μιά 611111016010- , Τό Δεκαπενταύγουστο γι- ορτάζεται στήν Τήνο ή Με- γαλόχαρη. Αύτή είναι μιά «άλλη Παναγία». Είναι χρυ. σοστόλιστη, κάνει θαύµατα, έιτισκέπτεται Παλάτια, πα- ραστέκει σέ πολεµικές έπι- χειρήσεις. ’A'116 τή δική τους, τήν ταπεινή Παναγία των φτωχών, δέν περιµένουν θαύµατα οί χωρικοί… Λίγη στοργική συμπαράσταση τής ζητούν στή δύσκολη ζωή τους. Είναι τόσο λίγα αύτά πού έλπίζουν! Τούς 611107011- τευσε Kl’ αύτός ό τοπικός Βουλευτής... «Οί καπνσπαρα. γωγοί τού ’Ayplviou, έγρα- φαν πρό καιρού σί έφηµερί- δες, συγκεντρώθηκαν στό δη- µόσιο δρόµο κρατώντας µπροστά μιαν είκόνα τής Παναγίας». ΚΙΤΣΟΣ Α. ΜΑΚΡΗΣ μια!!!" µένουν "… ,σέ ::….